Kuriozitete

Psikologjia e narcisizmit

Psikologët njohin dy forma të narcisizmit: narcisizmin madhështor dhe të brishtë.

Published

on

Keith Campbell

Shumë përpara se të shkrepej selfie i parë, grekët dhe romakët e lashtë kishin një mit për dikë që ishte paksa shumë i fiksuar pas imazhit të tij. Sipas rrëfimit, Narcisi ishte një djalë i pashëm që endej nëpër botë në kërkim të dikujt për ta dashuruar. Pasi refuzoi një nimfë të quajtur Echo, ai hodhi sytë mbi reflektimin e vetes në ujin e një lumi dhe ra në dashuri me të. Në pamundësi për t’ia shqitur sytë vetes, Narcisi u mbyt. Një lule mbiu në vendin ku ai vdiq, dhe ne e quajmë atë lule Narcisi.

Kjo legjendë rrok idenë bazë të narcisizmit, vetëpërfshirjes së tepruar dhe ndonjëherë të dëmshme. Por nuk është vetëm një lloj personaliteti që shfaqet në artikujt e këshillave. Në fakt është një grup tiparesh të klasifikuara dhe të studiuara nga psikologët. Përkufizimi psikologjik i narcisizmit është një imazh i fryrë, madhështor mbi veten.

Në shkallë të ndryshme, narcisistët mendojnë se duken më mirë, më të zgjuar dhe më të rëndësishëm se njerëzit e tjerë dhe se meritojnë trajtim të veçantë. Psikologët njohin dy forma të narcisizmit si një tipar personaliteti: narcisizmin madhështor dhe të brishtë. Ekziston edhe çrregullimi i personalitetit narcisist, një formë më ekstreme.

Narcisizmi i madhështisë është lloji më i njohur, i karakterizuar nga ekstroversioni, dominimi dhe kërkimi i vëmendjes. Narcizistët shkojnë pas vëmendjes dhe pushtetit, ndonjëherë si politikanë, të famshëm ose udhëheqës kulturorë. Sigurisht, jo të gjithë ata që ndjekin këto pozicione pushteti janë narcisistë. Shumë e bëjnë këtë për arsye shumë pozitive, si arritja e potencialit të tyre të plotë ose ndihma për të përmirësuar jetën e njerëzve. Por individët narcisistë kërkojnë pushtet, për statusin dhe vëmendjen që e shoqëron atë.

Ndërkohë, narcisistët e brishtë mund të jenë të qetë dhe të rezervuar. Ata kanë një ndjenjë të fortë të së drejtës, por kërcënohen ose nënvlerësohen kollaj.

Në secilin rast, ana e errët e narcizismit shfaqet në një afat të gjatë. Narcisistët priren të veprojnë në mënyrë egoiste, kështu që udhëheqësit narcisistë mund të marrin vendime të rrezikshme ose joetike, dhe partnerët narcisistë mund të jenë të pandershëm ose të pabesë. Kur pikëpamja e tyre rozë për veten sfidohet, ata mund të bëhen të zemëruar dhe agresivë. Është si një sëmundje ku të sëmurët ndihen mjaft mirë, por njerëzit rreth tyre vuajnë.

E çuar në ekstrem, kjo sjellje klasifikohet si një çrregullim psikologjik i quajtur çrregullim i personalitetit narcisist. Prek një deri në dy përqind të popullsisë, më shpesh meshkujt. Është gjithashtu një diagnozë e rezervuar për të rriturit. Të rinjtë, veçanërisht fëmijët, mund të jenë shumë të përqendruar te vetja, por kjo mund të jetë thjesht një pjesë normale e zhvillimit.

Edicioni i pestë i Manualit Diagnostik dhe Statistikor të Shoqatës Psikiatrike Amerikane përshkruan disa tipare që lidhen me çrregullimin e personalitetit narcisist. Ato përfshijnë një pikëpamje madhështore për veten, probleme me ndjeshmërinë, ndjenjën e të drejtës dhe nevojën për admirim ose vëmendje. Ajo që i bën këto tipare një çrregullim të vërtetë personaliteti është se ato marrin përsipër jetën e njerëzve dhe shkaktojnë probleme të rëndësishme. Imagjinoni që në vend që të kujdeseni për bashkëshortin ose fëmijët, t’i përdorni ata si burim vëmendjeje ose admirimi. Ose imagjinoni që në vend që të kërkoni reagime konstruktive për performancën tuaj, t’u thoni të gjithëve që u përpoqën t’ju ndihmojnë se e kishin gabim.

Atëherë, çfarë e shkakton narcisizmin? Studimet e shumta flasin për një komponent të fortë gjenetik, megjithëse nuk e dimë se cilat gjene janë të përfshira. Por mjedisi gjithashtu ka rëndësi. Prindërit që e vendosin fëmijën e tyre në një piedestal mund të nxisin narcizismin e madhështisë, dhe prindërit e ftohtë dhe kontrollues mund të kontribuojnë në narcizismin e brishtë.

Narcisizmi gjithashtu duket të jetë më i lartë në kulturat që vlerësojnë individualitetin dhe vetëpromovimin. Në Shtetet e Bashkuara, për shembull, narcizismi si tipar personaliteti është rritur që nga vitet 1970, kur fokusi bashkësor i viteve ’60 i la vendin lëvizjes së vetëvlerësimit dhe rritjes së materializmit. Kohët e fundit, mediat sociale kanë shumëfishuar mundësitë për vetëpromovim, megjithëse vlen të përmendet se nuk ka asnjë provë të qartë që mediat sociale shkaktojnë narcizisëm. Përkundrazi, ajo u ofron narcizistëve një mjet për të kërkuar statusin dhe vëmendjen shoqërore.

Atëherë, a munden t’i përmirësojnë narcisistët këto tipare negative? Po! Çdo gjë që nxit reflektimin e ndershëm mbi sjelljen e tyre dhe kujdesin për të tjerët, si psikoterapia ose praktikimi i dhembshurisë ndaj të tjerëve, mund të jetë e dobishme. Vështirësia është se mund të jetë sfiduese për njerëzit me çrregullim të personalitetit narcizist që të vazhdojnë të punojnë për të përmirësuar veten. Për një narcizist, vetë-reflektimi është i vështirë nga një këndvështrim jo i këndshëm. / TED Talks – Bota.al

Continue Reading

Kuriozitete

Nga numri i telefonit te analizat mjekësore, cilat informacione nuk duhet të ndajmë me ChatGPT

Published

on

Inteligjenca artificiale mund të jetë mjet i vlefshëm gjatë përditshmërisë, por rekomandohet që duhet të kemi kujdes në përdorimin e saj.

Prania e ChatGPT në jetë po bëhet më e dukshme. Siç mësojnë njerëzit nga chatbot-e, po ashtu edhe këta të fundit mësojnë prej nesh përmes bisedave që bëjmë. Ekspertët në fushën e inteligjencës bëjnë thirrje për kujdes, pasi ka informacione si psh nga numri i telefonit, adresa e shtëpisë apo testet mjekësore nuk duhet të ndahen me chatbot – jo vetëm për arsye privatësie, por edhe për të shmangur keqpërdorimin ose rrjedhjen e mundshme të të dhënave.

Paralajmërime nga vetë krijuesit

Edhe vetë kompanitë që zhvillojnë sistemet e AI i njohin rreziqet. OpenAI thotë: “ Ju lutemi mos ndani informacione të rëndësishme në biseda”, ndërsa Google u bën thirrje përdoruesve të Gemini të jenë të kujdesshëm: “ Mos vendosni informacione konfidenciale ose të dhëna që nuk do donit t’i shihte askush”

Siç vë në dukje WSJ, bisedat me chatbot mund të përdoren për të trajnuar modelet e ardhshme dhe fjalë kyçe që lidhen me çështjet e sigurisë si dhuna mund të shkaktojnë auditime të brendshme nga vetë kompania.

Pesë kategori të dhënash që nuk duhet të ndani

Informacioni personal identifikimi – ID ose numri i pasaportës, data e lindjes, adresa e shtëpisë dhe numri i telefonit janë informacione që duhet të mbahen jashtë bisedave me AI.

Të dhënat mjekësore – Asnjëherë mos kërkoni të bëni interpretim të testeve mjekësore në Chat GPT.

Informacioni financiar – Shmangni futjen e numrave të llogarive bankare ose informacioneve të tjera të ndjeshme financiare.

Detajet e punës suaj – Përdoruesit që përdorin chatbot në rutinën e tyre të përditshme të punës ekspozojnë pa vetëdije të dhënat e klientëve ose informacionet e brendshme të kompanive të tyre. Nëse përdorimi i AI është thelbësor për punën, rekomandohet që të përdoren abonimet profesionale.

Detajet e hyrjes – Chatbot-et nuk janë ndërtuar për të vepruar si vend për fjalëkalime, PIN ose kredenciale të tjera aksesi.

Continue Reading

Kuriozitete

Princesha Diana: Letra që zbulon sa e vetmuar ndihej në pallat

Published

on

Të gjitha objektet që tregojnë historinë e jetës së Princeshës Diana dhe ofrojnë informacion mbi familjen mbretërore britanike tani janë në ankand. Midis tyre është një letër e shkruar me dorë dy ditë pas dasmës së saj me Mbretin e ardhshëm Charles.

Ankandet Julien’s prezantojnë koleksionin e jashtëzakonshëm, “Stili i Princeshës Diana dhe një Koleksion Mbretëror”, me më shumë se 300 pjesë historike në një nga ankandet më të mëdha të artikujve që dikur i përkisnin Princeshës së ndjerë të Uellsit.

Së bashku me shumë artikuj të modës të paraqitur në ankand, i cili fillon më 26 qershor në The Peninsula Beverly Hills, ka edhe një artikull veçanërisht të veçantë. Koleksioni përfshin një letër të shkruar me dorë dhe të nënshkruar nga Princesha Diana drejtuar Mark Simpson, një punonjës i Pallatit Buckingham.

Letra mban datën 31 korrik 1981, vetëm dy ditë pas dasmës së saj me Princin e atëhershëm Charles.

“Kjo është një nga veprat e mia të preferuara”, thotë Martin Nolan, bashkëthemelues dhe drejtor ekzekutiv i Julien’s Auctions, për revistën PEOPLE gjatë një parapamjeje të artikujve të ankandit.

“Është disa ditë pas dasmës së saj.” “Ajo jetonte në Pallatin e Buckinghamit, ishte periudha kur po përshtatej nga jeta normale në jetë pallati”, tha Nolan.

Kështu që ajo duhej të mësonte nga mbretëresha të përkulej dhe të gjitha këto.” Por, ajo po kalonte mirë me Mark Simpsonin.”Ata ishin pothuajse në të njëjtën moshë, ai ishte pak më i madh se ajo “, shton Nolan. “Në letër ajo flet për sa e vetmuar ishte kur ishte në pallat.”

Letra thotë: “I dashur Mark, doja vetëm të të falënderoja për gjithë mirësinë dhe durimin që më ke treguar që kur u zhvendosa në Pallatin e Buckinghamit. Qëndrimi im u bë shumë më i lehtë nga shoqëria jote, pasi ishte shumë e vetmuar dhe qeshëm aq shumë, saqë nuk mund të të falënderoj mjaftueshëm. Shpresoj se ke mundur ta shijosh të mërkurën dhe se të ka pëlqyer fustani im.”

Nesër do të nisem për në Britani, me të gjithë këta burra përreth. Duhet të kem kujdes nga Evelina! Lajmi i keq është se nuk kam ngrënë asnjë drithëra – më vjen keq. Si do t’ia dal pa tasat me drithëra? [fytyrë që qesh]. Një falënderim i madh që je vetvetja – Me shumë dashuri, Diana.”

Letra tregon se ditët e para të Dianës si princeshë nuk ishin aspak argëtuese.

Continue Reading

Kuriozitete

Pse bllokohen veshët në avion? Ja si ta zgjidhni këtë problem

Published

on

Nuk ka rëndësi se pse po e bëni udhëtimin e radhës! Mund të jenë pushimet, udhëtim pune apo çështje tjetër, me siguri që ka fenomen me të cilin jeni përballuar sa herë që keni bërë udhëtime të tilla: bllokimi i veshëve apo ajo që nga auditologët quhet “veshi i avionit”.

Ndryshe quhet “barotrauma e veshit”, veshi i avionit është zhurma e dhimbshme e veshit që ndodh kur avioni është në ngjitje ose zbritje. Nëse për disa persona kjo është një ndjesi irrituese, për të tjerë është shqetësim që zgjat edhe pas daljes nga avioni.

Për të shmangur fluturimet, auditologia Sarah Lundstrom shpjegon më shumë rreth këtij fenomeni.

Çfarë është “veshi i avionit”?

“Kjo ndodh kur “veshi mbyllet për shkak të ndryshimeve të presionit të ajrit gjatë fluturimit,” shpjegon mjekja Lundstrom. Lajmi i mirë është se ndërkohë që kjo gjendje krijon njëfarë shqetësimi, kjo nuk dëmton daullet e veshit tuaj.

Pse kumbojnë veshët në avion?

Arsyeja pse përjetoni dhimbje veshi gjatë udhëtimeve me avion është për shkak të ndryshimit të presionit të ajrit. “Kur ka një ndryshim në presionin e ajrit të jashtëm, kjo shkakton shtyrjen e daulles së veshit dhe mbylljen e tubit eustachian,” shton mjekja.

Si ta parandaloni si fenomen?

Sipas mjekes Lundstrom, mund të përtypni çamçakëz ose mbani karamele gjatë fluturimit për të ndihmuar në mbajtjen e “veshit të mesëm dhe tubit eustachian në lëvizje dhe të hapur”. Megjithatë, nëse nuk keni çamçakëz ose karamele me vete, mos u frikësoni.

“Gjatë fluturimit, gëlltisni diçka ose mbyllni hundën e të fryni ajrin për të nxitur tubit eustachian të hapet që të lehtësojë presionin,” përfundon Lundstrom.

Continue Reading

Kuriozitete

NASA zbulon pasuri të pallogaritshme ari në thellësitë e oqeanit

Published

on

Oqeanet mbajnë rezervat më të mëdha të arit në botë, por ato janë ende të paarritshme.

Një ekip shkencëtarësh të NASA-s ka zbuluar se oqeanet “mbajnë” rezervën më të madhe të arit, e cila vlerësohet në 20 milionë ton. Nxjerrja e metalit të çmuar që zotërojnë, sjell sfida për shkak të përqendrimit të tij të ulët në ujin e detit.

Sasia e raportuar ka tronditur botën, pasi tejkalon sasinë totale të arit të gjetur nga njeriu gjatë gjithë historisë së tij.

Teknologjia që i është vënë në dispozicion njerëzimit nuk lejon një mekanizëm minerar ekonomikisht të qëndrueshëm, uji i detit përmban metale që e bëjnë të vështirë ndarjen e arit. Ari i tretur nuk është i vetmi burim i vlefshëm që deti “ruan”.

Elemente tjera të rëndësishme që detet dhe oqeanet kanë janë depozitat e sulfurit hidrotermal. Këto janë depozita që janë më të arritshme sesa ari i tretur dhe mund të nxirren përmes minierave nënujore.

Minierat në det paraqesin rreziqe shkatërruese për ekosistemet detare, kjo rrezikon mijëra specie të reja, shkatërron shumë habitate detare dhe ndryshimi i zinxhirëve ushqimorë paraqet rreziqe të konsiderueshme.

Disa territore, si Papua Guinea e Re, filluan ta zbatojnë këtë praktikë. Debati mjedisor përqendrohet në ndikimet tragjike që aktivitetet minerare kanë në ekosistemet detare, duke lënë anash mundësitë ekonomike që j’u ofrojnë vendeve.

Mundësi reale që deti mund të na ofrojë burimet e tij më të vlefshme

Disa shkencëtarë mbajnë gjallë shpresën se zhvillimet teknologjike do të na lejojnë të arrijmë në zgjidhje të qëndrueshme në të ardhmen për shfrytëzimin e burimeve detare. Nuk është e pamundur që një ditë të shfaqen teknologji që do të lejojnë nxjerrjen e arit nga deti pa shkaktuar dëme të konsiderueshme në mjedisin detar.

Derisa të ndodhë kjo, ari vazhdon të fshihet në thellësitë e detit, madje edhe për vende si Spanja, me disa dete dhe oqeane që lagen në plazhet e saj, gjë që mund t’i sjellë vendit iberik miliona ose miliarda euro.

Thesari më i madh i njerëzimit qëndron i fshehur në det, e në të njëjtën kohë, Kina ka surprizuar me zbulimin e 230 miliardë ton ari të bardhë në shtratin e detit.

Continue Reading

Të kërkuara