Bota

Takile: Vendi ku burrëria bazohet në thurjen e kapelave

Published

on

Për gati 500 vjet, burrat në ishullin e vogël peruan Takile, kanë tërhequr partnerë duke thurur kapele të thurura.

Aty vlera e një burri nuk matet në aftësinë e tij për të gjuajtur ose peshkuar, por në aftësinë e tij për të thurur.

Alejandro Flores Huatta lindi në ishullin me 1,300 njerëz. Në ishull 67-vjeçari mësoi se si të thur chullo-n ikonike (një kapelë e gjatë e thurur) që i vogël, me vëllain dhe gjyshin e tij të madh duke e mësuar duke përdorur gjembat e një kaktusi si gjilpëra thurjeje.

“Shumica e njerëzve mësojnë duke parë. Për shkak se nuk kam baba, vëllai im i madh [dhe gjyshi] më mësuan të thurja. Kështu që duke shikuar, mësova pak nga pak”, tha ai.

Takile është i famshëm për tekstilet dhe veshjet e tij, dhe ndërsa gratë thurin dhe kujdesen për delet që sigurojnë leshin, burrat janë ata që ekskluzivisht prodhojnë kapele të thurura.

Këto kapele shihen si shumë të rëndësishme sa i përket kulturës, duke luajtur një rol kyç në strukturën shoqërore të ishullit dhe duke i lejuar burrat të shfaqin kreativitetin e tyre duke shfaqur statusin e tyre martesor, ëndrrat dhe aspiratat. Kjo është një traditë që banorët e ishullit po mundohen shumë për ta ruajtur.

Vendasit i përmbahen kodit Inca “Ama sua, ama llulla, ama qhilla”, që nënkupton “Mos vidh, mos gënje, mos u bëj dembel”.

Kapelet janë aq të rëndësishme në këtë vend saqë në vitin 2005, arti tekstil i ishullit u vlerësua aq i rëndësishëm sa Unesco e konsideroi atë një Trashëgimi Kulturore Jomateriale të Njerëzimit.

Djemtë mësohen të thurin nga mosha pesë ose gjashtë vjeç. Kapelja e parë që një djalë thur është e bardhë, megjithëse më vonë do të përdorë leshin e deleve të lyer me bimë dhe minerale, dhe metoda është e rafinuar derisa të jetë në gjendje të thur një kapelë të ngushtë dhe të pastër.

Sipas Alejandro, shenja e partnerit të mirë është ai që mund të bëjë një kapelë të shtrënguar, e thurur aq mirë saqë është në gjendje të mbajë ujë në distanca të mëdha kur kthehet përmbys.

Alejandro shpjegoi me krenari se kapela e tij mund të mbante ujë deri në 30 metra pa humbur asnjë pikë të vetme, dhe ishte mjaft mbresëlënëse për të tërhequr gruan e tij, Teodosia Marca Willy, 44 vjet më parë.

“Një njeri që thur një kapele vërtet të mirë, [vetëm atëherë] ai mund të quhet burrë”, tha Alejandro.

“Ne të dy jemi përgjegjës, gjithmonë punojmë së bashku, marrim vendime së bashku”, tha Teodosia. “Një burrë i vetëm nuk mund të jetë një lider i vetëm. Ai gjithmonë ka nevojë për gruan e tij. Në kohët e lashta ishte [gjithashtu] ashtu”.

Gratë e ishullit ia kalojnë këtë aftësi vajzave dhe mbesave të tyre, shpjegoi Teodosia.

Kultura takilane është mjaft progresive, me Alejandron dhe gruan e tij që të dy konsideroheshin autoritete në ishull, duke ndarë përgjegjësitë vendimmarrëse.

Ndërsa ishulli ishte i shkëputur prej civilizimit, ai nuk është kursyer nga Covid-19. Ishulli u mbyll plotësisht për vizitorët për 12 muaj, duke i detyruar ata të mbështeten në trashëgiminë e tyre bujqësore për të mbijetuar.

Për Alejandro, Juan dhe burrat e tjerë që thurin kapele të tilla, ndryshimet e fundit që ata kanë parë e bëjnë ruajtjen e kulturës dhe traditave të tyre edhe më të rëndësishme, veçanërisht pasi dialekti i tyre amtare i gjuhës Keçua nuk është shkruar. Të dy burrat tashmë kanë kaluar aftësitë e tyre të thurjes tek djemtë e tyre.

“Ne kemi shumë njohuri nga paraardhësit tanë, dhe unë kam nevojë t’i ndihmoj [brezat e rinj] të kuptojnë se kjo duhet të jetë gjithmonë në mendjet tona, në vetëdijen tonë, sepse kjo është njohuri dhe mençuri që nuk duhet humbur ose harruar, kurrë”, Juan tha. “Nëse kohët moderne po vijnë, ne duhet ta pranojmë atë, por pa harruar prejardhjen tonë”.

Në fund të fundit, Alejandro shtoi: “Siç tha gjyshi im, ‘Burri që nuk thur, nuk është burrë”.

Burimi: BBC Travel
Përktheu dhe përshtati: UBT News

Continue Reading

Bota

Sulmet ajrore izraelite vrasin 24 palestinezë në Gazë, përfshirë 10 që po kërkonin ushqim

Published

on

By

Dy punonjës amerikanë të ndihmës humanitare nga Fondacioni Humanitar i Gazës (GHF), i cili mbështet nga Izraeli, u plagosën gjithashtu në jug të Gazës pasi persona të panjohur hodhën granata ndaj tyre në një pikë të shpërndarjes së ushqimit, tha organizata.

Kjo gjakderdhje ndodhi në një kohë kur përpjekjet për armëpushim të ndërmjetësuar nga Shtetet e Bashkuara, që synojnë t’i japin fund luftës pothuajse 21-mujore, duket se po fitojnë vrull.

Hamas – grupi palestinez i shpallur organizatë terroriste nga SHBA dhe BE – dha përgjigje “pozitive” të premten në mbrëmje për propozimin e fundit amerikan për një armëpushim 60-ditor, por tha se nevojiten më shumë bisedime për zbatimin e tij.

Hamas po kërkon garanci që armëpushimi fillestar do të çojë drejt një fundi të plotë të luftës dhe tërheqjes së trupave izraelite nga Gaza.

Presidenti amerikan, Donald Trump, po shtyn për një marrëveshje dhe pritet ta mirëpresë kryeministrin izraelit, Benjamin Netanyahu, në Shtëpinë e Bardhë javën e ardhshme për të biseduar për një marrëveshje.

Sulmet ajrore izraelite goditën tenda në zonën Muvasi në skajin jugor të bregut mesdhëtar në Gazë, duke vrarë shtatë njerëz, përfshirë një mjek palestinez dhe tre fëmijët e tij, sipas Spitalit Nasser në Han Junis.

Katër të tjerë u vranë në qytetin Bani Suheila në jug të Gazës, dhe tre njerëz të tjerë u vranë në tri sulme të ndryshme në Han Junis.

Ushtria izraelite nuk i ka komentuar këto sulme.

Ndërkohë, tetë palestinezë u vranë pranë një pike të GHF-së për shpërndarjen e ndihmave në qytetin jugor të Rafahut, sipas spitalit. Një palestinez tjetër u vra pranë një tjetër pike të GHF-së në Rafah.

GHF-ja e mohoi që vrasjet të kenë ndodhur pranë pikave të saj shpërndarëse. Më parë, organizata ka thënë se askush nuk është qëlluar pranë pikave të saj, të cilat ruhen nga kontraktorë privatë, por në to mund të arrihet vetëm duke kaluar pranë pozicioneve ushtarake izraelite qindra metra larg.

Një palestinez tjetër u vra duke pritur në radhë për kamionët me ndihma në lindje të Han Junisit, sipas zyrtarëve të Spitalit Nasser.

GHF-ja tha se dy punonjësit amerikanë të ndihmës u plagosën të shtunën në mëngjes në një pikë për shpërndarjen e ndihmave në Han Junis. Sulmuesit hodhën granata ndaj punonjësve të ndihmës, thuhej në deklaratë.

GHF-ja më vonë postoi një fotografi të mbetjeve të mjetit shpërthyes dhe pretendoi, pa dhënë prova, se ishte shpërthyer nga militantë të Hamasit.

GHF-ja shpërndan ndihma nga katër pika të rrethuara nga trupat izraelite, tre prej të cilave ndodhen në skajin jugor të Gazës.

Ajo është një nismë e mbështetur nga SHBA-ja dhe Izraeli, që synon ta anashkalojë OKB-në.

Izraeli thotë se Hamasi ka përvetësuar ndihmat e dërguara nga OKB-ja, një pretendim që OKB-ja e mohon.

Hamasi u ka bërë thirrje palestinezëve të mos bashkëpunojnë me GHF-në.

Lufta në Gazë nisi kur militantët e udhëhequr nga Hamas sulmuan Izraelin më 7 tetor 2023, duke vrarë 1.200 njerëz dhe duke rrëmbyer 251 të tjerë, sipas zyrtarëve izraelitë.

Ministria e Shëndetësisë në Gazë thotë se lufta izraelite pas 7 tetorit i ka vrarë mbi 57.000 palestinezë.

Lufta ka shkaktuar gjithashtu krizë urie, ka zhvendosur tërë popullsinë e Gazës dhe ka nxitur akuza për gjenocid në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë dhe për krime lufte në Gjykatën Ndërkombëtare Penale./REL

 

Continue Reading

Bota

Dodik e shmang paraburgimin pas paraqitjes vullnetare në Prokurorinë e Bosnjës

Published

on

By

Lideri i serbëve të Bosnje e Hercegovinës, Millorad Dodik, e ka shmangur vuajtjen e paraburgimit, pasi të premten u paraqit vullnetarisht në Prokurorinë e Bosnjës për t’u marrë në pyetje si i dyshuar për sulm ndaj rendit kushtetues.

Prokuroria e Bosnjës njoftoi se Dodik u mor në pyetje në prani të avokatit të vet mbrojtës.

Muaj më parë, Gjykata e Bosnjës kishte lëshuar fletarrestim kombëtar për Dodikun dhe kishte urdhëruar një muaj paraburgim për të, por ai nuk u kap asnjëherë nga autoritetet.

Gjatë një seance të premten, gjykata e pranoi kërkesën e prokurorëve për ta shfuqizuar masën e paraburgimit për Dodikun, duke thënë se arsyet e mëparshme për paraburgosjen e tij nuk vlenin më.

Gjykata urdhëroi që Dodiku të paraqitet detyrimisht para autoriteteve të drejtësisë kohë pas kohe.

Urdhri për paraqitje të detyrueshme mund të zgjasë për aq kohë sa të jetë e nevojshme, ose deri në një vendim të ri të gjykatës, thuhet në njoftim.

I dyshuari është paralajmëruar posaçërisht se mund të caktohet masa e paraburgimit nëse shkel detyrimet nga masat ndaluese“, thuhet në një njoftim të përbashkët të Gjykatës dhe Prokurorisë së Bosnje e Hercegovinës.

Në shkurt, Gjykata e shkallës së parë e Bosnjës e dënoi Dodikun me një vit burgim dhe ia ndaloi ushtrimin e detyrës së presidentit të Republikës Sërpska për gjashtë vjet.

Dodik u shpall fajtor për mosrespektim të vendimeve të përfaqësuesit të lartë ndërkombëtar, Christian Schmidt, dhe për nënshkrimin e dekreteve për zbatimin e ligjeve që Schmidt i kishte shfuqizuar më parë.

Këto ligje kishin për qëllim ta ndalonin zbatimin e vendimeve të Gjykatës Kushtetuese të Bosnjës dhe përfaqësuesit të lartë në territorin e entitetit serb të Bosnjës, të cilat më herët kishin shfuqizuar ligjet e miratuara nga Parlamenti i entitetit lidhur me regjistrimin e pronës shtetërore në emër të entitetit apo ligje për festat.

Prokuroria e Bosnjës kishte njoftuar se që nga dhjetori i vitit 2024 po zhvillonte hetime lidhur me dyshimet për sulm ndaj rendit kushtetues të Bosnjës.

Në mars të këtij viti, gjykata lëshoi fletarresime për Dodikun, kryeministrin e Republikës Sërpska, Radovan Vishkoviq dhe kryetarin e Kuvendit Popullor të Republikës Sërpska, Nenad Stevandiq, si të dyshuar për sulm ndaj rendit kushtetues.

Urdhri u lëshua në ditën kur Kuvendi Popullor i Republikës Sërpska pritej të diskutonte për një draft të kushtetutës së Republikës Sërpska, përmes së cilës autoritetet në këtë entitet planifikonin të përcaktonin atë si shtet të popullit serb, t’i jepnin të drejtën për vetëvendosje, të themelonin ushtrinë e vet dhe të shfuqizonin Këshillin e Popujve.

Kodi Penal i Bosnje e Hercegovinës parashikon dënime deri në pesë vjet burgim dhe ndalim të ushtrimit të detyrës zyrtare për këdo që përpiqet në mënyrë të paligjshme të ndryshojë rendin kushtetues të Bonjës, ose të rrëzojë institucionet më të larta të saj./REL

Continue Reading

Bota

Kremlini: Një takim Putin-Trump është i nevojshëm, kërkon përgatitje të mirë

Published

on

By

Një takim mes Presidentit rus Vladimir Putin dhe Presidentit amerikan Donald Trump konsiderohet i domosdoshëm nga Kremlini, por kërkon përgatitje të kujdesshme dhe tërësore, tha të enjten zëdhënësi i presidencës ruse, Dmitry Peskov.

Një takim i tillë është me të vërtetë i nevojshëm; të gjithë e kuptojnë këtë, dhe të dy presidentët kanë shprehur gatishmërinë e tyre për ta mbajtur atë. Megjithatë, ai duhet të përgatitet me kujdes dhe tërësisht,” deklaroi Peskov për gazetarët.

Komentet e tij erdhën si reagim ndaj vërejtjeve të ndihmësit presidencial rus, Yury Ushakov, pas bisedës së fundit telefonike mes dy liderëve. Sipas Ushakov, pavarësisht se një takim i drejtpërdrejtë nuk u diskutua gjatë telefonatës, ideja “është në ajër”.

Putin dhe Trump zhvilluan një bisedë telefonike një ditë më parë, e katërta në vetëm një muaj e gjysmë dhe e gjashta që nga fillimi i vitit. Biseda zgjati rreth një orë dhe fokusohej në zhvillimet në Ukrainë, Lindjen e Mesme dhe çështje të tjera ndërkombëtare.

Megjithëse asnjë takim nuk është zyrtarizuar ende, shkalla e komunikimit dhe gatishmëria e deklaruar nga të dyja palët lënë të hapur mundësinë për një takim të afërt mes dy presidentëve, në një kohë kur tensionet globale dhe lufta në Ukrainë mbeten prioritete ndërkombëtare.

Continue Reading

Bota

Katz: Izraeli po ndërmerr hapa për të parandaluar kërcënimet iraniane

Published

on

By

Ministri izraelit i Mbrojtjes, Israel Katz tha sot se ushtria e vendit të tij synon të ndërmarrë hapa të mëtejshëm pas luftës me Iranin – për të siguruar që Republika Islamike të mos përbëjë më një kërcënim.

Katz tha se ushtria po përgatiste një plan zbatimi për këtë qëllim.

Ushtria duhet të përgatitet si në aspektin e zbulimeve ushtarake ashtu edhe në atë të operacioneve – për të siguruar epërsi ajrore mbi Teheranin dhe për të parandaluar Iranin të rindërtojë pajisjet e tij ushtarake”, tha ministri pas një takimi me zyrtarë të lartë të mbrojtjes.

Izraeli nisi një luftë disaditore kundër armikut të tij të betuar, Iranit, më 13 qershor, duke kryer sulme ajrore masive ndaj objektivave ushtarake në të gjithë vendin.

Teherani u përgjigj me sulme të ashpra me raketa ndaj Izraelit.

Sulmet izraelite u nxitën nga frika se udhëheqja iraniane po ecte përpara me prodhimin e armëve bërthamore, një akuzë që Irani e ka mohuar. /atsh

Continue Reading

Të kërkuara