Shëndeti

Shenjat e para të sëmundjes Alzheimer shfaqen në sy

Hulumtimi u publia në Acta Neuropathologica.

Published

2 years ago

March 30, 2023

UBT news

Sytë përveç se janë një dritare për shpirtin, siç thuhet, janë edhe pasqyrë e shëndetit mendor.

“Sytë janë dritarja e trurit. Ju mund të shihni drejtpërdrejt në sistemin nervor duke parë në pjesën e prapme të syrit, drejt nervit optik dhe retinës”, thotë okulisti Dr. Christine Greer, drejtore e edukimit mjekësor në Institutin e Sëmundjeve Neurodegjenerative në Boca Raton, Florida.

Tani, kërkimet shkencore po shqyrtojnë nëse sytë dhe ekzaminimi i tyre mund të ndihmojnë në diagnostikimin e Alzheimerit përpara se të shfaqen simptomat e para.

“Sëmundja e Alzheimerit fillon në tru disa dekada përpara simptomave të para të humbjes së kujtesës”, shpjegon neurologu Dr. Richard Isaacson.

Por sa herët mund të shfaqen shenjat e sëmundjes? Për të zbuluar këtë, shkencëtarët ekzaminuan indet e retinës dhe trurin e 86 njerëzve me shkallë të ndryshme të prapambetjes mendore.

“Kërkimi ynë është i pari që ofron analiza të detajuara të profileve të proteinave dhe efekteve molekulare, qelizore dhe strukturore të sëmundjes së Alzheimerit në retinën e njeriut dhe dëshmi se si këto reagojnë ndaj ndryshimeve në tru dhe funksionin kognitiv”, thekson kreu i hulumtimit Maya Coronio-Hamaoui, profesoreshë e neurokirurgjisë në Cedars-Sinai në Los Angeles.

“Këto ndryshime në retinë u shoqëruan me ndryshime në pjesë të trurit, në korteksin entorhinal dhe temporal”, shton ajo.

Shkencëtarët mblodhën mostra të retinës dhe indeve të trurit gjatë 14 viteve nga 86 donatorë me sëmundjen e Alzheimerit, numri më i madh i mostrave të retinës të studiuara ndonjëherë.

Hulumtimi, i publikuar në shkurt në Acta Neuropathologica, zbuloi rritje të mëdha në proteinat “beta-amiloide”, një shënues kyç i sëmundjes, te njerëzit me Alzheimer dhe rënie të hershme njohëse.

Sipas studimit, qelizat mikrogliale u reduktuan me 80% te njerëzit me dëmtim njohës. Këto qeliza janë përgjegjëse për mbrojtjen, restaurimin dhe mirëmbajtjen e qelizave të tjera, por edhe heqjen e β-amiloidit nga truri dhe retina.

“Janë konstatuar edhe tregues të inflamacionit, të cilët mund të jenë një tregues po aq i rëndësishëm për ecurinë e sëmundjes”, vë në dukje neurologja dr. Richard Isaacson.

“Gjetjet ishin gjithashtu të dukshme te njerëzit pa simptoma ose me simptoma minimale njohëse, duke sugjeruar që këto teste të reja të syve mund të ndihmojnë me diagnozën e hershme” shton ai.

Atrofia e indeve dhe inflamacioni në qelizat në periferi të retinës ishin treguesit më të qartë të sëmundjes, sipas studimit.

“Këto gjetje mund të çojnë përfundimisht në zhvillimin e teknikave imazherike që do të na lejojnë të diagnostikojmë sëmundjen e Alzheimerit më herët dhe më saktë, por edhe të monitorojmë përparimin e saj në mënyrë jo invazive duke ekzaminuar sytë”, përfundoi Isaacson.

Shëndeti

Jeni mbi 40 vjeç? Shmangni këto ushqime!

Published

4 hours ago

April 12, 2025

Albina Zeneli

Me kalimin e moshës, metabolizmi ngadalësohet, që do të thotë se shtimi i kilogramëve është më i lehtë dhe humbja e tyre.

Edhe pse shumë faktorë, si aktiviteti fizik dhe gjumi, luajnë një rol kyç në shëndetin metabolik, dieta është padyshim një nga faktorët më të rëndësishëm.

Shumë nga ushqimet komode dhe të paketuara që konsumojmë përmbajnë përbërës të dëmshëm që mund të nxisin inflamacionin, të ngadalësojnë metabolizmin dhe në fund të çojnë në shtim në peshë.

Ja pse ekspertët e të ushqyerit kanë paralajmëruar personat mbi 40 vjeç të shmangin këtë ushqim.

Ushqimi i shpejtë

Edhe pse shpesh zgjidhja më praktike në një ditë të ngarkuar, ushqimi i shpejtë ngadalëson metabolizmin në planin afatgjatë.

“Vaktet e ushqimit të shpejtë janë të pasura me yndyrë, natrium dhe vajra jo të shëndetshëm, të cilat mund të çojnë në shtim në peshë, obezitet, sëmundje kardiovaskulare dhe goditje në tru”, paralajmëron dietologia Jesse Feder.

Përveç kësaj, përbërësit të përpunuar në ushqimin e shpejtë treten shpejt, gjë që mund të rezultojë në një ulje të efikasitetit metabolik.

“Përbërësit në ushqimet e ushqimit të shpejtë janë shumë të përpunuar dhe të rafinuar, kjo është arsyeja pse ato treten shpejt dhe mund të çojnë në një ulje të metabolizmit”, shton Feder.

Ushqimi i rastësishëm i hershëm nuk është i dëmshëm, por është më mirë të zgjidhni opsione më të shëndetshme, si një sallatë me salcë anash.

Patate të skuqura

Patate të skuqura janë një nga ushqimet më të famshme jo të shëndetshme – krokante, të kripura dhe, për fat të keq, plot yndyrë.

“Shumica e patatinave skuqen në vajra jo të shëndetshëm dhe shumë kripë, gjë që i bën ato jashtëzakonisht të larta në kalori dhe të pasura me yndyrna të pashëndetshme. Përveç kësaj, patatinat nuk kanë pothuajse asnjë vlerë ushqyese sepse nuk përmbajnë fibra që ndihmojnë në arritjen e ngopjes dhe parandalimin e teprimit”, thotë konsulentja e ushqimit dhe humbjes së peshës Joanna Wen.

Alternativat përfshijnë patate të skuqura me perime ose patate të ëmbla, që janë më të dendura nga ana ushqyese dhe një zgjedhje më e mirë për ata që duan të mbajnë një peshë të shëndetshme trupore.

Ushqime të gatshme të ngrira

Ushqimet e gatshme përmbajnë sasi të mëdha yndyre dhe kripë, që përmirësojnë shijen e jetëgjatësinë, por në të njëjtën kohë kontribuojnë në shtimin e peshës, presionin e lartë të gjakut e sëmundjet e zemrës.

“Vaktet e gatshme të ngrira zakonisht përmbajnë sasi të larta yndyre dhe kripë për t’i bërë ato më të shijshme dhe të zgjasin më gjatë. Këto sasi mund të çojnë në shtim në peshë, presion të lartë të gjakut dhe sëmundje kardiovaskulare”, shpjegon Feder.

Përveç kësaj, vakte të tilla shpesh kanë vlerë të ulët ushqyese dhe shumë kalori boshe.

“Ky ushqim përmban pak vitamina, minerale dhe lëndë të tjera ushqyese për të cilat organizmi ynë ka nevojë, ndërsa është i pasur me aditivë pa vlera ushqyese, të cilat mund të kontribuojnë në shtimin e peshës dhe probleme të tjera shëndetësore”, shton ai.

Një opsion më i mirë është përgatitja e ushqimeve në shtëpi paraprakisht dhe ngrirja e tyre, në vend që të mbështeteni në versionet e përpunuara.

Shëndeti

Vrapimi i duhur mund t’ua rrisë jetëgjatësinë

Published

5 hours ago

April 12, 2025

Albina Zeneli

Studimet kanë zbuluar se vrapimi me intensitet të moderuar mund të rrisë jetëgjatësinë e individëve dhe ta përmirësojë shëndetin kardiovaskular.

Vrapimi është një nga aktivitetet më të thjeshta dhe të pasura në përfitime për trupin, dhe ekspertët rekomandojnë si mënyrë efektive për të parandaluar sëmundjet e zemrës.

Vetëm 30 minuta vrapim tri herë në javë rrit ndjeshëm jetëgjatësinë dhe të ulë rrezikun për zhvillimin e sëmundjeve të zemrës, duke ndihmuar në kontrollin e peshës trupore e përmirësimin e shëndetit të muskujve dhe kockave.

Përveç përfitimeve për shëndetin kardiovaskular, vrapimi kontribuon në përmirësimin e shëndetit mendor. Aktiviteti është i njohur për aftësinë për të ulur nivelin e stresit e për të luftuar depresionin.

Kjo ndihmon në shpërndarjen e endorfinave, hormoneve të njohura për ndihmën e tyre në përmirësimin e humorit dhe në rritjen e energjisë pozitive.

Rregullimi i niveleve të stresit dhe rritja e nivelit të energjisë janë dy elementë të rëndësishëm që ndihmojnë në jetë më të shëndetshme e të balancuar. Nëse kjo rutinë vazhdon me kohë, vrapimi ka ndikim të qëndrueshëm dhe të thellë në përmirësimin e cilësisë së jetës.

Vrapimi i moderuar ndihmon në rritjen e kapacitetit kardiovaskular e përmirëson funksionin e sistemit të frymëmarrjes, duke ndihmuar trupin të jetë më rezistent ndaj stresit fizik dhe të jetojë më gjatë.

Ekspertët theksojnë se një pjesë e rëndësishme e suksesit është që vrapimi të bëhet pjesë e rutinës së përditshme dhe të praktikohet me një ritëm që përshtatet me nivelin e individit.

Shëndeti

Si të mbroheni nga poleni, këshilla praktike për një pranverë pa alergji

Published

19 hours ago

April 11, 2025

Albina Zeneli

Poleni është një nga shkaktarët më të zakonshëm të alergjive sezonale, veçanërisht në pranverë dhe në fillim të verës.

Grimcat e padukshme që qarkullojnë në ajër mund të shkaktojnë sy të skuqur, hundë që rrjedh, teshtima të shpeshta dhe lodhje të vazhdueshme. Për ata që vuajnë nga kjo gjendje, ditët me diell mund të jenë më tepër shqetësuese sesa të gëzueshme.

Nëse vuani nga alergjitë ndaj polenit, këto këshilla mund t’ju ndihmojnë të minimizoni simptomat:

Mbyllni dritaret

Mbani dritaret e shtëpisë dhe të makinës të mbyllura, sidomos në mëngjes dhe mbrëmje. Përdorni ajër të kondicionuar me filtra të pastër për të ruajtur ajrin e brendshëm të pastër.

Lani rrobat dhe flokët pas qëndrimit jashtë

Poleni mund të ngjitet lehtësisht në flokë, lëkurë dhe rroba. Pasi të ktheheni në shtëpi, bëni një dush dhe ndryshoni rrobat për të shmangur përhapjen e polenit brenda shtëpisë.

Përdorni syze dielli dhe maska

Syzet dielli ndihmojnë në mbrojtjen e syve nga poleni, maskat mbulojnë hundën dhe gojën, duke reduktuar thithjen e grimcave alergjike.

Pastroni shpesh ambientin e brendshëm

Pastroni me kujdes shtëpinë, veçanërisht zonat ku mund të grumbullohet pluhuri. Përdorni fshesë me korent që ka filtër HEPA.

Konsultohuni me mjekun

Nëse simptomat janë të forta, mjeku mund t’ju rekomandojë antihistaminikë, sprej nazal ose terapi që ndihmojnë në kontrollin e alergjisë.

Shëndeti

Mos e teproni me marrjen e magnezit, ka efekte të tmerrshme anësore

Published

20 hours ago

April 11, 2025

Albina Zeneli

Magnezi është një mineral i përfshirë në funksionin e muskujve dhe nervave, shëndetin e kockave dhe kontrollin e presionit të gjakut.

Marrja e tepërt e magnezit ka disa efekte anësore që mund t’i gjeni si në vijim:

Simptomat gastrointestinale janë efektet anësore më të zakonshme të raportuara me përdorimin e magnezit. Këto përfshijnë diarre, nauze, të vjella, dhimbje stomaku dhe ngërçe në stomak.

Suplementet e magnezit merren për të trajtuar kapsllëkun. Suplementi ndihmon duke sjellë ujë në zorrët tuaja, duke zbutur jashtëqitjen dhe duke e bërë më të lehtë lëvizjen e zorrëve.

Format e magnezit që zakonisht raportohen se shkaktojnë diarre përfshijnë karbonatin e magnezit, klorurin, oksidin dhe glukonatin. Mundësia e efekteve anësore gastrointestinale rritet me doza të magnezit më të mëdha se 350 miligramë.

Nëse jeni duke përjetuar simptoma si nauze, diarre dhe dhimbje stomaku gjatë marrjes së magnezit, marrja e suplementit me ushqim mund të ndihmojë.

Toksiciteti i magnezit

Doza shumë të larta të magnezit (më shumë se 5000 miligramë në ditë) mund të çojnë në toksicitet të magnezit, ku nivelet e magnezit në gjak arrijnë 1,74-2,61 milimol për litër. Një nivel normal i magnezit në gjak është zakonisht 0,75-0,95 milimol për litër.

Simptomat që mund të zhvillohen me toksicitetin e magnezit mund të përfshijnë:

Hipotension (presion i ulët i gjakut)

Skuqje e fytyrës

Konfuzion

Vështirësi në urinim

Lodhje

Dobësi muskulore

Vështirësi në frymëmarrje

Rrahje të ngadalta, të shpejta ose jonormale të zemrës

Toksiciteti i magnezit është i rrallë dhe këto simptoma kanë më shumë gjasa të shfaqen kur magnezi jepet në mënyrë intravenoze. Megjithatë, doza të larta të suplementeve të magnezit shkaktojnë toksicitet të magnezit. Rreziku rritet nëse trupi nuk mund ta largojë siç duhet magnezin përmes veshkave.