Lajmet

Si do të zhduket Universi?

Kjo sipas një studimi të ri.

Published

on

Zgjerimi i pafund, Kërcitja e Madhe, singularitet, staticitet (dhe shumë më tepër): Hipotezat se cili do të jetë fati përfundimtar i Universit janë të shumta, dhe shumë të ndryshme nga njëra-tjetra (dhe për fatin tonë të mirë e përcaktojnë fundin shumë larg në kohë nga tani).

Tani kësaj liste i shtohet një studim i ri, i cili bazohet mbi teorinë e avullimit të Vrimave të Zeza të formuluar nga i ndjeri Stephen Hawking. Sipas këtij modeli, të zhvilluar nga Michael Wondrak, Walter van Sujlekom dhe Heino Falcke, astrofizikanë në Universitetin Radbaud në Holandë, Universi ynë po “avullon” ngadalë para syve tanë dhe do të zhduket kur të mbarojë ky proces avullimi.

Le të përpiqemi ta kuptojmë çështjen në terma më të thjeshtë. Teoria e Avullimit të Vrimave të Zeza u formulua nga Stephen Hawking në vitin 1974. Ajo parashikon se ndonëse këto objekte kanë një fushë gravitacionale aq të fuqishme, sa që nuk mund t’u shpëtojnë as lënda dhe as drita, ekzistojnë disa efekte kuantike dhe kushte të  veçanta, ku Vrimat e Zeza mund të  avullojnë ngadalë, duke emetuar vazhdimisht një rrezatim termik (i ashtuquajturi Rrezatimi Hawking).

Siç shpjegohet nga Instituti Kombëtar i Astrofizikës në SHBA, ky avullim do të çonte në ngushtimin e horizontit të ngjarjeve të një Vrime të Zezë, një proces ende i pavërejtur, faza përfundimtare e të cilit përfaqëson nga ana tjetër, një nga misteret e mëdha të fizikës teorike.

Me pak fjalë jemi ende në fushën e hipotezave, mbi të cilat shkencëtarët kanë punuar prej shumë kohësh. Në një studim të botuar në prill të këtij viti, sërish në “Physical Review Letters”, e nënshkruar nga një grup studiuesish nga departamenti i fizikës së  Universiteti Sapienza i Romës, Instituti Kombëtar i Fizikës Bërthamore në Itali dhe Instituti Niels Bohr në Danimarkë, ka treguar përmes simulimeve komplekse numerike disa “fate” të mundshme për procesin e avullimit të Vrimave të Zeza, përfshirë shfaqjen e të ashtuquajturave “singularitete” (pikat në të cilat dendësia e materies arrin vlera kaq të larta, sa të shkaktojë një kolaps gravitacional të hapësirë-kohës) edhe jashtë vetë Vrimës së Zezë.

Kjo do të shkelte parimin e “censurës kozmike” të formuluar nga fizikanti Roger Penrose, sipas të cilit singularitetet janë gjithmonë brenda Vrimës së Zezë, dhe nuk mund të jenë në komunikim me botën e jashtme. Por në një skenar alternativ, parashikohet që Vrimat e Zeza mund të kthehen në “krimba”, pra në struktura (deri tani vetëm hipotetike) që janë në gjendje të lidhin pika të ndryshme të hapësirë-kohës .

“Ne kemi treguar se përveç rrezatimit të mirënjohur Hawking, mund të ketë edhe një rrezatim tjetër të panjohur deri më tani”- thotë Wondrak. Pra analogjia është kjo:nga Vrimat e Zeza mund të “avullojnë” në mënyrë spontane grimcat që u shpëtojnë atyre (Rrezatimi Hawking); grimcat mund të “avullojnë” spontanisht nga fusha elektrike dhe ta shkatërrojnë atë (Efekti Schwinger). Më pas ndoshta edhe nga hapësira-koha, grimca të tjera mund të “avullojnë” spontanisht, në kushte të caktuara gravitacionale. / Galileonet – Bota.al

Continue Reading

Aktualitet

Rektori i UBT-së, Prof. Dr. Edmond Hajrizi pranohet anëtar në Akademinë Evropiane të Shkencave (EurASc)

Published

on

Themeluesi dhe Presidenti i UBT-së, Rektori, Prof. Dr. Edmond Hajrizi, është pranuar si anëtar në Akademinë Evropiane të Shkencave (European Academy of Sciences – EurASc).

European Academy of Sciences (EurASc) është një nga akademitë më prestigjioze në Evropë, që bashkon shkencëtarë dhe studiues të shquar nga e gjithë bota, me qëllim promovimin e ekselencës shkencore dhe teknologjike për të adresuar sfidat më të mëdha globale. Anëtarët e saj janë emra të njohur që kanë dhënë kontribute të mëdha në fushat përkatëse, përfshirë shumë fitues të çmimeve ndërkombëtare dhe nobelistë.

Ky është një vlerësim i rëndësishëm ndërkombëtar që njeh kontributin e jashtëzakonshëm të Prof. Hajrizit në fushën e arsimit të lartë, kërkimit shkencor, inovacionit dhe politikëbërjes në nivel rajonal dhe evropian.

“Pjesëmarrja ime si anëtar në Akademinë Evropiane të Shkencave është një vlerësim personal, por mbi të gjitha është një njohje për punën dhe përkushtimin afatgjatë të UBT-së në ndërtimin e një ekosistemi akademik dhe shkencor në përputhje me standardet evropiane. Ky është një hap i rëndësishëm drejt fuqizimit të rolit të Kosovës në hartën ndërkombëtare të dijes dhe inovacionit”, tha Rektori Hajrizi.

Akademia Evropiane e Shkencave (EurASc), në publikimin e saj në rrjetet sociale, ka vlerësuar lart kontributin e Prof. Dr. Edmond Hajrizi për përvojën e tij mbi dydekadëshe në ndërthurjen e akademisë me ekosistemet e inovacionit dhe zhvillimit ekonomik.

Nën udhëheqjen e tij strategjike dhe vizionare, UBT është konsoliduar si një nga institucionet më të avancuara të arsimit të lartë në Evropën Juglindore, duke u shndërruar në një qendër të rëndësishme për zhvillimin e inovacionit, teknologjisë dhe sipërmarrjes.

Si pjesë e angazhimeve të tij profesionale, Prof. Hajrizi ka udhëhequr me sukses dhjetëra projekte të financuara nga Bashkimi Evropian, si dhe ka kontribuar si këshilltar për institucione prestigjioze ndërkombëtare, duke promovuar transformimin digjital, prodhimin inteligjent dhe arsimin e orientuar drejt së ardhmes.

Ky pranim përfaqëson jo vetëm një sukses personal për Rektorin Hajrizi, por një arritje të rëndësishme për UBT-në dhe Kosovën në tërësi. Ai dëshmon se përkushtimi ndaj inovacionit, cilësisë akademike dhe vizionit global mund të sjellë njohje ndërkombëtare dhe ta vendosë Kosovën në hartën e qendrave të rëndësishme të dijes dhe teknologjisë.

Continue Reading

Lajmet

Liga e Kampionëve 2025-2026, 29 klube të kualifikuara

Published

on

Ka ende kohë deri në fillimin e sezonit të ri të Ligës së Kampionëve, megjithatë vështirë se ka ndonjë garë që gjeneron aq shumë pritje sa ky kompeticion. Edhe para se faza e ligës të fillojë më 16 shtator, ka disa data të rëndësishme në axhendë.

UEFA ka planifikuar tashmë shortin për fazën e ligës. Ai do të zhvillohet më 28 gusht në Nyon. Siç ndodhi vitin e kaluar, një program kompjuterik do ta kryejë procesin, pasi një short manual në formatin revolucionar do të ishte përtej mundësive.

Klubet do të ndahen në katër vazo me nga tetë ekipe secila sipas koeficientit të klubit të tyre, me Paris Saint-Germain, si fitues të Ligës së Kampionëve, që tashmë janë të vendosur në vazon e parë. Bayern (i 2-ti), Leverkusen (i 7-ti) dhe Dortmund (i 8-ti) nga Bundesliga janë midis tetë ekipeve të para. Një ekip nga vazoja e parë duhet të luajë kundër një ekipi tjetër nga vazoja e parë dhe klubeve të dyta secila nga vazot e dyta, të treta dhe të katërta në fazën e ligës.

Liga e Kampionëve 2025/26: Cilat klube janë gati për shortin?

Anglia : Liverpool , Arsenal , Manchester City, Chelsea, Tottenham, Newcastle

Spanjë : Barcelona , Real Madrid , Atlético Madrid, Athletic Club, Villarreal

Italia : Napoli, Inter, Atalanta, Juventus

Gjermani : Bayern Munich, Bayer Leverkusen, Eintracht Frankfurt , Dortmund

Francë : Paris Saint-Germain, Marseille, Monaco

Holanda : PSV, Ajax

Portugalia : Sporting CP

Belgjikë : Union Saint-Gilloise

Turqi : Galatasaray

Republika Çeke : Slavia Pragë

Greqi : Olimpiakosi

29 klube janë kualifikuar tashmë për shortin e fazës së ligës. Anglia dhe Spanja kanë siguruar secila nga një vend shtesë përmes renditjes vjetore të UEFA-s, kështu që Newcastle dhe Villarreal do të përfaqësohen. Tottenham është kualifikuar si fitues i Europa League, që do të thotë se Premier League do të ketë gjashtë klube.

Liga e Kampionëve 2025/26: Si do të luhen vendet e mbetura?

Vendet e mbetura do të përcaktohen përmes fazës kualifikuese dhe eliminatoreve.

Raundi i 1-rë kualifikues: 8/9 dhe 15/16 korrik 2025

Raundi i dytë kualifikues: 22/23 dhe 29/30 korrik 2025

Raundi i 3-të kualifikues: 5/6 dhe 12 gusht 2025

Playoff-et: 19/20 dhe 26/27. Gusht 2025

Raundi i parë kualifikues është tashmë në kulmin e tij. Megjithatë, vetëm klubet nga ligat më të ulëta do të garojnë atje. Megjithatë, në raundin e dytë kualifikues do të marrin pjesë klube të njohura si FC Copenhagen dhe RB Salzburg.

Vendimi se cilat klube do të avancojnë në fazën e ligës do të merret më 26 dhe 27 gusht me ndeshjet e kthimit të fazës eliminatore.

Continue Reading

Lajmet

​Laporta për Yamalin: Ka personalitet të fortë si Messi, është i rrallë

Published

on

Presidenti i Barcelonës, Joan Laporta, ka bërë një deklaratë të fuqishme në lidhje me talentin e jashtëzakonshëm të Lamine Yamal, duke e krahasuar atë me Lionel Messin jo vetëm për cilësitë teknike, por edhe për karakterin e tij të veçantë.

Në një prononcim për mediat, Laporta u shpreh: “Lamine Yamal ka një personalitet shumë të fortë, njësoj siç kishte edhe Messi në kohën e tij. Ai nuk është thjesht një lojtar i talentuar, por është i rrallë, një prej atyre futbollistëve që lindin rrallëherë.”

Presidenti katalanas vazhdoi me vlerësimet duke theksuar nivelin elitar në të cilin tashmë ndodhet adoleshenti spanjoll:

“Yamal është një gjeni i vërtetë i futbollit. Ka arritur një nivel shumë të lartë për moshën që ka dhe kjo e bën edhe më të jashtëzakonshëm. Ne te Barcelona jemi shumë krenarë që kemi një lojtar si ai në radhët tona.”

Lamine Yamal, vetëm 18 vjeç, ka shpërthyer me paraqitjet e tij për Barçën dhe përfaqësuesen e Spanjës, duke u bërë një ndër emrat më premtues në futbollin botëror. Krahasimi me Messin nga vetë presidenti Laporta vetëm sa e forcon imazhin e tij si trashëgimtar potencial i legjendës argjentinase në “Camp Nou”.

Continue Reading

Lajmet

​Drita prezanton përforcimin e ri

Published

on

Drita ka bërë një goditje të rëndësishme në merkato duke siguruar shërbimet e sulmuesit të njohur Kristal Abazaj. Lojtari me përvojë të madhe dhe cilësi të spikatura do të jetë tashmë pjesë e repartit ofensiv, duke i shtuar më shumë forcë dhe alternativë skuadrës nga Gjilani.

Pas një pune të përkushtuar dhe negociatash të suksesshme, drejtori sportiv Valon Zymberi arriti të finalizojë marrëveshjen me Abazajn, i cili ka firmosur një kontratë dyvjeçare me klubin.

Abazaj pritet të jetë një armë e fuqishme në dispozicion të trajnerit Ramadani, duke sjellë me vete jo vetëm eksperiencë, por edhe potencial për të bërë diferencën në fushë.

 

Continue Reading

Të kërkuara