Bota

Sorbët – Minoriteti etnik brenda Gjermanisë

Published

on

Kombet evropiane kanë ardhur dhe kanë shkuar, por për më shumë se 1,500 vjet, një pakicë etnike sllavo-folëse ka mbetur brenda Gjermanisë.

Andrea Bunar ka një nga punët më të pazakonta në Gjermani. Pothuajse çdo ditë midis prillit dhe tetorit, Bunar hidhet në një varkë të gjatë dhe lundron paqësisht nëpër një labirint të rrugëve të vogla ujore për të dërguar letra në rreth 65 shtëpi që përndryshe janë shumë të vështira për t’u arritur.

Posta në Spreewald për 124 vitet e fundit është dorëzuar me një anije e ngjajshme me gondolën.

Bunar gëzon qetësinë që vjen me punën e saj. Çdo javë, ajo shpërndan rreth 650 letra dhe pako të vogla në Lehde. Ajo ka transportuar pemë, makinë prerëse, madje edhe TV me ekran të sheshtë, duke e manovruar me shkathtësi përmes kanaleve të ngushta me një shtyllë të gjatë 4m.

Lehde, është fshati i qetë prej 150 personash i ishujve kënetorë të lidhur me ura këmbësorësh, i vendosur në rezervatin e harlisur të biosferës Unesco të Spreewald.

Ndodhet rreth 100 km në jug-lindje të Berlinit, ky mozaik i gjerë 47,500 hektarësh me livadhe, pyje dhe kanale ka pak rrugë, krenohet me shumë shtigje shëtitjeje dhe është i popullarizuar në mesin e turistëve që duan të shpëtojnë nga nxitimi i kryeqytetit gjerman.

Spreewald është një biosferë e Unesco-s që përfshin 47,500 hektarë livadhe, pyje dhe kanale me pak rrugë!

Megjithëse Bunar ka jetuar pranë Spreewald pjesën më të madhe të jetës, ajo bisedon në gjermanisht dhe pendohet që nuk flet gjuhën e Sorbëve. Përveç strehimit të 6,000 specieve të kafshëve dhe bimëve, Spreewald është gjithashtu shtëpia e Sorbëve: grupi më i vogël sllav në botë dhe një nga katër pakicat e Gjermanisë.

Sorbët janë pasardhës të fiseve sllave që jetonin në veri të Maleve Karpate në Evropën Qendrore dhe Lindore. Rreth 1500 vjet më parë, një rajon historik i quajtur Sorbi shtrihej në Gjermaninë Lindore, Poloninë Perëndimore dhe veriun e Republikës Çeke.

Sorbët janë një pakicë etnike sllave që kanë jetuar në Gjermaninë e sotme për rreth 1,500 vjet.

Sot ka rreth 60,000 Sorbë në Gjermani, ku ata gjithashtu flasin gjuhët e tyre sllave perëndimore.

Një nga arsyet që Sorbët kanë qenë në gjendje të ruajnë kulturën dhe gjuhën e tyre është se ky komunitet pak i populluar, fort katolik është i rrethuar nga fusha dhe kodra dhe është e vështirë të arrihet me transport publik. Pra është vetëm rreth 50 km nga Dresden, kryeqyteti i Saksonisë, por ndihet si një botë larg.

Për ta ruajtur gjuhën, Sorbët janë përqendruar te brezat e ardhshëm. Rreth 5,000 nxënës mësojnë gjuhën serbe në 41 shkolla fillore, si dhe në një duzinë shkollash të mesme. Sipas Katharina Jurk, 60 studentët në shkollën fillore lokale në Crostwitz mësojnë gjuhën sorbe si gjuhë amtare dhe gjermanishten si gjuhë të dytë.

Qyteti i Bautzen është një nga qendrat kryesore të kulturës sorbiane.

Sigurisht që ka sfida të mëdha, siç është gjetja e mësuesve. Por, theksoi Jurk, familjet e reja po i kushtojnë rëndësi gjithnjë e më të madhe transmetimit të jo vetëm gjuhës, por traditave të tjera sorbiane për brezat e rinj.

Kostum tradicional i Sorbëve.

Gjatë gjithë historisë gjermane, Sorbët kanë arritur të ruajnë trashëgiminë e pasur kulturore, të vetën. Ata janë të njohur për vezët e Pashkëve të krijuara me mjeshtëri, të cilat familjet i zbukurojnë dhe i ngjyrosin çdo vit. Ata gjithashtu çmojnë zakonet e tyre të karnavaleve, ku ata sprapsin shpirtrat e këqij dhe i japin lamtumirën muajve të ftohtë të vitit. Bunar tha se kjo është një nga traditat sorbiane që ajo veçanërisht pëlqen të praktikojë me fëmijët e saj në Spreewald.

Udhëtimet e saj janë shënuar nga “qetësia absolute” që ajo ndjen në ujë. Gjatë rrugës së saj prej 8 km, ajo shkon nga një fermë në tjetrën, në një rajon të natyrës së paprishur dhe traditave të lashta që është me fat ta quajë në shtëpi.

“Shumë e bukur në të vërtet, në mënyrë unike e bukur”, tha ajo.

(Përktheu dhe përshtati UBTNews)

Bota

Algjeria dëbon 12 zyrtarë francezë pas arrestimit të tre shtetasve algjerianë në Francë

Published

on

By

Algjeria ka kërkuar largimin e 12 zyrtarëve francezë brenda 48 orëve, një vendim që lidhet me arrestimin e tre shtetasve algjerianë në Francë, sipas një deklarate të ministrit francez për Çështjet Evropiane dhe të Jashtme, Jean-Noël Barrot, të dhënë të hënën.

Ministri Barrot i bëri thirrje autoriteteve algjeriane që të tërheqin masën e dëbimit, duke paralajmëruar se në rast se kjo kërkesë nuk anulohet, Franca do të ndërmarrë masa reciproke pa vonesë.

Të 12 zyrtarët në fjalë, disa prej të cilëve i përkasin Ministrisë së Brendshme franceze, janë të përfshirë në një çështje që ka tensionuar ndjeshëm marrëdhëniet mes dy vendeve. Ky veprim i Algjerisë përbën një pengesë serioze për përpjekjet e fundit për të riparuar lidhjet dypalëshe, të rënduara historikisht nga e kaluara koloniale.

Largimi i zyrtarëve francezë vjen në vazhdën e padisë së ngritur nga autoritetet franceze kundër tre shtetasve algjerianë, përfshirë një zyrtar konsullor, të cilët dyshohen për përfshirje në rrëmbimin e influencuesit algjerian Amir Boukhors — i njohur ndryshe si “Amir DZ” — në periferi të Parisit në prill të vitit 2024.

Boukhors, një kundërshtar i hapur i qeverisë algjeriane dhe me më shumë se një milion ndjekës në TikTok, ka jetuar në Francë që nga viti 2016 dhe ka fituar statusin e azilit politik në vitin 2023. Sipas avokatit të tij, ai u rrëmbye dhe më pas u lirua një ditë më vonë.

Ndërkohë, Algjeria kërkon ekstradimin e Boukhors për t’u përballur me akuza për mashtrim dhe vepra të lidhura me terrorizmin, për të cilat janë lëshuar gjithsej nëntë urdhër-arreste ndërkombëtare.

Continue Reading

Bota

Zelenskyy fton Trumpin në Ukrainë: “Ejani të shihni realitetin në terren”

Published

on

By

Presidenti i Ukrainës, Volodymyr Zelenskyy, i ka drejtuar një thirrje të qartë homologut të tij amerikan, Donald Trump, që të vizitojë Ukrainën dhe të shohë nga afër pasojat shkatërruese të agresionit rus, përpara se të ndërmarrë ndonjë hap diplomatik.

“Ju lutem, përpara çdo vendimi apo forme negociatash, ejani të shihni njerëzit, civilët, luftëtarët, spitalet, kishat, fëmijët e vrarë apo të dëmtuar,” tha Zelenskyy në një intervistë për emisionin “60 Minutes” në CBS. “Do të kuptoni me kë po bëni marrëveshje,” shtoi ai, duke iu referuar presidentit rus, Vladimir Putin.

Ftesa e Zelenskyyt vjen pas një përplasjeje të ashpër në fund të shkurtit mes tij, Trumpit dhe Zëvendëspresidentit JD Vance në Shtëpinë e Bardhë. Vance kishte akuzuar Ukrainën për organizimin e “turneve propagandistike” për liderë të huaj, akuza që Zelenskyy i hodhi poshtë kategorikisht.

“Nëse Presidenti Trump vjen në Ukrainë, ne nuk do të përgatisim asgjë. Nuk do të jetë teatër. Mund të shkojë ku të dojë, në çdo qytet që ka qenë nën sulm,” theksoi ai.

Ndërkohë, Trump ka shprehur mbështetje për një përfundim të shpejtë të luftës përmes bisedimeve të drejtpërdrejta mes SHBA-së dhe Rusisë. Uashingtoni ka zhvilluar gjithashtu diskutime me zyrtarë ukrainas mbi një armëpushim të mundshëm, ndërsa vendet evropiane po shqyrtojnë një prani ushtarake për të mbështetur një marrëveshje të ardhshme.

Zelenskyy, megjithatë, mbetet skeptik ndaj qëllimeve të Kremlinit: “Putini nuk mund të besohet. Ia kam thënë Trumpit shumë herë. Ai kurrë nuk ka dashur të ndalë luftën — ai dëshiron të na shkatërrojë si popull dhe si shtet.”

I pyetur për ndjenjat e tij personale ndaj udhëheqësit rus, ai deklaroi: “Unë ndiej 100 për qind urrejtje ndaj tij. Si mund të mendosh ndryshe për një njeri që ka vrarë fëmijë dhe njerëzit tanë?”

Megjithë qëndrimin e ashpër, Zelenskyy theksoi se është e nevojshme të kërkohet një zgjidhje: “Kjo nuk do të thotë që nuk duhet të punojmë për t’i dhënë fund luftës sa më shpejt që të jetë e mundur.”

Ai e përshkroi paqen e drejtë si “ruajtje e plotë e sovranitetit dhe pavarësisë së Ukrainës”, duke u zotuar se do të rikthejë çdo territor të pushtuar nga Rusia. “Ne, pa asnjë dyshim, do të marrim mbrapsht atë që është e jona, sepse kurrë nuk e kemi humbur — rusët na e morën.”

Continue Reading

Bota

Merz tregon gatishmërinë për të furnizuar Kievin me raketa

Published

on

By

Udhëheqësi i Unionit Kristian Demokrat (CDU) dhe kancelari i mundshëm Friedrich Merz tha se Gjermania mund të transferojë raketat Taurus në Kiev nëse bie dakord me aleatët e saj të BE-së për ta bërë këtë.

Ne vetë nuk do të hyjmë në këtë luftë, por do të furnizojmë ushtrinë ukrainase me këto armë”, tha Merz në një intervistë për transmetuesin publik ARD, i pyetur nëse ai ende beson se Ukraina duhet të furnizohet me raketa Taurus.

Megjithatë, politikani saktësoi se një hap të tillë mund ta ndërmerr vetëm nëse ka marrëveshje me partnerët evropianë. “Partnerët tanë evropianë po furnizojnë tashmë raketa lundrimi. Britanikët po e bëjnë, francezët dhe amerikanët në fund të fundit. Kjo duhet të arrihet bashkërisht. Dhe nëse bihet dakord, atëherë Gjermania duhet të marrë pjesë,” shpjegoi Merz, i cili pritet të zgjidhet kancelari gjerman muajin e ardhshëm.

Për më tepër, vazhdoi ai, edhe pse trupat ukrainase kanë qenë në pozicionin mbrojtës, raketa e lundrimit gjermano-suedeze e lëshuar nga ajri mund të përdoret për të goditur urën Kerç dhe objektiva të tjera.

Kievi prej kohësh ka kërkuar nga Berlini raketat Taurus, të konsideruara si një analog i Storm Shadows të furnizuar nga Britania, të cilat tashmë janë dorëzuar në Ukrainë. Presidenti rus Vladimir Putin tha në një samit të Organizatës së Traktatit të Sigurisë Kolektive (CSTO) në fund të nëntorit se Moska kishte paralajmëruar vazhdimisht se çdo përdorim i raketave perëndimore me rreze të largët për sulme në tokën ruse do të nënkuptonte përfshirjen e drejtpërdrejtë të NATO-s në konfliktin e Ukrainës.

Continue Reading

Bota

Tregjet aziatike rriten pas përjashtimeve të tarifave të SHBA-së

Published

on

By

Tregjet e aksioneve në Azinë Juglindore kanë njohur rritje pas njoftimit të qeverisë amerikane për përjashtime të përkohshme nga tarifat e larta për telefonat inteligjentë, kompjuterët dhe pajisje të tjera elektronike.

Ky hap ka ofruar një lehtësim për sektorin e teknologjisë, që është thelbësor për ekonomitë e rajonit, veçanërisht për Kinën, ku shumica e prodhimit të këtyre artikujve bëhet.

Përjashtimet prekin rreth 20 produkte, që përbëjnë rreth 23% të importeve nga Kina në SHBA. Si rezultat, aksionet e kompanive të teknologjisë në Azinë Juglindore kanë shënuar rritje. Aksionet e Foxconn, prodhuesi i iPhone për Apple, janë rritur me 4%, ndërsa aksionet e Quanta, prodhuesi i laptopëve, janë rritur me 7%. Gjithashtu, Inventec, që prodhon serverë për inteligjencën artificiale, ka shënuar një rritje prej 4%.

Megjithatë, aksionet e TSMC, prodhuesi më i madh i çipave në botë, kanë pësuar një rënie. Kjo është pas njoftimit të Presidentit amerikan Donald Trump se do të shpallte një tarifë të re për gjysmëpërçuesit e importuar. Trump ka shtuar se disa kompani do të kenë fleksibilitet, por tensionet mbeten të larta për industrinë e çipave.

Në këtë kontekst, Kina ka kërkuar heqjen e tarifave reciproke dhe ka paralajmëruar se proteksionizmi nuk sjell fitues. Para një udhëtimi në Azinë Juglindore, Presidenti Xi Jinping ka theksuar se luftërat tregtare dhe tarifat janë një proces i pafund dhe se nuk ka rrugëdalje për këtë politikë.

Continue Reading

Të kërkuara