Përmasat e jetës, përkushtimi ndaj traditave dhe përhapja e historisë së trashëgimisë kulturore janë në thelb të identitetit. Në vitin 1983, një iniciativë e ndritur u zuri për dore nga Këshilli Ndërkombëtar për Monumentet dhe Lokalitetet (ICOMOS), një ditë në vit, bota bën një pauzë për të festuar përtej kufijve të një kulture të vetme. Dita Ndërkombëtare e Monumenteve dhe Lokaliteteve, është një shënjestër e përpjekjeve të ICOMOS, Këshillit Ndërkombëtar për Monumentet dhe Lokalitetet.

Për çdo vit, një temë e re vjen në fokus për të përqendruar vëmendjen tonë kolektive. Dhe për vitin 2024, ky fokus është thelbi i Kartës së Venecias – një biletë e artë për konservimin dhe ruajtjen e trashëgimisë. Tema për këtë vit është “Fatkeqësitë dhe Konfliktet Përmes Lenteve të Kartës së Venecias”. Ajo na fton të hedhim një vështrim të thellë në sfidat dhe kërcënimet që vendet dhe monumentet e trashëgimisë ballafaqohen, nga tronditjet natyrore deri te shkatërrimet e shkaktuara nga njerëzit, shkruhet në Konventën e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s.

Këtë vit, festa ka një ndërthurje të veçantë: shënon 60-vjetorin e Kartës së Venecias dhe reflekton mbi rrugën tonë përpara në shekullin e 21-të, duke iu përpjekur të zbulojë se si fatkeqësitë dhe konfliktet bien nën ndriçimin e saj. Kartës së Venecias i është dhënë një theks i veçantë për të zhvilluar një diskutim për zgjidhjet dhe sfidat e trashëgimisë kulturore në botën moderne. Kjo kartë, e cila është një mjet themelor për menaxhimin e trashëgimisë së botës, nxjerr në pah rolin e monumenteve dhe vendeve në rritjen e ndërgjegjësimit për trashëgiminë kulturore dhe mbrojtjen e saj. Qëllimi i saj ishte të siguronte që strukturat historike të ruheshin dhe të rindërtoheshin në mënyrë të respektueshme dhe të mirëkuptueshme. Karta e Venecias ka disa rregulla që duhet të ndiqen, dhe disa nga këto janë vërtet të jashtëzakonshme. Për shembull, një nga pikat më të rëndësishme thotë që monumentet duhet të përdoren për qëllime shoqërore, por pa u prekur integriteti historik i tyre. Nëse është e nevojshme të bëhen ndryshime, ato duhet të bëhen në mënyrë që të ruhet karakteri origjinal i ndërtesës, shkruhet në vebfaqen e Chasing World Heritage.

Në kohën tonë, Karta e Venecias është nën debat. Disa ekspertë janë kundër saj, duke pretenduar se ajo është e vjetër dhe e pasaktë për situatat e sotme. Megjithatë, organizata e UNESCO-s e ka akceptuar që rindërtimi të lejohet në rrethana të veçanta, për shembull, kur ajo është e nevojshme për të ruajtur një aspekt të rëndësishëm të trashëgimisë kulturore, mësohet nga faqja kryesore e International Council on Monuments and Sites.

60 vjetori i miratimit të Kartës së Venecias është një moment për të reflektuar mbi trashëgiminë tonë të përbashkët dhe për të diskutuar se si mund t’i kemi kujdesur më mirë ato sot. Tema e vitit 2024 thekson rëndësinë e ruajtjes së trashëgimisë në një botë që po ndryshon me shpejtësi. Në këtë ditë të veçantë, një varg aktivitetesh dhe ngjarjesh po zhvillohen në të gjithë botën për të çuar përpara këtë diskutim të rëndësishëm. Nga konferencat me ekspertizën më të fundit, deri te vizitat në monumente dhe vende të trashëgimisë, Ditës Botërore të Trashëgimisë i jepet një rëndësi të veçantë për të reflektuar, të festuar dhe të mbrojmë pasuritë e ndryshme kulturore që na rrethojnë.

Kosova, Maqedonia dhe Shqipëria në kujdesin e trashëgimisë

Ka një valë ndërgjegjësimi dhe aktiviteti në Ditën Botërore të Monumenteve dhe Lokaliteteve edhe Maqedonia, por edhe Shqipëria po kontribuojnë në këtë festë të trashëgimisë kulturore në mënyra të ndryshme dhe frymëzuese. Megjithëse nuk ka ende informacion për aktivitetet që zhvillohen në Kosovë nga Ministria e Kulturës nuk domethënë që Kosova, nuk ka një vend me një trashëgimi të pasur historike dhe kulturore, por angazhimi në aktivitete në këtë rast dhe deri në këtë moment shihet se është i munguar! Në shënim të Ditës Ndërkombëtare të Monumenteve dhe Lokaliteteve, në vitin 2022 përmes një videoje, Ministri i Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Hajrulla Çeku dhe Kryetarja e Këshillit të Kosovës për Trashëgimi Kulturore, Zanita Halimi patën realizuar një video që tregon angazhimin e tyre në objektet e pasura kulturore që ka Kosova duke thënë se objektetet e trashëgimisë tonë kulturore po ‘i mbrojnë dhe rifunksionalizojnë’.

Sibel Halimi që udhëheq me Drejtorinë e Kulturës në Komunën e Prishtinës, ka deklaruar në rrjetin social në Facebook, se monumentet janë më shumë se vetëm objekte dhe se ato janë dëshmitarë të historisë dhe identitetit tonë.

“Duke reflektuar për këtë ditë, ne përkujtojmë detyrimin tonë për t’i mbrojtur ato nga rreziqet dhe dëmtimet. Kujdesi dhe edukimi janë thelbi për të siguruar që kjo trashëgimi të jetë e qëndrueshme për brezat e ardhshëm”, shkruan Halimi.

Maqedoni- Në Ditën Botërore të Monumenteve dhe Lokaliteteve, një fushatë po mbahet edhe në Maqedoni, mësohet përmes Telegrafit. Sot, muzetë dhe zonat arkeologjike janë të hapura për të gjithë, falas dhe me krenari të shpërblimit të ditës së rëndësishme. Ministrja e Kulturës, Bisera Kostadinovska-Stojçevska, njofton se institucionet shtetërore në fushën e mbrojtjes së trashëgimisë kulturore janë plotësisht të gatshme për të pritur vizitorët gjatë gjithë ditës. Nëpër qytetet e Maqedonisë, muzetë dhe zonat arkeologjike janë gati për të tërhequr vëmendjen dhe admirimin e vizitorëve. Nga Manastiri në Gjevgjeli, nga Stobi në Herakleia, një rrugë e pasur me histori dhe kulturë po hapet për të gjithë ata që janë të gatshëm të zbulojnë thellësitë e trashëgimisë. Nga muzeu arkeologjik në muzeumin e artit bashkëkohor, nga shtëpia përkujtimore e Toshe Proeskit deri te galeria e arteve në Tetovë, kudo në vend, një udhëtim kulturor po ofrohet falas për të gjithë. Poashtu mësohet se do të jenë hapur edhe dyert e institucioneve kombëtare, si institutet dhe muzetë në Manastir, Shtip, Ohër, Prilep dhe Strumicë; Stobi dhe Herakleia; Shtëpia përkujtimore e Toshe Proeskit; Muzeu Arkeologjik; Galeria Kombëtare e Maqedonisë me të gjitha objektet e saj; Muzeu i Artit Bashkëkohor; Muzeu i luftës maqedonase; Muzeu Historik në Krushevë; Muzeu i alfabetit shqip; Galeria e Arteve në Tetovë; “Dr Nikolla Nezlobinski” në Strugë; Muzeu i Maqedonisë Perëndimore në NOV – Kërçovë; Muzeu i rajonit të Tetovës; Muzeumi i historisë së natyrës; Muzeu i Maqedonisë së Veriut; muzetë në  Kumanovë dhe Gjevgjeli.

Shqipëri- Në kuadër të Ditës Ndërkombëtare të Monumenteve dhe Lokaliteteve, Drejtoritë Rajonale të Trashëgimisë Kulturore në Shqipëri kanë nisur të organizojnë aktivitete për të rritur ndërgjegjësimin e individëve në vlerësimin dhe angazhimin e tyre ndaj trashëgimisë kulturore dhe monumenteve historike që janë me rëndësi të madhe për ndërgjegjen kolektive, shkruan Agjencia Telegrafike Shqiptare. Në këtë kuadër, Drejtoria Rajonale e Trashëgimisë Kulturore në Shkodër përzgjodhi të publikonte një foto nga Manastiri i Shën Sergjit dhe Bakut, i njohur si Kisha e Shirqit. Ndërsa DRTK në Berat e çeli javën e aktiviteteve për trashëgiminë, me ekspozitën lëvizëse “Monumente në vite”, me nxënësit e shkollës 9-vjeçare “Zoi Vangjeli”, Velabisht. Ekspozita është një retrospektivë me foto bardhezi dhe me ngjyra, të cilat nxitën vëmendjen e të rinjve mbi monumentet dhe trashëgiminë duke i njohur dhe ndërgjegjësuar për vlerat e tyre kulturore dhe turistike. Drejtoria Rajonale e Trashëgimisë Kulturore Shkodër njoftoi se në Ditën Ndërkombëtare të Monumenteve, hyrja në parqet arkeologjike Shkodër-Lezhë do të jetë falas.

Në këtë vit, tema sjell në vëmendje një shkallë të gjerë të ndërtimeve të krijuara me qëllim të ruajtjes së memorjeve. Ato janë pamje që shtjellojnë një pjesë të përvojës njerëzore, duke na sjellë pranë emocioneve dhe ideve të kaluara. Trashëgimia e Përkujtimit shfaqet në forma të ndryshme, nga mbishkrime të gdhendura dhe monumente arkitektonike të mahnitshme deri te elemente më modestë që reflektojnë traditat popullore dhe historinë lokale./UBTNews/

© Dionesa Ebibi

Bashkia e Durrësit vendosi të shënojë një moment të veçantë, duke nderuar një nga ikonat më të shquara të artit shqiptar: Mirush Kabashi. Në një ceremoni solemne, aktori i madh u nderua me titullin e “Qytetarit Nderi”. Familjarë, miqtë, dhe fansat e tij të shumtë grumbulluan për të ndarë këtë moment të veçantë. Por, ndërsa çdo zë u bëri të heshtur, kujtimet për të rrinë gjallë dhe frymëzim për të shtrirë, shkruan Top Channel.

Mirush Kabashi, lindur më 17 prill të 1948-s, në Shkodër, por me zemër të Durrësit, sepse aty u rrit dhe u ngjit në shkallët e famës artistike, kurse kishte prejardhje nga Gjakova. Me një shkëlqim të pakrahasueshëm ai e rriti emrin e tij si një nga interpretuesit më të mëdhenj të poezisë së skenës shqiptare. Me një karrierë që shtrihej për një gjysmë shekulli, Kabashi mbledhte në përqafim të tij një mori role që do të mbeten në kujtesën tonë përjetësisht. Nga rolet e skenës në rolet e kinemasë, ai shpërfaqej si një virtuoz i artit performues. Në mbarë shqiptarinë, emri i tij u bë një sinonim i pasionit dhe përkushtimit ndaj artit.

Në 1989, nën dritën e Festivalit Kombëtar të Teatrove Profesionale, ai u shpall “Aktori më i Mirë”, duke lënë gjurmë të padiskutueshme në historinë e teatrit shqiptar. Dhe udhëtimi i tij në lavdërimin e artit nuk mbaroi këtu; festa të tjera e nderuan si një nga aktorët më të shquar, duke e lartësuar rolin e tij në pamjen e artit shqiptar.

Nëpërmjet performancave të tij të mrekullueshme, ai arriti të rriste standardet e artit dhe të shihte në këtë rrugë pafundësi admiruesish dhe ndjekësish. Çmimet dhe nderimet që ai merr nuk janë thjesht një shenjë e njohjes, por janë kronikat e një udhëtimi të madh artistik.

Mirush Kabashi, një “Nder i Kombit”, një “Artist i Merituar”, një “Mjeshtër i Madh i Punës”, por mbi të gjitha një frymëzues i artit për brezat e ardhshëm. Sot, kur Durrësi e nderon atë me titullin e “Qytetarit Nderi”, ne po nderojmë një prej figurave më frymëzuese dhe domethënëse të artit shqiptar./UBTNews/

Kryetari i Prishtinës, Perparim Rama njoftoi me një shkrim në se libri “Fragmente të arkitekturës bashkëkohore shqiptare”, me autorë Armand Vokshi, Blerta Vula Rizvanolli dhe Nesila Hajdini, u promovua me një event të veçantë në ambientin e lashtë të Hamamit të Kryeqytetit.

Tutje te postimi i Ramës shkruhet se ky libër përmban projekte të arkitekturës moderne të realizuara nga arkitektë nga Shqipëria, Maqedonia dhe Kosova, duke kapur momentet e fundit dhe punën e tyre në terren. Ai ofron një vështrim të qartë në rrugën që po ndjekin arkitektët shqiptarë dhe në estetikën eksteriore që po bëhet pjesë e identitetit të qyteteve shqiptare. Ky bashkëveprim i shpirtit të artit, profesionalizmit dhe modernizmit shfaqet me një shkëlqim të veçantë në këtë vëllim dhe është gëzim për Kryetarin që një promovim i tillë po zhvillohet në Prishtinë, në një ambient kaq të veçantë si Hamami i lashtë.

Libri i Armand Vokshit dhe Nesila Hajdinit përmbledh 42 projekte të kryera në pesë vitet e fundit nga arkitektë shqiptarë nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia e Veriut dhe Mali i Zi. Autorët për “Shqiptarja” theksojnë se veprat përfaqësojnë tri gjenerata arkitektësh dhe një shumëllojshmëri funksionesh dhe tipologjish ndërtimore, duke ofruar një panoramë të arkitekturës së bashkëkohshme në Shqipëri. Poashtu, libri shpalos zhvillimin e arkitekturës së kohës sonë në territoret shqiptare duke rrëfyer frymën e kohës së sotme. Nga vilat, shkollat, objektet banimore, qendrat tregtare, zyrat, hotelieria, dhe deri te objektet industriale, autorja Nesila Hajdini thekson se, pavarësisht funksionalitetit, këto projekte kanë një qëllim të përbashkët dhe shfaqin koncepte dhe frymë inovative. Libri përmban arkitekturën që reflekton kohën tonë, duke treguar angazhimin e arkitektëve për të qenë në përputhje me nevojat dhe tendencat e epokës së tyre. Ndërsa në lidhje me rolin e arkitektit në një projekt, ajo vlerëson se ata mundohen të jenë prezentë dhe të shfaqin zërin e tyre kreativ, pavarësisht ndikimit të politikave./UBTNews/

Në një sallë të mrekullueshme plot me tinguj dhe emocione, një kapitull i madh në historinë e muzikës klasike të Kosovës po mbyllet. Pas 18 vjetësh në udhëheqje, profesori dhe dirigjenti i njohur, Baki Jashari përfundon mandatin e tij si drejtor i Filharmonisë së Kosovës.

Të martën, Ministri i Kulturës, Hajrulla Çeku, priti Baki Jasharin dhe bëri të ditur ndërprerjen e punës në krye të institucionit të kulturës, duke e përshëndetur kontributin e Baki Jasharit në zhvillimin dhe forcimin e muzikës klasike në Kosovë. Jashari është falënderuar nga komuniteti muzikor për përkushtimin dhe pasionin e tij për artin, për punën e palodhshme për të promovuar muzikën klasike dhe për t’i dhënë Filharmonisë së Kosovës një identitet dhe një zë në arenën ndërkombëtare.

Besa Luzha nga komuniteti artistik në rrjetin social në Facebook në komentin e saj, iu është falënderuar Jasharit për punën e deritanishme dhe i uron për angazhimin e ri, me përgjegjësi  Dardan Selimajt.

Imer Hakaj, Drejtor i Inspektoriatit për Trashëgimi Kulturore në MKRS, ka shkruar se drejtori i Filharmonisë së Kosovës, Jashari ka bërë një punë të madhe dhe të shkëlqyeshme gjatë gjithë kohës se punës së tij për institucionin. Kurse për faktin që ministri Ceku, e ka vlerësuar si personalitet, e lëvdoi ministrin dhe punën e këtij institucioni. Por ashtu si në çdo fund të një rruge të gjatë, në horizont shfaqet një fillim i ri. Emërimi i Dardan Selimajt si ushtrues detyre i drejtorit të Filharmonisë së Kosovës shënon një kapitull të ri në historinë e këtij institucioni të madh. Selimaj, një zyrtar i brendshëm i institucionit, përfaqëson një pasuri të brendshme të talenteve dhe pasionit për muzikën klasike, dhe shpresat për të ardhmen e ndritshme të Filharmonisë. Praktikisht Dardan Selimaj, një figurë e njohur në korridoret e institucionit, nga e hëna e javës së ardhshme do të përballet me një sfidë të re që është – ushtrimi i detyrës së menaxherit të institucionit.

Dardan Selimaj, si ushtrues i detyrës së drejtorit të Filharmonisë së Kosovës, fillon me një vlerësim të programit të vitit të aprovuar nga ana programore. Ai për Kohën Ditore vë në pah rëndësinë e mbajtjes së kontinuitetit dhe vazhdimin e bashkëpunimit me akterë të rëndësishëm të skenës së muzikës klasike, si në vend edhe jashtë vendit. Selimaj shpreh qëllimin për të kontribuar në reformën organizative të Filharmonisë së Kosovës, në bashkëpunim me kolegët e dy njësive, Orkestrës dhe Korit. Selimaj si anëtar i korit të Filarmonisë së Kosovës, kaloi vite duke performuar në skenat prestigjioze të rajonit, duke i dhënë zë një simfonie të madhe. Në vitin 2014, ai u hodh në detin e filmit dokumentar, duke drejtuar për herë të parë “There is Light Inside”, një opus që ndriçon çdo cep të globit. Për fat të keq, kjo epistole nuk mund të përfundojë pa një vlerësim për kontributin në artin dhe kulturën e Kosovës./UBTNews/

Përmbledhi: Dionesa Ebibi