Lajmet

​Çfarë është humbja normale e kujtesës dhe kur duhet të shkoni te mjeku?

Kërkoni ndihmë kur gabimet tuaja të kujtesës janë të shpeshta.

Published

on

Ju keni shkuar me makinë nga puna në të njëjtën rrugë për pesë vjet, por kohët e fundit keni ndaluar në të njëjtin kryqëzim, duke u përpjekur të mbani mend nëse duhet të ktheheni majtas apo djathtas…

Shumë situata në jetën e përditshme mund të na bëjnë të pyesim veten nëse mungesat e kujtesës janë një shenjë normale e rënies njohëse apo edhe fillimit të demencës.

Instinkti ynë i parë mund të jetë se është për shkak të përkeqësimit të trurit tonë. Dhe është e vërtetë që, si pjesa tjetër e trupit tonë, qelizat tona të trurit tkurren ndërsa plakemi. Ata gjithashtu mbajnë më pak lidhje me neuronet e tjera dhe ruajnë më pak kimikate të nevojshme për të dërguar mesazhe te neuronet e tjera.

Por jo të gjitha gabimet e kujtesës janë për shkak të ndryshimeve të lidhura me moshën në neuronet tona. Në shumë raste, faktorët ndikues janë të parëndësishëm, duke përfshirë lodhjen, ankthin ose shpërqendrimin.

Disa harresa janë normale

Sistemi ynë i kujtesës është i ndërtuar në atë mënyrë që një shkallë e harresës është normale. Kjo nuk është një e metë, por një karakteristikë. Ruajtja e kujtimeve jo vetëm që e zbraz metabolizmin tonë, por shumë informacione të panevojshme mund të ngadalësojnë ose të ndërhyjnë në rikthimin e disa kujtimeve.

Fatkeqësisht, jo gjithmonë varet nga ne që të vendosim se çfarë është e rëndësishme dhe çfarë duhet mbajtur mend. Truri ynë e bën atë për ne. Në përgjithësi, truri ynë preferon informacionin social (thashethemet më të fundit), por lehtësisht i refuzon informacionet abstrakte (siç janë numrat).

Humbja e kujtesës bëhet problem kur fillon të ndikojë në jetën tuaj të përditshme. Nuk është problem i madh nëse nuk mbani mend të ktheheni djathtas ose majtas.

Megjithatë, të harrosh pse je pas timonit, ku po shkon apo edhe si të ngasësh nuk është normale. Këto janë shenja se diçka mund të jetë e gabuar dhe duhet të hetohen më tej.

Dëmtim i lehtë njohës

Rruga midis humbjes së kujtesës të lidhur me moshën dhe humbjes shqetësuese të kujtesës është dëmtimi i lehtë kognitiv. Shkalla e dëmtimit mund të mbetet e qëndrueshme, mund të përmirësohet ose përkeqësohet.

Megjithatë, ai tregon një rrezik në rritje, afërsisht tre deri në pesë herë, të një sëmundjeje neurodegjenerative të ardhshme si çmenduria. Çdo vit, rreth 10 deri në 15 për qind e njerëzve me dëmtim të lehtë njohës do të zhvillojnë demencë.

Për njerëzit me dëmtim të lehtë kognitiv, aftësia për të ndërmarrë aktivitete të zakonshme bëhet graduale dhe ndryshon ndjeshëm me kalimin e kohës. Përveç humbjes së kujtesës, ajo mund të shoqërohet me probleme të tjera me aftësitë gjuhësore, të të menduarit dhe vendimmarrjes.

Një diagnozë e lehtë e dëmtimit njohës mund të jetë një thikë me dy tehe. Kjo konfirmon shqetësimin e të moshuarve se humbja e kujtesës së tyre është anormale. Ajo gjithashtu ngre shqetësime se çmenduria do të zhvillohet. Por gjithashtu mund të çojë në kërkime për trajtimin e mundshëm dhe planifikimin për të ardhmen.

Cili mund të jetë një tregues i hershëm i sëmundjes Alzheimer?

Dëmtimi në navigacion mendohet të jetë një shënues i hershëm për sëmundjen e Alzheimerit, lloji më i zakonshëm i demencës. Studimet e rezonancës magnetike (MRI) kanë treguar se pjesët që mbështesin në mënyrë thelbësore kujtimet për mjedisin tonë hapësinor janë të parat që preken nga kjo sëmundje degjeneruese.

Kështu, një rritje e dukshme e rasteve të humbura mund të jetë një shenjë paralajmëruese e vështirësive më të theksuara dhe më të përhapura në të ardhmen.

Duke pasur parasysh lidhjen parashikuese midis rënies njohëse dhe demencës, ekziston një nxitje për të zhvilluar dhe përdorur teste të standardizuara për të zbuluar deficitet sa më shpejt që të jetë e mundur.

Aktualisht, literatura shkencore përshkruan qasje të ndryshme, duke filluar nga testet me stilolaps dhe letër dhe realiteti virtual, te navigimi në jetën reale, por ende nuk ka një standard të artë.

Një sfidë e veçantë është zhvillimi i një testi që është i saktë, me kosto efektive dhe i lehtë për t’u administruar gjatë një dite të ngarkuar në klinikë.

“Ne zhvilluam një test pesëminutësh që përdori kujtesën për aftësinë për të gjetur rrugë. Ne u kërkojmë pjesëmarrësve të mësojnë përmendësh fotografitë e shtëpive dhe më pas të testojnë aftësinë e tyre për të dalluar fotografitë që kanë mësuar dhe një grup fotografish të reja të shtëpive”, tha Cindy Jones, profesoreshë e asociuar e Shkencave të Sjelljes në Universitetin Bond dhe Oliver Bauman, asistent profesoreshë në Fakultetin e Psikologjisë në Universitetin Bond.

Ata shtuan se ata zbuluan se testi funksionon mirë në parashikimin e variacioneve natyrore në aftësinë e gjetjes së rrugës tek të rinjtë e shëndetshëm, por ne aktualisht jemi ende duke vlerësuar efektivitetin e testit tek të moshuarit.

Kërkoni ndihmë kur gabimet tuaja të kujtesës janë të shpeshta!

Edhe pse gabimet e përditshme të kujtesës nuk janë diçka për t’u shqetësuar pa nevojë, megjithatë, është e mençur të kërkoni këshilla profesionale për kujdesin shëndetësor, për shembull nga mjeku juaj i përgjithshëm, kur këto dëmtime bëhen më të theksuara dhe të shpeshta.

Edhe pse aktualisht nuk ka ende një kurë për sëmundjen e Alzheimerit, zbulimi i hershëm do t’ju lejojë të planifikoni për të ardhmen dhe menaxhimin më të synuar të çrregullimit, shkruan The Conversation.

Continue Reading

Lajmet

​Kurti në Davos: Kosova vend i vogël, por është shembull i zhvillimit ekonomik

Published

on

By

Kosova mund të mos jetë një vend i madh, me 1.6 milion banorë, por është një shembull i shkëlqyer që rritja dhe zhvillimi ekonomik shkojnë paralelisht me demokracinë dhe sundimin e ligjit.

Kështu ka thënë kryeministri i Kosovës, Albin Kurti gjatë një bashkëbisedimi në Shtëpinë e Kosovës në Davos me ekonomistin Ricardo Hausmann nga universiteti i Harvardit.

Kryeministri Kurti theksoi po ashtu se nën qeverisjen e tij kanë dyfishuar investimet e huaja direkte, si dhe ka luftuar krimin dhe korrupsionin, e cila sipas tij, solli zhvillim të gjerë, liri për qytetarët dhe për bizneset.

“Kemi rritur jashtëzakonisht subvencionet dhe grantet për fermerët në vendin tonë. Gjithashtu ne dyfishuam IHD-të dhe në të njëjtën kohë dyfishuam pagën minimale. Pra, në këtë dilemën, rregullore apo investim, ne thamë se do t’i bëjmë të dyja. Kemi bërë më shumë rregullime duke luftuar krimin dhe korrupsionin, por në të njëjtën kohë kemi rritur investimet. Pra, Kosova mund të mos jetë një vend i madh, me 1.6 milionë banorë, por është një shembull i shkëlqyer që rritja dhe zhvillimi ekonomik shkojnë paralelisht me demokracinë dhe sundimin e ligjit”, tha Kurti.

Shefi ekzekutiv, Kurti në ditën e dytë në Davos foli edhe për luftën në Ukrainë dhe ndikimete e saj. Sipas tij, ka disa superfuqi që duan të tregojnë se zhvillimi nuk ka nevojë për demokraci.

“Përveç kësaj lufte, në Ukrainë, që është një, luftë e tmerrshme materiale e fizike, ekziston edhe një luftë idesh. Ka disa superfuqi që duan të tregojnë se zhvillimi nuk ka nevojë për demokraci. Dhe ne duam të kontribuojmë në kampin që thotë se rritja ekonomike duhet të kombinohet me progresin demokratik, sepse të drejtat e njeriut, dinjiteti i qytetarëve dhe sundimi i ligjit janë diçka për të cilën nuk mund të negociojmë. Këto nuk mund të paraqesin një mjet pazaresh në rrugëtimin tonë drejt së ardhmes. Kështu që unë do të përfundoja duke thënë se lifta kundër korrupsionit solli zhvillim të gjerë dhe liri. Liri si për qytetarët ashtu edhe për bizneset”, theksoi ai.

Gjatë këtij bashkëbisedimi. Kurti ka përmendur mbështetjen e qytetarëve të Kosovës për kursimin e energjisë elektrike, siç tha ai “duke shpërndarë rritjen ekonomike që kemi arritur, kemi zbutur varfërinë.

Ai në Davos përmendi të arriturat ekonomike dhe çështjen e mallrave të eksportuara.

“Gjithashtu me paketën tonë të rimëkëmbjes ekonomike, duke shpërblyer njerëzit që kursejnë energji dhe duke shpërndarë rritjen ekonomike që kemi arritur, kemi zbutur varfërinë dhe kemi mbajtur nivele të larta të kërkesës agregate në vendin tonë. Pra, tani në vitin 2025, buxheti vjetor i shtetit të Kosovës është 50 përqind më i madh se në vitin 2021. Dhe kjo vjen nga rritja mbresëlënëse ekonomike, e cila ishte mesatarisht gjashtë për qind e PBB-së, duke mos rënë asnjëherë nën katër për qind të PBB-së. Ekonomia e Kosovës vitin e kaluar për herë të parë e ka kaluar vlerën 10 miliardë euro, eksportet i kaluan një miliard euro dhe të hyrat nga taksat kaluan 3 miliardë euro. Është interesante të përmendet se të ardhurat nga taksat në vitin 2024 ishin 40 për qind më të larta se në vitin 2021 dhe kjo tregon se besimi i publikut tek institucionet shtetërore shndërrohet në pagimin e më shumë taksave dhe kontributin më të madh për shtetin”, theksoi ai.

Zyra e Kryeministrit ka njoftuar se sot Kosova pritet ta nënshkruajë marrëveshjen për EFTA.

Në samitin e sivjetshëm po marrin pjesë rreth tre mijë persona si biznesmenë, politikanë, akademikë dhe përfaqësues të organizatave të shoqërisë civile nga më shumë se 130 vende, përfshirë dhe nga Ballkani, ndërsa 60 krerë të shteteve dhe qeverive do të mbajnë fjalime, transmeton KosovaPress.

Në këtë periudhë kur ekonomia globale po përjeton një ndryshim paradigme, në samit po diskutohet se si të rivendoset rritja, si të përfitohet nga teknologjitë e reja dhe mënyrat për të forcuar qëndrueshmërinë sociale dhe ekonomike në 220 sesione të ndryshme.

Në sesione, folësit ndaë vlerësimet e tyre mbi politikat e reja të SHBA-së, fragmentimin që është shfaqur si rezultat i dobësimit gradual të bashkëpunimit global, politikat tregtare, inteligjenca artificiale dhe digjitalizimi, transformimi i energjisë së pastër, lufta kundër ndryshimeve klimatike, politikat monetare të bankave qendrore, normat e interesit dhe inflacioni.

Continue Reading

Lajmet

​Komandanti i KFOR-it vizitoi urën e Ibrit

Published

on

By

Komandanti i KFOR-it në Kosovë, gjeneralmajor Enrico Barduani, ka vizituar të mërkurën Mitrovicën.

I shoqëruar nga një delegacion i lartë ushtarak, ai ka qëndruar rreth një orë mbi urën kryesore të Ibrit, ku u njoftua për së afërmi rreth situatës së përgjithshme të sigurisë në këtë qytet.

Ai ka shëtitur deri në fillim të sheshit në veri dhe pastaj përgjatë sheshit “Isa Boletini” e “Mehë Uka” në jug të këtij qyteti, ndërsa është shoqëruar nga numër i konsiderueshëm i pjesëtarëve të KFOR-it.

Barduani nuk ka pranuar të flasë rreth vizitës së tij të sotme në Mitrovicë.

Nuk dihet nëse vizita e komandantit të KFOR-it ndërlidhet me mundësinë e disa paralajmërimeve për hapjen e urës para zgjedhjeve në Kosovë.

Continue Reading

Lajmet

​Një nxënëse kafshohet në kokë nga qeni në një shkollë të Shirokës në Suharekë

Published

on

By

Disa nxënës janë sulmuar sot nga një qen që kishte hyrë brenda objektit të shkollës fillore “17 shkurti” në Shirokë të Suharekës.

Rasti ka ndodhur rreth orës 09:50 dhe policia menjëherë i është përgjigjur rastit.

Policia ka asgjësuar qenin pasi ai kishte sulmuar edhe policët, ka bërë të ditur zëdhënësi i policisë rajonale në Prizren Shaqir Bytyçi.

Policia ka ndihmuar nxënësit të dërgohen në urgjencë me mjekim si dhe ka siguruar vendin e ngjarjes.

Lidhur me rastin është njoftuar drejtoria rajonale e policisë Prizren, prokurori i shtetit, sektori rajonal i hetimeve DRP-Prizren, Inspektorati Policor i Kosovës, pas së cilës është identifikuar dhe arrestuar pronari i qenit.

Dy nxënës kanë pësuar lëndime dhe janë dërguar për trajtim mjekësor në Spitalin rajonal të Prizrenit. Njëri prej nxënësve të lënduar është i moshës 8-vjeçare, gjinia femërore, dhe ka lëndime serioze në kokë si pasojë e kafshimit të qenit.

Hetimet rajonale bashkë me njësitë e tjera janë duke e hetuar rastin.

Continue Reading

Lajmet

Abdixhiku pas takimit me Hargreaves: Kosova do të rikuperojë pozicionin e saj ndërkombëtar

Published

on

By

Kryetari i i Lidhjes Demokratike të Kosovës (LDK), Lumir Abdixhiku, ka pritur sot në Selinë Qendrore të partisë ambasadorin britanik në Kosovë, Jonathan Hargreaves.

Gjatë këtij takim, Abdixhiku njofton se e ka informuar ambasadorin për ecurinë pozitive të fushatës zgjedhore, projektet ambicioze që LDK-ja synon të realizojë dhe përkushtimin për të rikthyer pozicionin ndërkombëtar të Kosovës në rast se merr drejtimin e qeverisë pas zgjedhjeve të 9 shkurtit.

“Në Selinë Qendrore të LDK-së, në këtë kohë fushate, prita ambasadorin britanik, Jonathan Hargreaves. Ambasadorin e njoftova për momentumin e mirë të fushatës sonë; për rrjedhën e tubimeve impresive si dhe për pritjet tona për ndryshim! E njoftova dhe për projektet e mëdha kapitale, që do t’i realizojmë! U zotova që pas 9 shkurtit, me LDK-në udhëheqëse të Qeverisë së Re, Republika e Kosovës do të rikuperojë pozicionin e saj ndërkombëtar, siç dhe do të avancojë interesat tona strategjike. Mbretëria e Bashkuar është aleat strategjik i Republikës sonë; dhe për gjithë kontributin e dhënë në çdo etapë, falenderova ambasadorin sot!”, shkruan Abdixhiku.

Continue Reading

Të kërkuara