Bota

Receta e skandalit të spiunimit

Published

on

 Shpërthime, agjentë rusë dhe një tregtar armësh.

Dy të vdekur, shtëpi të dëmtuara disa kilometra larg dhe një krater që digjej në një pyll në lindje të Çekisë. Këto ishin pasojat e një shpërthimi që ndodhi më 16 tetor të vitit 2014 në një depo municioni në Çeki, afër kufirit me Sllovakinë.

Trupat e dy burrave që ishin duke punuar në atë vend u gjetën pas afro një muaji.

Dy muaj më vonë, një shpërthim tjetër ndodhi rreth një kilometër larg.

Incidenti tronditi autoritetet çeke.

Në atë kohë, çekët kishin kthyer kokën nga Ukraina dhe po përcillnin me vëmendje luftën e ashpër që po zhvillohej për shkak të një kryengritjeje separatiste, e cila u nxit nga Rusia.

Nëse kishte ndonjë ndërlidhje ky incident me atë konflikt, asnjëherë nuk u bë e ditur publikisht nga ana e hetuesve.

Por, më 17 prill të këtij viti, zyrtarët çekë, njoftuan pretendimet se ekziston një ndërlidhje e drejtpërdrejtë mes shpërthimeve dhe agjencisë ruse të inteligjencës ushtarake, e njohur si GRU, përkatësisht të një divizoni i njohur si Njësia 29155, i cili ka qenë i lidhur me përpjekjet për vrasje dhe veprime tjera në të gjithë Evropën.

Aktualisht, tensionet në kufirin mes Rusisë dhe Ukrainës janë në rritje, pasi Moska ka dërguar trupa shtesë ushtarake në rajon. Në ndërkohë, Shtetet e Bashkuara kanë vendosur sanksione të fuqishme ndaj Rusisë si dhe kanë dëbuar dhjetë diplomatë rusë.

Zhvillimet në Çeki përveç që tronditën politikën në Pragë, mbase do të lëkundin edhe më shumë raportet mes Perëndimit dhe Rusisë.

“Ekzistojnë dëshmi të qarta në lidhje me përfshirjen e oficerëve të shërbimit inteligjent rus të GRU-së me shpërthimin në depon e municioneve”, tha kryeministri çek, Andrej Babis, gjatë një konference për media më 17 prill.

Babis gjithashtu njoftoi për dëbimin e 18 punonjësve të Ambasadës së Rusisë në Pragë.

“Republika e Çekisë është një shtet sovran dhe duhet të reagojë në përputhje me rrethanat”, tha ai.

Milos Vystrcil, është president i Senatit të Çekisë, dhe kundërshtar politik i kahmotshëm i kryeministrit Babis.

Ai tha se shpërthimi mund të vlerësohet si një akti i “terrorizmit shtetëror”, ndaj të cili duhet të reagohet “qartë dhe ashpër”.

Në njoftimin mbi rezultatet e hetimeve për shpërthimin, autoritetet çeke bën një ndërlidhje indirekte jo vetëm me luftën e Ukrainës me Rusinë, por edhe me helmimin misterioz, që gati e mbyti bullgarin, Emilian Gebrev, një tregtar armësh. Helmimi i tij ndodhi në Sofje të Bullgarisë.

Zyrtarët nuk folën publikisht për një ndërlidhje mes rastit të biznesmenit bullgar dhe shpërthimeve, por ishte transmetuesi publik – Radio Çeke – dhe revista e lajmeve Respekt, që në raportimet e tyre, cituan burime të paidentifikuara të thoshin se këto dy raste ishin të lidhura.

Më hapur për këtë çështje foli ministri i Brendshëm çek, njëherësh ministër i Jashtëm në detyrë, Jan Hamacek.

“Mund të konfirmoj se ka një bashkëpunim ndërkombëtar, përfshirë edhe Bullgarinë”, tha ai gjatë një interviste në televizionin CT24.

Në vitin 2014, Ukraina kishte kërkuar ndihmën e biznesmenit për furnizim me municione. Këtë e konfirmoi për Shërbimin e Ukrainës të Radios Evropa e Lirë, një ish-zyrtar i lartë ukrainas i sigurisë.

Akuzat janë mohuar nga ana e zyrtarëve rusë. Zëdhënësi i Ministrisë së Jashtme i quajti pretendimet si “imagjinare”. Në shenjë hakmarrjeje ndaj veprimeve të Çekisë, Moska dëboi 20 diplomatë çekë.

“Nuk më bie në mend ndonjë ngjarje kaq domëthënëse në 30 vjetët e fundit në Çeki”, i tha Radios Evropa e Lirë, Pavel Havlicek, një ekspert i Asociacionit për Çështje Ndërkombëtare me seli në Pragë.

“Shumë ndikime pritet të ketë kjo ngjarje në raportet diplomatike, politike dhe shoqërore ndërmjet Çekisë dhe Rusisë”, tha ai.

Çka është njësia 29155?

Nëse konfirmohet ndonjë lidhje mes shpërthimeve dhe helmimit të biznesmenit, atëherë kjo do të sillte detaje të reja të provave për aktivitete të ngjashme të Njësisë 29155 dhe në përgjithësi të shërbimit GRU në të gjithë Evropën.

Dy njësi tjera, të njohura si Njësitë 26165 dhe 74455 – janë përmendur në disa hetime ndërkombëtare të sulmeve kibernetike.

Këshilltari i Posaçëm në SHBA, Robert Mueller, i kishte përmendur këto njësi në hetimin e tij për sulmet kibernetike ndaj partive politike në Shtetet e Bashkuara më 2016.

Ato ishin të lidhura gjithashtu me përpjekjet për të bërë sulm kibernetik ndaj Agjencisë Botërore Anti-Doping dhe Organizatës për Ndalimin e Armëve Kimike, e cila ka luajtur një rol kyç në hetimin e përdorimit nga ana e Rusisë të agjentëve nervorë, përfshirë Noviçokun.

Njësia 29155 e ngjalli vëmendjen e publikut tre vjet pas helmimit të biznesmenit bullgar, pasi në Sallsbëri të Britanisë së Madhe, një ish-oficer i inteligjencës ushtarake ruse Sergei Skripal dhe vajza e tij Yulia, u sëmurën papritur. Në Rusi ai ishte i dënuar për tradhti nën dyshimet se i kishte dërguar dokumentacion të klasifikuar të shërbimet inteligjente perëndimore.

Autoritetet britanike kishin zbuluar se Skripal ishte helmuar me Noviçok.

Noviçok është një agjent i fuqishëm nervor i zhvilluar nga shkencëtarët sovjetikë.

Për këtë incident, nga i cili mbet i vdekur një grua britanike, hetuesit akuzuan dy burra për të cilët thanë se ishin agjentë ushtarakë rusë. Akuzat, ata i bazuan në pamje të kamerave si dhe të dhëna tjera.

Agjentët rusë mbanin pasaporta të ndryshme, përfshirë dokumente ruse, me emrat e Aleksandr Petrov dhe Ruslan Boshirov. Gazetarë të ndryshëm, përfshirë grupin hulumtues Bellingcat, më vonë njoftuan identitetin e burrave si: Aleksandr Mishkin dhe Anatoly Chepiga. Ky informacion përfundimisht u konfirmua nga autoritetet amerikane dhe britanike.

Radio Evropa e Lirë në tetor të vitit 2019 zbuloi detaje tjera për Njësinë 29155.

Në një fotografi nga dasma e një komandanti të njësisë, shihej prezenca e njërit prej dy zyrtarëve të inteligjencës ushtarake të Rusisë, që ka vepruar me identitet tjetër për të helmuar me agjent nervor Noviçok.Mishkin dhe Chepinga kanë qenë në lindje të Republikës së Çekisë në tetor të vitit 2014, në periudhën kur ndodhën shpërthimet, tha policia çeke duke njoftuar se po i kërkon ata për t’i intervistuar.

Deklarata e policisë u bë në të njëjtën kohë derisa kryeministri Babis po njoftonte për gjetjet e hetimeve për shpërthimin.

Lidhja me Bullgarinë

Më 28 prill të vitit 2015, biznesmeni Emilian Gebrev, po hante darkë në një restorant luksoz në Sofje, kur filloi të vjellë dhe kishte halucinacione të forta.

Ai u dërgua me urgjencë në një spital ushtarak. Gjendja e tij u përkeqësua dhe ai ra në koma.

Edhe djali i tij si dhe një shef i kompanisë për tregti të armëve EMCO, u sëmurën gjithashtu.

Pas trajtimit në spital, ai përfundimisht u shërua. Hetuesit bullgarë nuk bën shumë përparim në identifikimin e shkakut të sëmundjes apo fajtorëve të mundshëm. Nuk dihej shumë për këtë rast deri tre vjet pas kur u helmua Skripal.

Pas bashkëpunimit me Byronë Federale të Hetimeve të SHBA-së (FBI), inteligjencën britanike dhe agjenci tjera, autoritetet bullgare konkluduan se një burrë i panjohur e kishte lyer me një substancë dorezën e derës së makinës së tij.

Grupi hulumtues Bellingcat tha se një agjent i njohur rus i cili kishte udhëtuar në Angli përafërsisht në të njëjtën kohë kur ndodhi helmimi i Skripalit, kishte udhëtuar gjithashtu disa herë në Bullgari. Ky person besohet të jetë pjesë e Njësisë 29155.

Prokurorët bullgarë në vitin 2020 akuzuan tre rusë për përfshirje të pretenduar në helmimin e biznesmenit.

Nëse biznesmeni bullgar ishte i përfshirë në përpjekjet për t’i shitur armë Ukrainës, ende nuk është e ditur plotësisht.

Raportet e mediave thonë se kompania e tij kishte nënshkruar një kontratë me qeverinë ukrainase në vitin 2014 për të furnizuar këtë vend me municion artilerie.

Viktor Yahun, ka qenë zëvëndësdrejtor i Shërbimit Sekret të Ukrainës. Ai tha se në tetor të vitit 2014, Kievi kishte kërkuar të furnizohej me municion nga Bullgaria. Kjo kishte ndodhur në kohën kur ndodhën shpërthimet në depot çeke.

“Ky biznesmen që dyshohet se u helmua nga shërbimet e inteligjencës ruse, po kërkonte për municione në vendet e ish-Traktatit të Varshavës dhe vendi më i mirë për magazinimin e tyre tranzit para se të dërgoheshin në Ukrainë ishte, në fakt, Republika e Çekisë”, tha Yahun në një intervistë për Radion Evropa e Lirë.

Ai shtoi se pas atij incidenti edhe organet e sigurisë çeke, por edhe ato ukrainase kishin dyshime se kjo nuk mund të jetë një rastësi.

Shërbimi Bullgar i Radios Evropa e Lirë ka provuar të kontaktojë biznesmenin bullgar, mirëpo ai nuk është përgjigjur në telefon dhe as përmes mesazheve.

Pavarësisht se në janar Bullgaria njoftoi për akuzat ndaj tre rusëve, tre muaj më vonë, Prokurori i Përgjithshëm bullgar njoftoi se hetimet ishin pezulluar. Njoftimi ishte befasues për shumë brenda dhe jasht vendit.

Ish-ministri i Mbrojtjes i Bullgarisë, Bojko Noev, i cili ka raporte të afërta me Gebrev, tha se kanë dalë në pah probleme të mëdha në lidhje me hetimin bullgar.

“Njoftimet për zbulimet e fundit në Republikën e Çekisë sërish sjellin pyetjen: Pse në mënyrë sistematike u pengua dhe në fund u ndalua hetimi për helmimin e tij?”, tha ai.

Rasti i Çekisë

Hetimet çeke kishin ngecur për pothuajse tre vjet, mirëpo ato morën një vrull të ri pas helmimeve në Sallsbëri më 2018.

Në vitet e fundit, raportet e Çekisë me Rusinë kanë qenë të lëkundura, pavarësisht se presidenti çek, Millosh Zeman e ka shprehur hapur simpatinë e tij për Moskën.

Raportet mes dy vendeve u përkeqësuan kur në fillim të vitit 2020, zyrtarët e qytetit të Pragës e hoqën një statujë të një heroi rus të Luftës së Dytë Botërore dhe riemërtuan sheshin para Ambasadës Ruse me emrin e ish-zëvendëskryeministrit rus, Boris Nemtsov, i cili është vrarë më 2015 afër Kremlinit. Ai ka qenë një kundërshtar i zëshëm i presidentit rus, Vladimir Putin.

Në atë kohë të dyja vendet shkëmbyen një retorikë të ashpër.

Në periudhën e fundit, brenda Çekisë, ka pasur gjithashtu ndasi në lidhje me blerjen e vaksinës ruse Sputnik V kundër koronavirusit. Çekia ka shënuar nivelet më të këqija të të infektuarve me COVID-19 në Evropë.

Ende nuk është e qartë pse autoritetet çeke vendosën që bash në këtë kohë t’i bëjnë publike pretendimet e tyre për përfshirje të Moskës në shpërthimet e vitit 2014.

Revista Respekt raportoi se vitin e kaluar hetuesit morën informacion të ri në lidhje me shpërthimin dhe komiteti i inteligjencës qeveritare e kishte diskutuar këtë çështje vetëm dy javë më parë. Zyrtarët e qeverisë çeke sinjalizuan se në prapavijë të skandalit është tenderi për ndërtimin e një termocentrali të ri në vlerë 6 miliardë eurosh që planifikon ta bëjë Çekia.

Pasi grupi shtetëror i energjisë CEZ anuloi një plan për të ndërtuar reaktorë të rinj më 2014, qeveria ka pranuar oferta nga Shtetet e Bashkuara, Kina, Rusia, Franca dhe vende e tjera. Mirëpo, si problematike është parë përfshirja e Rusisë.

Në nëntor të vitit të kaluar, një grup punues çek, i përbërë nga oficerë të inteligjencës dhe zyrtarë të Ministrisë së Jashtme, i bëri thirrje qeverisë që të ndalojë ofertat e Rusisë dhe Kinës. Ata thanë se këto vende paraqesin një rrezik strategjik për vendin.

Më 18 prill, zëvendëskryeministri, Karel Havlichek, njoftoi se agjencia atomike shtetërore ruse, Rosatom, nuk do të lejohej të merrte pjesë në tender.

Dëbimi i diplomatëve rusë nga ana e Çekisë, pason dëbimin e diplomatëve të tjerë rusë nga Shtetet e Bashkuara. Dëbimi i tyre ishte pjesë e një sërë sanksionesh të reja amerikane që shënjestrojnë Rusinë edhe për t’i bërë presion që të tërheqë forcat në kufijtë lindorë të Ukrainës.

Megjithëse vendimi çek për të dëbuar rusët nuk duket të jetë i lidhur drejtpërdrejt me masën amerikane, Ambasada e SHBA-së në Pragë mirëpriti vendimin e Pragës duke thënë se Shtetet e Bashkuara qëndrojnë me aleatin e saj të palëkundur, Republikën Çeke.

“Ne e vlerësojmë veprimin e tyre domethënës për t’i imponuar Rusisë kostot për veprimet e saj të rrezikshme në tokën çeke”, thuhej në një postim në Twitter të Ambasadës amerikane.

(RFE)

Bota

Një i vdekur dhe gjashtë të lënduar nga një sulm masiv me thikë në Kanada

Published

on

Të paktën një person ka vdekur dhe të paktën gjashtë të tjerë janë lënduar në një sulm masiv me thikë në Kanada.

I dyshuari vdiq gjithashtu në sulmin e sotëm në një komunitet në provincën Manitoba, sipas Policisë Mbretërore Kanadeze.

Incidenti ndodhi në Hollow Water First Nation, rreth 200 kilometra në verilindje të qytetit Winnipeg.

Tetë persona u transportuan në spitalet lokale, raporton BBC.

Pak detaje mbi incidentin janë aktualisht të disponueshme. Në një letër drejtuar banorëve të postuar në internet, kreu dhe këshilli i Hollow River shprehën ngushëllimet e tyre për ata që prekur nga kjo tragjedi.

Komuniteti Anishinaabe ka një popullsi të vogël prej disa qindra njerëzish. Sulmi ndodhi në përvjetorin e tretë të një sulmi masiv me thikë në James Smith Cree Nation dhe fshatin e afërt Weldon, në provincën Saskatchewan, në të cilin u vranë 11 persona dhe u plagosën shumë të tjerë. I dyshuari për sulmin vdiq pak pasi policia e arrestoi pas një kërkimi treditor./S.K/KP/

Continue Reading

Bota

​Tërmet i fortë godet Afganistanin

Published

on

Një tërmet 6.3 ballë sipas shkallës së Rihterit ka goditur sot Afganistanin juglindor, por deri më tani nuk ka raportime për dëme ose viktima në njerëz, sipas Qendrës Gjermane të Kërkimeve për Gjeoshkencat.

Afganistani ishte goditur të dielën nga një tërmet i fuqishëm duke shkaktuar vdekjen e më shumë se 2200 personave.

Tërmeti i fundit ndodhi 14 kilometra në lindje të Jalalabadit, në orën 16:56 GMT, në një thellësi prej 10 kilometrash ku shërbimi Gjeologjik i SHBA-së mati magnitudën në 5.6.

Tërmeti u ndje edhe në zonat fqinje qendrore dhe veriperëndimore të Pakistanit. Departamenti Meteorologjik i Pakistanit mati dridhjet në një magnitudë prej 5.9.

Një zyrtar i administratës së përkohshme afgane në provincën Kunar i tha Anadolu se dridhja u ndje në Kunar dhe në pjesë të tjera të vendit.

“Deri më tani, nuk ka raportime për dëme të mëtejshme, por kjo ka përhapur frikë te banorët”, tha Abdul Ghani, zëdhënës i administratës lokale.

Kjo ndodhi pas tërmetit me magnitudë 5.2 të së martës që goditi Afganistanin verilindor, sipas Shërbimit Gjeologjik të SHBA-së.

Kjo ishte lëkundja e tretë më e fortë pasuese që goditi Afganistanin që nga e diela./S.K/KP/

Continue Reading

Bota

​Kostot e huamarrjes në Mbretërinë e Bashkuar ulen, tregu i obligacioneve qetësohet

Published

on

Kostot e huamarrjes afatgjata të qeverisë së Mbretërisë së Bashkuar janë lehtësuar pasi arritën nivelin e tyre më të lartë që nga viti 1998 në fillim të javës.

Norma e interesit për obligacionet qeveritare 30-vjeçare, e njohur si rendimenti, ra në 5.55%, duke rënë nga një nivel i lartë prej 5.75% të mërkurën.

Edhe pse rendimentet e obligacioneve janë rritur globalisht, ka pasur edhe shqetësime në treg në lidhje me financat e qeverisë së Mbretërisë së Bashkuar, shkruan BBC.

Megjithatë, guvernatori i Bankës së Anglisë, Andrew Bailey, tha të mërkurën se ishte e rëndësishme të mos përqendroheshim shumë në rendimentet e obligacioneve afatgjata.

Mbretëria e Bashkuar nuk ishte e vetmja që pa rritjen e kostove të huamarrjes në fillim të javës, me rendimentet e obligacioneve 30-vjeçare gjermane, franceze dhe holandeze që u ngjitën në nivelin e tyre më të lartë që nga viti 2011.

Në SHBA, rendimentet e obligacioneve 30-vjeçare të thesarit u rritën në nivelin e tyre më të lartë në më shumë se një muaj.

Faktorë të tillë si tensionet gjeopolitike, politikat tregtare të Presidentit të SHBA-së Donald Trump dhe nivelet e larta të huamarrjes qeveritare kanë qenë shkaku i rritjes.

Z. Bailey i tha Komitetit të Thesarit se rendimenti 30-vjeçar i obligacioneve të Mbretërisë së Bashkuar ishte një numër mjaft i lartë, por nuk është ajo që përdoret për financim fare në këtë moment.

Qeveritë marrin hua para nga investitorët duke shitur obligacione – që është një kredi që qeveria premton ta paguajë në fund të një kohe të rënë dakord.

Rendimenti i obligacioneve 30-vjeçare të qeverisë së Mbretërisë së Bashkuar të cilat njihen si obligacione të arta është rritur për disa muaj.

Tregu i obligacioneve amerikane, i cili shihet si mbështetës i sistemit financiar global, është përballur gjithashtu me presion për shkak të shqetësimeve në lidhje me borxhin e lartë, ndikimin e tarifave të Trump në inflacion dhe shqetësimeve në lidhje me pavarësinë e Rezervës Federale pas urdhrit të Trump për të shkarkuar një nga guvernatorët e saj.

Pasi u rritën në gati 5% për herë të parë që nga mesi i korrikut të mërkurën, rendimentet e obligacioneve 30-vjeçare amerikane ranë përsëri në rreth 4.88% pasi të dhënat treguan se vendet e lira të punës ranë në korrik.

Kjo përforcoi pritjet për një ulje të normës së interesit nga banka qendrore amerikane, Rezerva Federale, më vonë këtë muaj.

Në Mbretërinë e Bashkuar, megjithëse Banka e Anglisë ka ulur normat, z. Bailey tha se tani ka shumë më tepër dyshime se kur dhe sa shpejt normat do të ulen më tej, duke përsëritur komentet e tij pas uljes së normës së interesit në gusht.

Sterlina ra kundrejt dollarit në 1.3439 dollarë pasi ra ndjeshëm të martën./S.K/KP/

Continue Reading

Bota

15 të vdekur në Kongo pas shpërthimit të ri të Ebolës

Published

on

Një shpërthim i Ebolës ka lënë të vdekur 15 persona, përfshirë katër punonjës shëndetësorë, në Territorin Mweka në Provincën jugore Kasai të Kongos, njoftoi sot ministri i Shëndetësisë, duke shënuar shpërthimin e 16-të të virusit në vend në pesë dekadat e fundit.

“Në emër të Ministrisë së Shëndetit Publik, Higjienës dhe Mirëqenies Sociale, unë zyrtarisht shpall ringjalljen e sëmundjes së virusit Ebola, lloji Zaire, në zonën shëndetësore Boulape, në Provincën Kasai,” u tha gazetarëve Roger Kamba.

Kamba tha se deri më tani janë raportuar 28 raste, me një shkallë vdekshmërie prej 57% të konfirmuar.

Shifrat janë të përkohshme ndërsa hetimet vazhdojnë, por konfirmime të mëtejshme priten së shpejti, shtoi ai.

Ministri tha se qeveria ka krijuar një mekanizëm koordinimi reagimi përmes Qendrës së Operacioneve të Emergjencave të Shëndetit Publik (COUSP).

Ebola është një sëmundje virale e rëndë, hemorragjike që përhapet përmes kontaktit të drejtpërdrejtë me lëngjet trupore të një personi të sëmurë ose të vdekur, si dhe duke trajtuar kafshë të infektuara.

Kongo është përballur me shpërthime të Ebolës, me raste të raportuara në Kivu të Veriut gjatë viteve 2022 dhe 2023, duke çuar në shumë vdekje.

Shpërthimet e Ebolës së tipit Zaire kanë ndodhur në disa raste, por vendi i ka menaxhuar përmes përpjekjeve të vazhdueshme falë programit të vaksinimit, raporton Anadollu./S.K/KP/

Continue Reading

Të kërkuara