Lajmet

Si t’i dalloni lajmet e rreme në rrjetet tuaja sociale

Keqinformimet përhapen 6 herë më shpejt në rrjetet sociale sesa informacioni i besueshëm.

Published

on

Si mund të shmangim mashtrimin nga lajmet e rreme? Rrjetet tona sociale janë të bombarduara nga informacionet, dhe është gati e pamundur të dalloni se çfarë është njëinformacion i vërtetë dhe çfarë jo. Problemi nuk është dhe aq për shkak të përmbajtjes së tij të rreme, por sepse aktorët keqdashës përpiqen ta përdorin psikologjinë kundër nesh.

Kjo shpjegon edhe arsyen se përse keqinformimet përhapen 6 herë më shpejt në rrjetet sociale sesa informacioni i besueshëm. Si të mos mjaftonte kjo, keqinformimi krijohet në sasi më të madhe (problemi i volumit), në shumë tipologji (problemi i shumëllojshëmrisë) dhe më shpejt (problemi i shpejtësisë) sesa aftësia jonë për të kundërshtuar përmbajtjen e tij.

Pavarësisht kësaj, ka disa të dhëna që mund të na tregojnë nëse autori i një artikulli po përpiqet të na mashtrojë duke përfituar nga psikologjia jonë. Duke analizuar teoritë e njohjes njerëzore dhe shkencat sjelljes, ne mund të llogarisim masën sasiore dhe të zbatojmë teknika të përpunimit të gjuhës, që mund të na ndihmojmë të dallojmë lajmet e rreme.

Për shembull, modeli i kapacitetit të kufizuar të përpunimit të mesazheve të motivuara e të ndërmjetësuara, propozon se tipare të ndryshme strukturore dhe funksionale të një teksti,kërkojnë përpjekje të ndryshme njohëse për t’u përpunuar nga truri ynë. Kjo do të thotë, se jo të gjitha tekstet janë njëlloj komplekse.

Për shembull, një libër për fëmijë të vegjël, ka një strukturë më të thjeshtë se sa një artikull shkencor. Problemi është se tek rrjetet sociale, njerëzit priren të minimizojnë përpjekjet që bëjmë për përpunimin e informacionit. Kjo shpjegon arsyen pse përmbajtja më e thjeshtë,është njëkohësisht më virale.

Megjithatë psikologjia jonë, është e ndjeshme dhe ndikohet nga emocionet. Studimet tregojnë se përmbajtja me një nivel të lartë emocional është më virale, gjë që shpjegon arsyen pse rrjetet sociale konsiderohen si burime të “infektivitetit emocional në shkallë të gjerë”.

Kur ekspozohemi ndaj informacioneve me përmbajtje të lartë emocionale, psikologjia jonë bëhet më pak racionale, dhe kjo zvogëlon aftësinë tonë për të dalluar atë që është e vërtetë nga ajo që është e rreme. Duke e ditur këtë gjë, krijuesit e përmbajtjeve të rreme përpiqen t’ishfrytëzojnë emocionet kundër nesh.

Në një studim të fundit, ne u përpoqëm të zbulonim strategjitë e ndjekura nga lloje të ndryshme njerëzish që merren me përhapjen e keqinformimeve, pra ato që ne i quajmë “gjurmët e gishtave të keqinformimit”.

Për këtë arsye, përdorëm më shumë se 92.000 pjesë të përmbajtjes së lajmeve të rreme të ndara në 7 kategori:lajme të rreme me synim klikimet, teori konspirative, lajme mashtruese, ato me një gjuhë urrejtjeje, lajme shkencore të rreme, burime të besueshme dhe thashethemet. Më pas i krahasuam këto me lajmet reale, për sa i përket provokimit të emocioneve dhe përpjekjeve njohëse.

“Gjurmët e gishtërinjve” të keqinformimit

Duke përdorur përpunimin e gjuhës natyrore, ne llogaritëm se deri në çfarë mase ndryshojnë kategoritë e ndryshme të keqinformimit nga lajmet reale, sa i përket evokimit ndaj emocioneve (analiza e ndjenjave dhe apelimi ndaj vlerave morale) dhe përpjekjes njohëse të nevojshme për përpunimin e përmbajtjes (kompleksiteti gramatikor dhe diversiteti leksikor). Rezultatet tregojnë se ekzistojnë dallime të mëdha midis përmbajtjes së rreme dhe asaj reale. Gati të gjitha llojet e keqinformimeve kanë një strukturë gramatikore më të thjeshtë sesa lajmet e besueshme. Kjo i bën ato më të lehta për t;u përpunuar, pasi kërkojnë më pak përpjekje njohëse nga përdoruesi. Po ashtu, ato janë të gjitha 15 për qind më pak të ndryshme në aspektin leksikor, duke e reduktuar më tej përpjekjen njohëse të nevojshme për t’i përpunuar ato.

Nëse shohim evokimin e emocioneve, rezultatet tregojnë se keqinformimi është shumë më emocional sesa lajmi real. Në fakt, lajmet e rreme janë 10 herë më negative sa i përket ndjenjës që provokojnë. Përveç kësaj, dhe kjo është e rëndësishme, ata i bëjnë thirrje 37 për qind më shumë moralit të lexuesit. Pra përpiqen të ndikojnë psikologjikisht tek përdoruesi përmes ideve që përcjellin një sulm ndaj identitetit social individual (gjini, fe, kombësi, etj.) të lexuesit.

Jini dyshues ndaj përmbajtjeve që kanë strukturë të dobët gramatikore dhe leksikore

Krijuesit e keqinformimeve e dinë se kur shfletoni rrjetet sociale, nuk do t’i kushtoni gjithë mundin që do të bënit në situata të tjera. Tek e fundit ju i hapni ato për t’u informuar ose për t’u argëtuar, dhe jo për të punuar. Prandaj, ata përpiqen të shmangin vështirësitë nëpërpunimin e përmbajtjes. Kjo e bën atë më tërheqës për trurin tuaj, dhe ka më shumë gjasa që ta besoni atë raportim, dhe ta ndani me anëtarët e tjerë në rrjet.

Mos u besoni lajmeve që përpiqen të gjenerojnë disa emocione apo t’u referohen vlerave tuaja morale

Të gjitha kërkimet në shkencat e sjelljes, tregojnë se njerëzit nuk janë aq racionalë sa mendojmë. Emocionet tona ndikojnë fuqishëm në proceset tona mendore dhe në vendimmarrjen tonë. Kjo është arsyeja pse krijuesit e përmbajtjeve të rreme, përpiqen t’i shfrytëzojnë ato në mënyrë që ne të mos jemi në gjendje të dallojmë në mënyrë racionale nëse përmbajtja që po lexojmë është e vërtetë apo jo.

Ata u bëjnë thirrje emocioneve tona duke u përpjekur të gjenerojnë zemërim, frikë ose pikëllim për ta errësuar racionalitetin tonë. Po ashtu përdorin strategji që na bëjnë të ndiejmë se identiteti ynë social – kombësia jonë, gjinia jonë, opinionet tona – janë në rrezik, duke krijuar ndjesinë e armiqve jashtë grupit tonë që kërcënojnë vetë ekzistencën tonë.

Dhe kjo ndjenjë e të qenit të sulmuar, aktivizon mekanizma në psikologjinë tonë që na bëjnë të sillemi më pak racionalë dhe e zvogëlojnë aftësinë tonë për të dalluar atë që është e vërtetë dhe ajo që është e rreme. Pra, rezultatet e studimit tregojnë se është e rëndësishme të jemi vigjilentë kur lundrojmë në internet, veçanërisht në rrjetet sociale, dhe të jemi në gjendje të zbulojmë kur dikush po përpiqet të përfitojë nga psikologjia jonë kundër nesh.

Për këtë ka punë individuale por edhe punë si shoqëri. Para së gjithash, kompanitë e mediavesociale duhet të jenë të vetëdijshme se platformat e tyre krijojnë akses në informacione të pa parë më parë në historinë njerëzore – gjë që është tepër e dobishme. Por gjithashtu se platformat e tyre po përdoren nga aktorë keqdashës, që shfrytëzojnë psikologjinë e përdoruesve për qëllime ekonomike apo qëllime politike.

Nga ana tjetër, rezultatet janë një apel për vendimmarrësit publikë, që të jenë më të shqetësuar për nivelet alarmante të ulëta të arsimimit mediatik tek popullata. Shpejtësia me

të cilën po përparon teknologjia është shumë më e madhe se psikologjia jonë, sistemet tona arsimore apo politikë–bërja. Dhe kjo do të krijojë probleme për shoqëritë tona, nëse nuk punojmë më shumë për të zgjidhur sfidat që kemi tashmë dhe ato që janë përpara.

Lajmet

Abdixhiku i fton partitë parlamentare për qeveri tranzicionale

Published

on

By

Kryetari i Lidhjes Demokratike të Kosovës, Lumir Abdixhiku, njoftoi të martën se i ka ftuar të gjitha partitë parlamentare shqiptare të takohen së bashku për ta formuar një qeveri tranzicionale dhe “unifikuese”.

Propozimi i Abdixhikut vjen pas një letre që ai e mori nga partia fituese e zgjedhjeve të 9 shkurtit, Lëvizja Vetëvendosje, për koalicion qeverisës dhe pas dështimeve të njëpasnjëshme për formimin e institucioneve të reja rreth tre muaj pas zgjedhjeve.

Propozojmë nisjen e një procesi të ri politik. Në përputhshmëri me këtë, LDK-ja propozon nisjen e këtij procesi me të gjitha partitë për nisjen e një qeverie nacionale të tranzicionit”, tha Abdixhiku në një konferencë për media në Prishtinë.

Abdixhiku e hodhi poshtë ofertën e liderit të Vetëvendosjes, Albin Kurti, për formimin e koalicionit qeverisës LVV-LDK, duke thënë se qëndrimet e partisë së tij nuk kanë ndryshuar.

E kam vlerësuar të pamundur bashkëpunimin me Kurtin”, tha ai.

Ai i ktheu përgjigje Kurtit edhe përmes një letre pas marrjes së kërkesës për koalicion qeverisës, në të cilën, ndër të tjera, thuhet se Kosova ndodhet në “një krizë të thellë politike dhe institucionale për shkak të dështimit tuaj të krijoni partneritete politike që do ta garantonin shumicën”.

Abdixhiku tha se i ka ftuar liderët e partive parlamentare dhe se e fton edhe Kurtin, për takim konsultativ për ta nisur këtë proces.

Ai tha se qeveria e tranzicionit do të kishte një kryeministër “unifikues” dhe se do të zgjaste deri në kohën kur vendi duhet ta zgjedhë presidentin e ri, pra në prill të vitit 2026, kur presidentes së tanishme Vjosa Osmani i mbaron mandati.

Po flasim për qeveri nacionale të tranzicionit, të unitetit të tanishëm, të domosdoshëm për Kosovën dhe me afat të shkurtër. Me kryeministër dhe kabinet unifikues deri në zgjedhjen e presidentit të Kosovës”, tha ai.

Kurti e përsëriti të martën gjatë një ngjarjeje në Gjilan se ai “unë do të jem kryeministër dhe vazhdojmë tutje”, pasi ishte pyetur rreth formimit të institucioneve të reja.

Abdixhiku tha se disa prej liderëve të partive parlamentare kanë shprehur gatishmëri për këtë dhe se Ramush Haradinaj i Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës (AAK) e ka pranuar ftesën.

Vetëvendosje i fitoi zgjedhjet e 9 shkurtit, me rreth 42 për qind të votave, apo 48 ulëse, që është pamjaftueshëm për të qeverisur e vetme.

Pas LVV-së më së shumti vota fitoi Partia Demokratike e Kosovës, me 24 ulëse, e pastaj LDK-ja me 20 sosh.

AAK dhe Nisma i fituan tetë ulëse, prej të cilave tri i takojnë kësaj të fundit.

Gati tre muaj pas zgjedhjeve të 9 shkurtit, procesi ka ngecur për shkak të mospajtimeve mes disa prej partive më të mëdha parlamentare për postimin e kryetarit të Kuvendit.

Konstituimi i Kuvendit, i nisur më 15 prill, po dështon për shkak se Vetëvendosje nuk po arrin t’i sigurojë votat e nevojshme prej 61 për kandidaten e saj për kryetare, Albulena Haxhiu.

Haxhiu shihet nga PDK-ja dhe AAK-ja si “figurë përçarëse”, derisa LDK-ja nuk dëshiron ta votojë asnjë kandidat të partisë fituese.

Vetëvendosje ngul këmbë se Haxhiu është kandidate meritore dhe, përkundër se ka bërë thirrje për marrëveshje politike, ka hedhur poshtë mundësinë e propozimit të ndonjë kandidati tjetër pos saj./REL/

Continue Reading

Lajmet

Ndalohet një i dyshuar për spiunazh

Published

on

By

Prokuroria Speciale e Kosovës njoftoi se ka arrestuar sot një person me inicialet H.S., shtetas i Kosovës, i dyshuar për kryerjen e veprës penale “Spiunazhi”.

Atij i është caktuar ndalimi prej 48 orësh. Sipas Prokurorisë, aksioni për arrestimin e tij është zhvilluar në bashkëpunim me Policinë e Kosovës – Drejtorinë për Hetimin e Krimit të Organizuar dhe Krimeve të Rënda, si dhe asistencën e Agjencisë së Kosovës për Inteligjencë.

Po ashtu, thuhet se është kryer edhe bastisje në dy lokacione në Kosovë, ku janë sekuestruar prova materiale, përfshirë edhe disa telefona, që dyshohet se janë përdorur nga i dyshuari gjatë kryerjes së veprës penale.

Prokurori i shtetit ndaj të dyshuarit ka nxjerrë aktvendim për ndalim prej 48 orësh, dhe ndaj të njëjtit do të ndërmerren të gjitha veprimet e nevojshme hetimore për zhvillimin e suksesshëm të procedurës penale.

Spiunazhi është veprimtari e fshehtë e mbledhjes, transferimit ose shpërndarjes së informacioneve të ndjeshme te një shtet, organizatë apo grup tjetër.

Me Kodin Penal të Kosovës, spiunazhi konsiderohet krim i rëndë dhe dënohet me minimum pesë vjet burg, nëse konfirmohet fajësia./REL/

Continue Reading

Lajmet

OEK kërkon pezullim të vendimit që shtrenjton energjinë elektrike për bizneset

Published

on

By

Oda Ekonomike e Kosovës (OEK) ka kërkuar nga institucionet e vendit që të shtyjnë të paktën për një vit hyrjen në fuqi të vendimit për dalje në tregun e lirë të energjisë elektrike për bizneset.

Drejtuesi i Odës Ekonomike, Lulzim Rafuna, tha se bizneset kanë filluar të marrin ofertat e para dhe gjëja e parë që është vërejtur është çmimi shumë më i lartë se sa kanë paguar deri më tani.

Ofertat e para që kanë ardhur tek të gjitha bizneset, tek të gjithë sektorët janë mbi 200 për qind më të shtrenjta sesa çmimi i energjisë elektrike që kanë marrë deri më sot”, tha Rafuna.

Zyra e Rregullatorit për Energji (ZRRE) ka marrë vendim që nga data 1 qershor të gjitha kompanitë e mëdha, konkretisht ato me mbi 50 të punësuar ose me qarkullim vjetor mbi 10 milionë euro të kalojnë në tregun e hapur të energjisë.

Sipas ZRRE-së, numri i tyre është mbi 1.000.

Aktualisht, këto biznese furnizohen nga Operatori për Furnizim me Energji (KESCO), si furnizuesi kryesor i licencuar për energji me çmime të rregulluara nga ZRRE-ja.

Ndërsa nga 1 qershori, kompanitë e mëdha duhet të zgjedhin vetë furnizuesin e tyre, me çmime të parregulluara, të cilat përcaktohen nga kërkesa dhe oferta në treg.

Rafuna tha se ky vendim duhet të shtyhet për të paktën një vit pasi sipas tij, kjo do të shuante shumë biznese.

Kemi kërkuar që të shtyhet dalja në tregun e lirë dhe rritja prej 16.1 për qind të suspendohet për arsye se ka mundësi dhe ka mekanizma që qeveria ta subvencionojë ose edhe ta gjejë mënyra tjera se si ta ndihmojë biznesin se si ta kalojë sa më lehtë këtë periudhë kohore të mosdaljes në tregun e lirë”, deklaroi Rafuna.

Aktualisht, në tregun e lirë të Kosovës janë të licencuara 18 kompani që ofrojnë furnizim me energji elektrike, shumica prej të cilave janë nga Kosova, por ka edhe kompani nga rajoni.

Nga 1 maji kanë hyrë në fuqi tarifat e reja, me një rritje prej 16.1 për qind.

Këto tarifa do të vlejnë edhe për bizneset që kanë nën 50 punëtor apo nën 10 milionë euro qarkullim.

Përmes një konference për media edhe Partia Demokratike e Kosovës ka kritikuar rritjen e çmimeve të energjisë elektrike.

Deputeti i Partisë Demokratike të Kosovës Ferat Shala e quajti rritjen e çmimit selektive dhe tha se dëmton qytetarët.

Sapo të konstituohet Kuvendi i ri, do të shfrytëzojmë të gjithë mekanizmat parlamentarë për të shqyrtuar çdo veprim dhe mosveprim në menaxhimin e sektorit energjetik”, theksoi Shala./REL/

Continue Reading

Aktualitet

Përmbyset varka “Lamborghini” në Miami, shpëtojnë mbi 30 persona

Published

on

Mbi 30 persona janë shpëtuar pas një incidenti me një varkë luksoze, afër një ishulli, në afërsi të Miami Beach në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Siç raportohet, në bord kanë qenë disa influencerë, ndërsa varka u përshkrua si një “Lamborghini”.

Roja Bregdetare e SHBA-së ndërhyri menjëherë pas njoftimit se mjeti lundrues 20 metra i gjatë kishte filluar të marrë ujë.

Aksioni i forcave speciale përfundoi me shpëtimin e 32 personave.

Continue Reading

Të kërkuara