

Lajmet
Skenarë të rinj globalë
Published
4 years agoon
By
Betim GashiNjë botë kompetitive në kërkim të një ekuilibri.
Me rënien e Murit të Berlinit, në Kombet e Bashkuara u mendua se krizat mund të zgjidheshin me sistemin multilateral dhe jo duke pasur parasysh raportet gjeopolitike të forcave. Ishte mendimi si i Sekretarit të Përgjithshëm Boutros Ghali, ashtu edhe i OJQ të mëdha ndërkombëtare. Pati një magjepse të përgjithshme për peacekeeping dhe për conflict resolution që dukej se mund të zgjidhnin gjithçka. Por shumë shtete nuk qenë dakord, në radhë të parë Shtetet e Bashkuara, siç u bë e qartë në shtatorin e 1990, kur presidenti Bush mbajti përpara Kongresit diskutimin e famshëm lidhur me rendin e ri ndërkombëtar. Amerikanët mendonin se e kishin fituar Luftën e Ftohtë dhe mund t’i diktonin kushtet e tyre. Një vizion i tillë miop çoi në shumë gabime si luftërat në irak apo poshtërimi i Rusisë: amerikanët i patën premtuar Gorbaçiovit se asnjë vend i ish bllokut lindor nuk do të futej në NATO. E dimë sesi ka shkuar.
Në fazën e mëtejshme çdo vend kërkoi vendin e tij në një skenar gjithnjë e më të çrregullt dhe të pasur me mundësi. Në atë kohë u mendua se globalizimi ekonomik do të axhustonte gjithçka: doktrina hiperliberiste vitet Tetëdhjetë e përshtatur për planetin. Por ekonomia nuk i ka realizuar premtimet e saj, duke krijuar më shumë pabarazi dhe paqëndrueshmëri. Multilateralizmi u bë demode: G7, OKB, G77 (të paangazhuarit), G20 etj.: gjithçka humbiste rol. As format e reja nuk zgjasnin, si BRICS (Brazil, Rusi, Indi, Kinë dhe Afrikë e Jugut) ose MINT (Meksikë, Indonezi, Nigeri dhe Turqi). Një sinjal kërcënues ka ardur nga mosrinovimi i Traktatit për Çarmatimin midis rusëve dhe amerikanëve: kanë rënë njëri pas tjetrit dhe mbetet një fuqi vetëm një (START II). Pa marrëveshje tl tilla proliferimi do të vazhdojë, me fuqitë e mesme që do të kërkojnë ta sigurojnë armën bërthamore. Shembulli i Koresë së Veriut ka bërë shkollë: një vend i vogël i varfër që arrin t’i mbajë larg fuqitë e mëdha bërthamore vetëm pse posedon bombën atomike.
Ambicia globale e Kinës
Me atentatet e 2001 dhe luftën falimentare në Irak të 2003, një faktor tjetër kryesor në kapërcyellin e shekullit ka qenë dalja e Kinës si fuqi globale. Procesi vjen nga larg: fillimi i ndryshimit kinez i takon udhëtimit të Ten Hsiao Pinit në Singapor në vitin 1979, ku nuhatet mundësia e ofruar nga lidhja midis tregut të lirë dhe sistemit autoritar. E pasoi shpikja e dmeokracive iliberale: modeli më në modë në panoramën gjeopolitike globale ndërsa demokracitë e vjetra liberale duken joefikase dhe në rënie. Sigurisht që rrugëtimi kinez është mbushur me pengesa: Sheshi Tien An Men më 1989 shënon një krizë të parë. Më së fundmi trazirat e Hong Kongut. Nesër do të jetë Tajvani? Një tjetër pengesë për Kinën djanë qafat e shishes e ekonomisë së globalizuar: BRI (Belt and Road Initiative) tokësore mund të bllkohet nga një krizë politike në Azinë Qendrore apo një luftë në Lindje të Mesme. Ajo detare mund të gjendet e ngadalësuar në Afrikë apo në vetë Azinë: mjafton një incident në Ngushticën e Malakës nga ku kalojnë të gjitha mallrat. Së fundi, një pengim për Kinën është të ndjerit e rrethuar në hapësirën e vet detare pa thellësinë e nevojshme strategjike. Ja pse synon në ishuj dhe ishuj të vegjël, bie dakord apo kërcënon fqinjët.
Në historinë e saj mijëravjeçare, Kina nuk ka qenë kurrë talasokraci (fuqi detare): duhet të mësojë akoma shumë, ndërsa Shtetet e Bashkuara janë talasokracia e vetme me akses global. Nga një realitet i tillë deduktohet rëndësia e konfrontimit midis rimland euraziatik (rrethit tokësor dhe detar që lidh Kinën me Europën) dhe indo – paqësorit (aleanca midis Shteteve të Bashkuara, Indisë, Australisë dhe Japonisë në funksion antikinez). Qysh kur Kina është bërë fabrika e botës, roli kyç i Atlantikut në tregëtinë botërore është zëvendësuar nga ai i dy oqeaneve lindore.
Rimland është edhe zona ku Pekini po vendos varësen e tij të perlave: portet, që me perdorimin e dyfishtë të tyre (tregëtar dhe ushtarak), përfaqësojnë pikat e mbështetjes nga Azia në Europë, nëpërmjet dy oqeaneve, Detit të Kuq dhe Mesdheut. Mund të ndodhë që pika fundore e një varëseje të tillë mund të bëhet një port italian: janë të vetëdijshme qeveria dhe parlamenti italian? Mbi skenarë të tillë çimentohen fuqitë e mesme. Një rol kyç e ka Azia Qendrore ku kryqëzohen në tokë Kina, Rusia dhe Shtetet e Bashkuara. Të ndodhura brenda rrethit, Turqia dhe Irani kanë ambicie alternative. Turqia ka rigjetur krenari dhe pozicionim politik duke ripërshkuar gjurmët e Perandorisë Osmane të dikurshme: Mesdhe, Libi, Kaukaz, Afrikë Lindore myslimane. Si fuqi e mesme e pajisur me një ushtri të mirë dhe sidomos me një marinë ushtarake efikase, Turqia mund të luajë një rol prej terminali si të strategjisë indo – paqësore perëndimore, ashtu edhe të atij rimland kinez. I takon Perëndimit që ta kuptojë me inteligjencë sesi të bëjë traktativa me Ankaranë, e cila qysh nga 2003 e deri më sot e ka katërfishuar PBB e saj.
E ardhmja e multilateralizmit
Edhe Irani mbetet i pavendosur midis të dy opsioneve: të rinisë negociatën me Perëndimin (Biden duket se synon të rifillojë dialogun) apo të hidhet në krahët e Pekinit me të cilin ka firmosur një marrëveshje teknologjike dhe financiare? Opsioni i dytë mund të bëjë Teheranin që të tejkalojë vështirësitë e embargos aktuale, por edhe ta bëjë që të humbasë edhe atë hapësirë manovre aq të gjerë të pasur deri më sot, siç është parë tek lufta në Siri. Irani nuk posedon një strukturë ekonomike të tillë sa të përfitojë nga futja në BRI, por ndëkohë synon tek dalja mesdhetare. Përkrah evolucioneve të tilla konsumohet drama gjeopolitike e botës arabe. Siria do të mbesë për një kohë të gjatë nën kontrollin e Rusisë, Turqisë dhe Iranit. Iraku është i sakatuar midis Iranit dhe Shteteve të Bashkuara. Egjipti është në vështirësi dhe e ka humbur rolin e tij drejtues. Algjeria është e palëvizshme dhe nuk del nga agonia e gjatë e regjimit ushtarak. Vetëm Arabia Saudite dhe aleatët e saj të Gjirit shprehin një aktivizëm gjeopolitik me rëndësi, por bëhet fjalë për një tjetër botë arabe, e lidhur moti me Perëndimin.
Nga ana e tyre, Shtetet e Bashkuara shikojnë nga e kaluara. «Jemi një popull që ka të përbashkët të ardhmen», tha Obama në fjalimin inaugurues të 2008: fjalë të destinuara të riformojnë unitetin e një vendi pas shumë polemikash, të prirura që të shkrijnë ndarjen etno – sociale, për t’i bërë Shtetet e Bashkuara të dalin nga ndjenja e rënies. Por me Trump në 2016 është parë se plagët qenë të gjitha të hapura dhe mbizotëronte një mënyrë ngurruese shikimi të botës. Tek i djathta i është vënë shuml theks ndjenjës së rënies të “botës së bardhë”, duke vënë në lëvizje një kërkim plot ankth të pastërtisë identitare. Në vend të që të shikonin përtej, Shtetet e Bashkuara (por edhe gjithë Perëndimi) preferojnë që të diskutojnë për të kaluarën, duke u ndarë midis cancel culture dhe suprematizmit. Një polemikë që zhvillohet duke e copëzuar skanimin klasik të djathë/të majtë.
Së fundi, Europa është e kushtëzuar nga një mentalitet ndryshe: sot europianët nuk kanë pretendime për hegjemoni globale. Për pasojë nuk arrijnë të raportohen në mënyrë konveniente as me Kinën (apo me Turqinë, Iranin etj.), por as edhe me Shtetet e Bashkuara të preokupuara se po humbasin forcë. Europianët janë të përqëndruar vetëm në kuptimin sesi të ruajnë lirinë dhe shtetin e së drejtës të tyre në një kontekst lufte për influencë dhe konkurrence globale. Nuk duam t’i ulim standardet tona: jo rastësisht, Emmanuel Macron flet vazhdimisht për Europe protection dhe për luftë kundër separatizmit komunitar. Bashkimi Europian duhet të zgjedhë nëse dëshiron të bëhet një fuqi (opsioni francez), të kërkojë një statuskuo në barazlargësinë midis Uashingtonit e Pekinit (opsioni gjerman) ose t’i përshtatet ombrellës amerikane dhe prioriteteve të ndryshueshme të tyre (opsioni italian, por në thelb edhe britanik).
Mbetet për t’u përcaktuar se cila do të jetë e ardhmja e multilaterales, domethënë roli i ri i Kombeve të Bashkuara. Një bangoprovë reale sigurisht që i është pandemia: ndërsa shtetet mbyllen në vetëvete, Kombet e Bashkuara mbeten shpresa e vetme për shumë vende për të marrë vaksinën. Kina mund të përfitojë nga një situatë e tillë, ama vetëm nëse Kombet e Bashkuara mund të flasin në emër të të gjithëve në termat e sigurisë njerëzore, mjedisore, shëndetësore dhe ekonomike, pa qenë të ndikuara nga axhende sekrete apo interesa palësh. Nëse do të dijnë ta bëjnë siç duhet, atëhere një botë e çoroditur do ta ketë gjetur pikën e re e ekuilibrit të saj.
(nga Domani)
(Bota.al)
You may like
Aktualitet
Profesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
Published
10 hours agoon
August 25, 2025By
Driton Iseni
Profesori i Fakultetit të Studimeve të Sigurisë në UBT, Bahri Gashi, është ftuar të kontribuojë si recensues i punimeve shkencore ndërkombëtare në një nga platformat më prestigjioze botërore të botimeve akademike, Taylor & Francis, me seli në Mbretërinë e Bashkuar.
Në këtë rol të rëndësishëm, profesori Gashi do të angazhohet në recensimin e artikujve shkencorë në fusha strategjike si:
- Inteligjenca dhe Kundërinteligjenca;
- Siguria Kombëtare;
- Mbrojtja dhe Politikat e Sigurisë.
Kontributi i tij do të jepet në kuadër të revistës akademike të specializuar “International Journal of Intelligence and CounterIntelligence”, një revistë e indeksuar në platformat më të larta ndërkombëtare të certifikimit shkencor, e cila gëzon reputacion të lartë në komunitetin akademik dhe profesional të sigurisë.
Ky angazhim i profesorit të UBT-së është një dëshmi e qartë se UBT po fuqizon gjithnjë e më shumë praninë e tij në skenën ndërkombëtare të kërkimit shkencor, duke rritur besueshmërinë e akademikëve të saj dhe duke kontribuar në zhvillimin e fushave të rëndësishme për sigurinë dhe mbrojtjen në nivel global.
Aktualitet
Kransiqi i LVV-së në KQZ me aksion simbolik pas vendimit të PZAP-së për Listën Serbe
Published
12 hours agoon
August 25, 2025By
UBT News
Në mbledhjen e sotme të Komisionit Qendror të Zgjedhjeve anëtari i saj nga radhët e Lëvizjes Vetëvendosje, Alban Krasniqi në hyrje të mbledhjes vendosi mbishkrimin “Po pluralizmit, jo terrorizmit”. Ky veprim i Krasniqit erdhi pas vendimit të Panelit Zgjedhor për Ankesa dhe Parashtresa, i cili kërkoi nga Komisioni Qendror i Zgjedhjeve të certifikojë Listën Serbe për pjesëmarrje në zgjedhjet lokale të 12 tetorit 2025.
Gjatë kësaj mbledhje, me qëllim të përmirësimit të listave votuese, u miratua edhe largimi i 1 mijë e 514 personave të vdekur.
Arianit Elshani, udhëheqës i Këshillit i Operacioneve Zgjedhore, tha se shifra në fjalë është verifikuar bashkë me zyrtarët ekzekutiv të Komisioneve Komunale të Zgjedhjeve.
“Bëhet fjalë për 1 mijë e 514 persona të evidentuar si të vdekur të cilët në bazë të verifikimeve që janë bërë nga zyrtarët ekzekutiv të Komisioneve Komunale të Zgjedhjeve në terren, ku kanë marrë përsipër një listë të personave që janë mbi 95 vjeç dhe figurojnë në listën votuese”, tha ai.
E me kërkesë të qytetarëve të lagjes “Marigona Residence”, Komisioni Qendror i Zgjedhjeve miratoi edhe hapjen e qendrës së re të votimit në këtë lagje.
Elshani tha se kjo ka qenë kërkesë e 260 votuesve dhe se qendra e votimit do të jetë në shkollën “Internacional School of Prishtina-ISP”.
“Bëhet fjalë për shkollën ‘Internacionale School of Prishtina – ISP’ që gjendet në lagjen Marigona këta votues kanë qenë të alookuar për të votuar në një qendër tjetër të votimit në fshatin Peroc në ‘Miladin Mitiq’, mirëpo është kërkuar një numër prej 260 votuesve në këtë rast ekziston mundësia me u bartë në këtë qendër të votimit”, deklaroi ai.
Në këtë mbledhje u votua edhe udhëzimi për votimin e Personave me Nevoja të Veçanta (VPNV), i cili synon lehtësimin dhe garantimin e të drejtës kushtetuese për të votuar për të gjithë qytetarët pa përjashtim dhe ka për qëllim të përcaktojë mënyrën e regjistrimit, evidentimit dhe votimit të Peronave me Nevoja të Veçanta, të cilët nuk mund të votojnë në vendvotimin e tyre.
Aktualitet
Kosova humb 114 milionë euro për energji, Shoqata e Prodhuesve fajëson institucionet
Published
12 hours agoon
August 25, 2025By
UBT News
Shoqata e Prodhuesve Vendor ka reaguar ashpër pas lajmeve se Kosova ka humbur 114 milionë euro nga projektet e Bashkimit Evropian të dedikuara për fushën e energjisë, si pasojë e sanksioneve të vendosura nga BE-ja.
Përmes një reagimi në Facebook, përfaqësuesi i shoqatës, Kushtrim Ajvazi, ka kritikuar institucionet e vendit për, siç e quan ai, dështimin në ruajtjen e interesit shtetëror dhe ekonomik.
“Për informaten tuaj, Kosova ka humbur 114 milionë € projekte në fushën e energjisë nga sanksionet e BE-së. Këto mjete ishin të destinuara për zhvillim dhe stabilitet të furnizimit energjetik”, ka shkruar Ajvazi.
Ai ka hedhur poshtë arsyetimin e institucioneve që dalja e Kosovës në tregun e lirë të energjisë ishte një kusht nga BE-ja.
“Mos e përdorni më arsyetimin se e kemi pas kusht nga BE-ja me dalë në treg të lirë, se është marre për juve”, ka përfunduar ai
Aktualitet
UBT ofron Master në Psikologji me standarde evropiane
Published
12 hours agoon
August 25, 2025By
Driton Iseni
UBT ofron programin Psikologji në nivelin Master, i cili synon përgatitjen e profesionistëve të aftë për të kuptuar mendjen dhe sjelljen njerëzore, si dhe për t’u shërbyer individëve dhe komunitetit në fusha të ndryshme të shëndetit mendor.
Ky program dyvjeçar, i akredituar sipas standardeve më të larta evropiane, ofron njohuri dhe përvojë praktike në psikologjinë klinike, këshilluese, edukative dhe organizative. Studentët mësojnë teknika të avancuara të vlerësimit psikologjik, terapitë moderne, si dhe metodologjitë kërkimore të cilat u japin atyre kompetencat e nevojshme për t’u bërë pjesë aktive e zgjidhjes së sfidave psiko-sociale.
Misioni i programit
Programi ka për qëllim të edukojë dhe fuqizojë psikologët e ardhshëm përmes një kurrikule kërkimore, duke promovuar praktikën etike, të menduarit kritik dhe ndjeshmërinë kulturore. Theksi vihet te përgatitja e profesionistëve që do të kontribuojnë jo vetëm në shëndetin mendor dhe kërkimin shkencor, por edhe në zhvillimin e politikave të nivelit kombëtar e ndërkombëtar.
Çfarë ofron Masteri në Psikologji?
- Kurse të specializuara në psikologji klinike, këshillim, psikologji zhvillimore dhe sociale
- Një kurrikulë të përputhur me standardet EuroPsy
- Praktika në institucione shëndetësore, shkolla, organizata joqeveritare dhe komunitete
- Pjesëmarrje në projekte kërkimore dhe punë në terren
- Përfshirje në aktivitete të komunitetit me fokus në shëndetin mendor
Karrierë dhe ndikim shoqëror
Diplomuarit e këtij programi janë të përgatitur për një gamë të gjerë rolesh profesionale, nga psikoterapia dhe këshillimi, deri te politika publike dhe hulumtimi shkencor. Ata do të jenë në gjendje të kryejnë vlerësime e ndërhyrje psikologjike, të hartojnë projekte kërkimore, të promovojnë shëndetin mendor në komunitet dhe të ndikojnë në hartimin e politikave sociale dhe shëndetësore.
Stafi dhe kërkimi shkencor
Fakulteti i Psikologjisë në UBT kontribuon në një kulturë të gjallë akademike dhe kërkimore, në përputhje me Strategjinë e Kërkimit 2024–2029. Programi synon zhvillimin e projekteve ndërdisiplinore, bashkëpunimet globale dhe botime shkencore, duke e vendosur Kosovën në hartën ndërkombëtare të studimeve psikologjike.
UBT bashkëpunon ngushtë me institucione shëndetësore dhe organizata të komunitetit për të zhvilluar iniciativa në shëndetin mendor, trajnime profesionale dhe konsultime. Deri në vitin 2029, Masteri në Psikologji synon të jetë:
- Lider kombëtar në kërkimin dhe trajnimin psikologjik
- Partner i njohur në Evropën Juglindore
- Qendër e konferencave dhe botimeve ndërkombëtare
- Promovues i mirëqenies psiko-sociale nëpërmjet arsimit cilësor dhe përfshirjes në komunitet
Struktura e studimeve
Programi ofron një kurrikulë të balancuar midis teorisë dhe praktikës, me lëndë të avancuara si Psikologji Klinike dhe Psikoterapi, Psikologji Kognitive, Psikopatologji, Psikometri, Etikë në Psikologji dhe përfundon me tezën e masterit dhe praktikën profesionale.

Profesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis

Kransiqi i LVV-së në KQZ me aksion simbolik pas vendimit të PZAP-së për Listën Serbe

Kosova humb 114 milionë euro për energji, Shoqata e Prodhuesve fajëson institucionet

Barcelona shqyrton alternativa për ndeshjen ndaj Valencias për shkak të vonesave në “Camp Nou”

UBT ofron Master në Psikologji me standarde evropiane

Andre Onana mbetet në Manchester United, nuk ka oferta për portierin

Arsenali synon të nënshkruajë me Piero Hincapie, sfidon Tottenhamin

Apple pritet të sjellë ndryshime të mëdha në dizajnin e iPhone, duke nisur me modelin 17 Air

Droni i ri Bayraktar TB2T-AI thyen rekordin e lartësisë në kategorinë e tij
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT3 months ago
UBT organizon debat rreth zgjerimit të BE-së dhe ruajtjes së vlerave evropiane
-
Lajmet nga UBT3 months ago
UBT – Institucioni privat me më së shumti programe të akredituara nga Agjencia e Akreditimit të Kosovës
-
Lajmet nga UBT3 months ago
UBT rilicencohet nga MAShTI për ofrimin e arsimit profesional në katër drejtime të rëndësishme shëndetësore
-
Kërkime2 months ago
Profesori i UBT-së, Musa Sabedini, publikon punim shkencor në revistën ndërkombëtare JGPSCD në SHBA