Lajmet

Pyjet më misterioze në planet ndodhen nën ujë

Published

on

Nga Benji Jones

Disa kilometra në perëndim të San Diegos në ShBA, ndodhet një bregu i oqeanit që ndryshon shumë nga sipërfaqja. Uji është i ftohtë dhe ngjyrë blu. Ka disa alga deti jeshile që shkojnë deri në sipërfaqe. Por nëse zhytesh poshtë dallgëve, të shfaqet një mbretëri krejtësisht tjetër.

Poshtë gjendet një pyll shumë i bukur. Ai përbëhet jo nga pemët, por nga fijet e leshterikëve gjigantë, një specie algash që mund të rriten më shumë se një godinë 10-katëshe. Të lidhura me fundin e oqeanit, fijet e leshterikëve lëvizin ngadalë sipas rrymave. Tufat e peshqve, fokave dhe gjallesave të tjera ujore, kalojnë nëpër to si zogjtë nëpër kurorën e dendur të njëpylli mbi Tokë.

“Të zhytesh në një pyll të tillë nënujor, është si të futesh në një katedrale. Është thjesht diçka e mahnitshme”, thotë Xharret Birnes, ekolog detar në Universitetin e Masaçusets në Boston. Drita që hyn nga sipërfaqja filtron përmes leshterikëve, si të jenë xhama shumëngjyrëshe, i eksploron këtu pyje të veçantë prej më shumë se 20 vjetësh. Planeti ynë ka një sërë pyjesh të mëdhenj. Për shembull Amazonën apo pyjet borealë të Kanadasë dhe Rusisë.

Këto ekosisteme të famshme, përmbajnë jo vetëm një diversitet të jashtëzakonshëm kafshështë egra, por ruajnë sasi të mëdha karboni, që në të kundërt mund të ngrohnin akoma mëshumë planetin tonë. Nuk është e tepruar të thuhet se ekzistenca jonë varet prej tyre. Por po aq të rëndësishëm janë edhe pyjet e deteve.

Të ndodhura në ujërat e ftohta të afro 1/4 e brigjeve të botës, pyjet e leshterikëve janë baza mbështetëse e shumë ekosistemeve detare. Ato mbështesin peshkimin bregdetar, duke ndihmuar në ruajtjen e industrisë së ushqimeve të detit. Po ashtu thithin sasi të mëdha të ndotjes dhe ndihmojnë në kapjen e gazeve që ngrohin planetin.

Një studim i fundit, i vlerësoi këto përfitime në masën 500 miliardë dollarë në vit në mbarë botën. Por me gjithë vlerën e tyre të madhe, shkencëtarët dinë çuditërisht pak për pyjet e leshterikëve. Të paplota janë edhe të dhënat se si reagojnë ato ndaj ndryshimeve klimatike dhe kërcënimeve të tjera, si përhapja e specieve jo-vendase.

Gjithsesi ajo që dinë biologët, sugjeron se shumë prej këtyre pyjeve janë në telashe. Njëstudim i botuar së fundmi nga Kombet e Bashkuara, tregon se pyjet e leshterikëve kanë rënë në nivel global, dhe ndryshimi i klimës do ta përkeqësojë situatën. Pyjet e leshterikëve kanë shumë të përbashkëta me homologët e tyre në tokë.

Ato formojnë struktura tredimensionale, që u ofrojnë shtëpi shumë specieve. Ato kanëkurorën e gjetheve, trungun e butë dhe rrënjët. Por kanë edhe disa dallime kryesore. Për shembull, leshterikët nuk janë një bimë, por një lloj alge, një grup organizmash ujorë në një ambient krejtësisht të ndryshëm.

Po ashtu ato rriten shumë më shpejt sesa pemët – deri në gjysmë metri në ditë – në varësi të specieve. Disa lloje leshterikësh, si leshterikët gjigantë që janë të zakonshëm në brigjet e San Diegos, arrijnë në sipërfaqe për të formuar një kurorë. Këto pyje janë shumë të përhapura, duke mbuluar një sipërfaqe të oqeanit deri 5 herë më të madhe se ajo e të gjithë shkëmbinjve koralorë.

Ato mbështesin një diversitet mahnitës. Kështu, pjesa e tyre e ngjashme me rrënjët ofron strehë për peshqit e vegjël. Një studim zbuloi se një kërcell i vetëm leshteriku në Norvegji mbështeti afërsisht 80.000 organizma në 70 lloje të ndryshme. Mbi 1000 lloje bimësh dhe kafshësh gjenden në disa pyje leshterikësh në Kaliforni.

Kjo është veçanërisht e rëndësishme për njerëzit që konsumojnë rregullisht ushqim deti. Njëstudim ka zbuluar se 1 hektar pylli i tillë kontribuon mesatarisht me rreth 30.000 dollarë në vit për industrinë e peshkimit. Por përfitimet nuk ndalen këtu.

Ndërsa rriten, pyjet e leshterikëve, ashtu si ato në tokë, thithin shumë ndotje, duke përfshirë rrjedhjen e plehrave nga toka bujqësore dhe karbonin (shumica e të cilit hyn në oqean nga atmosfera). Kësisoj, ato po ndihmojnë në kompensimin e një pjese të madhe të emetimeve tona ndotëse që ndikojnë në ngrohjen globale.

Një studim i botuar në “Natyre”, vlerësoi se këto habitate sekuestrojnë të paktën 4.9 megaton karbon nga atmosfera çdo vit. Madje leshterikët largojnë më shumë karbon se sa ekosistemet e tjera. Por a janë në rrezik këto pyje? Përgjigja e thjeshtë është po.

Analiza më e fundit globale, e bazuar në të dhënat e vitit 2012, zbuloi se pyjet globale të leshterikëve po bien mesatarisht me një normë prej rreth 1.8 për qind në vit. Një nga arsyet kryesore është ndryshimi i klimës, që po i bën oqeanet më të ngrohta.

Ujërat e ngrohta kanë tendencën të bartin më pak lëndë ushqyese, gjë që e bën më të vështirë rritjen e pyjeve të tillë. Një arsye tjetër ka të bëjë me peshkimin e tepruar dhe pakësimin

e grabitqarëve detarë. Kur rrjetat e peshkimit kapin grabitqarët si iriqi, këta shumohen dhe kositin pyjet e leshterikëve. Lajmi i mirë është se nëse zhduken disa nga këto kërcënime, pyjet e leshterikëve mund të rikthehen me shpejtësi siç ishin më parë.

Marrë me shkurtime nga “Vox” – Bota.al

Lajmet

KQZ: Fillon regjistrimi për votim të personave me nevoja të veçanta

Published

on

By

Komisioni Qendror i Zgjedhjeve ka njoftuar se ka nisur procesi i regjistrimit për votim të personave me nevoja të veçanta, në kuadër të zgjedhjeve që do të mbahen më 28 dhjetor në Kosovë.

Sipas KQZ-së, qytetarët që për shkak të aftësisë së kufizuar ose nevojave të veçanta nuk mund të votojnë në qendrën e tyre të votimit, mund të aplikojnë për të votuar nga shtëpia përmes ekipeve mobile.

Afati për regjistrim është caktuar nga 11 deri më 21 dhjetor 2025. Aplikimet mund të bëhen përmes platformës zyrtare të KQZ-së: vpnv.kqz-ks.org, ose fizikisht në Zyrën e Komisionit Komunal të Zgjedhjeve.

Për informacione shtesë, KQZ ka vënë në dispozicion këto kontakte:
WhatsApp / Viber: +383 46 13 00 13
Linja pa pagesë: 0800 55 555

 

Continue Reading

Lajmet

REL: Transiti i pasigurt: Kosovarët “nën gjykimin” e Serbisë

Published

on

By

Kur Tefik Mustafa u kthye në Kosovë pas më shumë se një viti në burgjet e Serbisë, familja e tij e pa të thyer fizikisht dhe emocionalisht.

Sot ai është në Zvicër, duke trajtuar problemet me shikim dhe një krizë nervore – pasoja këto të drejtpërdrejta të kushteve të rënda në burgun ku u mbajt, sipas familjes.

Historia e tij është vetëm një nga shumë rastet e ngjashme të viteve të fundit, kur qytetarë të Kosovës janë arrestuar nga autoritetet serbe gjatë udhëtimeve transit.

Nga udhëtim transit, në 13 muaj paraburgim

Djali i tij, Qamili, rrëfen se Tefik Mustafa – shtetas i Kosovës dhe i Italisë – u nis më 1 qershor 2024 drejt Sllovenisë, përmes Serbisë – rrugë që e kishte përdorur dhjetëra herë më parë.

Në vendkalimin kufitar të Merdares, midis Kosovës dhe Serbisë, ai u ndalua nga policia serbe.

E detyruan që telefonatën e fundit me familjen ta bënte në gjuhën serbe. Pastaj, për 79 ditë nuk na lejuan asnjë kontakt”, rrëfen Qamili për Radion Evropa e Lirë.

Pas një muaji paraburgim në Prokuple, Tefiku u transferua në një burg të sigurisë së lartë në Beograd.

Sipas të birit, ai u akuzua për organizimin e rrëmbimit të tre policëve serbë në qershor të vitit 1999, në magjistralen Prishtinë-Gjilan.

Për familjen, akuza ishte absurde, sepse, siç thotë Qamili, Tefiku as që ndodhej në Kosovë në atë kohë.

Nga viti 1997, ai jetoi dhe punoi në Gjermani, deri më 2004, kur u kthye për herë të parë në Kosovë, pas përfundimit të luftës, thotë Qamili.

Prokuroria kërkoi 27 vjet burg, por Gjykata e dënoi me një vit. Në fund, sipas Qamilit, Tefikun “e shpallën të pafajshëm” dhe e liruan pas 13 muajsh në paraburgim.

Nuk kanë gjetur fakte. Plus, kur e kanë liruar babanë, e kanë shpallur të pafajshëm”, thotë ai.

Qamili pretendon se gjatë kohës në burg, Tefikut i është dëmtuar rëndë shikimi për shkak të ambientit të errët, në të cilin është mbajtur.

Babai, për momentin, gjendet në Zvicër. Ka shkuar për vizitë dhe për trajtim mjekësor, lidhur me problemin me sy, por edhe për një lloj ‘bllokade’… është një lloj krize nervore”, shpjegon ai.

Po sipas tij, familja ka shitur prona dhe është futur në borxhe “për të paguar qindra mijëra euro”, që avokatët serbë kërkonin për ta nxjerrë të lirë.

Gjashtë të arrestuar dhe një i zhdukur më 2025

Ministria e Punëve të Jashtme dhe Diasporës e Kosovës (MPJD) nuk iu përgjigj pyetjeve të Radios Evropa e Lirë në lidhje me shtetasit e Kosovës, të arrestuar në Serbi këtë vit.

Por, burime të REL-it brenda MPJD-së konfirmojnë se deri më tash këtë vit janë regjistruar gjashtë raste arrestimesh dhe një rast rrëmbimi nga autoritetet serbe.

Të arrestuarit, sipas tyre, dyshohen për “krime lufte” ose “vepra kundër rendit kushtetues të Serbisë”.

Rastet e të arrestuarve në Serbi, sipas burimeve në MPJD

Arbnor Spahiu – i arrestuar në qershor nën dyshimet për “vrasje të rëndë” në Banjskë; u lirua më 21 nëntor.

Lulzim Halili – i arrestuar në korrik, i akuzuar për “krime lufte”; mbetet në paraburgim.

Sasha Gjorgjeviq – i arrestaur në korrik, nën dyshimet për “bashkëpunim me Shërbimin Informativ të Shtetit të Shqipërisë (SHISH), përmes Agjencisë Kosovare të Inteligjencës (AKI)”; mbetet në paraburgim.

Behar Preniqi – i arrestuar në gusht, si “pjesëtar i dyshuar i UÇK-së”; mbetet në paraburgim.

Hazir Haziri – i arrestuar në shtator nën dyshimet për “krime lufte”; mbetet në paraburgim.

Avni Qenaj – i arrestuar në nëntor për “krime lufte”; gjykata në Beograd i dha një muaj paraburgim.

Millan Vukashinoviq dyshohet se është rrëmbyer nga xhandarmëria serbe në Leposaviq – pjesa veriore e Kosovës – më 1 nëntor.

Më 14 gusht, autoritetet serbe kanë njoftuar se i kanë ndaluar edhe dy persona me inicialet X.E. dhe B.E. (Xhemajl dhe Bashkim Emini) në pikën kufitare mes Serbisë dhe Hungarisë, Horgosh, nën dyshimet se si pjesëtarë të UÇK-së, “kanë kryer krime lufte kundër popullsisë civile”. Pesë ditë më pas, ata janë liruar.

Shifrat që nuk i di askush

Avokatët nga Kosova nuk mund t’i mbrojnë qytetarët e ndaluar në Serbi pa licenca serbe, por bashkëpunojnë me avokatë vendas.

Arianit Koci, i angazhuar në disa prej rasteve, thotë se shifrat zyrtare janë “relativisht të pasakta”.

Ka raste kur biznesmenë të caktuar janë ndaluar – me pretendimet se kanë kryer krime të luftës – dhe më pas janë liruar. Por, ata kanë insistuar që të mos bëhen publike këto informata, për shkak se, sipas tyre, ata duhet të vazhdojnë të kalojnë nëpër Serbi”, thotë Koci për Radion Evropa e Lirë.

Ai përmend edhe rastin e një ish-polici që u ndalua për disa orë dhe u lirua pa u marrë vesh nga askush.

Ka shumë raste të tilla”, thotë ai dhe shton se Serbia “i zvarrit qëllimisht procedurat”.

Në rastin e Hazir Hazirit, dëshmitarët e kanë shfajësuar. Por, prokuroria tani kërkon ta kontrollojë telefonin e tij të vitit 2025 për një ngjarje të vitit 1999. Si është e mundur kjo?”, pyet ai.

Sipas tij, Haziri ka kaluar dhjetëra herë më parë nëpër territorin e Serbisë dhe nuk është ndaluar deri në shtatorin e sivjetmë.

Qytetarët janë [dëm] kolateral. Gjithmonë pëson individi kur dy shtetet kanë probleme. Këtë mekanizëm, si duket, Serbia po e shfrytëzon në mënyrë brutale”, shton Koci.

Arrestimet si instrument politik

Ekspertët, gjithashtu, vlerësojnë se këto ndalime ndodhin zakonisht kur tensionet mes Kosovës dhe Serbisë rriten.

Në dy vjetët e fundit, ato kanë qenë të larta, për shkak të disa veprimeve të Qeverisë së Kosovës për të shtrirë autoritetin e saj edhe në pjesën veriore të vendit, ku popullata shumicë serbe vazhdon të jetë e ndikuar nga pushteti në Beograd.

Behxhet Shala, nga Këshilli për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive të Njeriut në Kosovë, thotë se qytetarët janë bërë “kolateral politik”.

Është një lojë ‘ping-pong’. Është një kolateral që e paguajnë qytetarët e Kosovës për shkak të raporteve të tensionuara me Serbinë, si dhe për shkak se Kosova dhe Serbia kanë mbetur nën hijen e interesimit ndërkombëtar, si pasojë e luftimeve në Ukrainë dhe zhvillimeve në Lindjen e afërt”, thotë Shala për Radion Evropa e Lirë.

Sipas tij, Serbia po simulon “reciprocitet”, duke pretenduar se po arreston kosovarë si kundërpërgjigje për procedurat në Kosovë ndaj serbëve.

… por, çdo ndalim i jashtëligjshëm është shkelje e të drejtave të njeriut. Arrestimi e pastaj lirimi i shfajëson në letër, por dëmi ndaj personit është i pariparueshëm”, thotë ai.

Shala kritikon klasën politike në të dyja vendet që po i përdor këto raste vetëm për retorikë, pa bërë përpjekje për të ndërtuar mekanizma të vërtetë bashkëpunimi, me ndërmjetësim ndërkombëtar ose ndërinstitucional.

Gjatë këtij viti, MPJD-ja e Kosovës ka përsëritur disa herë thirrjen që shtetasit kosovarë të shmangin udhëtimin përmes territorit të Serbisë, duke vlerësuar se “Serbia nuk është më një territor, i cili ofron siguri minimale për integritetin fizik dhe juridik të shtetasve të Republikës së Kosovës, në veçanti ndaj shqiptarëve”.

Territori i këtij vendi shfrytëzohet sidomos nga shtetasit që duan të kalojnë në territor të BE-së, duke hyrë fillimisht nga Serbia në Hungari, si dhe anasjelltas nga diaspora që viziton Kosovën.

Prishtina dhe Beogradi i kanë hequr dokumentet për hyrje-dalje nga vera e vitit 2022.

Mes tjerave, ato kanë edhe Marrëveshje për Ndihmë të Ndërsjellë Juridike, të arritur qysh në vitin 2013 me ndërmjetësimin e Bashkimit Evropian, por bashkëpunimi në praktikë gati se nuk ekziston.

Arrestimet si pasojë e mungesës së dialogut

Politologu nga Beogradi, Ognjen Gogiq, e sheh valën e arrestimeve të shtetasve të Kosovës në Serbi, si dhe të serbëve të Kosovës, si pasojë të drejtpërdrejtë të ndërprerjes së dialogut politik mes dy vendeve.

Sipas tij, që nga takimi i fundit i nivelit të lartë në shtator të vitit 2023, komunikimi mes palëve është “praktikisht i shkatërruar”.

E gjithë kjo tregon se dialogu nuk po funksionon. Arrestimet pa asnjë koordinim janë dëshmi se të gjitha kanalet e komunikimit janë rrënuar”, thotë Gogiq për Radion Evropa e Lirë.

Sipas Gogiqit, arrestimet e shtetasve të Kosovës në Serbi janë edhe rezultat i presionit të brendshëm politik.

Procedurat penale të nisura në Kosovë kundër disa zyrtarëve serbë – përfshirë edhe drejtues të Listës Serbe për shkelje të dyshuara të ligjeve në Kosovë – kanë krijuar pritshmëri te publiku në Serbi që Beogradi të “përgjigjet”.

Për ta qetësuar këtë opinion, thotë Gogiq, autoritetet serbe shpesh arrestojnë kosovarë gjatë transitit.

Por këto lëvizje, sipas tij, janë edhe një mesazh politik për Prishtinën: “Është simptomatike që arrestimet ndodhin pothuajse paralelisht, në të dyja anët.”

Gogiq shton se tensionet e brendshme në Serbi – protestat e shumta kundër pushtetit që prej nëntorit të kaluar – e ushqejnë po ashtu këtë dinamikë.

Një pjesë e opinionit e akuzon presidentin serb, Aleksandar Vuçiq, për “butësi” ndaj Kosovës, dhe arrestimet shërbejnë si përgjigje politike ndaj këtyre kritikave, sipas tij.

Gogiq paralajmëron se pa bashkëpunim mes dy sistemeve të drejtësisë – qoftë edhe përmes misionit të BE-së në Kosovë, EULEX – qytetarët e Kosovës dhe të Serbisë do të vazhdojnë të përballen me pasiguri juridike, duke mos e ditur se “çfarë i pret” kur hyjnë në territorin e palës tjetër./REL

Continue Reading

Lajmet

Polici jashtë detyrës paralajmëron për mjegullën, sulmohet nga i dyshuari

Published

on

By

Një zyrtar policor, i cili ishte jashtë detyrës zyrtare, është sulmuar fizikisht mbrëmjen e së mërkurës në autostradën që kalon përmes Suharekës.

Sipas informacioneve nga raporti i Policisë së Kosovës, zyrtari kishte ndalur automjetin e tij pasi kishte hasur në dy vetura të ndaluara në shiritin anësor të rrugës. Ai u kishte kërkuar drejtuesve të mjeteve që të vendosnin masa sigurie, për shkak të mjegullës së dendur që po mbretëronte në zonë dhe rrezikut të mundshëm për aksidente.

Gjatë komunikimit, njëri nga drejtuesit e automjeteve dyshohet se e ka sulmuar fizikisht policin, i cili më pas ka marrë trajtim mjekësor në QKMF Suharekë.

Policia ka njoftuar se njësitet e saj janë vënë në kërkim të të dyshuarit, ndërsa rasti po hetohet.

Viktima mashkull kosovar, zyrtar policor i cili ishte jashtë detyrës zyrtare dhe ishte duke lëvizur në auto udhë, ka hasur në dy mjete të ndaluara në shirit rrugor në auto udhë. Viktima është ndaluar dhe ka biseduar me vozitësit  për arsyen e ndaljes ku i njëjti ka kërkuar që të marrin masa për siguri për shkak të kushteve atmosferike-mjegullës pasi mund të shkaktohet ndonjë aksident, pas bisedës me ta, i dyshuar e ka sulmuar fizikisht viktimën. Viktima ka pranuar tretman mjekësor në QKMF Suharekë. Njësitet policore janë në kërkim të dyshuarit.” thuhet në njoftim nga Policia e Kosovës.

Continue Reading

Lajmet

Fushë Kosovë: E mitura raporton abuzim seksual, i dyshuari arrestohet

Published

on

By

Një rast i rëndë i abuzimit seksual ndaj një të miture është raportuar të mërkurën rreth orës 10:30 në Fushë Kosovë.

Policia ka njoftuar se i dyshuari, një burrë kosovar, është arrestuar menjëherë pas raportimit dhe me vendim të prokurorit është dërguar në mbajtje.

Viktima e mitur femër kosovare ka raportuar se ishte abuzuar seksualisht nga i dyshuari mashkull kosovar. Me vendim të prokurorit i dyshuari është arrestuar dhe dërgohet në mbajtje“, thuhet në raport.

Continue Reading

Të kërkuara