Nën dritën e pyetjeve që prekin thelbin e ekzistencës, si njeriu dhe vetvetja, njeriu dhe qyteti, njeriu dhe natyra, si dhe njeriu përballë inteligjencës artificiale, festivalin letrar ndërkombëtar të të rinjve “Tirana Gate” do ta shohim si një platformë për reflektim dhe shkëmbim.

Ky festival, që zhvillohet nga 9 deri më 11 tetor në sallën “Tonin Harapi” të Liceut Artistik “Jordan Misja”, do t’i japë zë këtyre temave dhe shumë të tjerave, duke sjellë në qendër njeriun e sotëm dhe trysnitë e kohës.

Drejtoresha e festivalit, Irena Toçi, nënvizon se kjo ngjarje thekson rolin e Shqipërisë si një zë evropian në letërsi. “Tirana Gate” shërben si një hapësirë për shkëmbimin kulturor, ku autorët do të ndajnë përvoja, histori dhe ndjenja, duke krijuar një lidhje të veçantë mes njeriut dhe botës.

Ky aktivitet organizohet me mbështetje të Ministrisë së Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Ministrisë së Arsimit dhe Sportit, Bashkisë së Tiranës, Bashkimit Evropian, Traduki-it, Institutit Gëte, si dhe shumë institucioneve të tjera të rëndësishme.

Në mbrëmjen e parë të festivalit, do të ketë një ngjarje të veçantë në Qendrën për Hapje dhe Dialog, ku shkrimtarja greke Amanda Michalopoulou do të prezantojë për herë të parë në Shqipëri librin e saj “Përse e vrava shoqen time më të mirë”, me ndihmën e përkthyeses Isida Metaj. Michalopoulou, e njohur për veprat e saj që kanë marrë çmime të shumta, do të sjellë një perspektivë të re për lexuesit shqiptarë.

“Tirana Gate 2024” synon të krijojë një hapësirë kulturore dhe letrare për shkrimtarët e rinj evropianë, duke inkurajuar bashkëpunimin dhe ndarjen e ideve në një botë në vazhdimësi ndryshimi./UBTNews/ 

Një incident i pazakontë ka ndodhur në muzeun LAM në Holandë, ku një teknik ashensori, pa dashur, hodhi një vepër arti që ngjante me dy kanaçe të thjeshta birre.

Vepra e titulluar “Të gjitha kohët e mira që kaluam së bashku” nga artisti francez Alexandre Lavet ishte krijuar për të paraqitur kujtime të çmuara me miqtë përmes simbolikës së kanaçeve të birrës. Megjithatë, për shkak të realizmit të saj dhe vendosjes në një vend të pazakontë – në një bosht qelqi ashensori – teknikut i ishte dukur sikur ato ishin mbetje nga punimet ndërtimore.

“Të gjitha kohët e mira që kaluam së bashku” nga artisti francez Alexandre Lavet.

Muzeu shpjegoi në një deklaratë se puna e Lavet është “e pikturuar me dorë me detaje të jashtëzakonshme” dhe synon të nxisë vlerësimin e momenteve të vogla të jetës, si ato të kaluara me miqtë. Vendosja e veprës në një lokacion jokonvencional ishte një pjesë e strategjisë së muzeut për të sfiduar perceptimet e vizitorëve dhe për të theksuar se arti mund të jetë kudo dhe në gjithçka.

Edhe pse incidenti ishte një keqkuptim i natyrshëm, muzeu theksoi se tekniku nuk kishte vepruar me qëllim të keq dhe se gabimi i tij tregonte vetëm sa e suksesshme ishte iluzioni i krijuar nga Lavet.

Fatmirësisht, kanaçet u gjetën në një qese plehrash dhe u rikuperuan pa dëmtime. Më pas, ato u shfaqën në hyrje të muzeut, duke marrë një vend nderi për të festuar momentin e tyre të papritur në qendër të vëmendjes.

Ky incident tregon edhe një herë sa lehtë mund të keqkuptohet arti modern, duke kujtuar raste të tjera të famshme, si veprën e Maurizio Cattelan, ku një banane e ngjitur me shirit në një mur u ngrënë nga një vizitor në Seul, duke shkaktuar debat dhe humor rreth natyrës së artit dhe perceptimit të tij./UBTNews/

Më 1 deri më 3 tetor 1895, në Koriliano Kalabro, të Provincës së Kozencës, u zhvillua Kongresi i Parë Gjuhësor Shqiptar, një ngjarje historike që shënoi një hap të rëndësishëm në ruajtjen dhe promovimin e gjuhës shqipe. Ky kongres, i cili u pasqyrua gjerësisht në shtypin italian dhe europian të kohës, trajtoi aspekte të ndryshme gramatikore, leksikore dhe fonetike të shqipes, një gjuhë që arbëreshët e kultivonin me pasion dhe patriotizëm.

Punimet e kongresit u zhvilluan në mjediset e gjimnazit “Garopoli” dhe morën pjesë 25 kongresistë, përfshirë gjuhëtarë, shkrimtarë, poetë, gazetarë dhe klerikë të shquar të kishës arbëreshe. Ky aktivitet shkencor dhe patriotik tërhoqi vëmendjen e rreth 500 pjesëmarrësve nga komuna të ndryshme të Kalabrisë, Kampanjës, Pulias dhe Siçilisë, të cilët ishin të angazhuar në ruajtjen e traditave dhe identitetit shqiptar.

Një nga momentet kryesore të këtij kongresi ishte miratimi, më 2 tetor 1895, i themelimit të Shoqërisë Kombëtare Shqiptare, e cila kishte për qëllim promovimin e gjuhës dhe kulturës shqiptare. Statuti i shoqatës dhe këshilli drejtues u miratuan gjithashtu, me Jeronim De Radën, një nga figurat më të shquara të letërsisë shqipe të shekullit XIX, si kryetar nderi.

Ky kongres përbën një pikë referimi të rëndësishme për ruajtjen e gjuhës shqipe dhe identitetit kombëtar, duke e forcuar ndjenjën e përkatësisë ndër arbëreshët dhe duke ndihmuar në formimin e një identiteti kombëtar më të fortë për shqiptarët në përgjithësi. Ngjarja e Kalabrisë vazhdon të kujtohet si një simbol i angazhimit për ruajtjen e kulturës dhe gjuhës shqipe, të cilat janë thelbësore për historinë dhe traditat e popullit shqiptar./UBTNews/

Në këtë ditë të veçantë, përkujtojmë 88-vjetorin e çeljes së Muzeut Arkeologjik të Vlorës, institucioni i parë i këtij lloji në Shqipëri. Më 8 tetor 1936, u hodh hapi i parë në ruajtjen dhe ekspozimin e trashëgimisë kulturore shqiptare, një ngjarje e rëndësishme për historinë e arkeologjisë në vend.

Muzeu, i pagëzuar me emrin e monarkut “Zogu I”, u vendos në një ndërtesë historike që është thellësisht e lidhur me kujtesën kombëtare. Aty, Ismail Bej Vlora, një nga figurat më të shquara të historisë shqiptare, mblodhi qeverinë pas shpalljes së Pavarësisë, duke e bërë këtë vend një simbol të rëndësishëm për identitetin tonë kombëtar.

Pas hapjes, Muzeu Arkeologjik u pasurua me objekte arkeologjike që rezultuan nga gërmimet e kryera në Apoloni, një projekt i udhëhequr nga arkeologu francez, Leon Rey. Kjo pasuri kulturore përfshinte artefakte të ndryshme, si enë qeramike, objekte xhami, monedha, terrakota dhe figura të tjera artistike. Në katin e parë të muzeut, u vendosën statujat dhe kolonat e gjetura në Apoloni, të cilat flisnin për një të kaluar të pasur dhe të lavdishme.

Megjithatë, historia e këtij muzeu nuk ka qenë e lehtë. Me fillimin e Luftës së Dytë Botërore, muzeu u përball me një fatkeqësi tragjike: bombardimet nga ushtria italiane, që shkaktuan dëme të mëdha. Më pas, muzeu ra viktimë e grabitjeve, një akt që shqetësoi thellësisht komunitetin arkeologjik. Arkeologu Rey, i cili kishte kontribuar shumë për pasurimin e këtij muzeu, botoi një notë proteste në revistën “Albania”, duke denoncuar shkatërrimin e tij.

Një pjesë e koleksionit antik të Muzeut të Vlorës arriti të shpëtohet dhe sot ndodhet në institucione të ndryshme, si Muzeu Historik Kombëtar, Muzeu Arkeologjik i Tiranës, Muzeu Historik i Vlorës, si dhe në Muzeun e Parkut Arkeologjik të Apolonisë. Këto koleksione janë dëshmi e një trashëgimie të vyer dhe një kujtesë për brezat e ardhshëm mbi rëndësinë e mbrojtjes dhe ruajtjes së kulturës sonë.

Dita e sotme na kujton jo vetëm historinë e këtij muzeu, por edhe detyrimin tonë për të ruajtur dhe mbrojtur pasuritë kulturore që përbëjnë identitetin tonë kombëtar. Muzeu Arkeologjik i Vlorës vazhdon të jetë një dritare e rëndësishme për të kuptuar të kaluarën tonë dhe për të ndihmuar në formësimin e të ardhmes./UBTNews/