Published
4 years agoon
By
Betim GashiRomani “Të lirë” i autores dhe akademikes shqiptare Lea Ypi është botuar në gjuhën shqipe. Vepra autobiografike rrëfen tranzicionin e jetës së një vajze të vogël të paralelizuar me tranzicionin politik të një shoqërie dhe shteti që kalon prej një fortifikate komuniste në një vend të hapur liberal (Shqipëria). Në libër shpërfaqet jeta e autores nga fillimi i viteve 1980 e deri në vitin 1997, në vendin më të izoluar e më të varfër në Europë. Ky roman është botuar nga prestigjiozja e librave “Penguin Books” në Londër dhe deri më tani është pritur mjaft mirë nga kritika e shtypit elitar britanik.
Nga: Tim Judah
Në pjesën e pasme të Galerisë Kombëtare të Tiranës gjenden disa statuja të vjetra që përkujtojnë portretin e ish-kreut të shtetit sovjetik Lenin-it me krahë të thyer, dy statuja të tjera të ushëheqësit komunist Stalin dhe një e fundit e diktatorit shqiptar Enver Hoxha me hundë të thyer. Statuja të tilla ishin më se të zakonshme në Tiranën e përgjumur të kohës, në vitet ’90, kur autorja Lea Ypi jetonte në Shqipëri. Ndonëse ish-udhëheqësi Hoxha kishte vdekur në vitin 1985, hija e diktatorit paranojak ende sundonte mbi jetët e popullit shqiptar.
Në një fragment të librit të saj “Të lirë”, Ypi kujton mësuesen e edukatës morale, Norën, të cilën njëherë e pyeti: “A i donte Stalini fëmijët po aq sa xhaxhi Enveri?”. Me një buzëqeshje të ngrohtë, mësuesja i kthen një përgjigje të shpejtë e pa hezitim: “Ti e di përgjigjen”.
Përgjigja e mësueses nuk ishte vetëm një veçse një tregues i qartë i izolimit të madh ideologjik të Shqipërisë, vend në të cilin regjimi komunist u rrëzua më vonë se kudo në Evropë. Ndonëse Muri i Berlinit kishte rënë një vit më parë, mësuesja e Ypit, Nora vijonte të shpjegonte e pashqetësuar konceptet bazë të shoqërisë socialiste dhe siguronte nxënësit e saj se nuk kishte asnjë arsye pse të shqetësoheshin për ngjarjet e ndodhura në Europë. Pas shkolle, 11-vjeçarja Ypi shkoi të përqafonte statujën e Stalinit në qytetin e saj, të Durrësit. Kur Lea ngriti sytë për të parë fytyrën e statujës kuptoi se demostruesit, që ishin mbledhur përreth shtatores duke bërë thirrje për liri dhe demokraci, i kishin hequr kokën. Ypi kujton se në ato momente ajo mbuloi gojën për të mbytur një britmë teksa vriste mendjen se çfarë donin këta demonstrues. “Ne kishim shumë liri,” pandehte ajo.
Asnjë vend tjetër europian, që nuk ishte pjesë e Bashkimit Sovjetik, nuk ka ndryshuar aq shumë në tre dekadat e fundit sa Shqipëria, me përjashtim të Jugosllavisë dhe pjesëve përbërëse të saj. Shqipëria komuniste u bë fillimisht aleate e më pas u shkëput me Jugosllavinë, Bashkimin Sovjetik dhe me vonë me Kinën. Por në kohën kur komunizmi u shemb, vendi ishte në skamje të plotë, njerëzit ishin të uritur dhe të trembur. Kolapsi i regjimit solli lirinë, por bashkë me të erdhi kaosi që kulmoi në vitin 1997, kohë kjo kur vendi iu afrua pragut të kalimit në një luftë civile. Në mars të po këtij viti, Ypi shkroi në librin e saj se i gjithë vendi po ‘kryente vetëvrasje’ dhe se situata ishte shumë më keq se viti 1990.
“Të paktën atëherë kishte shpresë në demokraci. Tani nuk ka asgjë, vetëm një mallkim”, vijon Ypi.
Ishin këto ngjarje të vitit të trazuar 1997, që shënjuan jetën e autores dhe akademikes shqiptare Ypi. Nëse vendi nuk do të kishte regresuar deri në pikën e shkatërrimit të ekonomisë, bankave e bizneseve, Ypi ndoshta nuk do të kishte kishte migruar jashtë vendit dhe sot me gjasa nuk do të ishte profesoreshë e teorisë politike në London School of Economics. Fillimisht Ypi donte të shkruante një libër filozofik për “idetë e mbivendosura të lirisë në traditat liberale dhe socialiste”, por vendosi se kjo nuk ishte historia që donte të tregonte.
Megjithatë, për shumë lexues, edhe një libër me në qendër një adoleshente shqiptar që emigroi në vitet 1990 nuk tingëllon si ndonjë kryevepër, por thjesht si një tjetër histori e trishtë shqiptare. Nëse do të bëhej fjalë për ndonjë roman tjetër, ndër shumë libra që janë botuar për këto vite të vështira në historinë shqiptare, ndoshta termi “i zakontë” do të ishte shumë me vend. Por ky nuk është rasti i veprës “Të lirë” nga Lea Ypi. Ky roman trajton një histori të dhimbshme në mënyrë aq tërheqëse sa nuk është për t’u habitur fakti që ndonëse ka pak muaj që është botuar vëllimi është përkthyer tashmë në gjashtë gjuhë. Mos u befasoni nëse libri do të pasohet edhe nga një film.
Një roman autobigrafik shpërthyes, që fare mirë mund të titullohej “Si i mbijetuam komunizmit dhe madje qeshëm”, nëse autorja kroate Slavenka Drakulic nuk do e kishte shkruar tashmë një libër me këtë titull. Me shumë mjeshtëri Ypi kalon mes realitetit komik dhe vdekjeprurës të vendit ku u rrit. Autorja përshkruan se kur ishte fëmijë, ajo dëgjonte të rriturit të diskutonin për një vend që i referoheshin vetëm me shkronjën e parë të emrit. Më vonë, ajo e kupton se ata po flasin me kode dhe se shkronja “S”, për shembull, do të thotë Spaç, burgu më famëkeq i ish-diktaturës komuniste. Nëse thuhej se “studenti” kishte studiuar marrëdhëniet ndërkombëtare kjo do të thoshte se ai ishte akuzuar për tradhti.
Por ajo çfarë erdhi më pas, nuk ishte në asnjë formë më e lehtë për t’u përballuar. Me rënien e komunizmit erdhi kaosi, një katrahurë jo vetëm politike. Të dy prindërit e Ypit provuan të futen në politikë dhe dështua. Lea kujton një incident të paharrueshëm kur një delegacion i grave franceze vjen për të vizituar nënën e saj dhe ajo i përshëndet me një fustan nate. Ngjarja ndodhi në vitin 1992, atëherë kur rrobat ‘perëndimore’ filluan të vijnë në tregun shqiptar dhe gratë e kishin të vështirë të dallonin se cilat ishin rroba nate dhe cilat jo. Kjo është edhe periudha kur Ypi vë në dukje se fjalorit iu shtua “shoqëria civile”, “pak a shumë si zëvendësim i “Partisë”.
Koleksioni i librave për Shqipërinë dhe shqiptarët në anglisht është i vogël, gjë që është disi e pabesueshme sidomos kur kujtojmë se shtrirja e popullsisë është e ndarë midis republikës së Shqipërisë dhe katër prej shteteve ish-jugosllave. Për këtë arsye, me siguri mund të thuhet se shqiptarët luajnë një rol vendimtar në përcaktimin e stabilitetit dhe fatit të Europës Juglindore. Diaspora e vendit numëron më shumë se 1.5 milionë banorë dhe përbën një pjesë të konsiderueshme të popullsisë emigrante në disa vende.
Për sa u përket librave të botuar për Shqipërinë mund të thuhet se pasqyrimi i ngjarjeve në to është shumë mbrapa asaj që po ndodh realisht në këtë vend. Një devijim i këtyre botimeve është vepra “Mud Sweeter than Honey” i autores polake Margo Rejmer, e cila tregon, historitë e shqiptarëve gjatë komunizmit dhe veçanërisht ato të të burgosurve të regjimit. Koleksioni i tregimeve të Rejmen, njësoj so libri i Ypit, ka në fokus zhgënjimin pas rënies së komunizmit. Në një nga historitë e rrëfyera një peshkar tregon se nëse dikush përpiqej të arratisej nga vendi, rojet kufitare nuk kishin mëshirë. Ai risjell në mendje një fëmjë që u përpoq të notonte jashtë vendit dhe u copëtua nga helikat e varkave shqiptare, teksa rojet shijonin ‘shfaqjen’.
Autorja Rejmer thotë se qëllimi i saj ishte të sigurohej që viktimat e atij regjimi të kishin një zë dhe të dëgjoheshin. Qëllimi i Ypit është i ndryshëm. Në librin e saj ajo e konsideron veten si socialiste, edhe pse gjyshi i saj kaloi 15 vjet në një burg komunist, sepse babai i tij kishte bashkëpunuar me italianët. Ypi tregon se gjithë sistemi i ka lënë një ndjesi faji të ngujuar në të, a thua se dëgjimi dhe bindja sipas ideve të sistemit komunist, e bënte atë përgjegjëse për gjithë të kqëijat që ky sistem solli.
Lea kujton një moment (ndër shumë) kur babai i saj, i cili ishte drejtor i përgjithshëm i portit të Durrësit, u detyrua të pushonte nga puna qindra romë të dëshpëruar në emër të “reformave strukturore”. Prindërit e saj e refuzuan socializmin, shkruan ajo, sepse ai sistem u mohonte atyre gjithë identitetin e tyre. Megjithkëtë Ypi, shkruan se, ajo tashmë e barazon liberalizmin me premtimet e thyera, me shkatërrimin e solidaritetit, të drejtën për të trashëguar privilegjin, shpërfilljen ndaj padrejtësisë. Në pamje të parë këto mund të duken akuza të ashpra, por Ypi thotë se meqenëse ajo ka parë një ndryshim të sistemit një herë, “nuk është aq e vështirë të besosh se ai mund të ndryshojë përsëri“.
©Përktheu: Lapsi.al
You may like
Lifestyle
Nuk e dini çfarë lëkure keni? Zbuloni tani!
Published
1 hour agoon
June 30, 2025By
UBT News
90% e femrave nuk janë të afta të përcaktojnë me saktësi se ç`lloj lëkure kanë. Këtë e thonë edhe sondazhet.
Gratë e pyetura në grupmoshën 25-44 vjeç nuk arrijnë të dallojnë nëse lëkura e tyre është e yndyrshme, e thatë, e ndjeshme apo mikse. Në mungesë të njohurive bazë, ato rrezikojnë të përdorin produkte të papërshtatshme që mund ta përkeqësojnë gjendjen e lëkurës.
Përcaktimi i saktë i tipit të lëkurës është hapi i parë drejt kujdesit të shëndetshëm e të suksesshëm për fytyrën. Një lëkurë e trajtuar mirë jo vetëm që duket bukur, por është edhe më rezistente ndaj plakjes dhe ndotësve të ambientit.
Testet për lëkurën
Disa kompani kanë zhvilluar testime të thjeshta në shtëpi, që ndihmojnë për të identifikuar tipin e lëkurës e për të sugjeruar produkte të përshtatshme. Këto teste mund të kryhen dhe në farmaci apo qendra estetike me pajisje të specializuara që matin lagështinë, yndyrën dhe ndjeshmërinë e lëkurës.
Si reagon lëkura kur përdoren kremra të gabuar?
Kur përdoren produkte të papërshtatshme, lëkura aktivizon mekanizmat e saj mbrojtës, duke shfaqur simptoma të ndryshme:
▪ Lëkura e yndyrshme zhvillon akne kozmetike: pika të zeza, të bardha, puçrra dhe skuqje.
▪ Lëkura e ndjeshme reagon me skuqje të përhapura, kruarje dhe ndjesi djegieje.
▪ Lëkura e thatë irritohet shpejt, duke krijuar ndjesi shtrëngimi dhe zbokth të lehtë në sipërfaqe.
Gjëja e parë që duhet bërë është ndërprerja e menjëhershme e produktit, larja me ujë të bollshëm dhe, nëse shenjat vazhdojnë, konsultimi me një dermatolog.
Udhëzime për të identifikuar llojin e lëkurës
▪ Lëkura e yndyrshme është e lehtë për t’u dalluar: shkëlqen, ka pore të zgjeruara dhe shpeshherë puçrra. Por, mund të mashtrojë, duke u dukur e thatë, kur poret janë të bllokuara dhe yndyra nuk del në sipërfaqe.
▪ Lëkura e thatë është e varfër në ujë dhe yndyra, prandaj irritohet lehtë dhe rigjenerimi i qelizave është i ngadalësuar. Ndjesia e shtrëngimit pas larjes është një nga shenjat kryesore.
▪ Lëkura mikse është një kombinim: zona T (balli, hunda dhe mjekra) janë të yndyrshme, ndërsa faqet mund të jenë normale ose të thata
▪ Lëkura e ndjeshme reagon me skuqje të menjëhershme, kruarje a djegie pas ekspozimit në produkte të caktuara apo faktorë të jashtëm
Produktet që duhen shmangur dhe ato që rekomandohen:
▪ Për lëkurë të yndyrshme: zgjidh produkte pa vajra, jo-komedogjenike pa parafinë apo vajra mineralë. Ideal janë përbërësit si acidi salicilik dhe niacinamide, që ndihmojnë në kontrollin e yndyrës.
▪ Për lëkurë të thatë: kërkohen vajra me bazë bimore, si vaji i jojobës ose bajames, që hidratojnë dhe forcojnë barrierën e lëkurës. Përbërës si acidi hialuronik, glicerina dhe ceramidet janë thelbësorë.
▪ Për lëkurë të ndjeshme: shmang alkoolin, acidet agresive dhe aromatizuesit. Kërko produkte me aloe vera a kamomil që kanë veprim qetësues.
▪ Për lëkurë mikse: përdor krem të lehtë hidratues gjatë ditës dhe një krem ushqyes në mbrëmje që nuk ngarkon zonat e yndyrshme.
Këshillë shtesë:
▪ Mos e mbingarko rutinën me shumë produkte njëherësh.
▪ Bëj patch test para çdo produkti të ri: vendos sasi të vogël në pjesën e brendshme të parakrahut dhe vëzhgo për 24-48 orë.
▪ Kujdes nga ekspozimi i tepërt në diell, sidomos nëse lëkura është e ndjeshme ose përdoren acide (AHA, BHA).
Magazinë
Justin Baldoni nuk e ndryshon padinë ndaj Blake Lively, paralajmëron hapa të tjerë ligjorë
Published
3 hours agoon
June 30, 2025By
UBT News
Justin Baldoni ka bërë kthesë të papritur në mes të një beteje ligjore me aktoren Blake Lively, duke u shfaqur i buzëqeshur dhe i sikletshëm gjatë një takimi të rastësishëm me fansat në Disneyland këtë fundjavë.
Regjisori dhe ylli i “It Ends With Us” ndali grindjen gjyqësore për të përshëndetur një fanse që po e filmonte, duke ndezur një moment viral në rrjetet sociale.
Videoja tregon Baldonin, duke ecur me bluzë “Star Wars” e pamje të lirshme, i rrethuar nga vizitorë të parkut, teksa përpiqet të ruajë mirësjelljen në një situatë të papritur. Skena u bë virale e ndjekësit vlerësuan qasjen miqësore, edhe pse dukej pak i hutuar nga vëmendja e menjëhershme.
Baldoni kishte ngritur padi kundër BlakE bashkëshortit të saj Ryan Reynolds dhe publicistes, por gjykatësi Lewis J. Liman e rrëzoi padinë dy javë më parë. Aktori u lejua ta ndryshonte padinë deri më 23 qershor, por avokati i tij njoftoi se ata nuk do ta ndjekin më këtë rrugë.
Në një deklaratë për DailyMail.com, avokati i Baldonit tha se tërheqja nuk përfaqëson dorëzim, por zhvendosje strategjike drejt opsioneve tjera ligjore.
përfaqësuesit e Lively e quajtën rrëzimin e padisë si “fitore të plotë” dhe denoncuan pretendimet e Baldonit si “të kota”. Gjykata i konsideroi akuzat për zhvatje si të pabazuara dhe e përshkroi padinë si një përpjekje të pasuksesshme për të fituar kontroll mbi projektin filmik.
Themeluesi i Wayfarer Studios, një kompani që ai krijoi me miliarderin Steve Sarowitz, nuk arriti të provojë se ndonjë nga veprimet e supozuara të Lively-t përbënte shkelje ligjore sipas standardeve të Kalifornisë.
Për momentin, Baldoni duket se ka vendosur të lërë pas betejat ligjore dhe të fokusohet tek fansat dhe promovimi i filmit të tij të ardhshëm.
Ndërsa drama gjyqësore vazhdon në sfond, u kujtoi publikut se ndalesat e papritura në Disneyland janë mënyra më e mirë për të rifituar simpatinë.

Pas suksesit të jashtëzakonshëm global që nga debutimi i tij në 2021, seriali korean “Squid Game” rikthehet me sezonin e tretë dhe të fundit, i cili u publikua sot, më 27 qershor, në platformën Netflix.
Të gjitha gjashtë episodet janë tashmë të disponueshme për shikuesit anembanë botës, duke i dhënë fund një prej sagave më të ndjekura dhe të diskutueshme në historinë e televizionit modern.
Ky sezon përmbyll udhëtimin dramatik të protagonistit Seong Gi-hun dhe përballjen e tij përfundimtare me organizatorët e lojës vdekjeprurëse.
Sipas raportimeve të shumta mediatike dhe vetë krijuesit të serialit, ky kapitull përmbyll historinë kryesore të “Squid Game”. Kjo do të thotë se nuk do të ketë një sezon të katërt.
“Squid Game” u bë një fenomen global që nga lansimi i tij fillestar në vitin 2021, duke kapur vëmendjen e miliona shikuesve dhe duke ndezur debat të gjerë në rrjetet sociale për temat që trajton: pabarazinë sociale, etiken, dhe luftën për mbijetesë.
Suksesi i menjëhershëm i sezonit të parë e shndërroi serinë në një nga prodhimet më të ndjekura në historinë e Netflix.
Kulturë
Gjipe dhe Grama në listën e 50 plazheve më të mira të Europës
Published
3 days agoon
June 27, 2025By
UBT News
Dy nga plazhet më të bukura dhe autentike të Rivierës Shqiptare, Gjiri i Gramës dhe ai i Gjipesë janë renditur në listën prestigjioze të 50 plazheve më të mira në Europë për vitin 2025.
Ky vlerësim është rezultat i një procesi përzgjedhjeje që përfshin rreth 1,000 profesionistë udhëtimesh, “ambasadorë” të njohur plazhesh dhe një juri të specializuar ndërkombëtare.
Gjiri i Gramës është renditur në vend të 12, ndërsa Gjipe në vend të 30 duke kaluar madje edhe disa prej destinacioneve më në zë në brigjet e Spanjës, Italisë, Greqisë apo Francës, të cilat prej vitesh kanë kryesuar preferencat e vizitorëve nga e gjithë bota.
Kjo përzgjedhje realizohet çdo vit nga “The worlds 50 best beaches”, një nga platformat më të njohura globale për renditjen e plazheve, së cilës i referohet vazhdimisht edhe vetë Forbes. Për t’u renditur plazhet duhet të plotësojnë disa kritere që lidhen me natyrën, qetësinë dhe përvojën që ato ofrojnë.
Kriteri është që plazhi të jetë unik, me peizazh që dallohet nga të tjerët, autentik, larg zonave të mbipopulluara, larg zhurmës, i paprekur, ideal për të forcuar lidhjen me natyrën dhe me pamje mbresëlënëse. Profesionistët që votojnë plazhet duhet të bëjnë një përshkrim bindës që më pas vlerësohet nga ambasadorët e plazheve dhe ekspertët ndërkombëtarë, të cilët e bëjnë renditjen bazuar në kriteret e lartpërmendura.
Gjiri i Gramës që është bërë pjesë është një nga perlat e bregdetit të Jonit, këtu deti hyn mes masiveve shkëmbore duke krijuar një plazh fantastik ku bie në sy uji kristal i pastër me kombinim unik ngjyrash. Gjiri i Gjipesë është i vendosur në hyrje të një kanioni spektakolar duke u bërë simbol i ekoturizmit dhe aventurës në Shqipëri. Me akses si nga bregu dhe nga shtregu, ky gji ofron pamje mahnitëse dhe një natyrë gati të virgjër, shumë pak të eksploruar.
Përfshirja e këtyre dy gjireve në këtë renditje dëshmon edhe njëherë se Shqipëria është një vend që ofron vlera të paçmueshme natyrore dhe po hyn gjithnjë e më shumë në listën e destinacioneve elitare të Mesdheut, kjo falë natyrës së bukur, infrastrukturës gjithnjë e në përmirësim si dhe projekteve ambicioze.

Ç’bëjnë prindërit holandezë që fëmijët e tyre janë më të lumturit në botë?

Arrestohen tre zyrtarë policorë në Klinë, dyshohen se keqtrajtuan një qytetar gjatë arrestimit

Cigaretat elektronike lëshojnë më shumë kimikate kancerogjene se sa cigaret tradicionale

Prodhimi i veturave në Britani në nivelin më të ulët në 76 vjet për shkak të tarifave amerikane

Nuk e dini çfarë lëkure keni? Zbuloni tani!

Nga 1 Korriku nis patrullimi i përbashkët mes Policisë së Kosovës dhe asaj të Shqipërisë

Osmani do t’i ftojë në takim liderët e partive, kërkon zbatim të aktgjykimit të Kushtetueses

Temperaturat e larta në Pallatin e Drejtësisë, dy gjykata reduktojnë orarin e punës

Kremlini: Sanksionet e BE-së nuk do ta detyrojnë Rusinë të hyjë në negociata
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT2 months ago
Profesori, Arsim Hajdari, doktoron me temën “New Perspective of Biological Therapy in Treatment of Age-Related Macular Degeneration”
-
Lajmet3 months ago
Studentët e Psikologjisë në UBT zhvilluan një vizitë studimore në qendrën psikologjike “Radix” dhe Asociacionin Kosovar për Psikoterapi Trupore
-
Lajmet nga UBT4 weeks ago
UBT – Institucioni privat me më së shumti programe të akredituara nga Agjencia e Akreditimit të Kosovës
-
Lajmet nga UBT3 weeks ago
UBT organizon debat rreth zgjerimit të BE-së dhe ruajtjes së vlerave evropiane