Shëndeti

​Pse njerëzit kanë fobi?

Por pse përjetojmë frikë dhe fobi?

Published

on

Shumica e njerëzve mund të mendojnë për diçka që është veçanërisht e tmerrshme për ta. Ndoshta ata kanë frikë nga merimangat – deri në 15% e amerikanëve kanë akrofobia – ose kanë frikë nga fluturimi, gjë që disa studime sugjerojnë se prek rreth 1 në 5 persona.

Por pse përjetojmë frikë dhe fobi?

Së pari, është e rëndësishme të theksohet ndryshimi midis një fobie dhe një reagimi të arsyeshëm ndaj diçka që është e rrezikshme ose e paparashikueshme.

“Një fobi është një frikë nga një situatë ose objekt i caktuar që është jashtë proporcionit me realitetin objektiv dhe ndërhyn në jetën e një personi”, thotë Ron Rapee, profesor i psikologjisë dhe drejtor themelues i Qendrës për Shëndetin Emocional në Universitetin Macquarie në Australi.

“Shumica e fobive tregojnë në thelb të njëjtat karakteristika dhe ndryshojnë vetëm në fokusin e veçantë të frikës”, shton ai në një përgjigje për LIveScience.

“Karakteristikat e zakonshme përfshijnë shmangien e situatës ose objektit të frikësuar, mendimet e shqetësuara ose negative, dhe simptomat fizike kur përballemi me frikën, si rritja e rrahjeve të zemrës, zgjerimi i bebëzës dhe rritja e ritmit të frymëmarrjes”, tha Rapee.

Shumica e njerëzve do të jenë të kujdesshëm kur ndeshen me situata ose objekte të rrezikshme, por ndonjëherë këto frika “realiste” mund të lëvizin përtej asaj që shumica e njerëzve do ta shihnin si “në përputhje me realitetin e situatës, shpjegon Rapee.

Kjo është kur reagimet e njerëzve ndaj skenarëve të tillë priren të etiketohen si të tepruara ose irracionale.

Një neveri dobësuese ndaj ujit është, sipas Rapee, një shembull i një “masa paraprake” të arsyeshme, tërësisht racionale që mund të shndërrohet, për një arsye ose një tjetër, në një fobi të plotë. Dhe është e mundur që disa nga fobitë më të zakonshme, të tilla si frika nga lartësitë (akrofobia), të kenë lindur në fakt për shkak të presioneve evolucionare.

“Në shumicën e rasteve, fobitë gjenden në lidhje me objekte dhe situata realiste dhe të ndjeshme evolucionarisht”, tha Rapee. “Për shembull, pothuajse kurrë nuk shihet një fobi ndaj telave ose prizave elektrike (edhe pse këto mund t’ju vrasin), por është e zakonshme të shohësh fobi nga stuhitë, gjarpërinjtë ose merimangat – me fjalë të tjera, gjëra që mund të na vrasin në kohët e lashta”.

Megjithatë, është ende e paqartë pse frika ose kujdesi evoluon në një fobi për disa, por jo të gjithë.

“Një teori e zakonshme është se fobitë “mësohen” në periudhat kyçe të zhvillimit më herët në jetë dhe shumica e fobive shfaqen fillimisht në fëmijëri. Ky mësim mund të vijë nga një përvojë e keqe p.sh., të kafshuarit nga një qen, por ky është ndoshta përjashtim, pasi shumica e njerëzve me fobi nuk mund të raportojnë përvoja specifike traumatike”.

Teoria psikodinamike, e paramenduar për herë të parë nga Sigmund Freud, sugjeron se shumë sjellje dhe frikë mund të lidhen me përvojat në fëmijëri.

Në raste veçanërisht traumatike, kujtesa e këtyre ngjarjeve të hershme të jetës mund të shtypet, pretendon teoria, dhe mund të përfundojë duke u manifestuar në fobi më vonë në jetë.

Megjithatë, disa ekspertë, si Joel Paris, një profesor i psikiatrisë në Universitetin McGill në Kanada, kanë sugjeruar se “mungesa e provave të forta dhe bindëse për teorinë” do të thotë se, ndërkohë që kujtimet e shtypura mund të luajnë një rol në zhvillimin e fobive për disa njerëz, nuk ka gjasa të jetë rasti për shumicën.

Në fakt, një person nuk duhet të ketë një përvojë negative për të zhvilluar një fobi; ata mund të shohin dikë tjetër të ketë një përvojë të keqe, ose t’u thuhet ose tregohet vazhdimisht se diçka është e rrezikshme.

Me fjalë të tjera, një prind që shpesh paralajmëron një fëmijë për oqeanin e rrezikshëm, ose një person që shikon filma të tillë si “Nofullat” dhe “Titanic”, të cilët shfaqin detin si kërcënues dhe vdekjeprurës, mund të katalizojë zhvillimin e talasofobisë, një frikë nga trupa të mëdhenj uji.

“Me kalimin e kohës, ky [mësim] mund të shkaktojë që frika të grumbullohet rreth kafshëve, objekteve ose situatave të caktuara”, tha Chris Askew, një pedagog në psikologji në Universitetin e Surrey në Britani të Madhe.

Shëndeti

Këto shenjat tregojnë se se veshkat tuaja kanë nisur të dëmtohen

Published

on

Dy veshkat në trupin tuaj janë secila në madhësinë e grushtit dhe çdo ditë filtrojnë deri në 140 litra gjak. Veshkat janë të domosdoshme për mbajtjen e gjakut të pastër dhe për shumë funksione të tjera metabolike.

Ato parandalojnë grumbullimin e mbeturinave e lëngjeve shtesë në trup, mbajnë nivelet e elektroliteve të qëndrueshme dhe prodhojnë hormone që ndihmojnë në rregullimin e presionit të gjakut, prodhojnë qeliza të kuqe të gjakut e ndihmojnë në shëndetin e kockave.

Është e rëndësishme të kuptoni dhe njihni simptomat e veshkave të dëmtuara që të parandaloni avancimin e sëmundjes

Shenjat më të zakonshme të dëmtimit të veshkave përfshijnë:

Ndryshime në urinim

Kur veshkat dëmtohen, ndryshimet në urinim mund të jenë shenjat e hershme. Urina juaj mund të jetë e shkumëzuar ose me flluska, mund të urinoni më shpesh ose në sasi më të mëdha. Urina juaj mund të përmbajë gjak ,ose mund të ndjeni vështirësi gjatë urinimit.

Ënjtje

Nëse veshkat tuaja nuk punojnë siç duhet, ata nuk do të heqin lëngun shtesë në trupin tuaj, gjë që mund të çojë në ënjtjen e këmbëve, fytyrës apo duarve.

Lodhje

Kur veshkat janë të shëndetshme, prodhojnë hormonin e quajtur eritropoietin. Ky hormon i tregon trupit të bëjë qeliza të kuqe të gjakut që transportojnë oksigjen. Veshkat e dëmtuara prodhojnë më pak EPO, kështu që ka më pak qeliza të kuqe të gjakut duke transportuar oksigjen. Muskujt dhe truri juaj lodhet më shpejt dhe kjo gjë mund të çojë në anemi.

Alergji lëkure

Nëse veshkat nuk heqin mbeturinat nga qarkullimi i gjakut, grumbullimi i tyre shkakton kruajtje të rëndë ose skuqje të lëkurës. Mbeturinat grumbullohen në gjak, duke bërë që lëkura të thahet dhe acarohet.

Shija metalike në gojë

Kur mbeturinat grumbullohen në gjak, shkaktojnë frymëmarrje të keqe dhe madje të ndryshojnë shijen e ushqimit. Nëse vëreni humbje të oreksit ose ndryshim në preferencat ushqimore, mund të jetë një shenjë e dëmtimit të veshkave. Mbeturinat mund të shkaktojnë gjithashtu të përziera dhe të vjella.

Continue Reading

Aktualitet

Kardiologu Edis Demiri rrëfen një prej rasteve më sfiduese në karrierën e tij: Pacienti ishte në gjendje të rëndë, por gjithçka shkoi mirë

Published

on

Gjatë episodit të podcastit “Shëndeti në rend të parë”, e mbështetur nga United Hospital, kardiologu invaziv, Edis Demiri ndau një prej rasteve më sfiduese në karrierën e tij, ku falë reagimit të shpejtë dhe profesionalizmit të ekipit mjekësor u shpëtua një jetë në rrezik të madh.

“Isha jashtë objektit të spitalit për një obligim zyrtar, kur më thirri një mjek nga urgjenca. Më tha se ka një pacient me infarkt akut në zemër dhe ka nevojë për trajtim të menjëhershëm”, rrëfen Demiri.

Ai tha se pacienti ishte një burrë 52-vjeçar, kurbetçar nga Holanda, i cili ishte në udhëtim me familjen e tij nëpër Ballkan.

Demiri tha se gjatë rrugës, në Kosovë, ai pësoi infarkt në zemër, duke hyrë në shok kardiogjenik.

“Gjendja ishte tejet serioze, familja e tij e tronditur dhe krejtësisht e papërgatitur. Ai ishte shoferi i kombit me të cilin udhëtonin, kështu që përgjegjësia mbi të ishte edhe më e madhe”, tregoi Demiri.

Falë intervenimit të shpejtë, siç tha Demiri pacienti u dërgua menjëherë në sallë ku iu hap arteria e mbyllur.

“Brenda dy-tre ditësh, pacienti u përmirësua dhe u lirua për në shtëpi. Ky rast ishte sfidues jo vetëm nga aspekti mjekësor, por edhe nga ai shoqëror. Është ndryshe kur dikush sëmuret në vendin ku jeton, dhe krejt tjetër kur ndodh kjo gjatë një udhëtimi, me gjithë familjen me vete”, përfundon Demiri.

Për më shumë ndiqni podcastin e plotë “Shëndeti në rend të parë”. /Telegrafi/

Continue Reading

Shëndeti

Pse duhet të pish çaj jeshil çdo natë para gjumit?

Published

on

Çaji jeshil para se të flesh është një ndër pijet më të rekomanduara nga studimet për të bërë gjumë të qetë e të shëndetshëm. Por, duhet të bësh kujdes që të zgjedhësh çajin jeshil pa kafeinë.

Edhe përzgjedhja e këtij lloji çaji është e rëndësishme. Më poshtë janë renditur tri arsye që tregojnë pse duhet të pish çaj para gjumit.

Ndihmon në qetësim

Ky çaj ndihmon për të qetësuar nervat dhe për gjendje relaksi, të dyja të rëndësishme për të bërë një gjumë të qetë e për të qenë më energjike në mëngjes.

Përmirëson metabolizmin

Studimet kanë treguar se gjumi i qetë dhe i shëndetshëm ndikon në metabolizmin e trupit. Metabolizmi i shëndetshëm siguron një trup në formë të mirë e lëkurë të shkëlqyeshme. Gjumi i çrregullt ndikon në shtimin në peshë, ngadalëson metabolizmin. Çaj jeshil para se të flesh të siguron metabolizmin në gjendje pune optimale.

Pastron toksinat e trupit

Gjatë ditës, trupi grumbullon toksina, që bëhen të dëmshme nëse vijon të konsiderohen të parëndësishme apo të nënvlerësohen. Duke pirë çaj jeshil në mbrëmje, në një kohë kur të gjitha ushqimet janë depozituar, ndihmon trupin të pastrohet nga toksinat dhe të ndihet më i lehtë.

Continue Reading

Shëndeti

Përfundoi në spital pasi ndoqi këshillën mjekësore të ChatGPT-së

Published

on

Një artikull i ri ka paralajmëruar kundër përdorimit të Inteligjenës Artificiale për këshilla shëndetësore, pasi një 60-vjeçar u hospitalizua pasi ndoqi këshillën e ChatGPT-së.

Sipas artikullit, të publikuar në revistën Annals of Internal Medicine, pacienti, i shqetësuar nga efekti i kripës, kishte pyetur chatbot-in për një zëvendësues të klorurit dhe kishte filluar të konsumonte bromid natriumi për tre muaj, një substancë dikur e përdorur si qetësues.

Ai përfundoi në spital me simptoma të bromizmit, përfshirë akne në fytyrë, pagjumësi dhe paranojë.

Autorët thanë se IA-ja mund të përçojë informacione të dekontekstualizuara dhe theksuan se një profesionist shëndetësor nuk do të rekomandonte kurrë një zëvendësim të tillë. Ata shtuan se mjekët duhet të marrin parasysh ndikimin e IA-së kur analizojnë burimet e informacionit të pacientëve.

Ngjarja ndodhi para prezantimit të modelit të ri GPT-5, i cili tani pretendohet se është më i kujdesshëm në trajtimin e temave shëndetësore.

Vetë OpenAI thekson kompania që zotëron ChatGPT-në, nuk duhet të përdoret për diagnostikim apo trajtim.

Continue Reading

Të kërkuara