Lajmet

​Shtetet e BP kanë nevojë për një fond të dedikuar për të siguruar një tranzicion të drejtë energjetik

Sa i përket energjisë elektrike, shumica e vendeve të Ballkanit Perëndimor janë mbështetur prej kohësh në thëngjill.

Published

on

Sa më i shpejtë të jetë angazhimi i një vendi për heqjen e thëngjillit, aq më e lartë do të jetë hisja e tij në Fondin e Tranzicionit të Drejtë për vendet e Ballkanit Perëndimor (BP), thuhet në një analizë nga The Green Tank (Athinë) dhe CEE Bankwatch Network (Pragë) dy rrjete këto që përbëhen nga ekspertë të shquar të energjisë.

Sa i përket energjisë elektrike, shumica e vendeve të Ballkanit Perëndimor janë mbështetur prej kohësh në thëngjill. Mirëpo ndërsa komuniteti ndërkombëtar po mobilizohet për të trajtuar krizën klimatike, thëngjilli po bëhet joekonomik dhe termocentralet e vjetruara të rajonit do të duhet të mbyllen në vitet në vijim. Gjithashtu, politikat e reja klimatike të BE-së të dizajnuara për ta bërë energjinë e thëngjillit më të shtrenjtë dhe përfundimisht të vjetërsuar – nga objektivat klimatike të BE-së për vitin 2030 deri te Mekanizmi i planifikuar i Rregullimit të Kufirit të Karbonit – do të ndikojnë në energjinë elektrike me bazë thëngjilli të importuar nga Ballkani Perëndimor dhe do të çojnë në një reduktim gradual të prodhimi të thëngjillit në rajon.

Megjithatë, një tranzicion për largim nga thëngjilli në rajon – në vetvete një mundësi e madhe zhvillimi – duhet të bëhet në një mënyrë të menaxhuar, gjithëpërfshirëse dhe të drejtë, veçanërisht duke përfshirë ata që do të preken më shumë prej tij, domethënë punëtorët e thëngjillit dhe komunitetet fqinje të minierave. Një proces i tillë kërkon gjithashtu një mobilizim të konsiderueshëm të burimeve publike.

Raporti i ri i Green Tank dhe Bankwatch, i titulluar “Një fond i drejtë tranzicioni për vendet e Ballkanit Perëndimor”, nënvizon nevojën për një Fond të Drejtë Tranzicioni për Ballkanin Perëndimor dhe përdor një model të zhvilluar posaçërisht për të hulumtuar se si një fond i tillë mund të ndahet në mënyrën më të drejtë të mundshme.

Modeli i propozuar i shpërndarjes përdor pesë kritere të cilat përcaktojnë varësinë e secilit vend nga thëngjilli dhe nafta, ambicia klimatike e secilit vend siç pasqyrohet në angazhimet e njohura në faza, nivelet e ndotjes që vijnë nga përdorimi i thëngjillit dhe kapaciteti financiar i secilit vend për të përballuar sfidat e tranzicionit nga karburantet fosile. Gjashtë skenarë të largimit të thëngjillit u analizuan duke përdorur modelin, si dhe një sërë kompensimesh të ndryshme për kriteret e alokimit.

Rezultati kryesor i analizës është se angazhimi për një ndalim të hershëm të thëngjillit do të rrisë ndjeshëm pjesën e fondit që do të marrë një vend.

• Serbia përfiton më së shumti nga largimi më i hershëm i thëngjillit në pesë nga gjashtë skenarët e analizuar, duke marrë deri në 45.4 përqind të Fondit.

• Bosnja e Hercegovina (BeH) mund të marrë deri në 34.6 për qind dhe të tejkalojë edhe pjesën e Serbisë në skenarin në të cilin BeH heq dorë nga thëngjilli deri në vitin 2030, dhe Serbia dhe Kosova vazhdojnë me modelin e energjisë elektrike me bazë thëngjilli deri në 2050 dhe 2040, respektivisht.

• Kosova mund të marrë deri në 23.8 për qind me kusht që të angazhohet për heqjen e thëngjillit deri në vitin 2030.

• Fakti që Maqedonia e Veriut është zotuar për një datë të largimit nga thëngjilli në vitin 2027, rrit pjesën e saj deri në 13 për qind të fondit, pothuajse dyfishi i pjesës prej 7.36 për qind që do të kishte marrë nëse do të kishte vendosur të zgjaste varësinë e saj nga qymyri deri në 2050.

• Mali i Zi potencialisht mund të trefishojë pjesën e tij në pothuajse 4 për qind të fondit nëse vendos të heqë dorë nga uzina e tij e vetme e qymyrit, që aktualisht funksionon përtej 20,000 orëve legale të funksionimit, deri në vitin 2022 në vend të datës së premtuar të mbylljes së tij më 2035.

Për më tepër, diferencat midis hiseve potenciale më të vogla dhe më të mëdha të secilit vend për gjashtë skenarët e largimit të thëngjillit rriten kur kriteri i shpejtësisë së tranzicionit ka një peshë më të madhe, ndërsa llogaritja e kapacitetit financiar të vendeve të Ballkanit Perëndimor në hartimin e Fondit të Tranzicionit të Drejtë favorizon vendet më të dobëta (Kosovën, BeH dhe Shqipërinë).

“Për të shmangur sfidat e mëdha të një tranzicioni të papritur si ai që po ndodh aktualisht në rajonet e linjitit të Greqisë, vendet e Ballkanit Perëndimor duhet të fillojnë të planifikojnë menjëherë tranzicionin e rajoneve të tyre të thëngjillit. BE-ja duhet të ofrojë mbështetje teknike dhe financiare në zhvillimin e një Fondi të Drejtë Tranzicioni për Ballkanin Perëndimor, ndërsa shpejtësia e tranzicionit duhet patjetër të përfshihet në kriteret e alokimit për të vlerësuar saktë urgjencën e tranzicionit në secilin vend,” tha Nikos Mantzaris, Analist i Lartë i Politikave të Green Tank, një grup ekspertësh me bazë në Athinë.

“Tranzicioni larg nga karburantet fosile në Ballkanin Perëndimor po vjen shumë më shpejt nga sa presin qeveritë dhe një Fond i Drejtë Tranzicionit është shumë i nevojshëm për të mbështetur këtë proces. Këtë dimër, pjesa më e madhe e rajonit ka qenë duke luftuar me dështimet e termocentraleve dhe vështirësitë e furnizimit me thëngjill. Termocentralet e vjetruara të thëngjillit në Maqedoninë e Veriut, Serbi dhe Kosovë dolën ‘offline’, duke nënvizuar nevojën për të përshpejtuar investimet në masat e efikasitetit të energjisë dhe format e qëndrueshme të prodhimit të decentralizuar të energjisë së rinovueshme”, tha Ioana Ciuta nga Rrjeti Bankwatch CEE.

Continue Reading

Aktualitet

Aksident trafiku në Klinë të Ulët, një e vdekur dhe katër të lënduar

Published

on

Një aksident trafiku ndodhi sot në rrugën rajonale Mitrovicë – Skenderaj, pikërisht në fshatin Klinë e Ulët.

Policia e Kosovës njoftoi se në aksident u përfshinë dy vetura, ku si pasojë e lëndimeve të pësuara humbi jetën viktima një femër rreth 65 vjeçare, ndërsa u lënduan edhe katër persona të tjerë, të cilët u dërguan për mjekim në Spitalin Rajonal të Mitrovicës.

Continue Reading

Lajmet

Çmimi i rrymës për bizneset pritet të rritet deri në 30 për qind

Published

on

Deri në 30 për qind pritet të shtrenjtohet çmimi i energjisë për bizneset e mëdha, paralajmërojnë përfaqësues të disa kompanive të licencuara për furnizimin me energji elektrike në Kosovë.

Këto kompani aktualisht kanë shtuar përpjekjet për sigurimin e energjisë, në prag të nisjes së procesit të liberalizimit të tregut të energjisë.

Çfarë do të thotë liberalizimi i tregut të energjisë?

Procesi i liberalizimit të tregut të energjisë në vendet e Bashkimit Evropian ka filluar në fund të viteve ‘90 me qëllim rritjen e konkurrencës, efikasitetit, sigurisë dhe zgjedhjes për konsumatorët. Ndërsa, në Ballkanin Perëndimor ky proces është ende në zhvillim.

Në Kosovë, liberalizimi i tregut të energjisë është paraparë me Ligjin për energjinë elektrike të miratuar në vitin 2017, por zbatimi i tij është shtyrë për shkak të rrethanave të ndryshme. Tashmë, Zyra e Rregullatorit për Energji ka marrë vendim që nga data 1 qershor të gjitha kompanitë e mëdha – konkretisht ato me mbi 50 të punësuar ose me qarkullim vjetor mbi 10 milionë euro – të kalojnë në tregun e hapur të energjisë. Sipas ZRRE-së, numri i tyre është mbi 1.000.

Këto biznese furnizohen nga Operatori për Furnizim me Energji, si furnizuesi kryesor i licencuar për energji me çmime të rregulluara nga ZRRE-ja.

Nga 1 qershori, kompanitë e mëdha duhet të zgjedhin vetë furnizuesin, me çmime të parregulluara, që përcaktohen nga kërkesa dhe oferta në treg.

Aktualisht, në tregun e lirë janë të licencuara 18 kompani që ofrojnë furnizim me energji elektrike, shumica janë nga Kosova, por ka edhe kompani nga rajoni. Disa prej tyre kanë nisur negociatat me prodhues të energjisë në rajon për të siguruar kapacitetet e nevojshme për furnizimin e klientëve të rinj.

Ndërkohë, disa biznese, si Frutex në Suharekë, po kërkojnë kompani vendore për të negociuar çmimin për rrymën.

Bizneset përballë zgjedhjes së furnizuesve të rinj

Drilon Brahimi, drejtor i përgjithshëm i kompanisë Tredint Group L.L.C, e cila u licencua për furnizim me energji elektrike në fund të vitit të kaluar, thotë se janë në fazën e hulumtimit të tregut për të siguruar çmime më të volitshme, por ende nuk kanë nënshkruar asnjë kontratë me kompani prodhuese nga rajoni.

“Shumë kompani vendore, konkretisht ato prodhuese, kanë filluar të na dërgojnë profilin vjetor të konsumit energjetik dhe po kërkojnë informacione rreth çmimit. Ne jemi në fazën e përgatitjes së ofertave. Përgjigjja konkrete për secilën pritet t’iu dërgohet në fillim të majit”, thotë ai për Radion Evropa e Lirë.

Megjithatë, Brahimi thekson se çmimi për muajt e parë pritet të jetë deri në 30 për qind më i lartë se tarifat aktuale të energjisë.

Aktualisht, për konsumatorët e amvisërisë dhe ata komercialë që shpenzojnë deri në 800 kilovatë në orë brenda një muaji, çmimi i rrymës gjatë ditës është 7.79 centë për kilovat, ndërsa për ata që shpenzojnë më shumë se 800 kilovatë, pjesa mbi këtë u llogaritet me çmim prej 13.29 centësh.

Nga 1 maji hyjnë në fuqi tarifat e reja, me një rritje prej 16.1 për qind, por ato nuk do të zbatohen për bizneset me mbi 50 punëtorë.

Rritjen prej 30 për qind për kompanitë e mëdha e paralajmëron edhe Diamant Dalladaku nga kompania Enerco LLC.

Edhe ai thotë se ende nuk ka nënshkruar ndonjë kontratë me kompani të huaja dhe se janë në proces të hulumtimit të tregut.

“Liberalizimi i tregut të energjisë është një proces i ri dhe gjatë zbatimit po paraqiten sfida. Si problem në kohën e përgatitjes është mungesa e informacioneve për energjinë që shpenzojnë bizneset, të cilat po dalin në tregun e hapur”, thotë Dalladaku për Radion Evropa e Lirë.

Në raportin vjetor të ZRRE-së thuhet se vitin e kaluar mbi 5.400 gigavatë në orë (GWh) ka qenë sasia e përgjithshme e energjisë së shitur te të gjithë konsumatorët në Kosovë. Nga kjo sasi, 3.156 GWh apo 58.4 për qind janë shpenzuar nga konsumatorët familjarë, kurse pjesa tjetër, 2.041 apo mbi 37 për qind, është shpenzuar nga konsumatorët jofamiljarë dhe në këtë kategori përfshihen të gjitha bizneset.

Palushi: Ende nuk kemi oferta konkrete për energjinë

Kompania për prodhimin e lëngjeve Frutex në Suharekë është një nga kompanitë që nga qershori do gjejë vetë kompaninë furnizuese për rrymë.

Pronari i saj, Shaqir Palushi, thotë se kanë dërguar kërkesë për takim në të gjitha kompanitë e licencuara për furnizim me energji, në mënyrë që të negociojnë për çmimin. Megjithatë, Palushi ende nuk ka pranuar ndonjë përgjigje nga to.

“Po pres në ditët në vazhdim… por, nuk besoj se ato janë të përgatitura për këtë proces, sidomos në kushtet e turbulencës që kanë mbizotëruar vitet e fundit lidhur me çmimet e energjisë elektrike”, thekson ai.

Palushi tregon se për një muaj shpenzon energji në vlerë deri në 40 mijë euro. Në rast të rritjes së çmimit për 30 për qind, për sasinë e njëjtë të shpenzuar ai do të paguante mbi 52 mijë euro.

“Sigurisht se kjo rrit shpenzimet operative, por do bëjmë përpjekje të ketë ndikim në uljen e profitit të kompanisë dhe jo të rrisim çmimet”, thotë ai.

Kompanitë e licencuara, të papërgatitura?

Odat ekonomike në Kosovë kanë kërkuar shtyrjen e këtij vendimi, pasi sipas tyre, edhe pse kompanitë janë të licencuara, shumica prej tyre nuk kanë pasur klientë fundorë dhe kanë ekzistuar vetëm “në letër”, pa veprimtari reale tregtare.

Ky tranzicion, sipas tyre, do të destabilizojë furnizimin dhe do të ndikojë në rritjen e çmimeve të produkteve të tjera.

Më 21 mars, Oda Ekonomike e Kosovës kërkoi nga Avokati i Popullit që të iniciojë këtë çështje në Gjykatën Kushtetuese dhe të kërkojë pezullimin e vendimit për të paktën një vit. Avokati i Popullit konfirmoi për Radion Evropa e Lirë se e ka pranuar ankesën e Odës Ekonomike të Kosovës dhe është duke e shqyrtuar.

“Për Avokatin e Popullit kjo është një situatë komplekse për faktin se këto zhvillime janë bërë në kohën kur institucionet kryesore janë në krijim e sipër”, thuhet në përgjigje, ku shtohet se shtrenjtimi i tarifave të rrymës do të ketë pasoja në të drejtat socio-ekonomike për qytetarët.

Megjithatë, ZRRE-ja përsëriti se kapacitetet ekzistuese janë të mjaftueshme për t’i furnizuar bizneset me energji pas liberalizimit të tregut.

“Shumica e furnizuesve janë duke bërë përgatitjet e nevojshme teknike dhe administrative për të qenë funksionalë në treg”, thuhet në një përgjigje që ZRRE-ja i dërgoi Radios Evropa e Lirë.

ZRRE-ja thotë se është duke zhvilluar takime të rregullta dhe informuese me të gjithë furnizuesit e licencuar me qëllim që të informohen në mënyrë sa më të qartë rreth hapave dhe mundësive që ofron liberalizimi i tregut.

Continue Reading

Aktualitet

Punëtorët e KEK-ut protestojnë më 1 maj

Published

on

Sindikata e Re e Korporatës së Energjisë së Kosovës njoftoi për organizimin e një proteste më 1 Maj, Ditën Ndërkombëtare të Punëtorëve, për të kërkuar paga më dinjitoze dhe kushte më të mira pune për punëtorët e sektorit energjetik.

Protesta do të mbahet të mërkurën, në ora 12:00, në sheshin “Skënderbeu” në Prishtinë.

Në njoftimin e bërë publik, Sindikata thekson se puna e tyre përmban lodhje ekstreme, rrezik të përhershëm dhe sakrificë të përditshme, duke theksuar se “kjo punë nuk ka para që mund ta paguajë”.

Për të ilustruar realitetin e vështirë, sindikata ka shpërndarë edhe një fotografi të një punëtori me fytyrë të mbuluar nga pluhuri i zi, simbol i kushteve të rënda në të cilat punojnë minatorët dhe teknikët e KEK-ut.

“Protestojmë për një pagë dinjitoze dhe respekt për punën tonë”, thuhet në thirrjen publike, ku organizatorët ftojnë qytetarët dhe përfaqësuesit sindikalë të solidarizohen me kërkesat e tyre.

Continue Reading

Aktualitet

Zhduket një person në Shtime

Published

on

Një person është raportuar i zhdukur në Shtime tash e dy ditë.

Sipas njoftimit nga Policia, babai i viktimës ka raportuar në polici të hënën pasdite se djali i tij është  larguar nga shtëpia dhe nuk është kthyer më.

Rasti vazhdon të hetohet.

Continue Reading

Të kërkuara