Kuriozitete

Pse nuk duhet të jemi kaq të shqetësuar për ankthin?

Nga Jemima Kelly.

Published

on

Nga Jemima Kelly

Një herë kur isha ende praktikante, një reporter veteran më tha se nëse do të më bënin  ndonjëherë pyetjen klasike “Çfarë mendoni se e bën një gazetar të mirë?” në një intervistë pune, kishte vetëm një përgjigje të saktë: paranoja. Unë e pranoj se në atë kohë u hutova ca.

Por 10 vjet më vonë, e kuptoj fare mirë domethënien e saj. Nuk po inkurajohesha që të imagjinoja se të gjithë mezi prisnin të më merrnin në punë. Përkundrazi, po më kujtohej përgjegjësia e një gazetari për të publikuar një informacion të saktë dhe të drejtë.

Ajo këshillë ishte një paralajmërim kundër vetëkënaqësisë. Apo një shtytje, nëse dëshironi ta quajmë kështu, për të mbajtur nën kontroll ankthin. Por ai nuk duhej të shqetësohej dhe aq shumë për mua: Unë jam shumë e familjarizuar me ndjenjat e ankthit që shpejtojnë pulsin dhe të rëndojnë frymëmarrjen, të cilat janë pjesë e punës time. Por njëkohësisht ai po përdorte  një ide që po e konfirmojnë një numër studimesh në rritje: ankthi nuk është diçka që ne mund apo duhet të përpiqemi gjithmonë që ta zhdukim plotësisht nga vetja.

Përkundrazi, ne kemi nevojë për një pjesë të ankthit për të pasur një ecuri të mirë në një detyrë që na është caktuar, madje na ndihmon që të kemi një jetë të lumtur dhe të përmbushur. Natyrisht, duhet thënë se përtej një pike të caktuar ankthi mund të bëhet problematik, dhe nevojitet një ndërhyrje klinike për të trajtuar çrregullimet serioze të ankthit.

Por ne duket se jetojmë në një shoqëri, e cila është gjithnjë e më e shqetësuar për vetë ekzistencën e ankthit. Javën e kaluar kjo ishte tema kryesore e javës së ndërgjegjësimit të shëndetit mendor e drejtuar nga Fondacioni i Shëndetit Mendor në Britani.

Në faqen “statistikat e ankthit” të fondacionit na thuhet se në vitet 2022-2023, 37 për qind e grave dhe 30 për qind e burrave në Britaninë e Madhe raportuan nivele të larta të ankthit, nga 22 për qind dhe 18 për qind që ishin respektivisht në vitet 2012-2015.

Kjo rritje shpjegohet shpesh me rritjen e përdorimit të mediave sociale, si dhe shqetësimeve nga kërcënimet e jashtme nga ndryshimet klimatike, Inteligjenca Artificiale dhe pandemitë. Por përtej statistikave, ka një paralajmërim: “Kjo përmbajtje përmend ankthin, të cilin disa njerëz mund ta shohin si shkaktar”.

Por sikur një pjesë e problemit të burojë nga fakti që po mendojmë për ankthin në mënyrën e gabuar? Një studim i publikuar në revistën “Emotion” në muajin mars, zbuloi se gjykimi i emocioneve si pozitive apo negative mund të ketë një ndikim vendimtare në mirëqenien tonë psikologjike.

“Meta-ankthi, ose ankthi mbi ankthin, është pikërisht gjëja që po na shkatërron”,- thotë Tracy Dennis-Tiwary, psikologe klinike dhe autore e librit “Pse ankthi është i mirë për ju”. “Kjo është arsyeja pse po përballemi aktualisht me këtë krizë të shëndetit mendor. Sepse ne po flasim gabimisht për ankthin”- thekson ajo.

Dennis-Tiwary thotë se në vend që të përpiqemi të shmangim ankthin, duhet të përballemi me të për të ndërtuar aftësi dhe qëndrueshmëri emocionale, të cilat do të na ndihmojnë që ta menaxhojmë. Ndërsa duke e parë në një këndvështrim negativ, ne e humbim mundësinë për të shfrytëzuar veçoritë më pozitive që mund të sjellë ai: vigjilencë, fokus, motivim dhe një shpërthim energjie që mund të na ndihmojë të performojmë më të mirën tonë.

Nëse nuk e konsiderojmë gjithmonë akthin si diçka negative, mund të përjetojmë atë që disa neuroshkencëtarë e quajnë “ankth i mirë”. “Ankthi i mirë është situacional, i kufizuar në kohë dhe shumë motivues”- thotë ekspertja Morra Aarons-Mele.

“Ky është lloji i ankthit që na duhet për të bërë gjëra të mëdha, por shpesh edhe ankthi që ndiejmë sepse kujdesemi për gjërat që bëjmë, sepse jemi të investuar emocionalisht tek rezultati, sepse duam që të jemi të shkëlqyer. Sepse jemi të frikësuar nga dështimi”- nënvizon ajo.

Po si mund ta arrijmë këtë gjendje? Një mënyrë është të përgjigjemi fiziologjikisht: pra të bëjmë ushtrime të frymëmarrjes, të cilat na nxitin të kuptojmë që jemi të sigurt duke e stimuluar sistemin nervor parasimpatik, ose duke u marrë me aktivitet fizik, që çliron endorfinë dhe serotoninën, hormone që na bëjnë të ndihemi mirë.

Por një teknikë tjetër, është ajo që psikologia e Shkollës së Biznesit të Harvardit, Alison Wood Brooks e ka quajtur “rivlerësim i ankthit”. Kur ndihemi të shqetësuar, trupi dhe truri ynë janë në një gjendje zgjimi dhe vigjilence të shtuar, e cila është e ngjashme – dhe ndonjëherë e padallueshme – nga eksitimi.

Rrahjet e zemrës shpejtohen, adrenalina rritet dhe ne përgatitemi për veprim. Hulumtimi i Brooks sugjeron që riformulimi i ankthit me disa rregullime të thjeshta – për shembull si të thuash “Ndihem i emocionuar” në vend të “Po ndihem i shqetësuar” – mund të jetë çuditërisht efektiv.

Sigurisht, kur ankthi mbërrin në një pikë ku është e vështirë të përballosh jetën normalisht, teknika të tilla nuk ka gjasa që të jenë të mjaftueshme. Por nëse e përjetojmë në një nivel më të moderuar, ne duhet të përpiqemi ta shohim atë që është vërtetë ankthi: një emocion njerëzor normal, madje i shëndetshëm, mbi të cilin është mbështetur vetë mbijetesa jonë si specie. Nëse nuk jeni kurrë në ankth, atëherë ndoshta nuk jeni gjallë. / “Financial Times” – Bota.al

Kuriozitete

Njihuni me fshatin e vogël italian ku askush nuk flet italisht

Published

on

I quajtur “Provence e Vogël” e Italisë, Sancto Lucio de Coumboscuro është një fshat i izoluar në pothuajse çdo kuptim. I ndodhur pranë kufirit midis Piemontes të Italisë dhe Francës, vizitorët duhet të fluturojnë për në Torino, të marrin një tren dhe më pas një autobus për të shkuar në fshat.

Ata që udhëtojnë drejt këtij fshati, do të pyesnin nëse janë në vendin e duhur, veçanërisht kur vendasit u thonë mirupafshim me “arveire” dhe jo me “arrivederci”, dhe gjuha zyrtare është provansale, një dialekt i lashtë mesjetar neolatine i oksitanishtes, gjuha e folur në të gjithë rajonin Occitania të Francës.

Vetëm 30 e më shumë njerëz jetojnë në fshat dhe jeta nuk është aspak e lehtë për vendasit. Energjia elektrike mungon për javë të tëra gjatë dimrit, ndërsa lidhja me internet është minimale.

“Ne nuk kemi televizor. Nuk të mungon ajo që nuk keni pasur kurrë në fillim. Kur ka ndërprerje të energjisë elektrike për 15 ditë rresht, nuk ka arsye për panik: ne thërrasim gjyshërit tanë për llambat e vjetra të naftës”, thotë për CNN banorja vendase Agnes Garrone, 25 vjeç.

“Jam mësuar të zgjohem në agim për të kullotur delet. Punoj 365 ditë në vit, zero pushime. Nuk njoh Krishtlindje dhe Vitin e Ri, sepse edhe gjatë festave, kopetë e mia kanë nevojë për të ngrënë dhe për t’u kujdesur. Është një jetë sakrifice, por është shumë shpërblyese kur sheh lindjen e një qengji”, tha ajo. /UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Cilat femra kanë më shumë shanse për të lindur binjakë?

Published

on

Lindja e binjakeve mund të jetë përvojë më e komplikuar për nënën, pasi kërkon një kujdes shtesë gjatë shtatzënisë për të siguruar shëndetin e nënës dhe të fëmijëve. Për këtë arsye, mjekët i monitorojnë me kujdes binjakët përmes ultrazërit dhe testeve të tjera. Rreziku i komplikacioneve është më i lartë gjatë lindjes së binjakëve, duke përfshirë mundësinë e lindjes së parakohshme, peshën e ulët të lindjes, dhe ndonjëherë nevojën për një lindje cezariane.

Kur një femër shtatzënë pret dy fëmijë, gjëja e parë që e pyet mjeku është nëse ka historik binjakësh në familje dhe sipas ekspertëve, edhe trashëgimia është masë përgjegjëse nëse nja mami shtatzënë do të lindë binjakë.

Shanset për të lindur një femër binjakë

Nëse vezoret e një gruaje në të njëjtën kohë lirojnë dy vezë gjatë periudhës së ovulacionit, atëherë binjakët janë vëllazërore. Ata nuk do të jenë “si dy pika uji”, por si çdo vëlla e motër, në të kundërt monozigotë/binjakët identikë vijnë nga një vezë që është e ndarë në dy dhe ngjashmëria e tyre është e pabesueshme!

Në raste shumë të rralla, formohen binjakët gjysmë-identikë, trinjakët apo pesënjakët, të cilët krijohen nga e njëjta vezë, por nga sperma të ndryshme, është vërejtur se gratë në moshë të madhe dhe gratë që i nënshtrohen një lloj trajtimi të fertilitetit kanë më shumë gjasa për të lindur binjakë.

Cilat gjene janë përgjegjëse për sjelljen në jetë të binjakëve?

Në një studim u përfshinë 1.980 gra që kishin binjakë dhe 12.953 gra që kishin një fëmijë. Shkencëtarët vendosën të krahasonin gjenet e tyre dhe rezultatet nga hulumtimi treguan se ka dy variante të veçanta gjenesh që gjenden në nivele më të larta tek gratë që kanë lindur binjakë. E para është hormoni stimulues (FSH), që ndihmon vezoret të piqen (gjatë ovulimit një vezë shkarkohet, pasi është pjekur plotësisht).

Shkencëtarët spekulojnë se nëse nivelet e hormonit stimulues të një gruaje janë më të larta, shanset për të liruar dy vezë gjatë ovulimit, janë po ashtu të larta.

Varianti i dytë është gjeni i quajtur (SMAD3) dhe sipas rezultateve, ai tregon se sa të ndjeshme janë vezoret. Kështu, gratë mund të prodhojnë nivelet e zakonshme të FSH, por vezoret e tyre preken më lehtë nga hormoni, me rezultat që lirojnë dy vezë në muaj. /UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

“Apple Watch” shpëton jetën e përdoruesve, i njofton para se të shfaqen shqetësime në trup

Published

on

Apple Watch është një nga orët inteligjente më të njohura dhe më të përdorura në botë, e krijuar nga Apple për t’u integruar ngushtë me ekosistemin e pajisjeve. Ajo ofron shumëllojshmëri funksionesh që mbulojnë shëndetin, aktivitetin fiziko-sportiv dhe komunikimin duke e bërë një mjet të dobishëm për përdoruesit. Ndoshta nuk e dini se “Apple Watch” ka shpëtuar disa jetë falë mjeteve të lidhura me shëndetin, siç është sensori i rrahjeve të zemrës.

Funksioni paralajmëron shërbimet e urgjencës dhe kontaktet e elektrokardiogrami (EKG) monitoron përdoruesin për ritme jonormale të zemrës. Ata që blenë Apple Watch Series 6, Series 7, Series 8 dhe Series 9 para datës 18 janar të 2024-ës, kanë ende një oksimetër pulsi që mat oksigjenin në gjakun e një personi.

Për shkak se një gjykatës i Komisionit Ndërkombëtar të Tregtisë vendosi se “Apple” ka shkelur një patentë në pronësi të Masimo në lidhje me veçorinë, “Apple Watch Series 9” dhe modelet e mëvonshme të blera më 18 janar dhe pas saj nuk mund të kenë një pulsoksimetër.

“Apple Watch Series 10” ka një sensor që është në kërkim të apnesë së gjumit e tani disa përdorues të “Apple Watch” pretendojnë se aplikacioni “Vitals” i disponueshëm për “Apple Watch” me përditësimin watchOS 11 po u jep atyre njoftim të avancuar kur ata do të sëmuren.

Përndryshe, aplikacioni “Vitals” kërkon një javë përdorim gjatë natës për të llogaritur një interval bazë për metrikat shëndetësore, dhe këto metrika përfshijnë rrahjet e zemrës, ritmin e frymëmarrjes, temperaturën dhe kyçit të dorës, oksigjenin e gjakut dhe kohëzgjatjen e gjumit. Nëse më shumë se një prej këtyre metrikave është jashtë kufijve normalë, do të merrni një njoftim që ju paralajmëron. /UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Gudulisja e fëmijëve është e dëmshme, mos e bëni më

Published

on

Gudulisja është një akt që përfshin stimullimin e trupit të një personi, zakonisht për të shkaktuar një ndjesi të këndshme, e duke shkaktuar qeshje ose lëvizje të pavullnetshme. Ajo mund të jetë formë tensioni të lehtë ose ngacmimi fizik, dhe ka një ndikim psikologjik dhe emocional.

Në ditët e sotme, ka kaq shumë rekomandime të ndryshme për rritjen e fëmijëve në mënyrë korrekte dhe ato shpesh janë të diskutueshme.

Mjekët dhe psikologët vazhdojnë të kryejnë eksperimente të reja: të analizojnë rezultatet e të tregojnë çfarë është e gabuar dhe çfarë e drejtë për rritjet e fëmijëve dhe në tekstin e mëposhtëm do të keni mundësinë të lexoni diçka që ju bën keq fëmijëve, por që mbase prindërit e bëjnë çdo ditë këtë gjë.

Prindërit sigurisht që nuk e bëjnë qëllimisht, por nga dashuria edhe mund të gabojnë, por cili është ky veprim që i bën dëm fëmijëve?

Gudulisja – Ndodh shumë shpesh që të rriturit duan t’i bëjnë fëmijët të qeshin përmes gudulisjes. Mirëpo, një studim ka zbuluar shumë vite më parë se gudulisja nuk shkakton të njëjtën ndjesi lumturie siç bën një shaka. Është vetëm një iluzion i buzëqeshjes së lumtur. Në këtë rast, fëmijët qeshin në mënyrë të pakontrollueshme si rezultat i refleksit. Pothuajse të gjithë njerëzit qeshin kur gudulisen. Problemi është se fëmijët qeshin, edhe nëse urrejnë të gudulisen.

Pra, kujdes mos i gudulisni më fëmijët. /UBT News/

Continue Reading

Të kërkuara