Të gjitha prodhimet filmike, si ato zyrtare të prodhuara nga Kinostudio “Shqipëria e re” dhe Televizioni Shqiptar, ashtu edhe prodhimet e shkollave të filmit dhe filmat e prodhuar nga nisma të lirë të kineastëve, tashmë janë të përfshira në “Enciklopedinë e filmit shqiptar 1904-2022”, me autore Irini Asqeri.

Ky projekt monumental u promovua në mjediset e Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, duke sjellë një përmbledhje të pasur të historisë filmike shqiptare. Enciklopedia, e cila përfaqëson një punë të palodhur hulumtuese, është rezultat i më shumë se 10 viteve kërkimesh dhe sistemimi të dokumenteve dhe të dhënave arkivore. Kjo punë e rëndësishme është realizuar kryesisht në Arkivin Qendror Shtetëror të Filmit, ku Irini Asqeri ka punuar edhe si arkiviste.

E botuar nga shtëpia botuese “Jozef”, enciklopedia ofron një pasqyrë të hollësishme dhe të saktë mbi të gjitha prodhimet filmike të periudhës 1904-2022. Përveç listës të prodhimeve filmike, Irini Asqeri ka përfshirë gjithashtu një kapitull të gjerë mbi fillimet e kinematografisë shqiptare, duke ofruar një pamje të historisë së Shqipërisë të paraqitur për herë të parë përmes syrin e kamerës.

Ky botim është një kontribut i rëndësishëm për arkivimin dhe dokumentimin e trashëgimisë filmike të vendit dhe një mundësi e shkëlqyer për studiuesit dhe pasionantët e kinematografisë shqiptare./UBTNews/

Bashkëdrejtori palestinez i filmit fitues të Oskarit “No Other Land” Hamdan Ballal u sulmua  nga disa kolonë izraelitë në Bregun Perëndimor të pushtuar dhe u mor nga ushtarët izraelitë, thanë kolegët e tij dhe dëshmitarët okularë.

Bashkëdrejtori i Ballal, Basel Adra i tha CNN-it se kishte shkuar në shtëpinë e Ballalit në fshatin Susya të Bregut Perëndimor të hënën pasi Ballal e thirri atë në ankth. Ai mbërriti për të parë Ballalin dhe të paktën një person tjetër, duke u marrë.

Jashtë shtëpisë së Ballalit ishte një grup kolonësh izraelitë, disa prej të cilëve po gjuanin gurë, tha Adra. Policia dhe ushtria izraelite ishin gjithashtu jashtë shtëpisë dhe ushtarët izraelitë po qëllonin mbi këdo që përpiqej të afrohej, shtoi ai.

Ushtria izraelite tha se kishte mbërritur në skenën e “konfrontimit të dhunshëm” midis palestinezëve dhe izraelitëve që po hidhnin gurë mbi njëri-tjetrin. Ai tha se lufta kishte shpërthyer pasi disa persona hodhën gurë mbi qytetarët izraelitë, duke dëmtuar automjetet e tyre”.

Tre palestinezë dhe një izraelit u morën më pas për t’u marrë në pyetje pasi disa persona hodhën gurë mbi forcat e sigurisë, tha ai.

Yuval Abraham, një tjetër bashkëregjisor i filmit, i cili është izraelit, tha se Ballal kishte pësuar lëndime në kokë dhe në bark dhe që atëherë nuk kishte asnjë lajm. Abrahami nuk e pa vetë incidentin.

Pesë aktivistë amerikanë nga Qendra për Jo Dhunë Hebraike, të cilët ishin në vendngjarje, thanë se ata ishin sulmuar nga kolonët izraelitë.

Ata thanë se më shumë se një duzinë kolonësh kishin sulmuar fshatin, duke përdorur shkopinj, thika dhe të paktën një pushkë sulmi, pas një mosmarrëveshjeje që përfshinte një kolon izraelit, i cili ishte duke kullotur bagëtinë pranë një shtëpie palestineze.

Jenna, një aktiviste që kërkoi të mbetej anonim nga frika e hakmarrjes, tha se ajo dhe kolegët e saj u sulmuan nga rreth 20 kolonë të maskuar kur iu afruan Susya-s atë natë. Grupi i saj nuk ishte dëshmitar i arrestimit të Ballalit.

“Ne u përpoqëm të tërhiqemi në makinë dhe ata më goditën me shkopinj”, tha ajo për CNN-in, duke shtuar se kolonët thyen disa nga xhamat e makinës dhe prenë një gomë. Videoja nga kamera e makinës e shpërndarë nga CJNV-ja tregon një individ të maskuar duke hedhur një gur direkt në xhamin e përparmë dhe fotot tregojnë xhami të thyer që derdhet në brendësi të saj.

Josh Kimelman, i cili ishte në të njëjtin grup, tha se ushtarët izraelitë ishin dëshmitarë të incidentit, e nuk bënë asgjë për ta parandaluar atë.

“Ne u thamë atyre se na sulmuan”, tha Kimelman. “Ata thanë se gjithçka do jetë mirë dhe na qëndruan pranë dhe nuk i ndoqën kolonët”.

Në fillim të këtij muaji, Ballal, Adra dhe Abraham kishin qëndruar të gjithë krah njëri-tjetrit për të marrë “Oscarin” për dokumentarin më të mirë. Filmi i ekipit të përbashkët izraelito-palestinez rrëfen dëbimin e palestinezëve nga shtëpitë e tyre në Bregun Perëndimor të pushtuar.

Ballal, një fermer palestinez, ka qenë më parë subjekt i frikësimeve dhe kërcënimeve nga kolonët izraelitë. Ai tregoi vitin e kaluar se si kolonët i vendosnin bagëtitë e tyre në tokën e tij, ndërsa ai ishte në gjumë. Ai tha se kolonët planifikonin t’i merrnin tokën dhe fermën e tij dhe se agresioni i tyre u intensifikua pas sulmeve vdekjeprurëse të Hamasit të 7 tetorit 2023.

Ballal kishte dokumentuar ndërveprimet e tij me kolonët, duke përfshirë kërcënimet për dhunë nga një kolon, i cili pretendonte se Zoti i kishte dhënë tokën e Ballalit. Ballal tha se thirri policinë por pa rezultat.

“No Other Tok” dokumenton prishjen e vazhdueshme nga autoritetet izraelite të Masafer Yatta, një koleksion fshatrash në malet Hebron të Bregut Perëndimor ku Adra jeton me familjen e tij. Dokumentari nxjerr në pah përpjekjet e Qeverisë izraelite për të dëbuar fshatarët me dhunë, me shikuesit që shohin shembjen e këndit të lojërave lokale, vrasjen e vëllait të Adra nga ushtarët izraelitë dhe sulme të tjera nga kolonët hebrenj ndërsa komuniteti përpiqet të mbijetojë.

Filmi gjithashtu eksploron lidhjen njerëzore midis Adra dhe Abraham. Dhuna e kolonëve izraelitë ka vazhduar të shkatërrojë fshatrat palestineze në Bregun Perëndimor.

Dy grupe izraelite avokuese që kundërshtojnë vendbanimet e ndjekin zhvillimin, që mbulojnë të dhënat deri në dhjetor 2024, numri i postave të bagëtive, të krijuara nga kolonët izraelitë për të shënuar pretendimet e tyre, është zgjeruar me gati 50% që nga shpërthimi i luftës.

Më 25 mars 1880, në qytetin e Janinës, lindi një nga figurat më të shquara të Rilindjes Kombëtare, Mit’hat Frashëri, i biri i rilindasit të njohur Abdyl Frashëri. 145 vjet pas lindjes së tij, emri i Mit’hat Frashërit vazhdon të mbetet një simbol i pasionit për atdhenë, arsimin dhe kulturën, një personalitet që shënoi thellë historinë e Shqipërisë.

Qysh në fëmijëri, Mit’hati e kaloi një pjesë të madhe të jetës së tij në Stamboll, pas vdekjes së të atit në vitin 1892. Familja e tij, e angazhuar në lëvizjen Rilindëse, e mbështeti atë në zhvillimin e një karriere intelektuale dhe patriotike. Naim dhe Sami Frashëri, dy nga figurat më të shquara të Rilindjes, morën përsipër t’i ofronin atij një arsim të shëndoshë dhe të gjithanshëm, duke i mësuar vlerat e lirisë dhe të dashurisë për kulturën kombëtare.

Në vitin 1908, Mit’hat Frashëri e nisi rrugëtimin e tij si botues dhe publicist, duke themeluar gazetën “Liria” në Selanik, që shërbeu si një zë i fuqishëm i mendimit të lirë dhe të ndriçuar. Më pas, në vitin 1909, ai nisi botimin e revistës “Diturija”, një publikim që kishte për qëllim edukimin dhe ngritjen e ndërgjegjes kombëtare, duke e bërë atë një nga figurat më të rëndësishme të këtij lëvizjeje.

Një vit pas kësaj, në nëntor 1908, Mit’hat Frashëri mori pjesë në Kongresin e Manastirit, ku u zgjodh kryetar i komisionit për alfabetin. Ky ishte një hap i madh drejt standardizimit të gjuhës shqipe, një projekt që ai e mbështeti me pasion deri në fund të jetës. Në vitin 1912, ai mori pjesë aktive në Kuvendin Kombëtar të Vlorës dhe nënshkroi Aktin e Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, një ngjarje që do të kujtohet për gjithmonë në historinë e vendit.

Mit’hat Frashëri ishte një politikan i zellshëm, i angazhuar për të siguruar pavarësinë dhe zhvillimin e Shqipërisë. Në vitin 1912, ai u bë ministër i Punëve Botore në qeverinë e Ismail Qemalit, një rol që e shërbeu për të kontribuar në forcimin e shtetit të ri shqiptar. Po ashtu, në vitin 1920, ai u emërua kryetar i delegacionit shqiptar në Konferencën e Paqes në Paris, ku ndërmori një angazhim të shquar për të siguruar njohjen ndërkombëtare të shtetit shqiptar.

Si ambasador i Shqipërisë në Greqi nga janari 1923 deri në vitin 1926, Mit’hat Frashëri bëri të mundur forcimin e marrëdhënieve diplomatike ndërmjet dy shteteve dhe punoi për ruajtjen e interesave të Shqipërisë në një periudhë të tensionuar.

Përveç angazhimeve politike, Mit’hat Frashëri u shqua si një intelektual i thellë dhe një publicist me ndikim të madh. Ai botonte vepra të rëndësishme, të cilat nuk u kufizuan vetëm në Shqipëri, por edhe në gjuhën frënge. Disa nga veprat më të njohura të tij janë “L’affaire de l’Epire” (1915), “La population de l’Epire” (1915), “Les Albanais chez eux et à l’Etranger” (1919) dhe “Albanis et Slaves” (1919), vepra që e bënë atë një autor të njohur në rrafshin ndërkombëtar.

Një nga pasionet e tij të mëdha ishte bibliofilia. Mit’hat Frashëri kishte një bibliotekë të jashtëzakonshme, ku numri i librave arrinte deri në 18,000 kopje, një pasuri kulturore e padiskutueshme. Si një intelektual i thellë, ai u angazhua gjithashtu në shkrimin e veprave të mëdha, mes të cilave spikat biografia “Naim be Frashëri” (1901), një nderim për Naim Frashërin, dhe novelat “Hi dhe shpuzë” (1915) dhe “Plagët tona” (1924), ku ai trajtonte temat e kombit dhe luftës për liri.

Veprimtaria e tij intelektuale dhe patriotike vazhdoi edhe gjatë Luftës së Dytë Botërore, kur ai drejtoi “Organizatën e Ballit Kombëtar”, një forcë që luftonte për ruajtjen e pavarësisë dhe integritetit territorial të Shqipërisë.

Mit’hat Frashëri vdiq në tetor të vitit 1949, gjatë një udhëtimi për në Nju-Jork, duke lënë pas një trashëgimi të pasur, të pavdekshme në historinë dhe kulturën shqiptare. Pas 145 vjetësh nga lindja e tij, emri i Mit’hat Frashërit është ende një frymëzim për patriotizmin, diturinë dhe angazhimin për liri dhe barazi, duke mbetur një nga intelektualët dhe patriotët më të shquar të historisë shqiptare./UBTNews/