Lajmet

​Zbulohen efektet e udhëtimit në hapësirë në kockat e njeriut

Agjencitë hapësinore do të duhet të përmirësojnë regjimet e ushtrimeve dhe dietat.

Published

on

Një studim i ri i humbjes së kockave në 17 astronautë që fluturuan në Stacionin Ndërkombëtar Hapësinor ofron një kuptim më të plotë të efekteve të udhëtimit hapësinor në trupin e njeriut dhe hapat që mund t’i zbusin ato.

Hulumtimi ka mbledhur të dhëna të reja mbi humbjen e kockave të shkaktuara nga mikrograviteti tek astronautët dhe nivelin në të cilin mund të rikthehet dendësia minerale e kockave në Tokë.

Në hulumtim morën pjesë 14 astronautë dhe tre astronautë femra, me një moshë mesatare 47 vjeç, misionet e të cilëve zgjatën katër deri në shtatë muaj në hapësirë, mesatarisht pesë muaj e gjysmë.

Një vit pas kthimit në Tokë, astronautët kishin mesatarisht 2.1 për qind më pak densitet mineral në tibi, një nga kockat e poshtme të këmbës dhe 1.3 për qind më pak forcë kockore.

Nëntë prej tyre nuk e rivendosën densitetin mineral të kockave pas fluturimit në hapësirë, ata pësuan një humbje të përhershme.

Ne e dimë se astronautët humbasin masën kockore gjatë fluturimeve hapësinore afatgjatë. Ajo që ka të re në lidhje me këtë studim është se ne i ndoqëm astronautët për një vit pas fluturimit të tyre në hapësirë për të parë nëse dhe si rikuperohet kocka“, tha profesori Leigh Gabel nga Universiteti në Calgary dhe autori kryesor i një studimi të botuar këtë javë në revistën Scientific Reports.

Astronautët pësuan humbje të konsiderueshme të kockave gjatë fluturimeve gjashtëmujore në hapësirë – një humbje që do të prisnim të shihnim te të rriturit më të vjetër gjatë dy dekadave në Tokë – dhe rifituan vetëm rreth gjysmën e asaj humbjeje një vit pas kthimit në Tokë”, tha Gabel.

Agjencitë hapësinore do të duhet të përmirësojnë regjimet e ushtrimeve dhe dietat për të parandaluar humbjen e kockave, paralajmëroi Gabel.

Gjatë fluturimit në hapësirë, strukturat kockore bëhen më të holla dhe përfundimisht disa nga shufrat kockore ndahen nga njëra-tjetra. Sapo një astronaut të kthehet në Tokë, lidhjet kockore të mbetura mund të trashen dhe forcohen, por ato që janë ndarë në hapësirë nuk mund të ribashkohen. rindërtohen, kështu që e gjithë struktura e eshtrave të astronautit është ndryshuar përgjithmonë”, tha Gabel.

Astronautët që morën pjesë në hulumtim udhëtuan në stacionin hapësinor për shtatë vjetët e fundit. Studimi nuk specifikoi kombësitë e tyre, por dihet se ata ishin nga agjencia hapësinore amerikane NASA, Agjencia Kanadeze e Hapësirës, Agjencia Evropiane e Hapësirës dhe Agjencia Japoneze për Eksplorimin e Hapësirës.

Udhëtimi në hapësirë paraqet sfida të ndryshme për trupin e njeriut, një shqetësim kyç i agjencive hapësinore teksa planifikojnë eksplorime të reja. NASA, për shembull, synon të dërgojë astronautë përsëri në Hënë dhe misioni është planifikuar për vitin 2025. Mund të jetë një prelud për misionet e ardhshme të astronautëve në Mars ose një prani afatgjatë në sipërfaqen e Hënës.

Mikrograviteti ndikon në shumë sisteme të trupit, duke përfshirë muskujt dhe kockat mes tyre”, tha Gabel.

Dhe sistemi kardiovaskular përjeton shumë ndryshime. Pa gravitetin që “tërheq gjakun” drejt këmbëve tona, astronautët përjetojnë një zhvendosje të lëngjeve që shkakton më shumë gjak të grumbullohet në pjesën e sipërme të trupit. Kjo mund të ndikojë në sistemin kardiovaskular dhe shikimin“, shtoi ai.

Rrezatimi është gjithashtu një problem i madh shëndetësor për astronautët, sepse sa më larg që ata udhëtojnë nga Toka, aq më i madh është ekspozimi ndaj rrezatimit dhe rreziku i kancerit në rritje”, paralajmëroi Gabel.

Studimi zbuloi se misionet më të gjata hapësinore rezultuan në humbje më të madhe të kockave dhe një probabilitet më të ulët të rikuperimit të kockave më pas. Ushtrimet gjatë fluturimit, të tilla si trajnimi i rezistencës në stacionin hapësinor, janë treguar të rëndësishme në parandalimin e z humbje të muskujve dhe kockave.

Ata astronautë që kryen më shumë ngritje vdekjeprurëse në hapësirë sesa në Tokë kanë më shumë gjasa të shërohen më shpejt pas një misioni.

Ka shumë gjëra që ne ende nuk dimë për ndikimin e mikrogravitetit në shëndetin e njeriut, veçanërisht kur bëhet fjalë për misionet hapësinore më të gjata se gjashtë muaj“, tha Gabel.

Lajmet

OKB: Bota ka dështuar në objektivin për klimën, pasojat do të jenë të rënda

Published

on

Sekretari i Përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara, Antonio Guterres, ka paralajmëruar se njerëzimi tashmë e ka humbur objektivin për kufizimin e ngrohjes globale në 1.5°C dhe se bota duhet të ndryshojë menjëherë drejtimin për të shmangur pasoja katastrofike.

Në një intervistë dhënë përpara samitit të klimës Cop30, që do të mbahet muajin e ardhshëm në qytetin brazilian Belem, Guterres tha se tejkalimi i kufirit të vendosur me Marrëveshjen e Parisit është i pashmangshëm dhe do të ketë pasoja shkatërruese për planetin.

“Le ta pranojmë dështimin tonë. E kemi humbur mundësinë për ta ndaluar tejkalimin e 1.5 gradëve në vitet e ardhshme, dhe pasojat do të jenë të rënda-nga Amazonia, në Grenlandë e deri në Antarktidën Perëndimore”, ka deklaruar ai, raportoi të hënën “The Guardain”.

Sipas kreut të OKB-së, prioriteti kryesor në Cop30 duhet të jetë ndryshimi i menjëhershëm i kursit, për ta bërë tejkalimin sa më të shkurtër dhe me ndikim sa më të vogël, në mënyrë që të shmangen situatat që mund të çojnë në ndryshime të pakthyeshme në ekosistemet e mëdha si pyjet e Amazonës, Arktiku apo oqeanet.

Guterres theksoi se përkundër paralajmërimeve të vazhdueshme të shkencëtarëve, angazhimet e shteteve kanë qenë të pamjaftueshme.

Deri më tani, vetëm 62 nga 197 vende kanë dorëzuar planet kombëtare të veprimit klimatik, ndërsa për të ruajtur kufirin e 1.5°C, shkurtimi i emetimeve duhet të arrijë 60%.

Megjithatë, ai nuk e sheh objektivin të humbur përfundimisht.

“Nëse veprojmë me vendosmëri tani, është ende e mundur që pas një periudhe të shkurtër tejkalimi, temperaturat të bien sërish në nivelin e synuar deri në fund të shekullit”, është shprehur ai./S.K/EO/

Continue Reading

Lajmet

Vdes gruaja nga Gjakova pasi ra nga ndërtesa

Published

on

Një grua ka vdekur në Gjakovë pasi e njëjta ka rënë nga lartësia e një ndërtese ka njoftuar Policia e Kosovës.

Sipas raportit 24-orësh të policisë, viktima fillimisht ishte dërguar në emergjencë, si pasojë e lëndimeve trupore ku më pas mjeku kujdestar e kishte konstatuar vdekjen e saj.

Me vendim të prokurorit, trupi i pajetë dërgohet në IML për obduksion.

Për rastin, policia tha se kanë nisur hetimet./S.K/PK/

 

Continue Reading

Lajmet

Operacion antidrogë në Berat, arrestohet 27-vjeçari

Published

on

Një sasi e konsiderueshme lënde narkotike e llojit kokainë dhe kanabis është sekuestruar nga policia e Beratit gjatë operacionit antidrogë të koduar “Alfa”.

Sipas të dhënave paraprake, në pranga është vënë një 27 vjeçar nga Vlora, i cili e kishte ndarë lëndën narkotike në doza, gati për shitje.

Në fund të operacionit u sekuestruan 1 kilogramë e 530 gramë kokainë, 7.5 kilogramë cannabis, peshore elektronike, municion luftarak, elektroshok dhe aparat celular.

Vijojnë hetimet për dokumentimin e plotë të kësaj veprimtarie kriminale dhe për identifikimin e shtetasve të tjerë të përfshirë në këtë veprimtari, raporton A2CNN./S.K/EO/

Continue Reading

Lajmet

KQZ certifikon Listën Votuese dhe vendos numrin e fletëvotimeve për raundin e dytë të zgjedhjeve

Published

on

Komisioni Qendror i Zgjedhjeve mbajti mbledhjen e 70-të në këtë vit, të kryesuar nga kryesuesi, Kreshnik Radoniqi dhe vendimet u morën me procedurë qarkulluese.

Në këtë mbledhje, KQZ mori vendim për miratimin e raportit të Listës Votuese për raundin e dytë të zgjedhjeve për Kryetarë të Komunave, i cili, sipas rezultateve preliminare do të mbahet në 18 komuna: Gjakovë, Gjilan, Dragash, Kaçanik, Klinë, Fushë Kosovë, Mitrovicë e Jugut, Obiliq, Rahovec, Pejë, Prishtinë, Prizren, Suharekë, Viti, Vushtrri, Junik, Mamushë dhe Kllokot.

Sipas kësaj liste, numri i përgjithshëm i qytetarëve me të drejtë vote në raundin e dytë të zgjedhjeve në në këto 18 komuna është 1,346,397 votues. Ky numër, në krahasim me raundin e parë të Zgjedhjeve Lokale të mbajtura më 12 tetor 2025, është më i lartë për 543 votues.

Sipas të dhënave nga Lista Votuese, numri i qytetarëve me të drejtë vote në vendvotimet e këtyre komunave është 1,316,672 votues, ndërkaq numri i qytetarëve të regjistruar për të votuar me postë nga jashtë Kosovës dhe që i takojnë këtyre komunave është 29,725 votues.

Duke u mbështetur në Rregulloren Zgjedhore Nr. 03/2024 për krijimin, kundërshtimin dhe konfirmimin e Listës Votuese, Lista Votuese brenda vendit, e raundit të dytë, është plotësuar me personat që nga data 13 tetor deri më 9 nëntor 2025 arrijnë moshën e votimit, ndërkaq janë larguar personat që nga shtatori i këtij viti kanë hequr dorë nga shtetësa e Kosovës apo që kanë ndërruar jetë.

Raundi i dytë i zgjedhjeve do të organizohet në 525 Qendra të Votimit me gjithsej 1,648 vendvotime, prej të cilave 507 Qendra të Votimit për votimin e rregullt me 1,628 vendvotime dhe 18 Qendra të Votimit për votimin me kusht me gjithsej 20 vendvotime.

Gjithashtu në këtë mbledhje, KQZ mori vendim për numrin e fletëvotimeve që do të shtypen për raundin e dytë të zgjedhjeve për Kryetarë të Komunave, që do të mbahet më 9 nëntor 2025.

Sipas vendimit të KQZ-së, do të shtypn 1,158,015 fletëvotime apo rreth 16% më pak se numri i përgjithshëm i qytetarëve me të drejtë vote në këtë raund.

Në këtë numër përfshihen fletëvotimet për vendvotimet e rregullta, votimin me kusht, Votimin e Personave e Nevoja të Veçanta, fletëvotimet rezervë dhe për votimin me postë./S.K/EO/

Continue Reading

Të kërkuara