Teknologji

Sulmet kibernetike, eksperti i sigurisë: Më lehtë u realizuan në Kosovë sesa në Shqipëri

Eksperti i sigurisë tha se në këto sulme ndikim ka lufta në mes Ukrainës dhe Rusisë.

Published

on

Eksperti i sigurisë kibernetike, Taner Abazi ka deklaruar se Kosovëa është e rrezikuar nga sulmet kibernetike nga Serbi, Irani, Rusia dhe Kina, andaj institucionet duhet me pas një koordinim të përbashkët, por edhe t’i ngrisin shumë shpejt kapacitetet, duke trajnuar sa më shumë staf dhe duke investuar në teknologjitë e fundit për mbrojtjen e sulmeve kibernetike.

Abazi tha se institucionet shtetërore duhet të merren me seriozisht me çështjen e sulmeve kibernetike, pasi sipas tij, këto sulme mund të këtë çdoherë kur ka zhvillime në vend. Ndërsa sa i përket të dhënave personale, ai tha se mund të jenë shumë të rrezikshme nëse ka lëshime dhe nëse institucionet nuk i marrin masat e nevojshme të sigurisë.

Eksperti i sigurisë tha se në këto sulme ndikim ka lufta në mes Ukrainës dhe Rusisë. Sipas tij, sulmet në Kosovë, mund të realizohen më lehtë se ato që kanë ndodhur në Shqipëri.

“Bota është duke shkuar drejtë një kaosi kibernetikë dhe kjo ka filluar në tendencë të shtuar prej luftës që ka filluar në Ukrainë, ku janë ndërtuar aleatë të ndryshëm dhe ka përkrahë shtetet, varësisht prej politikave të brendshme dhe jashtme të shteteve të ndryshme. Ajo që ka ndodhur në Kosovë diferencohet në atë se çfarë ndodhë në Shqipëri për shkak se në Shqipëri ka qenë një sulm i targetuar, i sponsorizuar prej shtetit dhe qëllimi i saj ka qenë për me hy në sisteme dhe me marrë informacione, të dhëna. Sulmet që kanë ndodhur në Kosovë i bie që janë për ndaljen e shërbimeve, i cili ka të bëjë me në lloj sulmi që mundet të ekzekutohet vetëm nga disa akterë në Kosovë dhe jashtë Kosovës, por nuk është diçka e planifikuar në detaje, nuk është një sulm shumë i sponsorizuar nga shtete tjera, nuk mundem me aluduar që është një gjë e tillë, përderisa sulmet janë teknikisht që realizohen pak më lehtë sesa sulmet që kanë ndodhur në Shqipëri”, tha ai.

Ndërsa ka shtuar se institucionet janë përgjegjëse nëse ka lëshime të të dhënave personale, pasi ato i përpunojnë ato të dhëna dhe kanë informacione për çdo qytetar të Kosovës.

“Të dhënat personale mund të jenë shumë të rrezikshme nëse ka lëshime, nëse institucionet nuk i marrin masat e sigurisë siç duhet të merren, atëherë nuk kanë kundër masa që ato të dhëna të cilat mund të publikohen një herë dhe cilat mund të shiten… Institucionet përpunojnë të dhënat e qytetarëve të Republikës së Kosovës dhe kjo doemos e bënë përgjegjës për këto të dhëna nëse ato publikohen, vidhet identiteti i gjithë qytetarëve sepse shteti ka informacione për çdo qytetarë të vetëm. Jeta digjitale na lidh me ato informacione, ne kur hymë në rrjete sociale identifikohemi me këto informacione, në të njëjtën kohë kur duam të mbrojmë vetën dhe me verifikuar identitetin e verifikojmë me të njëjtat informacione”, ka shtuar Abazi.

Ndërkaq ka përmendur disa masa për t’u mbrojtur nga sulmet kibernetike. Njëra nga këto është edhe koordinimi i përbashkët i institucioneve. Ai tha se institucionet duhet ngritur shumë shpejt kapacitetet dhe të marrin teknologjitë e fundit për mbrojtjen e sulmeve kibernetike.

“Institucionet duhet me pas një koordinim të përbashkët që të mund t’i shpërndajnë eksperiencat, regjistrat dhe gjitha këto shënime për të bërë një analizë çka ka ndodhë, cilat janë masat parandaluese. E mira e kësaj fatkeqësie është se institucionet pak a shumë vetëdijesohen, vetëdijesohen në aspektin se duhet investuar më shumë, qoftë bizneset private duhet investuar më shumë në këto tema, me marrë më seriozisht këtë punë sepse mund të jetë një lloj sulmi i cili ndoshta nuk ka pas ndonjë efekt të madh por mund të vjen i ardhshmi që mundet me pas efektin dhe impaktin më të madh. Për këtë arsye institucionet duhet me ngrit shumë shpejt kapacitetet, duhet trajnuar sa më shumë staf, të ndërtojnë parametrat e zhvillimit të resurseve njerëzore, duhet me marrë teknologjitë e fundit për mbrojtjen e sulmeve kibernetike”, tha ai.

Abazi shtoi se sulmet kibernetike mund të vinë në çdo kohë, e sidomos kur ka zhvillime në vend.

“Këto sulme mund të vinë në çdo kohë për shkak se këto nuk kanë kufij fizik, por duhet analizuar situatat gjeopolitike që ndodhin në vend dhe besoj se do të ketë sulme kibernetike sa herë që do të ketë zhvillime edhe me Kosovën…6:09 Kështu shteti duhet me marrë masa sa herë që ka vendime të ndryshme që kanë të bëjnë në lidhje me shtetet e tjera, gjithmonë me qenë të gatshëm dhe vigjilent për t’u mbrojtur në sulmet kibernetike.. Institucionet me marrë me seriozisht, të ndërtojnë agjencionin ku koordinojnë të dhënat, të këtë gjëra më praktike për institucionet, jo vetëm të jenë të shkruara në letër..përndryshe parimi dhe letra nuk na mbrojnë nga sulmet kibernetike, por janë masat teknike ato të cilat na mbrojnë”, tha ai.

Sipas tij, sulmet kibernetike mund të vinë nga Serbia, Irani, Rusia e po ashtu dhe Kina, por thekson se mund të ketë edhe njerëz brenda Kosovës të cilët kanë një politikë.

“Neve historia na tregon që ne me shtetin serb nuk kemi marrëdhënie të mira, kështu duhet të mbrohemi prej tyre, por jo vetëm. Mund të jetë edhe Irani, Rusia, mund të jetë aleat Kina, që është një grup i aleatëve të cilët munden me bashkëpunu për këto qëllime. Mund të kemi edhe nga njerëz brenda shtetit të Kosovës, të cilët kanë një politikë, të cilët protestojnë me anë të haktivizimit, si ka qenë rasti fundit ku është deklaruar, se për shkak të një rregullore apo qëndrimi që është marrë i qeverisë, ata protestojnë për gjëra të tilla, kështu mund të jetë edhe nga brenda por edhe nga shtet tjera jashtë”, tha ai.

Cak i sulmeve kibernetike që po ndodhin kohëve të fundit në Kosovë, kryesisht kanë qenë institucionet shtetërore, mediat dhe biznese të ndryshme.

Teknologji

Zjarr në dyqanin e Teslas në Romë, digjen 17 automjete

Published

on

Sipas zyrtarëve italianë të zjarrfikësve, të paktën 17 vetura Tesla u shkatërruan pas një zjarri që shpërtheu në një salon në periferi të Romës.

Askush nuk ishte në përfaqësi kur shpërtheu zjarri dhe nuk raportohet për të lënduar. Shërbimi zjarrfikës i Romës tha se po hetonte “të gjitha rrugët” duke parë se si filloi zjarri, por nuk përjashtoi zjarrvënien.

Policia lokale tha se oficerët intervistuan pronarët dhe po shikojnë pamjet e vëzhgimit, shkruan CNN, përcjell Telegrafi.

Dihet se zjarri vjen pas një sërë raportesh në të gjithë Italinë në javët e fundit për vandalizimin dhe prishjen e automjeteve të Teslas, në shenjë prostate kundër Elon Musk dhe Donald Trump.

Një tjetër dyqan u dogj në veri të Romës një javë më parë, duke shkatërruar 30 vetura, përfshirë Tesla të përdorura. U raportua të jetë shkaktuar nga një defekt elektrik, por hetimet janë duke u zhvilluar.

Në Romë, disa Tesla në lagjen Garbatella, ku u rrit kryeministrja italiane Giorgia Meloni, u vandalizuan, sipas policisë. Përfaqësitë e Teslas në Milano janë gjithashtu në shënjestër të grupeve mjedisore javët e fundit. Raportet e vandalizmit janë shfaqur në Francë dhe pjesë të ndryshme të Shteteve të Bashkuara, duke përfshirë Paqësorin Veriperëndimor dhe Verilindjen.

Protestat paqësore janë zhvilluar në shumë vende në SHBA, ku demonstruesit brohoritën “Elon Musk duhet të shkojë” në përgjigje të shkurtimit të vendeve të punës federale nga Departamenti i Efikasitetit të Musk.

Continue Reading

Teknologji

Cili është aplikacioni më i sigurt i mesazheve?

Published

on

Në dritën e polemikave rreth planeve të sulmit të SHBA-së që ndahen në Signal, siguria e aplikacioneve të mesazheve është në qendër të vëmendjes. Vetëm tre ditë pasi Sekretari i Mbrojtjes Pete Hegseth u mburr në televizionin kombëtar se SHBA “nuk duket si budalla”, doli se ishte pjesë e një grupi zyrtarësh të rangut të lartë që pa dashje i dërguan një gazetari plane për një sulm në Jemen.

Hegseth, me zëvendëspesidentin JD Vance, Sekretarin e Shtetit Marco Rubio, Këshilltarin e Sigurisë Kombëtare Michael Waltz dhe të tjerë, kishin përdorur platformën e mesazheve Signal për të diskutuar informacione shumë të ndjeshme dhe të klasifikuara.

Ligjvënësit demokratë e dënuan si shkelje “të rëndë” të sigurisë dhe presidenti Trump tha se s’dinte “asgjë në lidhje me të”, ekipi pretendoi se një “gabim” ishte fajtor për shtimin e gazetarit Jeffrey Goldberg në grup. Megjithëse e koduar dhe e sigurt, platforma është “me rreziqe” që lidhen me gabimet njerëzore e spyware e s’ishte zgjedhja e duhur për një bisedë, argumenton Callum Voge, Drejtor i Çështjeve Qeveritare dhe Avokimit në Internet Society.

“Qeveritë kanë protokolle specifike për mbrojtjen e informacionit të klasifikuar dhe ato protokolle deklarojnë se informacioni i klasifikuar mund të ndahet në kushte të caktuara. Kur njerëzit thonë se Signal nuk është i përshtatshëm për të ndarë sekretet shtetërore, nuk ka të bëjë vetëm me Signal, ka të bëjë me çdo aplikacion të mesazheve. Qoftë WhatsApp, Signal, ose Telegram.”

Një rrezik kryesor është se Signal është i disponueshëm për publikun e gjerë dhe përdoret nga miliona në mbarë botën.

“Çdokush në botë krijon një llogari Signal. P.sh dikush pa leje sigurie mund të shtohet aksidentalisht në një bisedë në grup. Kjo është një mënyrë se si sekretet mund të zbulohen – aksidentalisht, gabim njerëzor ose me qëllim”, tha Voge.

“Signal përdoret në pajisjet personale. Kjo paraqet rrezikun e spyware softuer që regjistron atë që po ndodh në pajisje dhe t’ia dërgojë atë një pale të tretë. Pra, edhe nëse Signal është aplikacioni më i sigurt në botë, nëse telefoni juaj ka spyware, përsëri është një rrjedhje.”

Pentagoni lëshoi ​​një memo në gjithë departamentin vetëm disa ditë pas rrjedhjes së bisedës së grupit Signal, duke paralajmëruar se grupet e hakerëve profesionistë rusë po synonin në mënyrë aktive aplikacionin.

Sipas memorandumit, sulmuesit po shfrytëzonin funksionin e “pajisjeve të lidhura” të Signal, një funksion legjitim që lejon përdoruesit të hyjnë në llogarinë e tyre nëpër pajisje të shumta – për të spiunuar bisedat e koduara.

“Efektshmëria e sinjalit varet nga siguria e pajisjes së përdorur. Është si instalimi i sistemit më të sigurt të alarmit në një shtëpi pa dyer”, vuri në dukje Gustavo Alito, ekspert i sigurisë kibernetike në Equans BeLux.

“Nëse një pajisje komprometohet qoftë përmes malware, akses të paautorizuar ose spyware të sofistikuar si Pegasus, enkriptimi bëhet i parëndësishëm. Sulmuesit monitorojnë e kapin të gjithë aktivitetin e pajisjes në kohë reale, duke përfshirë mesazhet që shkruhen”, shtoi ai.

“Një zhvillim në këtë rast është se raportet tregojnë se Signal ishte para-instaluar në pajisjet e qeverisë amerikane. Ndërsa kjo sugjeron një shtytje institucionale për komunikim të koduar, ajo gjithashtu ngre shqetësime”, vazhdoi Alito.

“Fakti që Signal u bë i disponueshëm mund të ketë bërë që zyrtarët të supozojnë se ai ishte miratuar për diskutime të klasifikuara, pavarësisht paralajmërimeve nga NSA dhe Departamenti i Mbrojtjes kundër përdorimit të tij për çështje të ndjeshme.”

Signal, WeChat, WhatsApp, Telegram: Cila është platforma më e sigurt?

Në skajin e ulët të spektrit, ku mesazhet janë më të cenueshme, janë platformat që ose nuk kanë enkriptim end-to-end ose nuk e mundësojnë atë si parazgjedhje. Aplikacionet si WeChat, për shembull, nuk ofrojnë kriptim end-to-end, që do të thotë se mesazhet mund të aksesohen nga ofruesi i shërbimit ose autoritetet qeveritare – një shqetësim i madh në vende si Kina.

Telegram nuk enkripton bisedat në grup apo edhe bisedat mes dy personave; përdoruesit duhet të aktivizojnë manualisht “bisedat sekrete” për mbrojtje. Për shkak të kësaj, mesazhet në këto platforma janë më të ndjeshme ndaj përgjimit.

Në fund të sigurisë së lartë janë aplikacionet si Signal, WhatsApp dhe në një masë të kufizuar, iMessage, të cilat ofrojnë kriptim end-to-end.

Midis tyre, Signal dallohet për protokollin e tij me burim të hapur, qeverisjen jofitimprurëse, mbajtjen minimale të të dhënave dhe enkriptimin e paracaktuar nëpër mesazhe, thirrje dhe biseda në grup. WhatsApp, ndërsa është i koduar duke përdorur protokollin e Signal, është në pronësi të Meta dhe ruan më shumë të dhëna, të cilat disa i shohin si një dobësi të mundshme.

iMessage konsiderohet teknikisht i sigurt, por është sistem me burim të mbyllur, vetëm nga Apple, që kufizon transparencën dhe auditimin.

Signal konsiderohet nga ekspertët si “mundësi e artë” për mesazhet e koduara, por, nuk është i imunizuar ndaj rreziqeve që rrjedhin nga gabimi i përdoruesit, kompromisi i pajisjes ose keqpërdorimi në kontekste që kërkojnë protokolle të klasifikuara komunikimi.

Cila është mënyra më e mirë për të dërguar mesazhe të sigurta?

Pra, çfarë duhet të kishin bërë në vend të kësaj Hegseth, Vance, Waltz dhe pjesa tjetër e grupit?

Qeveria e SHBA-së pothuajse me siguri ka sistemet e veta për trajtimin e informacionit të klasifikuar.

“Zyrtarët qeveritarë të përdorin pajisje dhe sisteme speciale që nuk janë të disponueshme për publikun. Mund të imagjinoni një platformë që vetëm zyrtarët qeveritarë shkarkojnë dhe ndoshta ka edhe nivele të klasifikimit të integruara – si konfidenciale dhe sekrete”, tha Voge.

Ai paraqet “një mjedis qeveritar në të cilin zyrtarët shkojnë në një dhomë të sigurt, lënë pajisjet personale pas dhe përdorin një kompjuter të veçantë që nuk është i lidhur me internetin për të hyrë në informacione të ndjeshme.”

“Meqenëse njerëzit udhëtojnë, ka rrjete a aplikacione qeveritare të aksesueshme vetëm për zyrtarët që përdorin pajisje të ofruara nga qeveria. Sistemet nuk do jenë të disponueshme për publikun e kanë mënyra të integruara për trajtimin e niveleve të klasifikimit”, shtoi ai.

Continue Reading

Teknologji

Microsoft prezantoi ekranin Xbox-PC

Published

on

Microsoft po vazhdon me përmirësime agresive në aplikacionin Xbox për PC, por duket se aksidentalisht ka zbuluar një funksion që pak kush e priste.

Së fundmi, është zbuluar “Project Kennan”, një partneritet mes Microsoft dhe ASUS për zhvillimin e një konsole të dorës për video-lojëra.

Ky pajisje është e para në kuadër të një programi të ri Xbox, i cili përfshin partnerë tradicionalisht të lidhur me Windows, me qëllim formësimin e së ardhmes së harduerit të lojërave në këtë platformë. Të gjithë ata që kanë përdorur pajisje si Lenovo Legion Go ose ASUS ROG Ally e dinë se Windows thjesht nuk është i përshtatur për një përdorim të tillë. Megjithatë, situata po ndryshon gradualisht, raporton Windows Central.

Microsoft ka shtuar opsione në Xbox Game Bar, si modaliteti kompakt e mundësia e përdorimit të “tastierës në ekran” përmes kontrolluesit.

Megjithatë, informacionet më të fundit të rrjedhura sugjerojnë një hap edhe më të madh përpara.

Mbetet e paqartë nëse bëhet fjalë për një gabim të paqëllimshëm apo për një vizion të qartë të planeve të ardhshme të dizajnit.

Ndodh të jetë diçka më e rëndësishme, bashkëpunim i mundshëm mes Microsoft dhe Valve, që sjellë dyqanin Steam në konsolat Xbox.

Kjo mund të çojë në një situatë ku nuk do të ketë më dy versione të së njëjtës lojë, një për Windows dhe një për Xbox, por vetëm një – për Windows PC.

The Verge vuri re se Microsoft e hoqi me shpejtësi imazhin pasi gazetarët i kontaktuan për të pyetur mbi domethënien e tij, duke e bërë edhe më misterioze këtë veçori të mundshme të re.

Continue Reading

Teknologji

Poco prezanton telefonin e mençur F7 Ultra

Published

on

Poco prezantoi zyrtarisht telefonin e mençur të saj të parë “Ultra”, Poco F7 Ultra. Me të erdhi edhe F7 Pro. Është telefoni i mençur i parë që vjen me procesorin aktual të modelit të avancuar.

Në vend të procesorit më të mirë të vitit të kaluar, F7 Ultra fuqizohet nga Snapdragon 8 Elite më i fundit.

Telefoni është dy gjenerata përpara modelit Poco F6 Pro, i cili përdor një procesor Snapdragon 8 Gen 2, Snapdragon 8 Gen 3 shkoi te modeli Poco F7 Pro. Krahasuar me Snapdragon 8 Gen 3, Elite ka një CPU 45 për qind më të shpejtë dhe 40 për qind GPU më të shpejtë.

Duke e krahasuar me Snapdragon 8 Gen 2, ndryshimi në performancë është edhe më i madh. Mirëpo, në Poco nuk u mjaftuan me këtë.

F7 Ultra është telefoni i parë në familje me një çip grafik të dedikuar, VisionBoost D7. Është një çip 12 nm që mundëson një rritje të rezolucionit, i cili gjeneron korniza dhe Game HDR. Është funksional për YouTube dhe Netflix, jo vetëm për lojëra.

Kur bëhet fjalë për lojërat, Snapdragon dhe VisionBoost ekzekuton Genshin Impact në rezolucion 2K Super me 120 fps, pa degradim të performancës edhe pas një ore lojërash.

Çipi Surge G1 kujdeset për baterinë 5,300 mAh, ndërsa Surge P3 kontrollon karikimin, kështu që 120 W HyperCharge mund të ngarkojë plotësisht baterinë në vetëm 34 minuta.

Ekziston edhe karikimi me valë HyperCharge 50 W. Të dy procesorët ndihmojnë në zgjatjen e jetëgjatësisë së baterisë, kështu që ata do të ruajnë të paktën 80 përqind të kapacitetit të tyre edhe pas 1600 cikleve të karikimit.

Modeli Ultra e fitoi emrin jo vetëm me performancën, por edhe me kamerat. Ai mori sistemin më të avancuar të kamerës në historinë e markës Poco.

Ka një sensor 50 MP Light Fusion 800 (1/1.55″, 1.0µm) me një hapje f/1.6 dhe stabilizim optik të imazhit. Aplikacioni i kamerës ofron mundësinë e zgjedhjes së disa gjatësive fokale si 35 dhe 48 mm, të cilat menaxhohen nga ky sensor.

Ekziston një modul telefoto me një lente “lundruese”, e cila ka një gjatësi fokale origjinale prej 60 mm (2.5x) dhe mund të kalohet në 120 mm (5x) falë sensorit 50 MP.

Kamera telefoto gjithashtu ka stabilizues optik të imazhit dhe mund të bëjë foto tele-makro në një distancë prej 10 cm. P7 Ultra është gjithashtu i pajisur me një kamerë ultra të gjerë 32 MP që mbulon një fushë shikimi 120 gradë, si dhe një kamerë selfie 32 MP.

Telefoni ka një ekran OLED 6,67 inç 12-bit 120 Hz me një rezolucion prej 1,440×3,200 pikselë dhe Poco zgjodhi xhamin e tij mbrojtës Poco Shield Glass. Si parazgjedhje, ekrani arrin një shkëlqim prej 1800 nits, por shkon deri në 3200 nits. Zvogëlimi PWM me frekuencë të lartë (3,840 Hz) mundëson 16,000 nivele ndriçimi.

Shpejtësia standarde e përgjigjes me prekje është 480 Hz, por nëse është e nevojshme mund të rritet deri në 2,560 Hz. Gjurmimi i qetë i hyrjes përmirësohet më tej nga çipi VisionBoost D7. Poco F7 Ultra është në dispozicion në të zezë dhe të verdhë, si dhe në dy konfigurime memorie, përkatësisht 12/256 dhe 16/512 GB. Bëhet fjalë për RAM LPDDR5X dhe memorie UFS 4.1. Çmimi është 749 ose 799 euro.

Sa i përket modelit Pro, ka një çip grafik VisionBoost D7. Në anën e pasme është një kamerë kryesore 50 MP me sensor Light Fusion 800 dhe stabilizues optik të imazhit, si dhe një kamerë ultra e gjerë 8 MP, ndërsa pjesa e përparme është një kamerë selfie 20 MP.

Ai përdor softuerin Xiaomi HyperOS 2 të bazuar në Android 15, si dhe paketën HyperAI dhe ka mbështetje për Google Gemini.

Poco premton 4 vjet përditësime Android, 6 përditësime sigurie. Pajisja ka certifikatë IP68 për rezistencë ndaj ujit e pluhurit. Ai mori një ekran AMOLED 6,67 inç me rezolucion FHD+ dhe një shpejtësi rifreskimi prej 120 Hz, në të cilin është integruar sensor ultrasonik i gjurmëve të gishtërinjve. Ekrani mbrohet nga Gorilla Glass 7i dhe ndriçimi maksimal i tij është 1800 nits.

Mundësohet nga një bateri 6000 mAh me mbështetje karikimi 90W. Vjen në ngjyrat e zeza, argjendi dhe blu dhe në konfigurime memorie prej 12/256 dhe 12/512 GB duke filluar nga 599 dhe 649 euro.

Continue Reading

Të kërkuara