Autore: Eliza Hoti dhe Adile Muli – studente të vitit të parë në Fakultetin Media dhe Komunikim në UBT

Përfaqësimi i grave në politikë mbetet një nga sfidat më të mëdha të shoqërive bashkëkohore, veçanërisht në vendet në tranzicion demokratik. Në Kosovë, barazia gjinore vazhdon të përballet me pengesa strukturore dhe kulturore, pavarësisht përpjekjeve ligjore për të garantuar pjesëmarrjen e grave.

Ligji parasheh kuotat gjinore dhe detyron partitë politike të sigurojnë të paktën 30 për qind përfaqësim të grave në listat zgjedhore, por shpesh kjo masë shihet si minimum formal, e cila nuk përkthehet gjithmonë në fuqizim të vërtetë të grave në vendimmarrje.

Gresa Muli, aktiviste politike dhe asambleiste nga Vushtrria, tashmë në mandatin e saj të tretë, thekson se situata mbetet sfiduese. Sipas saj, kuotat janë një derë hapëse, por shumë gra ende hasin vështirësi për të depërtuar në pozita vendimmarrëse pa u mbështetur nga detyrimi formal i ligjit.

“Gratë garojnë barabartë me burrat, por përgjegjësitë e tyre, sidomos ato familjare, janë më të mëdha. Megjithatë, shumë gra arrijnë të dalin përpara meshkujve, dhe kjo tregon kapacitetin e tyre të jashtëzakonshëm. Duhet më shumë hapësirë për gratë në vendimmarrje, sepse ato kanë aftësi reale për të kontribuar”, shprehet Muli.

Ajo shton se gratë zakonisht tregohen më pak të prekshme nga korrupsioni, një faktor i dëshmuar gjatë viteve në politikë dhe institucione. Për Mulin, e ardhmja duhet të shohë më shumë gra në poste të larta, si ministre, kryetare komunash, lidere partie dhe deputete që fitojnë vendet e tyre pa u bazuar në kuota, duke dëshmuar kështu fuqinë e barazisë gjinore në praktikë.

Profesori i shkencave politike në UBT, Avni Alidemaj ofron një perspektivë kritike ndaj mënyrës se si trajtohet përfaqësimi i grave në Kosovë. Ai thekson se shumë parti përzgjedhin gra në lista kryesisht për të përmbushur detyrimin ligjor, jo për aftësitë dhe përvojën e tyre reale.

“Shumica e grave në lista zgjedhore futen vetëm për hir të kuotës. Kur i përzgjedhim vetëm për këtë arsye, nuk kemi arritur të krijojmë barazi të vërtetë gjinore”, thekson profesori Alidemaj.

Ai shton se shoqëria kosovare ka ndryshuar ndjeshëm pas luftës. Në kontrast me periudhat e mëparshme, kur normat patriarkale dominonin, sot gratë dhe vajzat kanë më shumë mundësi për shkollim, pjesëmarrje profesionale dhe publike. Ky transformim po reflektohet gjithashtu në politikë, ku gratë mund të kontribuojnë në mënyrë më aktive dhe të ndikojnë në vendimmarrje.

Alidemaj vë në pah edhe një aspekt sociologjik: gratë tregohen më të ndjeshme ndaj korrupsionit, një fakt i lidhur me rolin e tyre tradicional si shtylla e familjes dhe bartëse të përgjegjësive morale. Duke marrë shembull vendet skandinave, ai argumenton se barazia gjinore e vërtetë arrihet kur gratë konkurrojnë dhe fitojnë pozita për meritë, jo për kuota: “Atje nuk ka kuota – kush është më i miri, fiton. Ne duhet të synojmë këtë nivel edhe në Kosovë”.

Deklaratat e aktivistes dhe profesorit nxjerrin në pah këtë: kuotat gjinore janë një hap fillestar i domosdoshëm, por jo një zgjidhje përfundimtare. Ato duhet të shihen si një fazë tranzicioni drejt një sistemi politik ku gratë vlerësohen për kapacitetin, profesionalizmin dhe kontributin e tyre real.

Studentët e vitit të parë të drejtimit Media dhe Komunikim, pasi kanë përjetuar atmosferën në “Radio Kampus”, në “Media Grupin”, ku punohet me shumë entuziazëm e përkushtim të pashoq, sepse aty përjetohet lajmi, kronika, dhe gjithçka që duhet të dijnë e kuptojnë studentët për format e komunikimit, të mërkurën kanë realizuar edhe një vizitë tjetër.

Ata zhvilluan një vizitë në shtypshkronjën e UBT-së, ku mes tjerash bashkë me mentoren, Albina Zeneli patën mundësinë të njihen nga afër me proceset e printimit dhe prodhimit të materialeve të ndryshme mediale.

Vizita u fokusua në teknologjitë moderne të shtypshkronjës, mënyrat e përgatitjes së përmbajtjeve për botim dhe menaxhimin e procesit të prodhimit të materialeve të shtypura.

Aty i priti stafi i mrekullueshëm i UBT-së, që nuk hezituan të ju shpjegonin më në detaje punën që zhvillohet, në këtë vend kaq me rëndësi.

Një detaj i rëndësishëm ishte edhe mundësia për t’u njohur me mënyrën e punës dhe teknologjitë që përdoren në shtypshkronjën e UBT-së.

Studentët patën mundësinë të njihen me procedurat e botimit të materialeve të ndryshme, nga gazeta dhe revista, deri te botimet akademike, siç janë librat e profesorëve të UBT-së.

Ndryshe, ky aktivitet ju ofroi studentëve një përvojë praktike, duke lidhur teorinë e mësuar në klasë me realitetin profesional. /UBT News/

Në episodin më të ri të podcastit të UBT News, i ftuar ishte prof. Ibush Luzha, një nga njohësit e teknologjisë inorganike, i cili solli një analizë të detajuar mbi sfidat mjedisore që e prekin drejtpërdrejt shëndetin dhe cilësinë e jetës së qytetarëve në Kosovë.

Në një bisedë të hapur, ai shpalosi problemet kryesore të ndotjes së ujit, ajrit dhe mbeturinave, si dhe theksoi rolin vendimtar që teknologjia moderne mund të luajë në zgjidhjen e tyre.

Prof. Luzha kujtoi se teknologjia inorganike ka qenë ndër drejtimet kryesore të industrisë kosovare që nga periudha para luftës e deri më sot. Ai theksoi se vendi ynë vazhdon të ketë potencial të madh natyror, por se ai mbetet shpesh i pamenaxhuar dhe i nënvlerësuar.

“Teknologjia inorganike ka qenë tradicionalisht një nga shtyllat industriale të Kosovës. Edhe sot kemi potencial të jashtëzakonshëm natyror, por sfida kryesore mbetet mungesa e menaxhimit modern dhe e standardeve që kërkon koha”, u shpreh ai.

Profesori theksoi se mineralet, burimet ujore dhe kapacitetet industriale të trashëguara nuk janë përdorur në mënyrën e duhur, duke lënë prapa pasoja serioze mjedisore.

Një nga temat kryesore të diskutimit ishte gjendja alarmuese e ujërave sipërfaqësore dhe atyre të pijshëm në Kosovë. Prof. Luzha u ndal te abuzimet që ndodhin në shumë kompani dhe institucione, ku trajtimi i ujit shpesh lihet pas dore.

“Në shumë zona të Kosovës, analizat tregojnë tejkalime drastike të parametrave të ndotjes, si në ujërat sipërfaqësore, ashtu edhe në ato të pijshëm. Problemi nuk është mungesa e pajisjeve, por fakti që shumë sisteme filtrimi anashkalohen plotësisht ose nuk mirëmbahen”, tha ai.

Sipas tij, komunat bartin përgjegjësi të madhe, por kontrolli mbetet i dobët, ndërsa monitorimet janë shpesh formale dhe jo të thelluara.

Ai shtoi se disa sisteme filtrimi të dhuruara nga Bashkimi Evropian janë lënë jashtë funksionit pa asnjë arsye teknike, duke u bërë shembuj të keqmenaxhimit institucional.

Gjatë podcastit u diskutua edhe për ndotjen e ajrit, një nga problemet më të mëdha të viteve të fundit. Prof. Luzha theksoi se ndotja rritet sidomos në dimër, si pasojë e djegies së materialeve të ndryshme dhe e emetimeve industriale.

“Kosova ka burime të mëdha ndotjeje të ajrit, por ka edhe potencial të madh për përmirësim. Me teknologji moderne dhe standarde të qarta të filtrimit industrial, ndotja mund të ulet ndjeshëm. Kërkohet vetëm vullnet dhe zbatim i vërtetë i ligjit”, u shpreh profesori.

Ai theksoi rëndësinë e filtrimit të gazrave industrialë dhe të implementimit të teknologjive që e reduktojnë ndotjen në burim, duke paralajmëruar se pasojat e mosveprimit do të jenë afatgjata dhe të dëmshme.

Podcastin e plotë mund ta ndiqni në këtë link: PODCAST

Një ekip i profesorëve të UBT-së ka botuar një studim të rëndësishëm shkencor në revistën prestigjioze Journal of Ecological Engineering, i cili trajton cilësinë e ujërave nëntokësore në komunën e Suharekës, një zonë me rëndësi të madhe për furnizimin me ujë dhe zhvillimin bujqësor në Kosovë.

Punimi me titull: “Assessment of Groundwater Quality – Case Study, Suharekë Municipality, Kosovo”, është realizuar nga autorët: Prof. Dr. Hazir S. Çadraku dhe Prof. Skender Bublaku, me bashkëautorësi edhe të Agron Shalës nga Instituti Hidrometeorologjik i Kosovës.

Hulumtimi thekson se uji është një burim thelbësor për jetën dhe zhvillimin njerëzor, ndërsa ujërat nëntokësore përbëjnë një pjesë të rëndësishme të ujërave të ëmbla në botë, nga të cilat varen mbi 2.5 miliardë njerëz. Studiuesit sjellin një pasqyrë të gjerë të literaturës shkencore dhe faktorëve që ndikojnë në cilësinë e ujit, duke përfshirë proceset gjeologjike, aktivitetet urbane, bujqësore dhe ndotjen që vjen nga mbetjet apo përdorimi i plehrave kimike.

Për realizimin e studimit janë marrë 16 mostra uji nga puse të hapura dhe të shpuara në zona të ndryshme të Suharekës, të cilat përdoren nga banorët për pije, bujqësi dhe industri. Mostrat janë analizuar sipas standardeve ndërkombëtare të ISO dhe WHO, duke vlerësuar 24 parametra fizikë, kimikë dhe mikrobiologjikë. Të dhënat janë përpunuar me metodologji shkencore moderne, përfshirë përdorimin e indeksit të cilësisë së ujit (WQI), analizës hidrokimike dhe hartimit të shpërndarjes hapësinore të parametrave.

Rezultatet treguan se shumica e puseve kanë ujë me cilësi të mirë dhe të sigurt, megjithëse disa mostra shfaqën tejkalime të vlerave të lejuara për parametra të caktuar si nitratet, amoniumi, magnezi, COD dhe turbullira. Studimi identifikoi shtatë lloje hidrokimike, ku më të zakonshmet ishin tipet Ca-Mg-HCO₃-CO₃ dhe Mg-Ca-HCO₃-CO₃, të cilat lidhen me përbërjen gjeologjike të terrenit.

Autorët theksojnë se monitorimi i rregullt i ujërave nëntokësore është jetik, pasi cilësia e tyre ndikohet drejtpërdrejt nga aktivitetet njerëzore, urbanizimi dhe përdorimi i tokës. Studimi ofron të dhëna të vlefshme për institucionet lokale dhe kombëtare, sidomos për hartimin e politikave të menaxhimit të qëndrueshëm të ujit, në përputhje me Direktivën Kornizë të BE-së për Ujërat.

Ky publikim e konsolidon UBT-në si një ndër institucionet lidere në kërkimin shkencor në Kosovë, me profesorë të angazhuar në projekte kombëtare dhe ndërkombëtare që adresojnë çështje kritike të mjedisit dhe zhvillimit të qëndrueshëm.