Lajmet

Sa gjatë mund të jetojë një person?

Shekulli XXI mund të thyejë rekorde.

Published

4 years ago

July 6, 2021

Betim Gashi

Numri i njerëzve që jetojnë mbi moshën 100 vjeç është në rritje prej dekadash, dhe sot këtë kufi e kanë kaluar janë gati gjysmë milioni njerëz në të gjithë botën. Megjithatë, ka shumë më pak njerëz që jetojnë në moshën 110 vjeçare ose edhe më gjatë.

Personi me moshë më të madhe Zhanë Kalme nga Franca ishte 122 vjeçe kur vdiq në vitin 1997. Aktualisht personi më i moshuar në botë është 118-vjeçarja Kane Tanaka nga Japonia. Sipas një studimi më të fundit nga Universiteti i Uashingtonit, një jetëgjatësi e tillë ekstreme ka të ngjarë të vazhdojë të rritet dalëngadalë deri në fund të këtij shekulli, dhe vlerësimet tregojnë se është e mundur një jetëgjatësi prej 125 apo edhe 130 vjetësh.

“Njerëzit janë të magjepsur nga ekstremet e njerëzimit, pavarësisht nëse ai shkon në Hënë, se sa shpejt vrapon dikush në Lojërat Olimpike, apo edhe sa gjatë mund të jetojë një njeri”- thotë autori kryesor i studimit Majkëll Pirs një doktorant në fushën e statistikave në këtë universitet.

Studimi i ri, i botuar në “Demographic Research”, përdor modelimin statistikor për të shqyrtuar ekstremet e jetës njerëzore. Me kërkimet e vazhdueshme mbi plakjen, perspektivat e zbulimeve të ardhshme mjekësore dhe shkencore, dhe numrin relativisht të vogël të njerëzve që kanë arritur vërtet moshën 110 vjeç ose më shumë, ekspertët kanë debatuar mbi kufijtë e mundshëm të asaj që referohen si mosha maksimale e raportuar e vdekjes.

Ndërsa disa shkencëtarë argumentojnë se sëmundjet dhe përkeqësimi i qelizave themelore çojnë në një kufi natyror të jetëgjatësisë së njeriut, të tjerët pohojnë se nuk ka një kufi, siç dëshmohet nga mbi 100 vjeçarët që po thyejnë rekorde.

Pirs dhe Adrian Rafteri, profesor i sociologjisë dhe i statistikave në Universitetin e Uashingtonit, përdorën një qasje tjetër. Ata shtruan pyetjen se cila mund të jetë jetëgjatësia më e gjatë individuale e njeriut në të gjithë botën deri në vitin 2100.

Duke përdorur statistikat Bayesian-e, një mjet i zakonshëm në statistikat moderne, studiuesit vlerësuan se rekordi botëror prej 122 vjetësh do të thyhet thuajse me siguri, me një gjasë të madhe që një njeri mund të jetojë diku midis 125 dhe 132 vjet.

Për të llogaritur probabilitetin e të jetuarit pas moshës 110 vjeç, Rafteri dhe Pirs iu drejtuan Bazës së të Dhënave Ndërkombëtare mbi Jetëgjatësinë, të krijuar nga Instituti Maks Plank për Kërkime Demografike. Kjo bazë të dhënash gjurmon personat mbi 100 vjeç nga 10 vende evropiane, plus Kanadaja, Japonia dhe Shtetet e Bashkuara.

Studiuesit vlerësuan se ka rreth 100 për qind probabilitet që rekordi aktual i moshës maksimale të raportuar, 122 vite e 164 ditë nga Zhanë Kalme të thyhet një ditë. Ndërkohë ka shumë mundësi që një person që jetojë më gjatë, për shembull 124 vjeç (99 për qind probabilitet) apo madje edhe 127 vjeç (68 për qind probabilitet).

Një jetëgjatësi edhe më e madhe është e mundur, por ka vetëm 13 për qind probabilitet që dikush të jetojë deri në moshën 130 vjeçare.“Është jashtëzakonisht e pamundur që dikush të jetojë deri në 135 vjeç brenda këtij shekulli”-thotë Rafteri.

Njerëzit që arrijnë një jetëgjatësi ekstreme janë ende mjaft të rrallë, saqë përfaqësojnë një popullatë të zgjedhur, shton ai. Edhe me rritjen e popullsisë dhe me përparimet e dukshme në aspektin e kujdesit shëndetësor, ekziston një rritje e madhe e shkallës së vdekshmërisë pas një moshe të caktuar.

“Nuk ka rëndësi se sa vjeç janë. Pasi arrijnë moshën 110 vjeç, ata vdesin me të njëjtin ritëm. Ata kanë kaluar të gjitha gjërat e ndryshme që iu sjell jeta, siç janë për shembull sëmundjet. Dhe në fund vdesin për arsye që janë disi të pavarura nga ato që prekin më të rinjtë. Ky është një grup shumë i përzgjedhur i njerëzve me një fizik shumë të fortë”-thotë ai.

Lajmet

Përmbyllet protesta kundër Gjykatës Speciale

Published

12 hours ago

August 7, 2025

UBTnews

Lajm i përditësuar

Me përfundimin e fjalimit të Ali Ahmetit, njërit prej ish-themeluesve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK), është shpallur e përfunduar protesta kundër gjykimit të ish-krerëve të UÇK-së nga ana e Dhomave të Specializuara në Hagë.

Qindra qytetarë nga e gjithë Kosova, por edhe nga treva të tjera shqiptare, u mblodhën në sheshin qendror të Prishtinës për të shprehur kundërshtimin e tyre ndaj, siç u cilësua, “padrejtësive” që po u bëhen ish-pjesëtarëve të UÇK-së.

Motoja e protestës “Kundër padrejtësisë! Në mbrojtje të UÇK-së dhe së vërtetës” u shoqërua me pankarta dhe flamuj kombëtar, të cilët protestuesit i mbanin lart gjatë gjithë tubimit.

Ndërsa disa komuna ofruan transport falas për qytetarët që dëshironin të merrnin pjesë në protestë. Një pjesë e konsiderueshme e tyre kishte arritur në Prishtinë që në orët e hershme të mëngjesit.

Gjatë fjalimeve të mbajtura në shesh, u theksua se qëndrimi i protestuesve nuk është kundër drejtësisë, por kundër, siç u tha, njëanshmërisë dhe selektivitetit të Gjykatës Speciale në adresimin e krimeve të luftës.

Protesta përfundoi në mënyrë paqësore, pa incidente, ndërsa organizatorët paralajmëruan se nuk do të ndalen së kërkuari drejtësi për luftën e UÇK-së dhe do të vazhdojnë angazhimin qytetar për të mbrojtur, sipas tyre, të vërtetën historike.

17:49 – Hetuesja në rastin e gjykimit të Sllobodan Millosheviqit, Neveka Tromp, ka kritikuar zvarritjen e procesit ndaj ish-krerëve të UÇK-së.

Tromp, në protestën kundër Gjykatës Speciale, ka thënë se të akuzuarit mbështetën krijimin e Speciales sepse besonin në drejtësi dhe ndershmëri.

“Ata që sot po akuzohen ishin vetë ata që mbështetën krijimin e Dhomave të Specializuara, sepse besonin në drejtësi dhe ndershmëri,” u shpreh Tromp.

Ajo theksoi se ligjet që rregullojnë luftën janë krijuar për të mbrojtur çlirimtarët, e jo për t’i ndëshkuar ata.

“Gjykata duhet të veprojë në mënyrë profesionale. Nëse drejtësia zbatohet në mënyrë selektive, ajo rrezikon të kthehet në padrejtësi. Në raste të tilla, gjykimet nuk janë për të zbuluar të vërtetën, por janë gjykime të inskenuara.

Ja ku jemi, pesë vjet më vonë, dhe ata ende ndodhen në paraburgim, pa një gjykim të drejtë. Besimi i tyre në drejtësinë e shpejtë është thyer. Por mos harroni – udhëheqësit që sot po akuzohen, janë ata që mbështetën krijimin e këtyre dhomave. E bënë këtë duke qenë të vetëdijshëm për rrezikun.

Pse? Sepse ata besuan në drejtësinë e kauzës së tyre. Besuan se lufta ishte e drejtë, një luftë e lejuar. Ata luftuan dhe fituan. Shkuan në Hagë sepse besonin në drejtësi dhe ndershmëri – besonin në sundimin e ligjit dhe në aftësinë e gjykatës.

Ata besuan se ligjet që rregullojnë luftën janë krijuar për të mbrojtur çlirimtarët e lirisë, dhe jo për t’i ndëshkuar”, ka thënë ajo.

17:15 – Nën brohoritjet e shumta UÇK në Prishtinë ka nisur protesta gjithëpopullore në mbrojtje të vlerave të luftës çlirimtare dhe ish-krerëve të saj që po mbahen padrejtësisht nga Gjykata Speciale.

Në protestë po marrin pjesë një numër i madh i qytetarëve nga e gjithë Kosova e më gjerë, raporton KosovaPress.

‘Skënderbeu’ nis të mbushet me qytetarë në mbrojtje të vlerave të luftës së UÇK-së

“Kundër padrejtësisë! Në mbrojtje të UÇK-së dhe së vërtetës” është motoja e protestës.

Ish-krerët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Hashim Thaçi, Kadri Veseli, Jakup Krasniqi e Rexhep Selimi ndodhen në paraburgim në Hagë prej nëntorit 2020.

Ata ngarkohen për krime lufte, teksa janë deklaruar të pafajshëm për të gjitha pikat e aktakuzës. Gjykimi ndaj tyre nisi më 3 prill 2023.

Lajmet

Barduani takon Sorensen, Orav e Barbano në selinë e KFOR-it

Published

15 hours ago

August 7, 2025

UBTnews

Kreu i KFOR-it gjeneral major Enrico Barduani, priti sot në takim emisarin special të BE-së për dialogun Peter Sorensen, përfaqësuesin special të BE-së për Kosovën, Aivo Orav dhe shefin e EULEX-it Giovanni Pietro Barbano.

Në takim u diskutua mbi zhvillimet më të fundit mbi situatën e sigurisë në Kosovë dhe mbështetjen e vazhdueshme të KFOR-it për dialogun e lehtësuar nga BE-ja midis Kosovë dhe Serbisë, raporton KosovaPress.

Gjenerali Barduani nënvizoi rëndësinë e bashkëpunimit të qëndrueshëm me institucionet evropiane në Kosovë dhe midis partnerëve ndërkombëtarë të angazhuar në stabilitetin rajonal, thuhet në njoftimin e KFOR-it.

Vizita dëshmon angazhimin e përbashkët të NATO-s dhe BE-së për paqe të qëndrueshme, dialog rajonal dhe një mjedis të sigurt për të gjitha komunitetet në Kosovë.

Lajmet

Lëngu i panxharit ul tensionin e gjakut tek të moshuarit, ja çfarë thotë studimi i ri

Published

15 hours ago

August 7, 2025

UBT News

Lëngu i panxharit njihet për aftësinë e tij për të ulur në mënyrë natyrale tensionin e gjakut, falë përmbajtjes së lartë të nitrateve.

Një studim nga Universiteti i Exeter përforcon përfitimet për të moshuarit. Sipas gjetjeve, efekti pozitiv i këtij lëngu lidhet me ndryshime specifike në mikrobiomën orale të të moshuarve. Studimi, i botuar në Free Radical Biology and Medicine, krahasoi dy grupmosha: 39 të rritur nën moshën 30 vjeç dhe 36 të rritur të moshës 60–70 vjeç.

Pjesëmarrësit konsumuan dy herë në ditë për dy javë një koncentrat lëngu panxhari të pasur me nitrate. Për dy javë të tjera morën suplement placebo pa nitrate, me një periudhë “pastrimi” prej dy javësh ndërmjet tyre.

Rezultatet treguan se konsumi i lëngut të panxharit solli një ulje të ndjeshme të presionit të gjakut vetëm tek grupi i të moshuarve.

Në të dy grupmoshat u vunë re ndryshime në mikrobiomën orale, por modelet ishin të ndryshme. Tek të moshuarit u vu re rënie e baktereve të gjinisë Prevotella dhe një rritje e baktereve të dobishme si Neisseria, të cilat lidhen me shëndet më të mirë oral dhe kardiovaskular.

Profesoresha Dr. Anni Vanhatalo, e cila udhëhoqi studimin, shpjegon: “E dimë që njerëzit e moshuar prodhojnë më pak oksid nitrik me kalimin e moshës dhe kanë tendencë të kenë presion më të lartë të gjakut, faktorë të lidhur me ndërlikime kardiovaskulare si goditja në tru dhe infarkti. Përmirësimi i dietës së tyre me perime të pasura me nitrate mund të jetë shumë i dobishëm në planin afatgjatë.”

Ajo shton, “nëse dikush nuk është i dhënë pas panxharit, mund të zgjedhë burime tjera të pasura me nitrate, si spinaqi, rukola, kopra, selinoja dhe lakra.”

Bashkautori i studimit, Profesor Dr. Andy Jones, thekson: “Hulumtimi tregon se nitratet dietike ndikojnë në mikrobiomën orale në mënyrë që mund të ndihmojë në uljen e inflamacionit dhe tensionit të gjakut tek të moshuarit. Këto gjetje hapin rrugën për studime të ardhshme më të mëdha që do të shqyrtojnë ndikimin e stilit të jetesës dhe gjinisë në reagimin ndaj suplementeve me nitrate.”

Studimi thekson edhe një herë rëndësinë e ushqyerjes si mjet parandalues, sidomos në moshat e vjetra, duke treguar se edhe ndërhyrjet e vogla ditore mund të sjellin përfitime të mëdha për shëndetin.

Aktualitet

Bullgaria dërgon një kontingjent ushtarak në KFOR

Published

15 hours ago

August 7, 2025

UBT News

Një kontingjent prej 97 ushtarakësh u dërgua përmes një ceremoni zyrtare para Bashkisë së Shumenit për të marrë pjesë në misionin KFOR në Kosovë.

Në ceremoni morën pjesë zëvendësshefi i Mbrojtjes gjenerallejtënant Mikhail Popov, admirali i Flotës Galin Manev, zëvendëskomandanti i Komandës së Forcave të Përbashkëta, gjeneral brigade Plamen Yordanov, zëvendëskomandanti i Forcave Tokësore, guvernatorja e rajonit Shumen Katya Ivanova, kryetarja e Këshillit Bashkiak Shumen Asya Asparuhova dhe zëvendëskryetari i Bashkisë Shumen, Nikolay Kolev.

“E di që shumica prej jush keni marrë pjesë në misione. Misionet nuk janë të njëjta. Çdo javë dhe çdo ditë është e ndryshme. Situata në Kosovë është aktualisht e qëndrueshme, por mund të ndryshojë ndjeshëm brenda disa orësh. Prandaj, jini të përgatitur të reagoni në mënyrë adekuate. Ndiqni procedurat standarde të operimit dhe urdhrat e komandantëve tuaj”, theksoi Popov.

“Jam i sigurt se përvoja dhe përgatitja juaj do t’ju lejojnë të performoni në një nivel të lartë. Gjithmonë mbani një mendim në kokën tuaj në Kosovë ju nuk përfaqësoni Batalionin e 29-të të Mekanizuar, ju nuk përfaqësoni Forcat Tokësore. Para aleatëve tanë ju përfaqësoni Ushtrinë Bullgare, dhe para popullsisë lokale dhe autoriteteve lokale, ju jeni përfaqësues të NATO-s”, theksoi Popov.

Kolev i dhuroi kontingjentit një ikonë të Shën Gjergjit Fitimtar dhe iu drejtua ushtarakëve me fjalët: “Kur një ushtar bullgar del përtej kufijve të Bullgarisë, kjo gjithmonë shoqërohet me një mision dhe detyrë të përgjegjshme ndaj atdheut.

“Sot po ju dërgojmë ju, ushtarakët e kompanisë së manovrimit të batalionit të 29-të të mekanizuar, dhe të gjithë besojmë në përgatitjen, profesionalizmin dhe disiplinën tuaj të mirë”, tha ai.