Kulturë

​Petro Marko, lindja e mjeshtrit të madh

Paraqitja e shkrimtarit Petro Marko me dy romanet e tij të parë “Hasta la vista” dhe “Qyteti i fundit” në vitet ’60 është një kthesë e vërtetë.

Published

on

Petro Marko ishte arsimtar, publicist, gazetar, interbrigadist e shkrimtar shqiptar. Ai u lind në Dhërmi më 25 nëntor 1913.

Me të kryer filloren në fshatin e lindjes më 1924, shkoi nxënës në Shkollën Tregtare në Vlorë të cilën e mbaroi më 1932. Në atë shkollë pati, ndër të tjerë, si drejtor arsimtarin e studiuesin Kolë Kamsi dhe si mësues Ernest Koliqin; shkollë në të cilën jepnin mësim dhe shumë mësues italianë, njëri prej të cilëve i prezantoi me “Manifestin” e Marksit.

Pasi kreu shkollën, i takon të sillet gjatë nëpër Tiranën e asaj kohe në kërkim të ndonjë pune, derisa takon një ditë Hil Mosin, asokohe ministër Arsimi, i cili e caktoi mësues në Dhërmi. Më pas transferohet për në Dhuvjan të Dropullit. Qëndron në kontakt të vazhdueshëm me shtypin e majtë, nëpërmjet gazetave greke, të cilat ia jepte Asim Vokshi.

U detyrua të largohej për herë të parë në Greqi. Qëndron në Korfuz, ku bie në kontakt me emigrantët politik të atjeshëm me në krye dr. Omer Nishanin. Pastaj niset për në Athinë, ku kishte të vëllaun Dhimitrin (Mimon).

Kthehet pas vendosjes të qeverisë liberale të Mehdi beut – verë 1935. Në përfundim të Luftës Antifashiste në vitin ’44 kthehet ne Shqipëri duke organizuar edhe ardhjen e gati 300 Shqiptarëve tjerë në kohen kur shqiptarët kishin mbetur pa kurrfarë organizimi. Gjendet në Shkodër në shtëpinë e Nush Topallit, kur Shkodra bastiset nga trupat serbe. Kur kthehet në Shqipërinë e çliruar, ftohet që të qëndrojë në krye të gazetës “Bashkimi” në Tiranë nga 1945-1947, nga një kontroll i befasishëm i gjejnë shkrime jashtë vijës së partisë, (shkruan se Hysni Kapo e shpëton nga pushkatimi) lirohet më 15 maj 1950. 1957 mësues në teknikumin “8 Nëntori”. 1973 i hiqet e drejta për botim.

Më 1975 i fusin në burg të birin, Jamarbërin. Romani “Çuka e shtegtarit” – 1980 si direktivë për autokritikë nga Partia; por s’ia pranuan e nuk u botua. Kjo për të vetmin shkak se nuk mund të pajtohej që në ditët e para të pushtetit me fillimin e diktaturës, e sidomos kur provoi t’i rezistojë diktatit që i vinte Shqipërisë asokohe nga jashtë, kryesisht nga Beogradi.

27 dhjetor 1991 vdes dhe varroset sipas amanetit pa ceremoni. Presidenti i Shqipërisë, Alfred Moisiu, në vitin 2003 dekoroi Petro Markon me Urdhrin “Nderi i Kombit”.

Paraqitja e shkrimtarit Petro Marko me dy romanet e tij të parë “Hasta la vista” dhe “Qyteti i fundit” në vitet ’60 është një kthesë e vërtetë në historikun e shkurtër të romanit shqiptar. Dhe nuk është fjala për rrumbullakësimin e një përvoje krijuese por përkundrazi, për ndërprerje dhe dalje nga një përvojë e shartuar jo natyrshëm në rrjedhat e letrare shqiptare, ishte një synim që rrëfimi romanor, pjesërisht në vitet ’40, ’50, do të çlirohej dhe të hapej si vizion, univers krijues dhe si spektër tematik. Krahas kësaj prirjeje të brendshme që kanë të dy romanet e përmendur përballë veprave të të njëjtit zhanër të deriatëhershëm, këto vepra qëndronin superiore edhe si artikulim artistik.

Dhe pikërisht për natyrën e risive, për natyrën që pretendon ndryshime të vërteta të vlerave letrare. të gjitha veprat e Petro Markos u pëlqyen dhe u kërkuan nga lexuesi. Faqet më të fuqishme të prozës së Petro Markos reflektojnë triumfin e dashurisë dhe të humanizmit njerëzor. Pas tërë atij ferri nëpër të cilin kalon njeriu në rrëfimin e Petro Markos, ai arrin të mbetet i pamposhtur nga mizoritë e botës. Këtë bërthamë të brendshme e rrezatojnë personazhet nga romanet e tij, këtë shkëlqim biblik reflekton Petro Marko njeri dhe Petro Marko shkrimtar në tërë veprat e tij.

Nuk ka shembull në letërsinë shqiptare, ku të jetë gërshetuar dhe njehsuar aq shumë mes vetes njeriu dhe krijuesi – Petro Marko njeri dhe Petro Marko shkrimtar. Me romanet e tij Petro Marko hyri në personalitetet më të shquara të kulturës shqiptare që sollën risi të vërteta në traditën letrare shqiptare.

Tek vepra e tij rrezaton bindja dhe besimi i lindur për dashurinë dhe humanizmin njerëzor, ndonëse sa rrojti ishte ndër personalitetet më të persekutuara dhe më të munduara.

Në vitin 2000, e shoqja Safo me të bijën Amantia, botojnë “Retë dhe gurët – Intervistë me vetveten”, autobiografik ku Petro Marko plak merr në pyetje një version më të ri të vetvetes; libër ky që i kishte mbetur dorëshkrim dhe e kishte dëshirë ta botonte.

Kulturë

Rexhep Qosja shpallet fituesi i çmimit “Lumo Skëndo”

Published

on

By

Akademiku Rexhep Qosja është shpallur fituesi i çmimit prestigjioz “Lumo Skëndo” për vitin 2024. Ky çmim, që nderon më të mirët në fushën e publicistikës dhe eseistikës, iu dha Qosjes për veprën e tij më të fundit, “Për lirinë, të vërtetën dhe të drejtën”, e cila u vlerësua si një kontribut i jashtëzakonshëm në fushën e mendimit kritik dhe zhvillimit të gjuhës shqipe.

Juria e çmimit, e kryesuar nga Belina Budini dhe me anëtarë Uran Butka, Anastas Angjeli, Rudina Xhunga dhe Aida Tuci, vlerësoi librin e Qosjes për analizat e tij të mprehta dhe studimet e thelluara që ka bërë mbi gjuhën shqipe. Sipas jurisë, akademiku Qosja ka dhënë një kontribut të çmuar në forcimin e vetëdijes kombëtare dhe në zhvillimin e mendimit kritik, duke e pozicionuar këtë vepër si një mundësi për një pasqyrë të thellë të asaj që përfaqëson shoqëria dhe kultura shqiptare.

Në një videomesazh emocionues, Rexhep Qosja falënderoi përfaqësuesit e Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit, si dhe Ministrinë e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit për ndarjen e këtij çmimi të rëndësishëm. Ai theksoi se ky është një nder i veçantë që i bëhet në moshën në të cilën ndodhet dhe e konsideroi si një vlerësim të vazhdimësisë së punës së tij intelektuale.

Akademiku Qosja, i cili gjatë fjalës së tij kujtoi figurën e Mit’hat Frashërit, i cili njihej me emrin e penës “Lumo Skëndo”, theksoi se ky çmim ka një domethënie të veçantë për të, duke i lidhur me traditën e shkrimtarëve dhe intelektualëve që kanë ndikuar në zhvillimin e kulturës shqiptare.

Çmimi “Lumo Skëndo” është një nderim për ata që kontribuojnë me vepra të rëndësishme në fushën e publicistikës dhe eseistikës dhe që luajnë një rol aktiv në formimin e diskutimeve publike dhe intelektuale. Për vitin 2024, ndër kandidatët e tjerë të nderuar ishin emra të njohur si Stefan Çapaliku, Enis Sulstarova, Sherif Bundo, Arben Imami dhe Luan Rama, por Rexhep Qosja doli fitues për kontributin e tij të çmuar në fushën e mendimit dhe publicistikës shqiptare./UBTNews/

 

Continue Reading

Magazinë

“Beatles” dhe historia e 10 prillit 1970, dita fatalje e ndarjes

Published

on

Ata thyen miliona zemra kur u ndanë në fillim të viteve 1970, por, gjysmë shekulli më vonë, ”Beatles” nuk kanë humbur asnjë nga popullariteti i  tyre dhe ende mbizotërojnë skenën botërore të muzikës pop.

10 prill 1970, dita fatale e ndarjes. Paul McCartney njoftoi se “Fab Four” nuk do të regjistronin më asgjë së bashku.

“Beatles” konsiderohen aventura më përrallore e shekullit XX, askush nuk mund të parashikonte se një sukses i tillë i jashtëzakonshëm do të vazhdonte edhe në shekullin tjetër.

“50 vjet pas ndarjes së tyre, ‘Beatles’ mbeten artistikisht të patejkalueshëm dhe shtyjnë krijuesit të shtyjnë kufijtë”, nënvizon autori i librit “Beatles: All these years”.

10 prilli i vitit 1970 shënohet përgjithmonë me rreth të zi për ithtarët e grupit: atë ditë u shfaq një intervistë me Paul-in, ku ai tha se ”Beatles” do të ndalnin së punuari së bashku, pak para lëshimit të albumit të tij të parë solo.

Pa arritur aq larg sa të njoftojë përfundimin, Paul, i pyetur në lidhje me rifillimin e bashkëpunimit me John Lennon-in, u përgjigj thatë “jo”.

“McCartney prishet me ‘Beatles-at”, ishte titulli i ”New York Times”.

Prishja e lidhjeve të tyre të biznesit pak më vonë, në një gjykatë britanike, vulosi përfundimisht edhe ndarjen e tyre.

Continue Reading

Magazinë

Justin Bieber shpërthen ndaj paparacëve: Nuk pyesni për njerëzit, vetëm para doni

Published

on

Justin Bieber u përplas me fotografët që po e ndiqnin ndërsa ishte jashtë në Palm Springs dhe iu afrua njërit prej tyre duke i thënë që të largohej.

Në një video të shpërndarë nga TMZ, këngëtari shihet menjëherë duke mbuluar fytyrën kur ka vënë re fotografët duke e fotografuar.

Mirëmëngjes”, i tha një fotograf Bieber, i cili u përgjigj: “Jo! Nuk është një mëngjes i mirë! Ti tashmë e di. Pse je këtu?”.

Më pas, ylli i muzikës pop shkoi te fotografët dhe bëri me shenjë se ata thjesht “donin para” dhe vazhdonte të përsëriste: “Para, para, para, para, para”.

“Ik vëlla. Para, vetëm kaq do. Nuk të interesojnë njerëzit”, bërtiti Bieber ndërsa mbulonte telefonat e njërit prej fotografëve për t’i penguar ata ta xhironin.

Më pas Bieber u tha të largoheshin. Ai u shfaq i çuditshëm – me një triko të tërhequr mbi njërin krah dhe një palë pantallona të gjera poshtë me të brendshmet e tij që dukeshin jashtë.

Shpërthimi i Justin Bieber vjen pas një sërë publikimesh shqetësuese nga këngëtari, me zëdhënësin e tij që më parë mohoi thashethemet për abuzimin e tij të dyshuar të drogës, duke i quajtur akuza të tilla të dëmshme.

Njëkohësisht këngëtari ka vazhduar me mesazhe të çuditshme në rrjetet sociale, ndërsa së fundmi ka shkaktuar shqetësim gjatë një transmetimi live në Instagram ku është shfaqur gjysmë i zhveshur.

Continue Reading

Kulturë

Mustafa Krantja, i pari dirigjent i Filarmonisë Shqiptare

Published

on

By

Më 10 prill të vitit 1921 lindi Mustafa Krantja, i pari dirigjent i Filarmonisë Shqiptare dhe njëkohësisht themeluesi i një kapitulli të rëndësishëm të muzikës operistike në Shqipëri, pasi më vonë drejtoi dhe Teatrin e Operas dhe Baletit.

Krantja ishte një figurë themelore në historinë e muzikës shqiptare, pasi ai hodhi bazat e dirigjimit operistik dhe solli për herë të parë në skenat shqiptare një numër të konsiderueshëm premierash të operave dhe baletëve të autorëve shqiptarë dhe ndërkombëtarë. Ai udhëhoqi një periudhë të pasur artistike në Teatrin e Operas dhe Baletit, ku janë vënë në skenë vepra të rëndësishme, përfshirë operën e parë të vendit, “Rusallka”, “Ivan Susanjin”, “Nusja e shitur”, “Traviata” dhe shumë të tjera.

Për dekada me radhë, Krantja drejtoi orkestrat dhe koncertet e rëndësishme muzikore, duke u angazhuar jo vetëm në Teatrin e Operas dhe Baletit, por edhe në Orkestrën Simfonike të RTSH-së dhe Orkestrën e Konservatorit Shtetëror të Tiranës. Po ashtu, ai shërbeu si pedagog i dirigjimit në Institutin e Lartë të Arteve, duke ndihmuar në formimin e brezave të rinj të dirigjentëve dhe muzikantëve.

Në fushën e kompozicionit, Mustafa Krantja ka lënë pas një trashëgimi të pasur, duke krijuar një sërë veprash muzikore vokale dhe simfonike. Ai gjithashtu ka pasur një rol të rëndësishëm si publicist dhe ka kontribuar me artikuj të shumtë mbi artin muzikor, emisione televizive dhe intervista që pasqyrojnë thellësinë e njohurive dhe pasionit të tij për muzikën.

Për punën e tij të jashtëzakonshme dhe kontributin e palodhur në kulturën dhe artin muzikor, Mustafa Krantja është nderuar me çmime të shumta, duke përfshirë Urdhrin e Punës të klasit të parë dhe të dytë, Urdhrin “Naim Frashëri” të klasit të Parë, titullin “Artist i Merituar”, “Artist i Popullit”, medaljen e nderit nga Opera e Bakut, medaljen “Anëtar Nderi i Përjetshëm” nga Qendra Ndërkombëtare e Kulturës, Artit dhe Letërsisë në Brindizi (Itali), si dhe medaljen “A. Dvorzhak” nga Ministri i Kulturës i Republikës Çeke. Për kontributin e tij të jashtëzakonshëm, ai mban gjithashtu titullin e lartë “Nder i Kombit”./UBTNews/

Continue Reading

Të kërkuara