Shëndet

​Fëmijët trashëgojnë këto tri tipare karakteristike nga baballarët e tyre

Një profesoreshë e gjenetikës veçoi tri tipare që fëmijët më së shpeshti i trashëgojnë nga baballarët e tyre.

Published

on

Shpesh pyesim veten nëse prindërit i transferojnë në të njëjtën masë karakteristikat e tyre fizike dhe psikologjike te fëmija. Shumë besojnë se ne trashëgojmë gjysmën e gjeneve tona nga nëna dhe gjysmën nga babai, por gjërat nuk funksionojnë kështu.

Profesoresha e gjenetikës, Dejna Breser në Universitetin e Feniks, thekson se ka 60 për qind më shumë mundësi për të trashëguar tipare “aktive” nga babai juaj, thjesht sepse natyra ka një tendencë të natyrshme për t’i shprehur këto gjene.

Breser veçoi tri tipare që fëmijët më së shpeshti i trashëgojnë nga baballarët e tyre edhe pse ky nuk është rregull.

1. Lartësia

Gjenet e babait, jo gjenet e nënës, janë më shpesh përgjegjës për pamjen fizike në tërësi. Ekzistojnë të paktën 700 variacione gjenetike që janë përgjegjëse për përcaktimin e gjatësisë dhe megjithëse kjo karakteristikë ka të bëjë si me gjenet e nënës ashtu edhe me gjenet e babait, ka prova që sugjerojnë se gjenet e babait luajnë një rol më të madh.

2. Gjinia

Nëse një baba është ndoshta i zhgënjyer sepse nuk ka pasur djalë apo vajzë, ai duhet ta dijë se kjo varet nga ai – burrat janë përgjegjës për gjininë e fëmijës. Burrat u japin kromozomet Y djemve dhe kromozomet X vajzave. Shkencëtarët theksojnë se një kromozom X mashkull dhe një kromozom X femër do të japin një vajzë, dhe një kromozom mashkull Y dhe një kromozom X femër do të japin një vajzë.

Studiuesit zbuluan se marrëdhënia gjinore në familje ndiqte anën e babait, jo të nënës. Për shembull, nëse një burrë kishte më shumë vëllezër, ka më shumë gjasa që fëmijët e tij të jenë djem, dhe nëse ai kishte më shumë motra, ka më shumë gjasa që të ketë vajza. Studimi tregoi se kjo nuk vlen për gratë.

3. Çështjet e shëndetit mendor

Baballarët e moshuar mund t’u kalojnë fëmijëve të tyre gjene të mutuara, të cilat më pas çojnë në sëmundje mendore ose probleme të shëndetit mendor (hiperaktivitet, çrregullim bipolar…). Fëmijët e lindur nga prindër mbi 45-vjeç mund të kenë gjithashtu më shumë gjasa të kenë aftësi të kufizuara në të mësuar ose prirje depresive.

Megjithatë, hulumtimet e fundit kanë treguar se ndikimi gjenetik në çrregullimet mendore mund të jetë më i dobët sesa mendohej më parë. Çrregullimet mendore kanë të bëjnë me gjenetikën, por ato përbëjnë vetëm 10 deri në 20 për qind të kombinimit total të faktorëve.

Shëndet

Kafeja me kanellë – Pija e përditshme që forcon trupin dhe trurin

Published

on

Një gastroenterolog i trajnuar në Harvard, Dr. Saurabh Sethi, ka zbuluar një sekret të thjeshtë, por efikas për përmirësimin e shëndetit: shtimi i pak kanelle në kafe.

Sipas tij, ky zakon i vogël sjellë përfitime të mëdha për trupin e trurin. Kanella është e pasur me antioksidantë të fuqishëm që ndihmojnë në uljen e nivelit të sheqerit në gjak dhe në luftimin e stresit oksidativ një nga faktorët që lidhen me sëmundjet si problemet kardiovaskulare, kanceri dhe Alzheimeri.

Dr. Sethi shpjegon se stresi oksidativ shkaktohet nga radikalet e lira, molekula të dëmshme që dëmtojnë qelizat, ndërsa kanella ndihmon në neutralizimin e tyre. Ai shton se për një efekt më të plotë, mund të shtohet edhe vaj MCT – një lloj vaji i përftuar nga kokosi, që është burim i menjëhershëm energjie, përmirëson funksionin e trurit dhe rrit vitalitetin.

Edhe vetë kafeja njihet për vlerat e saj të shumta shëndetësore:

përmirëson fokusin dhe funksionin mendor,

rrit performancën fizike,

është një burim i pasur antioksidantësh,

ndihmon në metabolizëm dhe

ndikon pozitivisht në humor.

Sipas Dr. Sethi, kombinimi i kafesë me kanellë mund ta shndërrojë këtë pije të përditshme në një mjet të fuqishëm për mirëqenie.

Në ditët e ftohta të vjeshtës, një filxhan kafe me aromë kanelle nuk është vetëm një kënaqësi – por edhe një mënyrë e thjeshtë për të forcuar trupin dhe qetësuar mendjen. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Rajoni

Profesoresha e UBT-së, Dr. Blertë Zylfiu – Latifi publikon punim shkencor në revistën ndërkombëtare Journal of Stomatology

Published

on

Profesoresha e Fakultetit të Stomatologjisë në UBT, Dr. Blertë Zylfiu – Latifi, ka publikuar punimin shkencor me titull “Kosovar Dentists’ Knowledge on Oral Cancer” në revistën ndërkombëtare Journal of Stomatology (Poloni). Artikulli është botuar në vëllimin 78, numrin 3 të vitit 2025 dhe është i qasshëm në format Open Access përmes DOI.

Ky studim ka për qëllim të vlerësojë nivelin e njohurive të dentistëve kosovarë për kancerin oral, duke u fokusuar në njohuritë diagnostike, faktorët e rrezikut dhe aftësitë për identifikimin e lezioneve të hershme. Hulumtimi është zhvilluar me 147 dentistë të përfshirë në programet e specializimit në Qendrën Klinike Stomatologjike Universitare të Kosovës (QKSUK), dhe ka arritur një përgjigje prej 93.19% nga pjesëmarrësit.

Rezultatet tregojnë se dentistët specializantë në Kosovë kanë një nivel mesatarisht të kënaqshëm të njohurive mbi diagnostikimin e kancerit oral, ndërsa vërehet nevoja për arsimim të vazhdueshëm dhe trajnime profesionale në këtë fushë. Studimi thekson rëndësinë e edukimit të dentistëve në parandalimin dhe zbulimin e hershëm të kancerit oral, si pjesë e përpjekjeve për të përmirësuar kujdesin shëndetësor oral në vend.

Punimi është realizuar në bashkëpunim me Dr. Olsa Alku – Latifi, ndërsa është miratuar nga Oda e Stomatologëve të Kosovës (Ref. Nr. 12, 25.05.2021) në përputhje me Deklaratën e Helsinkit.

Ky publikim përbën një tjetër arritje të rëndësishme për UBT-në, duke dëshmuar angazhimin e stafit akademik në kërkimet shkencore me ndikim ndërkombëtar dhe në përmirësimin e praktikave klinike në stomatologji.

Continue Reading

Lajmet

UBT përfaqësohet me sukses në Konferencën Ndërkombëtare të Pedodontisë në Turqi

Published

on

Prof. Dr. Aida Rexhepi dhe Ligj. Aferdita Gashi nga Katedra e Pedodoncisë dhe Stomatologjisë Preventive të Fakultetit të Stomatologjisë përfaqësuan UBT-në në Konferencën Ndërkombëtare të Pedodontisë në Antalia të Turqisë.

Me një prezantim të studimit të tyre shkencor mbi prevalencën e hipomineralizimit të molarit dhe incizivit te fëmijët e moshës 8-11 vjeç, përfaqësueset e UBT-së treguan ekspertizën e institucionit në hulumtime të avancuara në shëndetin oral dhe stomatologjinë pediatrike.

Konferenca u zhvillua në Antalia të Turqisë, më 4-7 tetor 2025, nën ombrellën e Shoqatës së Pedodonteve të Turqisë. Ky aktivitet ofroi një platformë ndërkombëtare për shkëmbimin e njohurive, diskutimin e metodave më të fundit në stomatologji pediatrike dhe prezantimin e rezultateve të studimeve shkencore nga specialistë të fushës.

Continue Reading

Shëndet

Vjeshta në tavolinën tuaj, ushqime për zemër të fortë

Published

on

Frutat dhe perimet e stinës së vjeshtës janë të pasura me shije dhe lëndë ushqyese, duke u bërë një aleat i çmuar për shëndetin e zemrës.

Ato ofrojnë fibra, vitamina, minerale dhe antioksidantë që ndihmojnë në funksionimin e zemrës, ulin kolesterolin dhe parandalojnë formimin e pllakës në arterie.

Ekspertët rekomandojnë të konsumohen të paktën 2,5 filxhanë perime dhe 2 filxhanë fruta çdo ditë, si pjesë e një diete të balancuar.

Disa prodhime të vjeshtës dallohen veçanërisht për efektin mbrojtës ndaj zemrës:

Kungulli: i pasur me beta-karoten që shndërrohet në vitaminë A dhe antioksidantë; farat ndihmojnë në uljen e tensionit dhe kolesterolit.

Mollët: përmbajnë fibra dhe polifenole që reduktojnë rrezikun e sëmundjeve kardiake.

Shega: e pasur me polifenole që mbështesin qarkullimin dhe mund të ndihmojnë në uljen e tensionit.

Bamjet: përmbajnë fibra, vitaminë K, C dhe folate.

Boronicat e kuqe: ndihmojnë në uljen e tensionit dhe përmirësojnë funksionin vaskular.

Patatet e ëmbla: kombinim i fibrave, beta-karotenit dhe kaliumit për presion më të qëndrueshëm të gjakut.

Edhe ndryshime të vogla, si një mollë në ditë ose shtimi i lahanidës në sallatë, bëjnë diferencë të madhe për zemrën dhe cilësinë e jetës. Duke konsumuar rregullisht prodhime sezonale, jo vetëm që mbështesim shëndetin, por fermerët vendas dhe mjedisin. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Të kërkuara