Mbi 1 miliard njerëz në mbarë botën vuajnë nga probleme të shëndetit mendor, veçanërisht ankthi dhe depresioni, të cilat janë çrregullimet më të zakonshme. Për më tepër, shqetësimi mendor është përgjegjës për mbi 700,000 vetëvrasje çdo vit, shkruan ANSA.

Pavarësisht kësaj, shpenzimet publike për shëndetin mendor kanë mbetur të qëndrueshme për vite me radhë dhe arrijnë në vetëm 2% të buxheteve totale të shëndetit. Këto janë gjetjet e dy raporteve të publikuara sot nga Organizata Botërore e Shëndetësisë.

“Transformimi i shërbimeve të shëndetit mendor është një nga sfidat më urgjente të shëndetit publik, çdo qeveri dhe çdo udhëheqës ka përgjegjësinë të veprojë urgjentisht dhe të sigurojë që kujdesi për shëndetin mendor të trajtohet jo si privilegj, por si një e drejtë themelore për të gjithë”, tha Drejtori i Përgjithshëm i OBSH-së, Tedros Adhanom Ghebreyesus.

Raportet e World Mental Health Today dhe Mental Health Atlas 2024 analizojnë ndikimin e sëmundjeve mendore dhe progresin e bërë nga vendet në zbatimin e shërbimeve të dedikuara për këto gjendje.

Gratë kanë tendencë të jenë më të prekura ku rreth 14.8% e popullsisë femërore vuan nga çrregullime mendore krahasuar me 13% të popullsisë mashkullore. Çrregullimet e ankthit janë më të zakonshmet që prekin 4.4% të popullsisë; Pas tyre vjen depresioni 4%, problemet që lidhen me aftësinë e kufizuar intelektuale 1.2% dhe ADHDme 1.1%.

/S.K/KP

Mësoni pse ky shqetësim nuk lidhet gjithmonë me temperaturën e ajrit.

Shumë njerëz përjetojnë duar të ftohta vetëm kur temperaturat bien, por ky shqetësim është i vazhdueshëm gjithë vitit. Studimet tregojnë se deri 10-15% të popullsisë kanë duar të ftohta gjithë kohës. Arsyeja nuk është i ftohti i jashtëm, por lidhet me qarkullimin e gjakut, sistemin nervor, statusin ushqimor ose gjendjen emocionale.

Në shumicën e rasteve është një fenomen i padëmshëm, por sinjalizon probleme të fshehura shëndetësore që duhen marrë seriozisht.

Më poshtë gjeni 5 nga shkaqet më të zakonshme që duart të jenë të akullta, edhe kur moti është i ngrohtë.

Qarkullimi jo i mirë i gjakut

Një prej shkaqeve është perfuzioni i ulët periferik. Kjo mund të jetë gjenetike, por lidhet me diabetin dhe obezitetin, që dëmtojnë enët e vogla të gjakut. Tek disa, episodet e ftohjes shoqërohen me Fenomenin Raynaud (spazma të enëve të gishtave të nxitura nga i ftohti/stresi): gishtat bëhen të zbehtë, më pas blu, në fund të skuqur, me mpirje.

Trupi mund të “kursejë” gjakun nga duart/këmbët për të furnizuar më mirë organet jetike. Nëse shqetësimi është i vazhdueshëm, ka vlerë kontrolli i tensionit, glukozës dhe lipideve, si dhe vlerësimi mjekësor për qarkullim periferik.

Stresi mund të shkaktojë duar të ftohta

Stresi dhe ankthi aktivizojnë përgjigjen “lufto ose ik”: çlirohen katekolamina që ngushtojnë enët periferike, duke kufizuar rrjedhjen e gjakut në gishta. Kjo shfaqet si ftohtësi. Menaxhimi i stresit (frymëmarrje diafragmatike, aktivitet fizik, gjumë cilësor) mund të ulë episodet.

Duhani dhe alkooli është një tjetër shkak

Nikotinа ngushton enët, dëmton endotelin e rrit rrezikun e Raynaud dhe sëmundjes arteriale periferike, duart ftohen. Alkooli, ndonëse zgjeron enët, rrit humbjen e nxehtësisë, me përdorim kronik lidhet me neuropati periferike, duke përkeqësuar ndjesinë e ftohtësisë.

Niveli i lartë i kolesterolit

LDL i lartë favorizon aterosklerozën: pllakat ngushtojnë arteriet dhe ulin qarkullimin në gjymtyrë. Me kalimin e kohës, kjo rrit rrezikun kardiovaskular e jep ftohje, mpirje ose ngërçe në duar e këmbë. Kontrolli periodik i profilit lipidik, ushqyerja mesdhetare, aktiviteti fizik dhe kur duhet terapia me statina janë masa me evidencë.

Mungesa e vitaminave

Mungesa B12 (Te veganët, të moshuarit ose tek çrregullimet e përthithjes) shkakton anemi megaloblastike e neuropati, që përkthehen në ftohtësi, “thumbime” të duarve. Edhe folati e mangësia e hekurit (jo vitaminë, por thelbësor për hemoglobinën) ulin transportin e oksigjenit përkeqësojnë ndjesinë e ftohtësisë. Analizat bazë si hemogramë, ferritinë, B12 ndihmojnë në sqarim dhe drejtim terapie.

Këshillë: Nëse përveç ftohtësisë keni ndryshim ngjyre të gishtave, dhimbje, plagë që s’shërohen, dobësi, marramendje, palpitacione ose simptomat po përkeqësohen, konsultohuni me mjekun -kërkohet vlerësim i plotë.

Shëndeti i zorrëve ka ndikim në gjithçka, nga tretja e imuniteti deri te gjendja shpirtërore dhe energjia. Ekspertët e të ushqyerit thonë se zgjedhjet ushqimore luajnë rol vendimtar në ruajtjen e një mikrobiome të shëndetshme të zorrëve.

Lajmi i mirë është se ushqimet e thjeshta që shumë prej nesh i kemi tashmë në kuzhinat tona mund të japin një kontribut të rëndësishëm në shëndetin e zorrëve dhe të tretjes, por cilat janë ato, më poshtë janë renditur disa prej tyre.

Kosi

I pasur me probiotikë, baktere të dobishme që ndihmojnë në ruajtjen e një ekuilibri të florës së zorrëve. Konsumi i rregullt zvogëlon çrregullimet e tretjes e përmirëson thithjen e lëndëve ushqyese. Rekomandohet veçanërisht kosi natyral pa sheqerna ose aroma të shtuara.

Lakra turshi

I pasur me probiotikë dhe fibra. Sipas nutricionistëve, lakra turshi përmirëson tretjen dhe të forcojë imunitetin. Përveç kësaj, ushqimet e fermentuara në përgjithësi ndihmojnë në krijimin e baktereve të mira në zorrë, që janë thelbësore për shëndetin afatgjatë.

Drithëra të plota

Dietologët theksojnë se fibrat nga drithërat e plota, si tërshëra, elbi ose orizi kaf, stimulojnë jashtëqitjen dhe parandalojnë kapsllëkun. Fibrat shërbejnë si ushqim për bakteret e dobishme, duke inkurajuar rritjen e duke ruajtur mikrobiomë të shëndetshme. Përfshirja e rregullt e drithërave të plota në dietën tuaj kontribuon në tretje të qëndrueshme.

Banane

Një mënyrë e thjeshtë por efektive për të mbështetur shëndetin e zorrëve. Ato përmbajnë prebiotikë – përbërës që ushqejnë bakteret e mira në sistemin tretës. Nutricionistët theksojnë se konsumi i rregullt përmirëson tretjen e ndihmon në ruajtjen e një ekuilibri të florës së zorrëve, dhe ato janë gjithashtu të përshtatshme dhe lehtësisht të disponueshme.

Duke përfshirë këto ushqime në dietën tonë të përditshme, ne mund të mbështesim lehtësisht shëndetin e zorrëve dhe të përmirësojmë gjendjen e përgjithshme të trupit.