Teknologji

Si ndikon TikTok-u në shëndetin mendor të adoleshentëve?

TikTok-u u popullarizua sidomos gjatë periudhës së izolimit nga pandemia COVID-19.

Published

on

Nga Violeta Zefi

TikTok-u është momentalisht një ndër aplikacionet më të popullarizuara të rrjeteve sociale në botë, që përdoret kryesisht nga të rinjtë. Aplikacioni u popullarizua sidomos gjatë periudhës së izolimit nga pandemia COVID-19.

Aktualisht, TikTok-u ka rreth një miliard përdorues të rregullt, gjysma prej tyre të moshës nga 10-29 vjeç. Ndërsa mosha mesatare kur një fëmijë hap llogari në rrjetet sociale është 12 vjet e gjysmë.

Rishtazi, TikTok-u ka tejkaluar edhe platformën Instagram, si aplikacioni më i përdorur i rrjeteve sociale për fëmijët 12-17 vjeç, me 63% të tyre që e përdorin aplikacionin çdo javë.

Kohëve të fundit, në TikTok ka filluar një trend i cili përfshin zhvillimin e bisedave dhe shkëmbimin e këshillave në mesin e adoleshentëve për mirëqenien e tyre psikologjike.

Ky zhvillim ka rritur tendencën për vetëdiagnostikim të problemeve të shëndetit mendor nga ana e tyre, duke përfshirë çrregullime nga më të ndryshmet, si autizmin, hiperaktivitetin, çrregullimin e personalitetit, çrregullimin obesesiv-kompulsiv, e shumë të tjera. Këtë çështje së fundmi e ka ngritur edhe Asociacioni i Psikologëve Amerikanë.

Kjo është një dukuri mjaft shqetësuese, sepse diagnoza lidhur me një çrregullim të caktuar mendor mund të bëhet vetëm nga profesionistë të fushës së shëndetit mendor.

Të dhënat e Organizatës Botërore të Shëndetësisë për vitin 2021 tregojnë se në nivel botëror, një në shtatë adoleshentë të moshës 10-19 vjeç përballet me sfidat e shëndetit mendor. Kjo është edhe grupmosha kryesore e përdoruesve intensivë të TikTok-ut.

Profesionistët e shëndetit mendor kanë ngritur shqetësimin se shumica e adoleshentëve, informatat e para rreth shëndetit mendor i marrin nga një aplikacion si Tik-Tok-u dhe jo nga profesionistët e fushës.

Disa studime kanë konkluduar se sa më shumë kohë të shpenzojë një person (pavarësisht moshës) në mediat sociale, aq më shumë ka gjasa që i njëjti të përjetojë simptoma negative të shëndetit mendor siç janë: ankthi, izolimi, depresioni dhe dëshpërimi.

Në veçanti, periudha e pandemisë ishte e rëndë për adoleshentët të cilët kanë nevojë të shtuar për ndërveprim dhe socializim me bashkëmoshatarët. Si pasojë, mediat sociale, në veçanti TikTok-u, kanë shërbyer si mjete për ta mbushur këtë boshllëk.

Ka një shqetësim në rritje në mesin e prindërve dhe profesionistëve të shëndetit mendor për ndikimin që platforma ka në shëndetin mendor të adoleshentëve, duke pasur parasysh etikën, presionin mental, bulizmin kibernetik apo shantazhin seksual.

Prandaj, është shumë e rëndësishme që prindërit të monitorojnë dhe të kufizojnë përdorimin e rrjeteve sociale te fëmijët qysh në moshë të hershme.

Shoqëria kosovare nuk është imune kundrejt këtij fenomeni. Situata bëhet edhe më e rënduar kur kemi parasysh shtrirjen e përdorimit të internetit të kombinuar me një mungesë kujdesi si nga ana e prindërve, ashtu edhe nga ana e institucioneve relevante për një dukuri të tillë.

Të dhënat e Agjencisë së Statistikave të Kosovës tregojnë se mbi 96.4% e popullsisë kosovare ka qasje në internet, e cila rezulton në përdorim të rrjeteve sociale.

Për këtë arsye është e rëndësishme që prindërit, mësimdhënësit dhe profesionistët e shëndetit mendor në Kosovë të jenë të vetëdijshëm për rreziqet e mundshme që lidhen me përdorimin e TikTok-ut dhe mediat e tjera sociale në përgjithësi dhe t’i edukojnë adoleshentët si t’i përdorin këto platforma në mënyrë të sigurt dhe me përgjegjësi, duke rritur te ta vetëdijesimin për pasojat eventuale që mund të kenë në shëndetin e tyre mendor.

Për më tepër, Ministria e Arsimit, Shkencës, Teknologjisë dhe Inovacionit në Kosovë duhet të ndërmarrë hapa konkretë në këtë drejtim, duke e përfshirë një modul të veçantë në kurrikulat shkollore – ato fillore dhe të mesme – për përdorimin e sigurt të internetit, më theks të veçantë përdorimin e rrjeteve sociale, nga ana e nxënësve dhe shmangien ndaj ekspozimit të përmbajtjeve të papërshtatshme ose të dëmshme për moshën e tyre.

Përdorimi i duhur i rrjeteve sociale mund t’i ndihmojë si fëmijët, ashtu edhe adoleshentët të rriten dhe të mësojnë, veçanërisht kur familjet, edukatorët dhe mësimdhënësit luajnë një rol aktiv në këtë drejtim.

Po ashtu, rekomandohet që të merren në konsideratë praktikat më të mira nga vendet e tjera sa u përket politikave të shkollave në raport më ketë çështje, duke i adaptuar dhe përdorur ato në kontekstin social dhe kulturor të Kosovës.

Politikat e tilla do të duhej të kenë në fokus jo vetëm fëmijët dhe adoleshentët, por edhe prindërit e mësimdhënësit. Roli i këtyre të fundit është fondamental në edukimin dhe rritjen e sigurt të fëmijëve dhe adoleshentëve.

Teknologji

Apple shënon 20 vjet, iPhone me serinë e re në 2027

Published

on

iPhone do të festojë 20-vjetorin e tij në vitin 2027, dhe Apple planifikon të sjellë emocion me një ridizajn të guximshëm dhe disa ndryshime në emërtim.

Sipas parashikimeve, iPhone i vitit 2027 do të duhej të quhej iPhone 19, por studiuesi i lartë i Omdia, Heo Moo-yeol, sugjeron që Apple mund të anashkalojë këtë numër dhe të kalojë direkt te iPhone 20, një lëvizje e ngjashme me atë që kompania bëri me iPhone X në vitin 2017.

Lansimi i asaj serie shënoi një ridizajnim të madh që ndikimin e tij e ndjejmë ende sot.

Seria e re iPhone 20 pritet të shënojë një tjetër pikë kthese në dizajn, me panel ekrani pa kornizë dhe linja të pjerrëta që e bëjnë pajisjen të duket si një copë qelqi e vetme kur shihet nga përpara.

Raportet sugjerojnë se Apple anashkalon iPhone 18 të zakonshëm vitin e ardhshëm dhe të përqendrohet në modelet Air, Pro dhe iPhone Fold të pritur.

Në vitin pasues, Apple pritet të sjellë serinë e iPhone 20, duke përfshirë modelin standard, i cili mund të lansohet në gjysmën e parë të vitit së bashku me iPhone 18e me çmim më të përballueshëm. Modelet iPhone 20 Pro, Air dhe Fold 2 pritet të prezantohen më vonë gjatë një ngjarjeje të veçantë në vjeshtë.

Continue Reading

Teknologji

Po, të gjithë e bëjmë! Ja pse kthehemi vazhdimisht te Story-t tona

Published

on

E kemi bërë të gjithë: postojmë një Story dhe pas pak sekondash, e hapim për ta parë. Pastaj e shohim sërish. Dhe sërish.

Edhe pse e dimë çfarë kemi ndarë, diçka na shtyn ta rishohim, ndoshta për t’u siguruar që drita ishte e mirë, që filtri ishte i duhur, apo thjesht për të parë kush e ka parë.

Por pse ndodh kjo? Pse nuk i rezistojmë tundimit për të parë postimin tonë në Instagram, edhe pse e njohim përmendësh?

“Të shohësh veten nga jashtë”

Psikologia Dr. Allison Forti shpjegon për Mashable se kjo sjellje lidhet me një koncept psikologjik të njohur si “të shohësh veten nga jashtë”, ideja që njerëzit e perceptojnë veten ashtu si mendojnë se i shohin të tjerët.

“Njerëzit e shohin vazhdimisht përmbajtjen që postojnë në Instagram për të formuar identitetin e tyre,” thotë ajo. “Nëse e shohin një Story ku duken mirë, ku bëjnë dikë të qeshë apo të reflektojë, ata ndihen pozitivisht sepse mendojnë se edhe të tjerët i perceptojnë në të njëjtën mënyrë.”

Me fjalë të tjera, duke parë postimet tona, sigurohemi se të tjerët kanë një opinion të mirë për ne — dhe kjo na bën të ndihemi më mirë me veten.

Një performancë në skenën digjitale

Sociologu Dr. Kent Bausman nga Maryville University e përshkruan këtë dukuri përmes teorisë së dramaturgjisë — idesë që jeta është si një shfaqje teatri, ku ne jemi aktorët që performojmë çdo ditë.

“Kur dalim në publik, ne jemi në skenë. Por kur kthehemi në shtëpi, zbresim nga ajo skenë dhe analizojmë performancën,” shpjegon ai.

Në rrjet ndodh e njëjta gjë: kur postojmë një Story, po performojmë; kur e rishikojmë, po analizojmë si u paraqitëm para audiencës sonë digjitale.”

Pra, çdo herë që shohim një Story të tonin,  vlerësojmë versionin që kemi treguar para botës, sa interesantë, sa të natyrshëm, sa të pëlqyeshëm dukemi.

A është e dëmshme?

Jo domosdoshmërisht. Rishikimi i postimeve nuk është problem nëse nuk ndieni ankth apo pakënaqësi. Si çdo gjë tjetër në rrjetet sociale, çelësi është masa.

Pak vetëvlerësim dhe reflektim është i shëndetshëm — por kur numri i shikimeve apo reagimeve bëhet matësi i vlerës personale, atëherë është koha të bëjmë një hap prapa nga “skena” dhe të kujtojmë se vlera jonë nuk përcaktohet nga një listë shikimesh. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Teknologji

Galaxy S26 po vonohet, Samsung njofton datë të re

Published

on

Po prisni me padurim telefonin e ri Galaxy S26? Mund t’ju duhet të prisni pak më gjatë.

Samsung thuhet se ka vonuar lansimin e telefonave të saj të ardhshëm kryesorë, ndoshta për shkak të një mori arsyesh që po e bëjnë të vështirë dërgimin e tyre në kohë.

Kjo mund të jetë për shkak se kompania po ndryshon linjën e serisë kryesore dhe i duhet më shumë kohë për të prodhuar disa modele në sasi të mjaftueshme.

Samsung kohët e fundit mori vendimin për të anuluar Galaxy S26 Edge, më pak se një vit pasi doli Galaxy S25 Edge.

Thashethemet thonë se Galaxy S26 pritet të lansohet në mars të vitit të ardhshëm. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Teknologji

Bill Gates zbulon tre profesionet që do t’i mbijetojnë inteligjencës artificiale

Published

on

Debati mbi ndikimin e inteligjencës artificiale në të ardhmen e punës globale po intensifikohet, dhe Bill Gates, bashkëthemeluesi i Microsoft, ka ngritur alarmin për rreziqet që sjell rritja e shpejtë e automatizimit dhe mundësia e “zëvendësimit” të aftësive njerëzore.

Në blogun “Shënimet e Gates”, identifikon tre fusha profesionale që pritet të mbijetojnë në epokën e IA-së: programimi, biologjia e energjia.

Gates thekson se është gabim të mendohet se profesione si mjekësia ose ligji do të mbeten të paprekura nga teknologjia.

Ai nënvizon rëndësinë e aftësive njerëzore të vështira për t’u replikuar nga algoritmet, duke argumentuar se vendimmarrja komplekse, mbikëqyrja dhe inovacioni do të mbeten në duart e ekspertëve.

Programimi: Gjuha e sektorëve strategjikë

Gates përshkruan programimin si formë thelbësore të shkrim-leximit të teknologjisë, pasi zhvillimi i softuerëve është themeli i sektorëve si komunikimi, shëndetësia dhe siguria.

Ai pranon përparimin e IA-së në prodhimin e kodit, por paralajmëron: “IA mund të shkruajë kod, por ende kërkon mbikëqyrje njerëzore të aftë për t’u zhvilluar siç duhet.”

Puna e programuesve përfshin krijimin, mbikëqyrjen, korrigjimin dhe udhëzimin e algoritmeve, si dhe vendosjen e vlerave etike dhe identifikimin e paragjykimeve, detyra që sistemet autonome nuk mund t’i kryejnë ende.

Biologjia: Inovacion dhe gjykim njerëzor

Gates thekson se kjo është kritike për inovacionin shkencor dhe përballimin e krizave shëndetësore, përfshirë pandemitë.

Rritja e bioteknologjisë, redaktimit të gjeneve dhe mjekësisë së personalizuar hap mundësi të reja për parandalimin e trajtimin e sëmundjeve. Gjykimi i biologëve është i domosdoshëm për menaxhimin e krizave dhe zgjidhjet e personalizuara shëndetësore, pasi algoritmet nuk mund t’i zëvendësojnë këto aftësi komplekse.

Energjia: Qëndrueshmëri dhe inovacion

Sektori i energjisë ka fituar rëndësi strategjike në kalimin drejt burimeve të pastra dhe luftën kundër ndryshimeve klimatike.

Gates thekson se ekspertët e energjisë janë të nevojshëm për zhvillimin e teknologjive si kapja e karbonit dhe hidrogjeni i gjelbër, si dhe për optimizimin dhe ridizajnimin e sistemeve komplekse me ndikim mjedisor.

IA mund të ndihmojë në optimizimin e proceseve, por nuk mund të zëvendësojë kreativitetin dhe gjykimin njerëzor.

Përfundimet e raporteve ndërkombëtare

Një raport i Organizatës Ndërkombëtare të Punës dhe Institutit Kombëtar të Kërkimeve të Polonisë tregon se një në katër vende pune në botë janë potencialisht të ekspozuara ndaj automatizimit nga IA.

Studimi sugjeron se transformimi i detyrave, jo zëvendësimi i plotë, do të dominojë.

Vendet e punës me rrezik të lartë për automatizim janë kryesisht profesionet administrative, ndërsa profesionet me aftësi të larta – programimi, biologjia dhe energjia, tregojnë qëndrueshmëri më të madhe ndaj ndikimit të IA-së.

Në thelb, Gates dhe raportet ndërkombëtare nënvizojnë se aftësitë njerëzore komplekse dhe kreativiteti do të mbeten të pazëvendësueshme, duke formësuar të ardhmen e punës në një epokë gjithnjë e më të automatizuar. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Të kërkuara