Lajmet

Pyjet më misterioze në planet ndodhen nën ujë

Published

on

Nga Benji Jones

Disa kilometra në perëndim të San Diegos në ShBA, ndodhet një bregu i oqeanit që ndryshon shumë nga sipërfaqja. Uji është i ftohtë dhe ngjyrë blu. Ka disa alga deti jeshile që shkojnë deri në sipërfaqe. Por nëse zhytesh poshtë dallgëve, të shfaqet një mbretëri krejtësisht tjetër.

Poshtë gjendet një pyll shumë i bukur. Ai përbëhet jo nga pemët, por nga fijet e leshterikëve gjigantë, një specie algash që mund të rriten më shumë se një godinë 10-katëshe. Të lidhura me fundin e oqeanit, fijet e leshterikëve lëvizin ngadalë sipas rrymave. Tufat e peshqve, fokave dhe gjallesave të tjera ujore, kalojnë nëpër to si zogjtë nëpër kurorën e dendur të njëpylli mbi Tokë.

“Të zhytesh në një pyll të tillë nënujor, është si të futesh në një katedrale. Është thjesht diçka e mahnitshme”, thotë Xharret Birnes, ekolog detar në Universitetin e Masaçusets në Boston. Drita që hyn nga sipërfaqja filtron përmes leshterikëve, si të jenë xhama shumëngjyrëshe, i eksploron këtu pyje të veçantë prej më shumë se 20 vjetësh. Planeti ynë ka një sërë pyjesh të mëdhenj. Për shembull Amazonën apo pyjet borealë të Kanadasë dhe Rusisë.

Këto ekosisteme të famshme, përmbajnë jo vetëm një diversitet të jashtëzakonshëm kafshështë egra, por ruajnë sasi të mëdha karboni, që në të kundërt mund të ngrohnin akoma mëshumë planetin tonë. Nuk është e tepruar të thuhet se ekzistenca jonë varet prej tyre. Por po aq të rëndësishëm janë edhe pyjet e deteve.

Të ndodhura në ujërat e ftohta të afro 1/4 e brigjeve të botës, pyjet e leshterikëve janë baza mbështetëse e shumë ekosistemeve detare. Ato mbështesin peshkimin bregdetar, duke ndihmuar në ruajtjen e industrisë së ushqimeve të detit. Po ashtu thithin sasi të mëdha të ndotjes dhe ndihmojnë në kapjen e gazeve që ngrohin planetin.

Një studim i fundit, i vlerësoi këto përfitime në masën 500 miliardë dollarë në vit në mbarë botën. Por me gjithë vlerën e tyre të madhe, shkencëtarët dinë çuditërisht pak për pyjet e leshterikëve. Të paplota janë edhe të dhënat se si reagojnë ato ndaj ndryshimeve klimatike dhe kërcënimeve të tjera, si përhapja e specieve jo-vendase.

Gjithsesi ajo që dinë biologët, sugjeron se shumë prej këtyre pyjeve janë në telashe. Njëstudim i botuar së fundmi nga Kombet e Bashkuara, tregon se pyjet e leshterikëve kanë rënë në nivel global, dhe ndryshimi i klimës do ta përkeqësojë situatën. Pyjet e leshterikëve kanë shumë të përbashkëta me homologët e tyre në tokë.

Ato formojnë struktura tredimensionale, që u ofrojnë shtëpi shumë specieve. Ato kanëkurorën e gjetheve, trungun e butë dhe rrënjët. Por kanë edhe disa dallime kryesore. Për shembull, leshterikët nuk janë një bimë, por një lloj alge, një grup organizmash ujorë në një ambient krejtësisht të ndryshëm.

Po ashtu ato rriten shumë më shpejt sesa pemët – deri në gjysmë metri në ditë – në varësi të specieve. Disa lloje leshterikësh, si leshterikët gjigantë që janë të zakonshëm në brigjet e San Diegos, arrijnë në sipërfaqe për të formuar një kurorë. Këto pyje janë shumë të përhapura, duke mbuluar një sipërfaqe të oqeanit deri 5 herë më të madhe se ajo e të gjithë shkëmbinjve koralorë.

Ato mbështesin një diversitet mahnitës. Kështu, pjesa e tyre e ngjashme me rrënjët ofron strehë për peshqit e vegjël. Një studim zbuloi se një kërcell i vetëm leshteriku në Norvegji mbështeti afërsisht 80.000 organizma në 70 lloje të ndryshme. Mbi 1000 lloje bimësh dhe kafshësh gjenden në disa pyje leshterikësh në Kaliforni.

Kjo është veçanërisht e rëndësishme për njerëzit që konsumojnë rregullisht ushqim deti. Njëstudim ka zbuluar se 1 hektar pylli i tillë kontribuon mesatarisht me rreth 30.000 dollarë në vit për industrinë e peshkimit. Por përfitimet nuk ndalen këtu.

Ndërsa rriten, pyjet e leshterikëve, ashtu si ato në tokë, thithin shumë ndotje, duke përfshirë rrjedhjen e plehrave nga toka bujqësore dhe karbonin (shumica e të cilit hyn në oqean nga atmosfera). Kësisoj, ato po ndihmojnë në kompensimin e një pjese të madhe të emetimeve tona ndotëse që ndikojnë në ngrohjen globale.

Një studim i botuar në “Natyre”, vlerësoi se këto habitate sekuestrojnë të paktën 4.9 megaton karbon nga atmosfera çdo vit. Madje leshterikët largojnë më shumë karbon se sa ekosistemet e tjera. Por a janë në rrezik këto pyje? Përgjigja e thjeshtë është po.

Analiza më e fundit globale, e bazuar në të dhënat e vitit 2012, zbuloi se pyjet globale të leshterikëve po bien mesatarisht me një normë prej rreth 1.8 për qind në vit. Një nga arsyet kryesore është ndryshimi i klimës, që po i bën oqeanet më të ngrohta.

Ujërat e ngrohta kanë tendencën të bartin më pak lëndë ushqyese, gjë që e bën më të vështirë rritjen e pyjeve të tillë. Një arsye tjetër ka të bëjë me peshkimin e tepruar dhe pakësimin

e grabitqarëve detarë. Kur rrjetat e peshkimit kapin grabitqarët si iriqi, këta shumohen dhe kositin pyjet e leshterikëve. Lajmi i mirë është se nëse zhduken disa nga këto kërcënime, pyjet e leshterikëve mund të rikthehen me shpejtësi siç ishin më parë.

Marrë me shkurtime nga “Vox” – Bota.al

Lajmet

Lista Srpska ankohet në PZAP pasi KQZ s’ia certifikoi kandidatët e saj për zgjedhjet e 28 dhjetorit

Published

on

By

Lista Srpska është ankuar në Panelin Zgjedhor për Ankesa dhe Parashtresa (PZAP) për vendimin e Komisionit Qendror të Zgjedhjeve (KQZ) për të mos certifikuar kandidatët e saj për zgjedhjet e 28 dhjetorit.

Për këtë ka njoftuar anëtari i Kryesisë së Listës Srpska, Igor Simiq, i cili tha se vendimi i KQZ-së “përfaqëson një përpjekje të regjimit të Kurtit për t’u imponuar serbëve se kush do t’i përfaqësojë ata në parlament”.

Simiq tha për Kosovo Online se KQZ “tradicionalisht merr vendime të paligjshme për të parandaluar pjesëmarrjen e Listës Srpska në zgjedhjet e parakohshme parlamentare dhe tani po përpiqet të mos certifikojë kandidatët e saj për deputetë”.

“Mbrëmë vonë na dërguan një vendim në të cilin, citoj, thuhet ‘kontrollet e listës së kandidatëve nuk rezultuan në ndonjë gjetje që do të pengonte konfirmimin e asnjërit prej kandidatëve të Listës Srpska të paraqitur nga kjo parti për këto zgjedhje’. Pra, ata e shkruajnë këtë dhe pastaj keni një vendim që thotë ‘rekomandimi që u dha është refuzuar’”, tha Simiq.

Ai shtoi se të gjitha institucionet e Kosovës i kanë kontrolluar kandidatët e Listës Srpska dhe kanë përcaktuar se ata i plotësojnë të gjitha kërkesat ligjore në përputhje me Ligjin për Zgjedhjet e Përgjithshme.

“Megjithatë, u mor një vendim politik. Anëtarët e partive politike në KQZ nuk donin të certifikonin kandidatët tanë. Kjo tregon edhe një herë se sa shumë Kurti dhe regjimi i tij i frikësohen unitetit serb dhe fitores së Listës Srpska në zgjedhje”, tha Simiq,

Ai tha se ankesën në PZAP e bënë sot në mëngjes.

“Ne presim që Paneli Zgjedhor i Ankesave dhe Parashtresave ta anulojë vendimin. Por kjo konfirmon pikëpamjen se regjimi i Kurtit po bën gjithçka për të penguar serbët të kenë të drejtën të zgjedhin përfaqësuesit e tyre politikë, por përkundrazi dëshiron t’u imponojë atyre se kush do t’i përfaqësojë serbët brenda atij parlamenti”, tha ai.

Continue Reading

Lajmet nga UBT

Rektori i UBT-së merr pjesë në Kosova Health Forum 2025, duke theksuar rolin kyç të arsimit në zhvillimin e sektorit të shëndetësisë

Published

on

Rektori i UBT-së, Prof. Dr. Edmond Hajrizi, mori pjesë në Kosova Health Forum 2025, ku u diskutuan zhvillimet, sfidat dhe transformimet e nevojshme për avancimin e sistemit shëndetësor në Kosovë. Gjatë forumit, Rektori Hajrizi solli perspektivën e arsimit të lartë si një komponent thelbësor në formimin e profesionistëve të shëndetësisë dhe në forcimin e kapaciteteve të sektorit.

Në fjalën e tij, Rektori Hajrizi theksoi se UBT ka luajtur një rol vendimtar në krijimin dhe zhvillimin e programeve të reja shëndetësore, duke ndërtuar kapacitete që dikur nuk ekzistonin në vend. Ai nënvizoi se Kosova ka bërë përparime të rëndësishme në harmonizimin e kurrikulave me standardet dhe direktivat ndërkombëtare, duke arritur një nivel që shpesh krahasohet me vendet evropiane.

“Kosova ka hyrë në një proces të rregullimit të sistemit arsimor dhe të kurrikulave me direktiva të veçanta që e përcaktojnë qartë strukturën e kompetencave, dhe në shumë raste kemi qenë më përpara se disa vende evropiane”, tha Rektori Hajrizi.

Ai foli gjithashtu për sfidat aktuale të tregut të punës në sektorin shëndetësor, duke theksuar se rritja e kërkesës për profesionistë është ndikuar ndjeshëm nga situata në vendet evropiane, të cilat po përballen me plakjen e popullsisë dhe mungesën e fuqisë punëtore.

Continue Reading

Lajmet

​Kuvendi Komunal i Obiliqit bëhet me kryesues të ri

Published

on

By

Sot, Komuna e Obiliqit zgjodhi Kryesuesin e ri të Kuvendit Komunal. Me 11 vota pro dhe asnjë kundër, Kryesues i Kuvendit u zgjodh Sami Ahmeti. Në këtë mbledhje të jashtëzakonshme konstituive, mori pesë edhe kryetari i Komunës, Halil Thaçi.

“Gjatë seancës u zhvillua procesi i votimit për zgjedhjen e Kryesuesit të ri të Kuvendit Komunal. Me 11 vota pro dhe asnjë kundër, Kryesues i Kuvendit u zgjodh Sami Ahmeti”, thuhet në njoftim.

Ndërkaq, gjatë zhvillimit të kësaj seance, përfaqësuesit e AAK-së dhe Listës Serbe u larguan nga mbledhja, ndërsa nga radhët e LDK-së qëndruan vetëm dy anëtarë, ndërkohë që pjesa tjetër e grupit u largua.

Sipas njoftimit, kryetari Halil Thaçi uroi kryesuesin e ri dhe theksoi rëndësinë e bashkëpunimit, transparencës dhe funksionimit demokratik të Kuvendit në shërbim të qytetarëve të Komunës së Obiliqit.

Continue Reading

Lajmet nga UBT

Studentët e UBT dëgjojnë historinë e mbijetesës dhe guximit nga Vasfije Buqe Goodman

Published

on

Në kuadër të 16 Ditëve të Aktivizmit kundër Dhunës me Bazë Gjinore, QKRMT, në bashkëpunim me UBT , organizoi një takim të veçantë me studentët e UBT-së.

Në takim ishte e pranishme Vasfije Buqe Goodman, gruaja që theu heshtjen dhe u bë zëri i parë që i dha dinjitet dhe vend të merituar mbijetuesve të dhunës seksuale gjatë luftës. Ky takim prekës u fokusua në ballafaqimin me të kaluarën – një proces thelbësor për shërim dhe drejtësi.

Vasfija ndau me studentët forcën e saj, rrugëtimin e vështirë drejt së vërtetës dhe mesazhin e saj të fuqishëm për mbështetjen, empatinë dhe rolin jetik të brezit të ri në thyerjen e stigmas dhe në ndërtimin e një shoqërie që nuk hesht më.

Studentët dëgjuan, reflektuan dhe u frymëzuan nga një histori që nuk është vetëm personale, por edhe një thirrje kombëtare për dinjitet, drejtësi dhe ndryshim shoqëror.

Ky aktivitet u mbështet nga Ambasada e Mbretërisë së Bashkuar, duke nxitur përpjekjet e përbashkëta për të siguruar që askush të mos mbetet vetëm përballë dhimbjes së së kaluarës.

Continue Reading

Të kërkuara