Truri i njeriut funksionon në mënyra që shpesh mbeten mister.

Studimet kanë treguar se elemente të zakonshme të jetës sonë të përditshme, si muzika, kanë ndikim në funksionet dhe strukturën e trurit, ndonjëherë duke sjellë ndryshime të mëdha në mënyrën si mendojmë, ndjejmë dhe sillemi.

Ja disa fakte interesante që tregojnë se muzika është shumë më tepër se një zë i këndshëm në veshët tanë.

1. Të dridhurat nga muzika lidhen me dopaminën

A ndiheni ndonjëherë të përfshirë emocionalisht deri në dridhje kur dëgjoni një këngë të fuqishme? Kjo ndodh për shkak të dopaminës, një kimikate që truri e liron gjatë momenteve të kënaqësisë. Dopamina lidhet me motivimin, kënaqësinë dhe varësinë, dhe është arsyeja pse muzika ka qenë gjithmonë pjesë e ngjarjeve emocionale në historinë e njerëzimit.

2. Muzika aktivizon pothuajse tërë trurin

Shumë pak aktivitete aktivizojnë kaq shumë zona të trurit si muzika. Përmes skanimeve me rezonancë magnetike funksionale, studiuesit kanë vërejtur se dëgjimi i muzikës stimulon zonat emocionale, motorike e kreative, madje ndihmon në zhvillimin e qelizave nervore të reja.

3. Muzika mund të ndryshojë fizikisht strukturën e trurit

Truri ka aftësinë të përshtatet e të ndryshojë gjithë jetës, një proces që quhet plasticitet cerebral. Muzikantët profesionistë kanë korteks më të zhvilluar sesa jo-muzikantët, duke dëshmuar se dëgjimi dhe të mësuarit ndikojnë në mënyrë të matshme në strukturën e trurit.

4. Truri reagon ndaj muzikës si ndaj ushqimit

Ashtu si ushqimi apo aktivitetet e këndshme, muzika nxit lirimin e dopaminës, e cila shkakton ndjenjën e kënaqësisë. Studimet tregojnë se dëgjimi i muzikës, edhe pa tekst, aktivizon të njëjtat qendra të kënaqësisë si ngrënia apo përjetimi i emocioneve të forta pozitive.

5. Muzika përmirëson performancën gjatë ushtrimeve

Dëgjimi i muzikës gjatë aktivitetit mund të rrisë performancën dhe të ulë ndjenjën e lodhjes. Kjo ndodh për shkak të një procesi të quajtur disasociacion, i cili e shpërqendron mendjen nga përpjekja fizike dhe e fokuson tek ritmi e motivimi që sjell muzika.

6. Lidhjet emocionale ndikojnë në zgjedhjen e këngës së preferuar

Këngët tona të preferuara lidhen me kujtime apo ndjenja të forta emocionale. Edhe pse mund të ndryshojmë shijet muzikore me kalimin e kohës, lidhjet e krijuara përmes emocioneve e bëjnë një këngë të caktuar të mbetet e paharrueshme.

7. Rrahjet e zemrës ndjekin ritmin e muzikës

Muzika ndikon në rrahjet e zemrës, presionin e gjakut dhe frymëmarrjen. Sistemi kardiovaskular i pasqyron ritmet e muzikës, kur muzika është e qetë, zemra rreh më ngadalë; kur ajo është ritmike dhe e fortë, rrahjet shtohen.

8. Muzika ndikon në perceptimin e realitetit

Dëgjimi i muzikës ndryshon mënyrën si e perceptojmë botën. Truri përpunon informacionin vizual duke u bazuar në emocionet që ndiejmë, një këngë e gëzueshme mund ta bëjë botën të duket më e ndritshme, ndërsa një melodi e trishtuar mund ta errësojë perceptimin tonë.

9. “Krimbi i veshit” – kur një këngë nuk të del nga mendja

Të gjithë kemi përjetuar “krimbin e veshit”,  atë këngë që nuk ndalon së luajturi në mendje. Kjo ndodh sepse korteksi auditiv i trurit përpiqet të “plotësojë” boshllëqet muzikore, duke e riprodhuar ritmin edhe pasi kënga ka përfunduar.

10. Muzika stimulon qendrat e kënaqësisë në tru

Një pjesë e vogël e trurit, e quajtur nucleus accumbens, liron dopaminë gjatë ushqimit apo aktivitetit seksual, e njëjta ndodh kur dëgjojmë muzikë. Amygdala, e cila përpunon emocionet, aktivizohet nga muzika, duke shpjeguar pse ajo mund të na gëzojë apo të na trishtojë thellë.

11. Muzika përdoret në terapi mjekësore

Terapia me muzikë është përdorur për dekada për pacientët me Parkinson, goditje në tru dhe probleme motorike. Ajo ndihmon në koordinimin e lëvizjeve dhe përmirësimin e të folurit, pasi stimulon zonat e trurit që lidhen me këto funksione.

12. Të mësuarit e një instrumenti përmirëson aftësitë njohëse

Një studim me fëmijë tregoi se ata që kishin trajnim muzikor për tre ose më shumë vite kishin rezultate më të larta në aftësi motorike, fjalor dhe arsyetim logjik. Muzika ndikon pozitivisht jo vetëm në kreativitet, por edhe në zhvillimin intelektual. /A.Z/UBT News/

Kërkime të reja nga shkencëtarët austriakë tregojnë se mikroplastika e përdorur në paketimin e ushqimeve mund të dëmtojë zorrët, duke rritur rrezikun për kancerin e zorrëve dhe depresionin.

Studiuesit analizuan mostra të materialit të jashtëm të zorrëve të vullnetarëve të shëndetshëm dhe zbuluan se grimcat e vogla mund të ndikojnë në aktivitetin e mikrobiomës së zorrëve. Disa nga këto ndryshime lidhen me sëmundje si depresioni dhe kanceri i zorrëve.

Kjo është hera e parë që një studim në njerëz tregon se mikroplastikat ndryshon mikrobiomën e njeriut. Megjithatë, ekspertët nga Mail Online theksojnë se nevojiten studime të mëtejshme për të kuptuar mënyrën se si këto grimca shkaktojnë dëme.

Mikroplastikat janë të pranishme gjerësisht në ushqim, ujë dhe ajër, shumë njerëz ekspozohen ndaj tyre çdo ditë. Studimi tregon gjithashtu se këto grimca mund të ndikojnë në mikrobiomën, e cila luan një rol kyç në shëndetin e përgjithshëm, nga tretja deri te shëndeti mendor.

Prandaj, reduktimi i ekspozimit ndaj mikroplastikave mund të jetë një masë parandaluese e mençur. /A.Z/UBT News/

Sipas të dhënave të fundit, deri në katër satelitë nga konstelacioni gjigant Starlink po bien në Tokë çdo ditë.

Astronomi Jonathan McDowell nga Qendra Harvard-Smithsonian për Astrofizikë në SHBA ka regjistruar një mesatare prej një deri në dy satelitësh Starlink që kanë dalë nga orbita çdo ditë gjatë vitit 2025.

Ai parashikon që ky numër të rritet në rreth pesë satelitë në ditë, teksa SpaceX vazhdon zgjerimin e rrjetit të saj të internetit satelitor.

Së fundmi, në rrjetet sociale janë shpërndarë pamje që tregojnë satelitët Starlink duke rënë drejt Tokës, gjë që ka ngritur shqetësime për sigurinë e njerëzve.

Megjithatë, këta satelitë kanë një jetëgjatësi prej pesë vjetësh dhe janë projektuar që të digjen në atmosferë para se të prekin sipërfaqen e Tokës, duke minimizuar rrezikun për njerëzit.

Pavarësisht kësaj, Dr. McDowell paralajmëron se fenomeni mund të ketë pasoja të tjera.

Shkencëtarët ende po studiojnë ndikimin e mundshëm të djegies së mijëra satelitëve në atmosferën e Tokës, pasi gjatë këtij procesi krijohen ndotës si grimcat e oksidit të aluminit, të cilat mund të kontribuojnë në ngrohjen atmosferike. /A.Z/UBT News/

Një studim i publikuar në revistën Biological Psychiatry, me titull “The Metabolomic Signature of Childhood Trauma”, i udhëhequr nga Camille Souama dhe Brenda Penninx, ka zbuluar se trauma e përjetuar në fëmijëri mund të lërë shenja të qëndrueshme në mënyrën se si funksionon metabolizmi i trupit njerëzor.

Sipas studiuesve, të rriturit që kanë kaluar përvoja traumatike shfaqin ndryshime të dukshme dhe të qëndrueshme në përbërjen kimike të gjakut. madje edhe dekada më vonë. Sa më e rëndë të ketë qenë trauma, aq më të mëdha janë edhe ndryshimet biologjike të vërejtura.

“Rezultatet tona tregojnë lidhje të qarta biologjike midis vështirësive në jetën e hershme dhe rrezikut të shtuar për probleme fizike e mendore më vonë”, – thuhet në raport, sipas PsyPost.

Si u zhvillua studimi?

Ekipi kërkimor u fokusua në metabolomën – grupin e të gjitha molekulave të vogla që marrin pjesë në proceset jetike të trupit, si aminoacidet, yndyrnat dhe sheqernat. Këto molekula janë si “gjurmë kimike” që tregojnë se çfarë ndodh në trup në çdo moment dhe mund të zbulojnë shenja të hershme të sëmundjeve, inflamacionit apo stresit kronik.

Në studim morën pjesë 3,000 të rritur nga Holanda, të cilëve iu analizuan mostrat e gjakut në dy periudha, në fillim të hulumtimit dhe pas gjashtë vitesh. Pjesëmarrësit raportuan përjetimet traumatike para 16 vjeç, përfshirë abuzimin emocional, fizik apo seksual e neglizhencën emocionale.

Rezultatet identifikuan 18 metabolite që lidhen drejtpërdrejt me përvojat traumatike – nëntë në nivele më të larta dhe nëntë më të ulëta. Sa më e madhe të ishte trauma, aq më të theksuara rezultuan ndryshimet.

“Pamë një lidhje të qartë ‘dozë-përgjigje’ – më shumë trauma, më shumë ndryshime në metabolizëm”, – shpjegojnë autorët.

Ndryshimet biologjike të zbuluara

Disa nga metabolitet e rritura përfshinin substanca si 2-methylbutyrylcarnitine dhe propionylcarnitine, të cilat lidhen me mënyrën si trupi përpunon yndyrat dhe aminoacidet. Këto tregojnë se trauma mund të ndikojë në prodhimin e energjisë, duke shkaktuar stres metabolik ose “lodhje” të mitokondrive – qelizat që prodhojnë energjinë trupore.

Nga ana tjetër, niveli i hormoneve të stresit – kortizol dhe kortizon – ishte dukshëm më i ulët te personat që kishin përjetuar trauma të hershme. Këto hormone, të prodhuara nga gjëndrat mbiveshkore, ndihmojnë trupin të përballojë stresin. Ulja e tyre tregon se sistemi HPA (hypothalamic-pituitary-adrenal axis), që kontrollon reagimin ndaj stresit, mund të pësojë ndryshime afatgjata.

“Trauma në fëmijëri ndikojë në trup përmes rrugëve biologjike që lidhen me stresin – jo vetëm nëpërmjet mendjes”, – thuhet në raport.

Pasojat dhe rëndësia e zbulimit

Disa nga metabolitet e ndikuara janë lidhur më parë me sëmundje kardiovaskulare dhe depresion, ndërsa të tjera janë zbulime të reja që sugjerojnë se trauma mund të lërë gjurmë përtej shëndetit mendor.

Studiuesit theksojnë se këto efekte biologjike nuk lidhen vetëm me stilin e jetesës, pasi rezultatet mbetën të njëjta edhe pasi u morën parasysh faktorë si pesha trupore apo përdorimi i barnave që ndikojnë në nivelet e yndyrës.

“Efekti i traumës nuk është vetëm psikologjik, është i gdhendur në vetë metabolizmin e trupit”, ka deklaruar bashkautorja Camille Souama.

Megjithatë, studiuesit pranojnë se studimi ka kufizime: pjesëmarrësit ishin me origjinë veriore-evropiane, ndërsa faktorë si ushqyerja nuk u morën parasysh, edhe pse ndikojnë ndjeshëm në metabolizëm.

Hapat e ardhshëm të kërkimit

Ekipi synon të zbulojë nëse këto shenja metabolike përdoren për të identifikuar personat me rrezik të lartë për sëmundje fizike apo mendore. Po ashtu, do të shqyrtohet nëse ndryshimet në stilin e jetesës – si ushqimi i shëndetshëm, aktiviteti fizik apo menaxhimi i stresit – mund të ndihmojnë në zbutjen e këtyre efekteve biologjike të traumës së hershme. /A.Z/UBT News/