Lajmet

​Shtetet e BP kanë nevojë për një fond të dedikuar për të siguruar një tranzicion të drejtë energjetik

Sa i përket energjisë elektrike, shumica e vendeve të Ballkanit Perëndimor janë mbështetur prej kohësh në thëngjill.

Published

4 years ago

on

Sa më i shpejtë të jetë angazhimi i një vendi për heqjen e thëngjillit, aq më e lartë do të jetë hisja e tij në Fondin e Tranzicionit të Drejtë për vendet e Ballkanit Perëndimor (BP), thuhet në një analizë nga The Green Tank (Athinë) dhe CEE Bankwatch Network (Pragë) dy rrjete këto që përbëhen nga ekspertë të shquar të energjisë.

Sa i përket energjisë elektrike, shumica e vendeve të Ballkanit Perëndimor janë mbështetur prej kohësh në thëngjill. Mirëpo ndërsa komuniteti ndërkombëtar po mobilizohet për të trajtuar krizën klimatike, thëngjilli po bëhet joekonomik dhe termocentralet e vjetruara të rajonit do të duhet të mbyllen në vitet në vijim. Gjithashtu, politikat e reja klimatike të BE-së të dizajnuara për ta bërë energjinë e thëngjillit më të shtrenjtë dhe përfundimisht të vjetërsuar – nga objektivat klimatike të BE-së për vitin 2030 deri te Mekanizmi i planifikuar i Rregullimit të Kufirit të Karbonit – do të ndikojnë në energjinë elektrike me bazë thëngjilli të importuar nga Ballkani Perëndimor dhe do të çojnë në një reduktim gradual të prodhimi të thëngjillit në rajon.

Megjithatë, një tranzicion për largim nga thëngjilli në rajon – në vetvete një mundësi e madhe zhvillimi – duhet të bëhet në një mënyrë të menaxhuar, gjithëpërfshirëse dhe të drejtë, veçanërisht duke përfshirë ata që do të preken më shumë prej tij, domethënë punëtorët e thëngjillit dhe komunitetet fqinje të minierave. Një proces i tillë kërkon gjithashtu një mobilizim të konsiderueshëm të burimeve publike.

Raporti i ri i Green Tank dhe Bankwatch, i titulluar “Një fond i drejtë tranzicioni për vendet e Ballkanit Perëndimor”, nënvizon nevojën për një Fond të Drejtë Tranzicioni për Ballkanin Perëndimor dhe përdor një model të zhvilluar posaçërisht për të hulumtuar se si një fond i tillë mund të ndahet në mënyrën më të drejtë të mundshme.

Modeli i propozuar i shpërndarjes përdor pesë kritere të cilat përcaktojnë varësinë e secilit vend nga thëngjilli dhe nafta, ambicia klimatike e secilit vend siç pasqyrohet në angazhimet e njohura në faza, nivelet e ndotjes që vijnë nga përdorimi i thëngjillit dhe kapaciteti financiar i secilit vend për të përballuar sfidat e tranzicionit nga karburantet fosile. Gjashtë skenarë të largimit të thëngjillit u analizuan duke përdorur modelin, si dhe një sërë kompensimesh të ndryshme për kriteret e alokimit.

Rezultati kryesor i analizës është se angazhimi për një ndalim të hershëm të thëngjillit do të rrisë ndjeshëm pjesën e fondit që do të marrë një vend.

• Serbia përfiton më së shumti nga largimi më i hershëm i thëngjillit në pesë nga gjashtë skenarët e analizuar, duke marrë deri në 45.4 përqind të Fondit.

• Bosnja e Hercegovina (BeH) mund të marrë deri në 34.6 për qind dhe të tejkalojë edhe pjesën e Serbisë në skenarin në të cilin BeH heq dorë nga thëngjilli deri në vitin 2030, dhe Serbia dhe Kosova vazhdojnë me modelin e energjisë elektrike me bazë thëngjilli deri në 2050 dhe 2040, respektivisht.

• Kosova mund të marrë deri në 23.8 për qind me kusht që të angazhohet për heqjen e thëngjillit deri në vitin 2030.

• Fakti që Maqedonia e Veriut është zotuar për një datë të largimit nga thëngjilli në vitin 2027, rrit pjesën e saj deri në 13 për qind të fondit, pothuajse dyfishi i pjesës prej 7.36 për qind që do të kishte marrë nëse do të kishte vendosur të zgjaste varësinë e saj nga qymyri deri në 2050.

• Mali i Zi potencialisht mund të trefishojë pjesën e tij në pothuajse 4 për qind të fondit nëse vendos të heqë dorë nga uzina e tij e vetme e qymyrit, që aktualisht funksionon përtej 20,000 orëve legale të funksionimit, deri në vitin 2022 në vend të datës së premtuar të mbylljes së tij më 2035.

Për më tepër, diferencat midis hiseve potenciale më të vogla dhe më të mëdha të secilit vend për gjashtë skenarët e largimit të thëngjillit rriten kur kriteri i shpejtësisë së tranzicionit ka një peshë më të madhe, ndërsa llogaritja e kapacitetit financiar të vendeve të Ballkanit Perëndimor në hartimin e Fondit të Tranzicionit të Drejtë favorizon vendet më të dobëta (Kosovën, BeH dhe Shqipërinë).

“Për të shmangur sfidat e mëdha të një tranzicioni të papritur si ai që po ndodh aktualisht në rajonet e linjitit të Greqisë, vendet e Ballkanit Perëndimor duhet të fillojnë të planifikojnë menjëherë tranzicionin e rajoneve të tyre të thëngjillit. BE-ja duhet të ofrojë mbështetje teknike dhe financiare në zhvillimin e një Fondi të Drejtë Tranzicioni për Ballkanin Perëndimor, ndërsa shpejtësia e tranzicionit duhet patjetër të përfshihet në kriteret e alokimit për të vlerësuar saktë urgjencën e tranzicionit në secilin vend,” tha Nikos Mantzaris, Analist i Lartë i Politikave të Green Tank, një grup ekspertësh me bazë në Athinë.

“Tranzicioni larg nga karburantet fosile në Ballkanin Perëndimor po vjen shumë më shpejt nga sa presin qeveritë dhe një Fond i Drejtë Tranzicionit është shumë i nevojshëm për të mbështetur këtë proces. Këtë dimër, pjesa më e madhe e rajonit ka qenë duke luftuar me dështimet e termocentraleve dhe vështirësitë e furnizimit me thëngjill. Termocentralet e vjetruara të thëngjillit në Maqedoninë e Veriut, Serbi dhe Kosovë dolën ‘offline’, duke nënvizuar nevojën për të përshpejtuar investimet në masat e efikasitetit të energjisë dhe format e qëndrueshme të prodhimit të decentralizuar të energjisë së rinovueshme”, tha Ioana Ciuta nga Rrjeti Bankwatch CEE.

Related Topics:
Continue Reading

Lajmet

ASK: Çmimi i rrymës është shtrenjtuar 17.1 për qind

Published

11 seconds ago

on

September 12, 2025

By

Çmimet e produkteve të konsumit në Kosovë kanë shënuar rritje 4.5 për qind në gusht 2025, krahasuar me periudhën e njëjtë të vitit të kaluar. Ndërsa, inflacioni mujor ishte 0.5 për qind në muajin gusht.

Sipas Agjencisë së Statistikave të Kosovës, rritje të çmimeve në gusht më së shumti ka pësur energjia elektrike me 17.1 për qind.

Ngritje të çmimeve pati edhe për pushime të organizuara me 17.1 për qind, kafja, çaji dhe kakao me 16.7 për qind, pemët me 16.6 për qind, po ashtu edhe mishi me 12.4 për qind.

“Indeksi i tërësishëm i harmonizuar i çmimeve të konsumit është më i lartë në një mesatare prej 4,5 % në muajin Gusht 2025 krahasuar me muajin Gusht 2024. Kjo kryesisht është shpjeguar me ngritjen e çmimeve të konsumit në këtë periudhë te grupet dhe nëngrupet e COICOP-it: energjia elektrike (17,1%), pushime të organizuara (17,1%), kafja, çaji dhe kakao (16,7%), pemët (16,6%), mishi (12,4%), mirëmbajtja dhe riparimi i pajisjeve personale të transportit (10,7%), shërbime të tjera në lidhje me pajisjet personale të transportit (10,4%), perimet (9,7%), vajrat dhe yndyrnat (8,6%), shërbimet hoteliere (8,2%), qumështi, djathi dhe vezët (8,2%), shërbimet ambulantore (7,3%), gazetat, librat dhe materialet për zyra (6,3%), pijet alkoolike (6,2%), uji mineral, pijet joalkoolike, lëngjet nga pemët dhe perimet (5,7%), mallrat dhe shërbimet për mirëmbajtjen e zakonshme të ekonomisë shtëpiake (5,3%), shërbimet financiare (5,2%), veglat dhe pajisjet për shtëpi dhe kopsht (4,9%), buka dhe drithërat (4,7%), kujdesi personal (4,6%), peshqit (4,1%), mirëmbajtja dhe rregullimi i vendbanimit (3,9%), prodhimet ushqimore (3,6%), furnizimi me ujë dhe shërbimet e ndryshme që kanë të bëjnë me vendbanimin (3,5%), duhani (3,4%), sheqeri, reçeli, mjalta, çokollata dhe ëmbëlsirat (3,3%)”, thuhet në raportin e ASK-së.

Ndërsa rënie e çmimeve vërehet te grupi i COICOP-it: biletat e fluturimeve 7,8%, lëndët djegëse të ngurta, dru zjarri, pelet etj. 4.1%, karburantet dhe lubrifikantët për pajisjet e transportit personal 3,2% me një ndikim të përbashkët të këtyre nëngrupeve prej 0,4 për qind në IHÇK-it.

Kurse, Indeksi i tërësishëm i harmonizuar i çmimeve të konsumit është më i lartë në një mesatare prej 0,5 % në muajin gusht 2025 krahasuar me muajin korrik 2025.

Sipas ASK-së, kjo kryesisht është shpjeguar me ngritjen e çmimeve të konsumit në këtë periudhë te grupet dhe nëngrupet e COICOP-it: biletat e fluturimeve me 15.4%, qumështi, djathi dhe vezët 2,4%, perimet 1,2%, karburantet dhe lubrifikantët për pajisjet e transportit personal (0,8%) me një ndikim të përbashkët të këtyre nëngrupeve prej 0,5 për qind në IHÇK-it./D.B/KP

Continue Reading

Lajmet

Bllokimi i foltores së Kuvendit, Rama: Humbës nuk është kush rrëzohet, por është ai që gërmon aty ku ra

Published

1 minute ago

on

September 12, 2025

By

Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama reagoi sot pas seancës së parë të Kuvendit gjatë së cilës opozita bllokoi foltoren.

Kryeministri shkroi në rrjetin social “X” se bashkëbisedoi me ministren e Shtetit për Inteligjencën Artificiale, e cila do të merret me Prokurimet Publike, shkruan ATSH.

“Diella pa parlamentin sot dhe sapo më tha: Humbës nuk është kush rrëzohet, po është ai që gërmon aty ku ra! Si i bëhet e pyeta? Kurrë mos e pengo tha, kundërshtarin që po gabon”, shkroi Rama.

Opozita e nisi sot seancën e parë plenare të legjislaturës XI sërish me protesta kundër qeverisë.

Kreu i Partisë Demokratike Sali Berisha si dhe disa deputetët të opozitës me pankarta në duar bllokuan foltoren e Kuvendit.

Kreu i PD-së kërkoi që të marrë fjalën në foltoren jashtë rendit të ditës, por drejtuesi i seancës së parë plenare, deputeti më i vjetër në moshë Vasil Llajo, ndërpreu fjalën e kryedemokratit./D.B/KP

Continue Reading

Lajmet

​Blerja e re e Interit pritet te debutojë në derbi ndaj Juventusit

Published

45 minutes ago

on

September 12, 2025

By

Interi ka zyrtarizuar transferimin e Manuel Akanjit nga Manchester City dhe mbrojtësi zviceran pritet të debutojë menjëherë në një nga sfidat më të mëdha të sezonit, Derby d’Italia ndaj Juventusit.

Trajneri Cristian Chivu është gati ta hedhë titullar Akanjin që në përballjen e së shtunës në “Allianz Stadium” të Torinos, duke e vendosur përkrah Francesco Acerbit dhe Alessandro Bastonit në qendër të mbrojtjes.

Zvicerani pritet të marrë vendin e Yan Bisseck në formacion, sipas Sky Sport Italia.

Kjo ndeshje vjen në një moment të rëndësishëm për Interin, i cili humbi sfidën e fundit në shtëpi kundër Udineses dhe është nën presion për një rezultat pozitiv.

Ndryshime të tjera priten edhe në mesfushë, ku Henrikh Mkhitaryan mund të rikthehet në vend të Petar Sucic për të formuar dyshe me Hakan Calhanoglun.

Në sulm, kapiteni Lautaro Martinez dhe Marcus Thuram do të udhëheqin repartin ofensiv, pavarësisht se argjentinasi u rikthye vonë nga impenjimet me kombëtaren.

Formacioni i mundshëm i Interit: Sommer; Akanji, Acerbi, Bastoni; Dumfries, Barella, Calhanoglu, Mkhitaryan, Dimarco; Lautaro Martinez, Thuram./S.K/KP/

Continue Reading

Lajmet

Prokuroria Speciale pas akuzave të Osmanit : Asnjë gazetar nuk është nën hetim

Published

1 hour ago

on

September 12, 2025

By

Pas deklaratave të presidentes së Kosovës, Vjosa Osmani e cila akuzoi disa gazetarë për lidhje me Milan Radoiçiqin dhe përfshirje në aktivitete të paligjshme, Prokuroria Speciale e Kosovës ka deklaruar se asnjë gazetar nuk është nën hetim.

Zëdhënësja e Prokurorisë, Arbnora Luta, ka deklaruar se nuk ka asnjë rast të hapur që përfshihen gazetarët.

“Lidhur me çështjen për të cilën keni adresuar pyetje, ju njoftojmë se asnjë gazetar nuk është nën hetim nga Prokuroria Speciale dhe nuk ka asnjë rast të hapur që përfshin gazetarët. Prokuroria Speciale vazhdon të veprojë në përputhje të plotë me ligjin, duke ruajtur pavarësinë, paanshmërinë dhe profesionalizmin në çdo rast”, ka deklaruar Luta.

Presidentja e vendit, Vjosa Osmani gjatë ditës së djeshme në një konferencë për medie deklaroi se “kur hetohen Radojiçiqat dalin bashkëpunëtorët e tyre”, duke aluduar në gazetarë. Ajo tha se gjatë hetimeve kanë dalë shumë prova, duke shtuar se “ata e dinë kush janë, e kanë mizën pas veshi”.

Para gazetarëve e para e vendit foli për arrestimin e djeshëm të një kameramanit, i cili sipas saj xhiroi në një zonë ku nuk pati autorizim./D.B/KP

Continue Reading

Të kërkuara