Kuriozitete

Zbulohen rrënoja të një piramide gjatë rindërtimit të autostradës në Meksikë

Published

on

Punëtorët ndërtimorë hasën në rrënojat e një piramide të madhe pranë autostradës në Meksikë. Pasi u informuan për zbulimin, arkeologët mblodhën dhjetëra artefakte të tjera nga vendi, të cilat do të studiohen me kujdes në laborator gjatë muajve të ardhshëm.

Struktura u zbulua në muajin qershor të vitit 2024 gjatë ndërtimit të korsisë së tretë në një autostradë federale në Hidalgo, në Meksikën qendrore-lindore. Arkeologët nga Instituti Kombëtar i Antropologjisë dhe Historisë i Meksikës (INAH) vizituan vendin për të kryer hetime. Pas një studimi ajror me dron, ekipi mblodhi 155 mostra, duke përfshirë fragmente qeramike, vegla guri dhe mbetje kafshësh.

Për të mbrojtur reliktin, autoritetet arkeologjike miratuan ndërtimin e një muri të madh rreth piramidës, me gjatësi 43 metra dhe lartësi 11.7 metra, shkruan Iflscience.

Ndërtesa është pjesë e një vendbanimi parahispanik të njohur si San Miguel, që daton nga periudha epiklasike (650-950 e.s.) deri në periudhën postklasike të vonshme (1350-1519 e.s.). Kjo ishte një kohë kur zona ishte nën kontrollin e “sundimit të Metzca”, për të cilin INAH thotë se ka lënë një “vulë multietnike” të paktën deri në shekullin e XVI-të.

Megjithatë, historia e aktivitetit njerëzor në zonë daton shumë më herët, me vendbanimet më të hershme që i përkasin të paktën 14 mijë viteve më parë.

Ende mbetet e paqartë sa struktura parahispanike janë ende të fshehura në Meksikë, si dhe në Amerikën Qendrore dhe Jugore. Vitet e fundit kanë sjellë shumë zbulime të reja, falë veçanërisht teknologjisë LiDAR (Light Detection and Ranging). Kjo teknologji përdor dritën laser për të zbuluar forma dhe veçori të objekteve që zakonisht janë të fshehura nga bimësia, toka ose struktura të tjera.

Vitit e kaluar, INAH përdori LiDAR për të zbuluar gjurmët e një rruge 18 kilometra të gjatë që lidhte qytetet Maya më shumë se 1200 vjet më parë. Në Guatemalën e sotme, kjo teknikë ka zbuluar gjithashtu prova të një civilizimi të panjohur më parë të Mayave, e cila përbëhej nga 964 vendbanime të ndërlidhura me 177 kilometra rrugë të lashta.

Këto zbulime janë një kujtesë e fuqishme se bota parakolumbiane ishte e gjallë dhe jashtëzakonisht komplekse shumë kohë para shkatërrimit të saj nga kolonizatorët evropianë.

Kuriozitete

Maldivet bëjnë revolucionin anti-duhan: Ndalohet përgjithmonë për të lindurit pas 2007-ës!

Published

on

Maldivet kanë ndaluar pirjen e duhanit për çdo person të lindur pas janarit 2007, duke u bërë vendi i vetëm në botë me një ndalim “gjeneracional” të duhanit.

Iniciativa, e nisur nga Presidenti Mohamed Muizzu në fillim të këtij viti dhe që hyri në fuqi më 1 nëntor, synon “të mbrojë shëndetin publik dhe të promovojë një brez pa duhan”, deklaroi Ministria e Shëndetësisë.

“Sipas dispozitës së re, personat e lindur më 1 janar 2007 ose edhe më pas ndalohen të blejnë, përdorin ose shesin produkte duhani brenda territorit të Maldiveve,” thuhet në deklaratë.

Ndalimi përfshin të gjitha format e duhanit, ndërsa shitësit me pakicë janë të detyruar të verifikojnë moshën përpara çdo shitjeje.

Masa zbatohet edhe për vizitorët në arkipelagun me 1,191 ishuj koralorë të shpërndarë në rreth 800 kilometra, i njohur për turizmin luksoz.

Përveç kësaj, Maldivet kanë vendosur një ndalim të plotë për importin, shitjen, shpërndarjen, posedimin dhe përdorimin e cigareve elektronike dhe produkteve të avullimit, i cili vlen për të gjithë, pavarësisht nga mosha.

Shitja e produkteve të duhanit një të mituri dënohet me një gjobë prej (rreth 3,200 dollarë), ndërsa përdorimi i pajisjeve të avullimit ndëshkohet me një gjobë prej rreth 320 dollarë).

Një ndalim i ngjashëm gjeneracional për duhanin është propozuar aktualisht në Britani, ndërsa Zelanda e Re, vendi i parë që miratoi një ndalim të tillë — e shfuqizoi atë në nëntor 2023, më pak se një vit pas zbatimit. /A.Z/UBT News/

 

Continue Reading

Kuriozitete

Shkencëtarët: Gratë që bëjnë fëmijë pas 33 vjeç kanë jetë më të gjatë!

Published

on

Një studim i kryer nga Boston University School of Medicine, i publikuar në revistën Menopause, tregon se gratë që mund të lindin natyralisht pas moshës 33 kanë probabilitet më të lartë të arrijnë jetëgjatësi të avancuar.

Ky zbulim ka tërhequr vëmendjen e komunitetit shkencor dhe po shqyrtohet si lidhje interesante mes funksionit riprodhues e jetëgjatësisë.

Sipas të dhënave të studimit, gratë që kanë lindjen e fundit pas 33 vjeç janë dyfish më të gjasa të jetojnë deri në 95+, krahasuar me gratë që lindin për herë të fundit para moshës 30.

Kërkuesit shpjegojnë se kjo nuk është vetëm një çështje biologjike, por mund të lidhet edhe me shëndetin e përgjithshëm, stilin e jetesës dhe faktorë të tjerë socio-ekonomikë që ndikojnë në jetëgjatësi.

Studimi thekson se aftësia për të pasur fëmijë më vonë në jetë mund të jetë tregues i shëndetit riprodhues dhe metabolik, që lidhet me jetëgjatësi më të madhe.

Shkencëtarët theksojnë se rezultatet nuk duhet interpretuar si këshilla për kohën ideale për të lindur, por si një vëzhgim interesant mbi lidhjen midis biologjisë riprodhuese dhe jetëgjatësisë.

Ky zbulim ofron një perspektivë të re mbi mënyrën se si moshimi i lindjes mund të lidhet me shëndetin afatgjatë dhe hap rrugën për studime të mëtejshme mbi ndikimin e faktorëve biologjikë dhe mjedisorë në jetëgjatësi.  /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Studimi: Shumëgjuhësia ngadalëson plakjen dhe forcon trurin

Published

on

Të dhënat nga 27 vende evropiane tregojnë se përdorimi i disa gjuhëve mund të ngadalësojë plakjen dhe të forcojë rezervën kognitive.

Studimi i kryer në Trinity College Dublin, me mbi 86,000 pjesëmarrës, tregoi se njerëzit që flasin më shumë se një gjuhë kanë më pak shenja të plakjes së përshpejtuar, edhe pasi u morën parasysh faktorë si arsimimi, aktiviteti fizik dhe ndikimet sociale.

Rezultatet treguan gjithashtu se sa më shumë gjuhë të flasësh, aq më i madh është efekti mbrojtës.

Shkencëtarët supozojnë se kalimi i vazhdueshëm mes gjuhëve vepron si “stërvitje mendore”, duke mbajtur rrjetet kognitive aktive dhe duke ngadalësuar plakjen e trurit.

Ekspertët theksojnë se efektet më të mëdha arrihen kur shumëgjuhësia është e pranishme që në moshë të hershme. Megjithatë, përdorimi i gjuhëve të mësuara më herët mbetet i dobishëm për të qëndruar aktiv mendërisht dhe fizikisht.

Këto gjetje mund të nxisin politika dhe programe edukative që promovojnë mësimin e disa gjuhëve për të parandaluar plakjen e përshpejtuar. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Mikrorobotët që mund të parandalojnë goditjen në tru

Published

on

Shkencëtarët e ETH Zürich kanë zhvilluar mikrorobota më të vegjël se 2 mm, të cilët mund të lëvizin në enët e gjakut dhe të dërgojnë barnat drejtpërdrejt në zonat problematike, për të parandaluar ose trajtuar goditjet në tru.

Testimet te kafshët e mëdha kanë treguar rezultate premtuese, ndërsa provat te njerëzit nuk janë kryer ende.

Mikroroboti ka formë kapsule sferike, përbëhet nga gel biokompatibël që mban ilaçe, përmban nanopjesëza hekuri për kontroll magnetik dhe elementë kontrasti për monitorim me rreze X.

Ai drejtohet nga jashtë trupit me magnete dhe mund të lëvizë kundër rrjedhës së gjakut.

Kur arrin në vendin e bllokimit, nxehet për të liruar ilaçin direkt në mpiksje.

Teknologjia redukton efektet anësore, rrit efikasitetin dhe ul rrezikun e dëmtimit të indeve të shëndetshme.

Testimet treguan shpejtësi deri në 4 mm/s dhe tre strategji navigimi për t’u përballur me rrjedhën e gjakut.

Në të ardhmen, kjo teknologji mund të përdoret për trajtimin e tumoreve, infeksioneve të lokalizuara dhe bllokimeve vaskulare, duke hapur një epokë të re të mjekësisë precize. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Të kërkuara