Kuriozitete
Studimi: Ndiheni gjithmonë të lodhur – fajtorë për këtë mund të jenë orenditë shtëpiake!
Published
6 months agoon
By
UBT NewsNjë në tetë persona raportojnë te mjeku se ndihen “të lodhur gjatë gjithë kohës”, mund të ketë një shkaktar befasues, kanë zbuluar ekspertët.
Ka gjithnjë prova që dizajni i brendshëm i shtëpisë suaj dhe madje përzgjedhja e mobiljeve mund të jenë fajtore. Fenomeni njihet edhe me emrin sindroma e ndërtesës së sëmurë, ku një sërë simptomash, nga lodhja deri te hundët që rrjedhin, shkaktohen nga qëndrimi në një ambient të caktuar.
Probleme tjera që lidhen me këtë sindromë përfshijnë: sy të thatë, dhimbje koke dhe fyt të irrituar, që përmirësohen sapo personi largohet nga ambienti.
Ventilimi i dobët, ndotësit në ajër që çlirohen nga tapetet, mobiljet dhe produktet e pastrimit — myku ose lagështia, ndriçimi ose ngrohja e pamjaftueshme janë të gjithë faktorë të mundshëm. Organizimi i keq i hapësirës, ambientet e rrëmuja shkaktojnë stres psikologjik, duke çuar në simptomat e përmendura.
Kjo sindromë zakonisht prek ata që punojnë në zyra me plan të hapur, por shkencëtarët tani paralajmërojnë se edhe vetë shtëpia juaj mund të kontribuojë.
Tani, ekspertët kanë identifikuar pse mobiliet e vjetra, ndriçimi dhe madje qirinjtë aromatikë mund të ndikojnë në nivelin tuaj të energjisë.
Hiqni dorë nga ndriçimi i fortë nga tavani
Ndriçimi “e vendos atmosferën” e mund të ketë ndikim të fuqishëm në mënyrën se si ndiheni. Dritat nga tavani veçanërisht ato fluoreshente me ton të ftohtë — mund të jenë të rënda për sytë dhe rraskapitëse me kalimin e kohës.
Shumica e dritave LED lëshojnë dritë blu, që megjithëse janë miqësore me mjedisin, krijojnë kontraste dhe hije të mprehta, që mund të lodhin shikimin.
Kjo lloj drite mund t’i dërgojë trupit sinjale se është koha për të qëndruar zgjuar, duke prishur ritmin natyral të qetësimit dhe duke kontribuar në lodhje fizike dhe mendore. Një studim nga Universiteti Harvard krahasoi efektet e 6.5 orëve ekspozim ndaj dritës blu kundrejt asaj jeshile.
Ata zbuluan se drita blu shtypte prodhimin e hormonit melatoninë dyfish më shumë se drita jeshile, melatonina është hormon që prodhohet në trup e luan rol kyç në rregullimin e ciklit gjumë-zgjim. Instaloni ndriçues me rregullues intensiteti ose të përdorni llamba për të krijuar ambient më të ngrohtë.
Kujdes me dyshekun e vjetër
Një dyshek i vjetër apo jo mbështetës mund të dëmtojë trupin tuaj pa u kuptuar. Mund të mendoni se po flini mirë natën, por nëse përdridheni shpesh ose zgjoheni të ngurtësuar, trupi nuk po rigjenerohet siç duhet, duke ju lënë të lodhur.
Kompania Simba thotë: “Pa mbështetjen e duhur, mund të keni vështirësi për të fjetur dhe dysheku mund të shkaktojë dhimbje në shpinë dhe qafë. Kjo nuk do të ndikojë vetëm gjatë natës, por do të zgjoheni me dhimbje, të lodhur dhe pa energji.”
Këshilli i Gjumit rekomandon ndërrimin e dyshekut çdo shtatë deri në tetë vjet për të shmangur këto probleme.
Mjekët këshillojnë të flini të paktën shtatë orë çdo natë dhe të shkoni në shtrat e të zgjoheni në të njëjtën kohë çdo ditë për të përmirësuar cilësinë e gjumit.
Bëni kujdes me qirinjtë aromatikë
Krijojnë atmosferë relaksuese, por lëshojnë ndotës të ajrit të brendshëm që, edhe në nivele të ulëta, janë lidhur me probleme në frymëmarrje. Gjatë djegies, qirinjtë aromatikë çlirojnë komponime organike të paqëndrueshme (VOCs) si benzeni dhe formaldehidi — të dy të njohur si kancerogjenë. Kërkimet tregojnë se djegia e qirinjve aromatikë mund të rrisë ndjeshëm nivelin e grimcave të imëta në ajër (PM2.5), shpesh përtej kufijve të rekomanduar nga OBSH.
Këto grimca të imëta mund të depërtojnë thellë në mushkëri, duke rritur rrezikun për probleme të frymëmarrjes e sëmundje kardiovaskulare.
Disa qirinj përmbajnë ftalate — kimikate që ndihmojnë në zgjatjen e aromës, por që janë të lidhura me çrregullime hormonale dhe probleme riprodhuese.
Hiqni perdet dhe lejoni dritën natyrale
Ekspozimi ndaj dritës gjatë ditës — ose mungesa e saj mund të prishë ritmet natyrale të trupit tuaj, duke shkaktuar përgjumje.
Për ata që jetojnë në shtëpi me pak dritë natyrale, ekspertët rekomandojnë përdorimin e llambave për terapi me dritë për të ndihmuar në rregullimin e ritmit cirkadian — ora e brendshme biologjike e trupit.
Kufizoni zhurmat nga pajisjet shtëpiake
Nga mikseri i ushqimit te tharësja e rrobave, shtëpitë tona janë plot zhurma, kjo ndikon negativisht në shëndetin tonë, duke shkaktuar nivele të larta stresi te dy në pesë persona. Pajisjet më problematike janë pikërisht ato më të përdorshme, si lavatriçet dhe fshesat me korrent.
Sipas OBSH-së, 40 për qind e popullsisë së Europës ekspozohet ndaj niveleve të zhurmës mbi 55dB — e barasvlershme me një zyrë të zhurmshme.
Për krahasim, lavatriçja gjeneron rreth 70dB, frigoriferi rreth 50dB dhe përpunuesit e ushqimit deri në 90dB.
Profesori Stephen Stansfeld nga Universiteti Queen Mary thotë: “Zhurma e tepërt rrit rrahjet e zemrës dhe tensionin e gjakut. Kjo mund të shkaktojë lodhje, stres, madje edhe infarkte apo goditje në tru.”
Ajrosni shtëpinë
Qirinjtë nuk janë burimi i vetëm i ndotjes së ajrit të brendshëm. Sipas Dr. Prashant Kumar nga Universiteti i Surrey, burime të tjera janë gatimi, bojërat, llakat dhe sporet mykut. Këto ndotës e bëjnë ajrin e brendshëm më të ndotur se ai i jashtmi.
Kjo ndotje shkakton simptoma si lodhje, teshtima, kollë dhe acarim të syve, hundës apo fytit. Zgjidhja? Zvogëloni burimet e ndotjes dhe përmirësoni ventilimin. Ekspertët sugjerojnë hapa të thjeshtë si: hapja e dritareve rregullisht, përdorimi i aspiratorëve kur gatuani, përzgjedhja e produkteve me emetime të ulëta dhe shmangia e aromave sintetike për të përmirësuar cilësinë e ajrit dhe shëndetin tuaj në afatgjatë.
Kuriozitete
Pse “do ta bëj nesër” është një nga gënjeshtrat më të dëmshme për mendjen?
Published
12 hours agoon
October 27, 2025By
UBT News
Sipas disa studimeve, zakoni për të shtyrë detyrat apo vendimet për më vonë nuk është thjesht një formë përtacie apo mungesë motivimi, ai ndikon drejtpërdrejt në mënyrën si funksionon truri ynë.
Shkencëtarët shpjegojnë se, kur një person e ka zakon të zvarrisë gjithçka, aktivizohen pjesët e trurit që kanë lidhje të drejtpërdrejtë me stresin dhe ankthin, ndërsa dobësohen ato zona që ndihmojnë përqendrimin, vetëkontrollin dhe vendimmarrjen.
Ky proces sjell një sërë pasojash: lodhje mendore, mungesë qartësie, rënie të motivimit dhe vështirësi në menaxhimin e emocioneve.
Në thelb, sa më shumë e shtyn një detyrë, aq më shumë truri mësohet me këtë sjellje dhe e bën gjithnjë e më të vështirë të ndalesh së zvarrituri.
Studiuesit theksojnë se zvarritja kronike nuk duhet parë si një çështje “përtacie”, por si model sjelljeje që ndikon në mirëqenien mendore dhe aftësitë njohëse.
Ajo mund të krijojë një cikël të lodhshëm ku ndjenja e fajit dhe ankthi përzihen me mungesën e veprimit, duke ulur produktivitetin dhe kënaqësinë personale.
Prandaj, herën tjetër që mendon “do ta bëj nesër”, kujto se truri yt nuk është aspak dakord dhe se çdo shtyrje e vogël mund të jetë një hap më larg nga qartësia dhe kontrolli i vetvetes. /A.Z/UBT News/
Kuriozitete
Parashikimet e Ray Kurzweil për të ardhmen e Inteligjencës Artificiale dhe singularitetin
Published
17 hours agoon
October 27, 2025By
UBT News
Në librin e tij të vitit 1999, “The Age of Spiritual Machines”, shpikësi dhe futuristi Ray Kurzweil bëri parashikime që kanë tërhequr vëmendjen e botës teknologjike dhe shkencore.
Ai parashikoi se deri në vitet 2020, Inteligjenca Artificiale (IA) do të ishte e aftë të kryente shumicën e detyrave që aktualisht i bëjnë njerëzit.
Kurzweil shpjegoi se deri më 2029, makinat do të arrinin inteligjencën e nivelit njerëzor, duke u bërë partnerë të barabartë në shumë fusha të jetës dhe punës njerëzore. Deri më tani, pretendon se nga 147 parashikime të bëra që nga vitet 1990, 86% janë rezultuar të sakta, një tregues i saktësisë së vizionit të tij për zhvillimin e teknologjisë.
Sipas Kurzweil, vala e ardhshme e teknologjisë do të shkojë shumë përtej automatizimit të thjeshtë. Ai parashikon se deri në vitin 2032, shkenca do të arrijë përparime që mund të ngadalësojnë ose madje të përmbysin procesin e plakjes, duke sjellë revolucion në shëndetin dhe jetëgjatësinë njerëzore.
Në vitet e 2030-ës, nanorobotët pritet të luajnë një rol kyç, duke lidhur trurin tonë me cloud-in, çka mund të zgjeronte aftësitë njohëse dhe të mundësonte një shkallë të re ndërveprimi mes mendjes njerëzore dhe inteligjencës artificiale.
Deri më 2045, Kurzweil beson se njerëzimi do të arrijë Singularitetin, një pikë ku inteligjenca njerëzore dhe artificiale bashkohen plotësisht, duke zgjeruar kapacitetet e vetëdijes dhe duke krijuar mundësi të reja për krijimtarinë, inovacionin dhe zhvillimin e civilizimit.
Ai e quan këtë dekadë si më transformuese në historinë njerëzore, një moment kur kreativiteti dhe llogaritja bashkohen, duke hapur një epokë krejtësisht të re të teknologjisë dhe shoqërisë. /A.Z/UBT News/
Kuriozitete
Raporti i UCLA zbulon: Adoleshentët po i drejtohen gjithnjë e më shumë filmave të animuar
Published
4 days agoon
October 24, 2025By
UBT News
Qendra për Studiues dhe Tregimtarë në Universitetin e Kalifornisë, Los Anxhelos (UCLA) ka publikuar raportin e saj vjetor të titulluar “Adoleshentët dhe Ekranet”, i cili sjell një pasqyrë të hollësishme mbi zakonet dhe preferencat mediatike të gjeneratës së re në SHBA.
Sipas raportit, Gjenerata Z (të lindur midis viteve 1995–2012) po shfaq një prirje në rritje për filmat e animuar.
Përqindja e adoleshentëve që preferojnë animacionin ndaj filmave me aktorë është rritur nga 42% në 48.5% brenda një viti.
Kjo prirje nuk kufizohet vetëm te më të rinjtë, rreth 48% e të anketuarve 19–24 vjeç po ashtu preferojnë filmat e animuar, sipas të dhënave të Variety. Raporti tregon se filmave, videolojërave dhe koncerteve janë formatet që të rinjtë preferojnë t’i ndajnë me miqtë e tyre.
Për vitin e dytë radhazi, shikimi i një filmi të ri në kinema mbetet aktiviteti më i pëlqyer i fundjavës, nëse çmimi nuk përbën pengesë.
Marrëdhënia me median tradicionale
Të rinjtë ende vlerësojnë përvojën e përbashkët të kinemasë, por mënyra e konsumimit të përmbajtjes ka ndryshuar ndjeshëm.
Rreth 57% e të anketuarve pohojnë se shikojnë më shumë filma dhe seriale sesa brezat e mëparshëm, por80% prej tyre ndjekin këto përmbajtje në platforma si YouTube dhe TikTok, në vend të televizionit apo kinemave tradicionale.
Në lidhje me mënyrën se si portretizohen marrëdhëniet në ekran, 60.9% e të rinjve thanë se preferojnë që romancat të fokusohen më shumë te miqësia midis çifteve sesa te aspektet seksuale, 48.4% besojnë se ka tepër përmbajtje seksuale në filmat e serialet aktuale.
Sa i përket titujve më të pëlqyer, adoleshentët përmendën “Stranger Things”, “Wednesday”, “SpongeBob SquarePants” dhe “Spider-Man” si programet dhe filmat e tyre të preferuar.
Raporti thekson se të rinjtë amerikanë vazhdojnë të jenë të lidhur me kinemanë dhe serialet, por mënyra si i konsumojnë ka evoluar: më shumë online, më shumë në shoqëri, dhe me interes të veçantë për përmbajtje kreative dhe të animuar.
Studimi përfshiu 1,500 të anketuar amerikanë të moshës 10 deri 24 vjeç, të dhënat u mblodhën midis 13 dhe 25 gushtit. /A.Z/UBT News/
Kuriozitete
146 vjet nga suksesi i parë i llambës elektrike të Thomas Edisonit
Published
5 days agoon
October 22, 2025By
UBT News
Në tetor 1879, shpikësi Thomas Edison arriti suksesin e tij të parë të madh me llambën elektrike ndriçuese, duke shënuar një moment historik në zhvillimin e teknologjisë së ndriçimit.
Pas mijëra përpjekjesh të pasuksesshme në laboratorin e tij në Menlo Park, New Jersey, Edison filloi testimet me një filament karboni tepër të hollë sa një fije floku, i cili arrinte të ndriçonte pa u shkrirë nga nxehtësia e elektricitetit.
Rezultati ishte mbresëlënës: llamba qëndroi ndezur për 40 orë, duke u bërë eksperiment i parë i suksesshëm i këtij lloji.
I entuziazmuar, Edison deklaroi para bashkëpunëtorëve: “Nëse arrita ta bëj të ndriçojë për 40 orë, mund ta bëj të ndriçojë për 100 orë.”
Ky zbulim shënoi fillimin e punës për sistemin e parë praktik të ndriçimit elektrik, i cili më vonë do të furnizonte me energji 85 shtëpi në qytetin e New Yorkut, të pajisura me qarqe elektrike dhe llamba ndriçuese nga kompania e Edisonit.
Pra, para 146 vitesh, nisi epoka e ndriçimit modern, një arritje që ndryshoi përgjithmonë mënyrën se si njerëzimi jeton dhe punon. /A.Z/UBT News/
Lëndohet ylli i Interit
Pse “do ta bëj nesër” është një nga gënjeshtrat më të dëmshme për mendjen?
Disa nga gabimet prindërore që fëmijët nuk i falin kurrë
Skoda rikthen legjendën 1000 MBX me një pamje moderne dhe futuriste
De Bruyne mbyll vitin 2025, dyshohet për një dëmtim të rëndë
‘Art’, një shfaqje që sfidon miqësinë dhe perceptimin e vlerave në Teatrin Kombëtar të Kosovës
Juventusi shkarkon trajnerin Tudor
Vihen nën mbrojtje Liqeni i Ujmanit dhe Mali Mokna
Si të dalloni një vend pune toksik që në intervistën e parë?
Të kërkuara
-
Lajmet2 months agoProfesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Rajoni1 month agoPolicia, FSK-ja dhe Shërbyesit Civilë përfitojnë bursë 20 për qind në programet Master Shkenca Politike dhe Studime të Sigurisë në UBT
-
Vendi2 months agoVotoni për UBT-në dhe Rektorin Hajrizi në Triple E Awards: Dy nominime të reja ndërkombëtare për institucionin dhe Kosovën
-
Aktualitet5 days agoProfesoresha e UBT-së, Marigona Bekteshi-Ferati, fituese e bursës prestigjioze Fullbright Visiting Scholar, Profesor Vizitor dhe Post Doktoraturë
