Kuriozitete

Pyjet më misterioze në planet ndodhen nën ujë

Published

1 year ago

on

Nga Benji Jones

Disa kilometra në perëndim të San Diegos në ShBA, ndodhet një bregu i oqeanit që ndryshon shumë nga sipërfaqja. Uji është i ftohtë dhe ngjyrë blu. Ka disa alga deti jeshile që shkojnë deri në sipërfaqe. Por nëse zhytesh poshtë dallgëve, të shfaqet një mbretëri krejtësisht tjetër.

Poshtë gjendet një pyll shumë i bukur. Ai përbëhet jo nga pemët, por nga fijet e leshterikëve gjigantë, një specie algash që mund të rriten më shumë se një godinë 10-katëshe. Të lidhura me fundin e oqeanit, fijet e leshterikëve lëvizin ngadalë sipas rrymave. Tufat e peshqve, fokave dhe gjallesave të tjera ujore, kalojnë nëpër to si zogjtë nëpër kurorën e dendur të njëpylli mbi Tokë.

“Të zhytesh në një pyll të tillë nënujor, është si të futesh në një katedrale. Është thjesht diçka e mahnitshme”, thotë Xharret Birnes, ekolog detar në Universitetin e Masaçusets në Boston. Drita që hyn nga sipërfaqja filtron përmes leshterikëve, si të jenë xhama shumëngjyrëshe, i eksploron këtu pyje të veçantë prej më shumë se 20 vjetësh. Planeti ynë ka një sërë pyjesh të mëdhenj. Për shembull Amazonën apo pyjet borealë të Kanadasë dhe Rusisë.

Këto ekosisteme të famshme, përmbajnë jo vetëm një diversitet të jashtëzakonshëm kafshështë egra, por ruajnë sasi të mëdha karboni, që në të kundërt mund të ngrohnin akoma mëshumë planetin tonë. Nuk është e tepruar të thuhet se ekzistenca jonë varet prej tyre. Por po aq të rëndësishëm janë edhe pyjet e deteve.

Të ndodhura në ujërat e ftohta të afro 1/4 e brigjeve të botës, pyjet e leshterikëve janë baza mbështetëse e shumë ekosistemeve detare. Ato mbështesin peshkimin bregdetar, duke ndihmuar në ruajtjen e industrisë së ushqimeve të detit. Po ashtu thithin sasi të mëdha të ndotjes dhe ndihmojnë në kapjen e gazeve që ngrohin planetin.

Një studim i fundit, i vlerësoi këto përfitime në masën 500 miliardë dollarë në vit në mbarë botën. Por me gjithë vlerën e tyre të madhe, shkencëtarët dinë çuditërisht pak për pyjet e leshterikëve. Të paplota janë edhe të dhënat se si reagojnë ato ndaj ndryshimeve klimatike dhe kërcënimeve të tjera, si përhapja e specieve jo-vendase.

Gjithsesi ajo që dinë biologët, sugjeron se shumë prej këtyre pyjeve janë në telashe. Njëstudim i botuar së fundmi nga Kombet e Bashkuara, tregon se pyjet e leshterikëve kanë rënë në nivel global, dhe ndryshimi i klimës do ta përkeqësojë situatën. Pyjet e leshterikëve kanë shumë të përbashkëta me homologët e tyre në tokë.

Ato formojnë struktura tredimensionale, që u ofrojnë shtëpi shumë specieve. Ato kanëkurorën e gjetheve, trungun e butë dhe rrënjët. Por kanë edhe disa dallime kryesore. Për shembull, leshterikët nuk janë një bimë, por një lloj alge, një grup organizmash ujorë në një ambient krejtësisht të ndryshëm.

Po ashtu ato rriten shumë më shpejt sesa pemët – deri në gjysmë metri në ditë – në varësi të specieve. Disa lloje leshterikësh, si leshterikët gjigantë që janë të zakonshëm në brigjet e San Diegos, arrijnë në sipërfaqe për të formuar një kurorë. Këto pyje janë shumë të përhapura, duke mbuluar një sipërfaqe të oqeanit deri 5 herë më të madhe se ajo e të gjithë shkëmbinjve koralorë.

Ato mbështesin një diversitet mahnitës. Kështu, pjesa e tyre e ngjashme me rrënjët ofron strehë për peshqit e vegjël. Një studim zbuloi se një kërcell i vetëm leshteriku në Norvegji mbështeti afërsisht 80.000 organizma në 70 lloje të ndryshme. Mbi 1000 lloje bimësh dhe kafshësh gjenden në disa pyje leshterikësh në Kaliforni.

Kjo është veçanërisht e rëndësishme për njerëzit që konsumojnë rregullisht ushqim deti. Njëstudim ka zbuluar se 1 hektar pylli i tillë kontribuon mesatarisht me rreth 30.000 dollarë në vit për industrinë e peshkimit. Por përfitimet nuk ndalen këtu.

Ndërsa rriten, pyjet e leshterikëve, ashtu si ato në tokë, thithin shumë ndotje, duke përfshirë rrjedhjen e plehrave nga toka bujqësore dhe karbonin (shumica e të cilit hyn në oqean nga atmosfera). Kësisoj, ato po ndihmojnë në kompensimin e një pjese të madhe të emetimeve tona ndotëse që ndikojnë në ngrohjen globale.

Një studim i botuar në “Natyre”, vlerësoi se këto habitate sekuestrojnë të paktën 4.9 megaton karbon nga atmosfera çdo vit. Madje leshterikët largojnë më shumë karbon se sa ekosistemet e tjera. Por a janë në rrezik këto pyje? Përgjigja e thjeshtë është po.

Analiza më e fundit globale, e bazuar në të dhënat e vitit 2012, zbuloi se pyjet globale të leshterikëve po bien mesatarisht me një normë prej rreth 1.8 për qind në vit. Një nga arsyet kryesore është ndryshimi i klimës, që po i bën oqeanet më të ngrohta.

Ujërat e ngrohta kanë tendencën të bartin më pak lëndë ushqyese, gjë që e bën më të vështirë rritjen e pyjeve të tillë. Një arsye tjetër ka të bëjë me peshkimin e tepruar dhe pakësimin

e grabitqarëve detarë. Kur rrjetat e peshkimit kapin grabitqarët si iriqi, këta shumohen dhe kositin pyjet e leshterikëve. Lajmi i mirë është se nëse zhduken disa nga këto kërcënime, pyjet e leshterikëve mund të rikthehen me shpejtësi siç ishin më parë.

Marrë me shkurtime nga “Vox” – Bota.al

Related Topics:
Continue Reading

Bota

Eklipsi diellor i tetorit do të krijojë ‘unazën e zjarrit’, ja vendet ku do të mund të shihet?

Published

5 days ago

on

October 2, 2024

By

Gjashtë muaj pas eklipsit të plotë të Diellit, admiruesit e qiellit janë të gatshëm për një tjetër ngjarje të veçantë: eklipsin e dytë dhe të fundit diellor për vitin 2024, i cili do të sjellë me vete një fenomen të njohur si “unaza zjarri”.

Një “unazë zjarri” ndodh kur hëna rreshtohet midis diellit dhe Tokës, duke krijuar një eklips diellor që nuk e bllokon plotësisht dritën e diellit. Kjo ngjarje e jashtëzakonshme do të ndodhë në mes të mërkurës dhe të enjtes, por fatkeqësisht, nuk do të jetë e dukshme për të gjithë.

Sipas Diego Hernandez, kreut të shpërndarjes shkencore në Planetariumin e Buenos Aires, hëna do të jetë më larg se zakonisht nga Toka, duke bërë që ata që ndodhen në pjesë të Kilit dhe Argjentinës të shijojnë një “unazë drite që vjen nga Dielli”.

Rruga e eklipsit do të fillojë në Paqësorin e Veriut, do të kalojë mbi rajonet e Andeve dhe Patagonisë në Amerikën Latine, dhe do të përfundojë në Atlantik. Eklipsi do të zgjasë më shumë se tre orë, duke filluar nga ora 17:00 deri në rreth 20:30 GMT, ndërsa fenomeni i “unazës së zjarrit” pritet të ndodhë rreth orës 18:45 GMT.

Një eklips i pjesshëm do të jetë i dukshëm nga Bolivia, Peruja, Paraguai, Uruguai, disa pjesë të Brazilit, Meksika, Zelanda e Re dhe disa ishuj në oqeanin Paqësor dhe Atlantik.

Agjencitë dhe institutet hapësinore kanë paralajmëruar për rreziqet që lidhen me vëzhgimin e eklipsit me sy të lirë, duke theksuar se kjo mund të shkaktojë dëme të pakthyeshme në retinë. Për të shmangur këto rreziqe, NASA dhe IMCCE rekomandojnë përdorimin e syzeve speciale të certifikuara për vëzhgimin e eklipseve.

Pas këtij eklipsi, eklipsi tjetër i pjesshëm diellor do të ndodhë më 29 mars 2025, i dukshëm kryesisht nga Amerika e Veriut perëndimore, Evropa dhe Afrika veriperëndimore. Ky është një tjetër mundësi për adhuruesit e astronomisë për të përjetuar mrekullitë e natyrës./UBTNews/

 

 

Continue Reading

Kuriozitete

‘Rikrijohet’ fytyra e faraonit 3500-vjeçar egjiptian që themeloi Luginën e Mbretërve

Published

1 week ago

on

September 27, 2024

By

Shkencëtarët kanë rikrijuar në mënyrë dixhitale fytyrën e Amenhotep I, faraonit që themeloi Luginën e Mbretërve të Egjiptit dhe mbretëroi gjatë një epoke të artë paqeje dhe prosperiteti. Amenhotep I, i cili vdiq rreth 3500 vjet më parë në moshën 35-vjeçare, ishte sundimtari i dytë i Dinastisë së 18-të të Egjiptit dhe i pari që u varros në Luginën e Mbretërve, një vend prehjeje për shumë faraonë.

Rindërtimi i fytyrës u drejtua nga Cicero Morares, një projektues brazilian 3D i specializuar në rindërtimin mjekoligjor të fytyrës. Puna e tij përfshinte përzierjen e fytyrave të krijuara përmes disa metodave.

Një metodë kryesore përdori të dhënat e skanimit të tomografisë së kompjuterizuar (CT), të cilat siguruan një pasqyrë të strukturës skeletore të faraonit. Këto të dhëna erdhën nga skanimet e bëra në vitin 2021 nga Sahar N. Saleem, një paleo-radiolog në Universitetin e Kajros dhe egjiptologu i famshëm Zahi Hawass, i cili kishte “hapur virtualisht” mbetjet e mumifikuara të Amenhotepit duke përdorur teknologjinë CT.

Rindërtimi i fytyrës nga Morares zbulon Amenhotep I me flokë kaçurrelë, dhëmbë të mirë dhe një gjatësi 168 cm. Është interesante se fytyra e tij ndryshon nga statujat që e portretizojnë atë si një zot, të cilat tentojnë të zbusin daljen e dhëmbëve të sipërme dhe të rregullojnë tipare të tjera si hunda dhe mjekra.

Mbretërimi i Amenhotepit, pas ribashkimit të Egjiptit nga babai i tij Ahmose I, shënoi një periudhë prosperiteti. Ai nisi fushata të suksesshme ushtarake dhe mbikëqyri projekte të gjera ndërtimesh fetare. Trashëgimia e tij, tani e dukshme përmes punës së Moraresit, ofron një vështrim të prekshëm në të kaluarën e shkëlqyer të Egjiptit të lashtë./UBTNews/

Continue Reading

Kuriozitete

Aarhus në Danimarkë shpallet qyteti më i lumtur në botë për 2024

Published

4 weeks ago

on

September 10, 2024

By

Aarhus, Danimarkë është shpallur qyteti më i lumtur në botë sipas indeksit të fundit të cilësisë së jetës të publikuar nga Instituti i Cilësisë së Jetës. Ky rezultat e pozicionon Aarhus në krye të listës për vitin 2024, për shkak të cilësisë së lartë të jetesës që ofron dhe angazhimit të tij për të krijuar një mjedis të këndshëm për banorët e tij.

Sipas raportit, Aarhus ka marrë vlerësime të larta për cilësinë e mjedisit të tij, bashkëpunimin e qytetarëve me qeverinë dhe avantazhet që ofron për qytetarët. Ky qytet i dytë më i madh në Danimarkë është njohur për peizazhet e tij të bukura dhe për atmosferën e gjallë që ofron. Banorët e Aarhus shpeshherë janë të njohur për buzëqeshjet e tyre dhe mikpritjen e ngrohtë, duke i dhënë qytetit një emër të njohur si “qyteti i buzëqeshjeve.”

Pjesë e këtij suksesi është edhe përkushtimi i Aarhus për ruajtjen e natyrës dhe gjelbërimin urban. Qyteti ofron shumë mundësi për aktivitete në natyrë dhe ka implementuar zgjidhje ekologjike që kontribuojnë në një të ardhme më të qëndrueshme.

Aarhus është gjithashtu një destinacion i popullarizuar për turistët, të cilët gjejnë kënaqësi në muzeumet e shumtë, vendet për muzikë të mirë, dhe restorantet e kafenetë e shumta që qyteti ofron.

Këtu është lista e 10 qyteteve më të lumtur në botë për këtë vit:

  1. Aarhus
  2. Zyrih
  3. Berlin
  4. Gotenburg
  5. Amsterdam
  6. Helsinki
  7. Bristol
  8. Kopenhagë
  9. Gjeneva
  10. Mynih

Kjo renditje pasqyron ndryshimet dhe përparësitë që qytetet më të lumtur në botë ofrojnë për banorët dhe vizitorët e tyre, duke i bërë ato vende të dëshirueshme për të jetuar dhe vizituar./UBTNews/

Continue Reading

Kuriozitete

Cilat jane 10 pyetjet më të çuditshme që kanë shkruar njerëzit në Google?

Published

1 month ago

on

September 3, 2024

By

Këtu janë disa nga pyetjet më të çuditshme që njerëzit kanë shkruar në Google:

1.⁠ ⁠“A janë bananet një frut apo një perime?” – Njerëzit shpesh janë konfuzuar rreth klasifikimit të disa ushqimeve.

2.⁠ ⁠“A është djathi një produkt qumështi?” – Pyetje për përbërësit e produkteve ushqimore të përditshme.

3.⁠ ⁠“A janë penguinët nëna?” – Pyetje rreth biologjisë dhe sjelljes së kafshëve.

4.⁠ ⁠“Pse djemtë kanë thithka?” – Pyetje mbi evoluimin dhe anatominë njerëzore.

5.⁠ ⁠“A mund të martohem me kushërirën time?” – Kërkime mbi ligjet dhe normat sociale.

6.⁠ ⁠“Pse qielli është blu?” – Pyetje mbi fenomenet natyrore dhe shkencore.

7.⁠ ⁠“Pse qentë hanë bar?” – Kuriozitete mbi sjelljet e kafshëve shtëpiake.

8.⁠ ⁠“A ka atmosfera hëna?” – Pyetje mbi karakteristikat e trupave qiellorë.

9.⁠ ⁠“A janë sirenat reale?” – Kërkime mbi mitet dhe legjendat.

10.⁠ ⁠“A është Toka e sheshtë?” – Pyetje që lidhen me teoritë konspirative dhe shkencën.

Këto pyetje janë marrë nga burime të ndryshme që dokumentojnë pyetjet më të çuditshme dhe të pazakonta të kërkuara në Google oai_citation:1,20 of the craziest questions people ask Google oai_citation:2,20 Crazy Questions People Ask Google – Joyenergizer.

Continue Reading

Të kërkuara