Kulturë
Pse muzika që dëgjojmë në adoleshencë qëndron me ne përgjithmonë?
Por pse muzika që na ka shoqëruar gjatë adoleshencës qëndron me ne gjatë gjithë jetës sonë?
Published
1 year agoon
By
Betim GashiNga Sahar Arshad
Javën e kaluar, këngëtarja amerikane Taylor Swift publikoi versione të ripërpunuara të albumeve të saj të mëparshme muzikore, mbi një dekadë nga dalja e tyre fillestare në treg. Ky akt shkaktoi jo pak nostalgji te të gjithë fansat e saj.
Veprimi i këngëtares së njohur më nxiti të pyes veten mbi lidhjen time emocionale me muzikën, përmes ngjarjeve më të rëndësishme të jetës sime. Ajo më bëri të mendoj se si kur flasim me të rriturit në të 30-at, 40-at ose 50-at, i dëgjon shpesh ata të rekomandojnë muzikë që daton në kohën e adoleshencës së tyre.
Kur dëgjojnë një këngë nga rinia e tyre, sytë u shkëlqejnë ndërsa kthehen pas në të shkuarën. Por pse muzika që na ka shoqëruar gjatë adoleshencës qëndron me ne gjatë gjithë jetës sonë? Kjo mund të ndodhë për shkak të aftësisë së muzikës për të zgjuar kujtime nga e kaluara jonë.
Njerëzit kanë tendencën që kur janë në moshë mesatare ose më të vjetër të kenë qasje në kujtimet personale të ngjarjeve që kanë ndodhur midis moshës 10-30 vjeç. Psikologët e kanë quajtur këtë dukuri si “thirrje e kujtesës”, e cila i referohet aftësisë sonë për të kujtuar kujtime të rëndësishme nga vitet tona më formuese.
Por në lojë mund të jetë edhe amnezia e fëmijërisë. Kjo është një dukuri misterioze, që përshkruan pamundësinë për të kujtuar përvojat e jetës para një moshe të caktuar – e cila gjithashtu mund të shpjegojë pjesërisht faktin pse kujtesa rikthehen për ngjarje nga mosha 10 vjeç e lart.
Një studim i vitit 2014 mbi amnezinë e fëmijërisë, arriti në përfundimin se “harresa e përshpejtuar gjatë gjithë fëmijërisë,prodhon një grup gjithnjë e më të vogël kujtimesh nga fillimi i jetës”. Kjo do të thotë që teksa fëmijët rriten dhe piqen, kujtesa e tyre fillon të shfaqë të njëjtin nivel zhvillimi që shihet edhe tek të rriturit.
Pra thënë më thjesht, harrimi i gjërave që ndodhin është më i përhapur në trurin e të rriturve, pasi kujtimet mund mos fiksohen dot – gjë që i bën ata edhe më të prekshëm nga humbja e tyre. Kjo mund të jetë arsyeja pse muzika që kemi dëgjuar në adoleshencë, një periudhë kohore gjatë së cilës ne kemi një aftësi më të fortë për të kujtuar, ka kaq shumë domethënie për ne.
Përtej kësaj, një studim i vitit 2008 zbuloi se “dëgjimi i muzikës i lidhur me të kaluarën tonë, shpesh shkakton një “ndjenjë të fortë njohjeje”. Pra, thjesht duke dëgjuar muzikë apo edhe duke folur shpesh për të, mund të zgjojë kujtime për gjëra që na kanë ndodhur në të kaluarën.
Një eksperiment tjetër zbuloi se këngët e vjetra kishin tendencë të ngjallnin emocione të forta dhe të ndryshme – veçanërisht ato pozitive siç është nostalgjia. Lidhja midis muzikës dhe viteve tona formuese është mbase më e fortë nga sa mendojmë.
Siç e shpjegon Sara Heilbronner, neuroshkencëtare në Shkollën Mjekësore të Universitetit të Minesotës, “truri kalon nëpër disa ‘periudha të ndjeshme’, gjatë të cilave është veçanërisht elastik ose i ndryshueshëm”.
“Periudhat më të famshme të kësaj ndjeshmërie janë gjatë foshnjërisë së hershme dhe fëmijërisë. Ne po kuptojmë gjithnjë e më shumëse ka edhe periudha të ndjeshme më vonë gjatë zhvillimit, si për shembull gjatë adoleshencës. Ne shohim një numër procesesh të maturimit të trurit, që i pasojnë këto periudha të mëvonshme të ndjeshmërisë”, thekson ajo.
Heilbronner thekson se një mundësi, është ekzistenca e një periudhe të ndjeshme për kujtesën, që i mbivendoset rikthimit të kujtesës. Kjo do ta bënte trurin të përgatitur neuralisht për të kodifikuar kujtimet e reja afatgjata. Ajo shton se ka ndërkohë prova se adoleshenca është një periudhë e ndjeshme për shumë faktorë që lidhen me zhvillimin e personalitetit, si njohja shoqërore dhe motivimi./“Discover Magazine” – Bota.al
Kulturë
Ndërron jetë akademik Minir Dushi, anëtar i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës
Published
12 hours agoon
January 28, 2025By
UBTNewsKa ndërruar jetë akademik Minir Dushi, anëtar i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës. Lajmin për ndarjen nga jeta të akademik Dushit e kanë bërë të ditur familjarët e tij, duke shpërndarë gjithashtu detajet e agjendës së funeralit.
Të martën, më 30 janar 2025, do të mbahet ekspozea e arkivolit për homazhe në Shtëpinë e Kulturës “Rexhep Mitrovica” në Mitrovicë, nga ora 12:00 deri në 14:00.
Të mërkurën, më 31 janar 2025, homazhet dhe mbledhja komemorative do të zhvillohen në Akademinë e Shkencave dhe të Arteve të Kosovës, nga ora 10:00 deri në 11:00. Nisja e kortezhit për në Gjakovë është parashikuar për në orën 12:00.
Në Gjakovë, në Shtëpinë e Kulturës “Asim Vokshi”, do të mbahet një mbledhje komemorative prej orës 14:00 deri në 15:00, ndërsa homazhet dhe ceremonia e varrimit do të zhvillohen në varrezat e qytetit të Gjakovës, nga ora 15:00 deri në 16:00.
Akademik Minir Dushi lindi në Gjakovë në vitin 1929 dhe ka qenë një figurë e shquar në fushën e shkencës dhe arsimit. Shkollën fillore e kreu në Gjakovë, ndërsa më vonë e vazhdoi shkollimin në Nish dhe Beograd, ku diplomoi në Fakultetin e Xehetarisë në vitin 1958 dhe doktoroi në vitin 1965. Gjatë karrierës së tij të pasur, ai ka ushtruar funksione udhëheqëse në institucione të ndryshme shkencore dhe mësimore, si dhe ka kontribuar në zhvillimin e shkencës në fushën e xehetarisë dhe metalurgjisë.
Pas fakultetit punoi një kohë në horizontet e minierës së Trepçës, teksa më pas ushtroi funksione të ndryshme udhëheqëse në këtë kombinat. Njëkohësisht ishte njëri nga themeluesit dhe drejtues i disa institucioneve mësimore dhe shkencore të Kosovës, siç ishin Shkolla e Lartë Teknike në Mitrovicë (1961-1966), Instituti i Plumbit dhe i Zinkut i Kombinatit “Trepça” (1966-1973), Fakulteti i Xehetarisë dhe i Metalurgjisë në Prishtinë (1970) e më vonë në Mitrovicë (1975-1979).
Në vitin 1969 u zgjodh profesor inordinar i Fakultetit Teknik të Prishtinës, ndërsa në vitin 1975 profesor ordinar i Fakultetit Xehtaro-Metalurgjik në Mitrovicë, ku ushtroi edhe detyrën e dekanit për dy mandate. Me themelimin e Universitetit të Prishtinës (1970) u zgjodh zëvendësrektor i parë, kurse në vitin 1981 u bë rektor i këtij universiteti (1981-1983). Anëtar korrespondent i ASHAK-ut u zgjodh që nga themelimi i Akademisë në vitin 1975, kurse në vitin 1978 u zgjodh anëtar i rregullt. Në vitin 1986 u bë anëtar i Kryesisë së KSA të Kosovës.
Akademik Dushi ka lënë pas një trashëgimi të pasur shkencore me mbi 180 punime bibliografike dhe 18 libra shkencorë. Gjatë karrierës së tij, ai ka qenë i njohur për angazhimin e tij të palodhur në avancimin e edukimit dhe shkencës, si dhe ka marrë një sërë çmimesh dhe dekoratash për kontributin e tij të jashtëzakonshëm.
Përveç angazhimit në fushën shkencore, ai ka qenë gjithashtu një veteran i Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare dhe është shpallur veteran i arsimit të Kosovës.
Magazinë
Jeton e vepron në Finlandë, por gjuhën shqipe nuk e harron! Rrëfimi i këngëtares Rina Januzi
Published
13 hours agoon
January 28, 2025Rina Januzi ishte e ftuar në episodën e radhës të emisionit “n’Ritëm” në Campus Radio.
Ajo ka promovuar projektin e saj më të ri të titulluar ‘Ten Thousand Miles’, ku e punoi me kompozitorin Florent Boshnjaku dhe teksti u shkrua nga Luiza, vajza e kompozitorit nga Kosova.
Këngëtarja 25 vjeçe e cila jeton dhe vepron në Finlandë ka rrëfyer se gjuhën shqipe nuk e harron për asnjë moment e madje dëshiron që në të ardhmen të vij në Kosovën për të qenë prezente në festivale e paraqitje publike.
Në linkun e mëposhtëm mund të dëgjoni pjesë nga intervista ku Rina edhe performoi live.
https://www.facebook.com/campusradio100.7/videos/3930257480547394
TUNE IN 100.7fm
“N’ritëm”, çdo ditë 13:00-15:00.
Dëgjoni online: https://www.ubt-uni.net/en/media-events/ubt-radio-campus/
/UBT News/
Kulturë
Ismail Kadare, në kujtim të 89-vjetorit: Begaj nderon veprën e shkrimtarit të njohur botëror!
Published
14 hours agoon
January 28, 2025By
UBT NEWSPresidenti Bajram Begaj vlerësoi sot veprën e shkrimtarit Ismail Kadare si një dëshmi për lashtësinë e shqiptarëve dhe identitetin evropian.
Në një mesazh për 89-vjetorin e lindjes së shkrimtarit, i cili ndërroi jetë vitin e kaluar, Presidenti Begaj u shpreh se: “Kadare do të jetojë për t’i treguar botës mbi Shqipërinë dhe shqiptarët, dramën historike, krenarinë dhe vitalitetin e kombit tonë”.
“Sot, në datëlindjen e parë të Ismail Kadaresë pas ndarjes së tij nga jeta, ne ndihemi krenarë që gjeniu shqiptar i letrave ka zënë një vend të nderuar në panteonin e letërsisë dhe kulturës botërore. Me prozën dhe poezinë e tij, ai i prezantoi botës autenticitetin dhe lashtësinë e ekzistencës sonë kombëtare”, theksoi Begaj.
Presidenti Begaj vlerësoi gjithashtu se “Kadare dëshmoi në çdo faqe të veprave të tij forcën titanike, sakrificat dhe përkushtimin e popullit tonë për të qenë pjesë e kulturës evropiane dhe botës progresiste. Për aq kohë sa lexuesit në mbarë botën do të vijojnë të lexojnë librat e tij, Kadare do të jetojë për t’i treguar botës mbi Shqipërinë dhe shqiptarët, dramën historike, krenarinë dhe vitalitetin e kombit tonë”.
Ismail Kadare, shkrimtari i njohur dhe vepra e të cilit është bërë pjesë e letërsisë botërore, lindi më 28 janar 1936 në lagjen Palorto të Gjirokastrës. Pasionin për letërsinë e zhvilloi që në moshë të re, dhe që nga atëherë veprat e tij kanë lënë një ndikim të jashtëzakonshëm në kulturën ndërkombëtare. Kadare është vlerësuar me çmime prestigjioze ndërkombëtare, duke përfshirë “Man Booker Prize” dhe “Princi i Asturias”, dhe është përfshirë në radhët e shkrimtarëve të njohur botërisht, si Gabriel Garcia Marquez, Günter Grass dhe Milan Kundera. Deri tani, veprat e tij janë përkthyer në rreth 45 gjuhë të botës.
Gjatë karrierës së tij, Kadare ka marrë një sërë nderimesh, përfshirë dekoratat më të larta të Shqipërisë, si “Nderi i Kombit”, dhe çmime nga shtete të tjera, përfshirë “Kryqi i Legjionit të Nderit” dhe “Oficer i Legjionit të Nderit” nga shteti francez, si dhe çmimin “Princi i Asturias” nga mbreti i Spanjës.
Ismail Kadare, një nga figurat më të rëndësishme të letërsisë shqiptare dhe botërore, u nda nga jeta në moshën 88-vjeçare më 1 korrik 2024, por do të vazhdojë të jetojë përmes veprave të tij të pavdekshme./UBTNews/
Kulturë
“Don Kishoti”, përsëri në shqip 100 vjet pas përkthimit të Nolit
Published
1 day agoon
January 27, 2025By
UBT NEWSPërkthimi i dytë në shqip i romanit të njohur të Miguel de Cervantesit, Don Kishoti i Mançës, është realizuar nga Bajram Karabolli, pas 100 vjetësh nga përkthimi i parë i njohur i Fan Nolit. Ky ripërkthim i veprës, i cili u prezantua në një takim letrar të organizuar nga Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit (QKLL), sjell një shqipe më të pasur dhe përmban fragmente të reja që nuk ishin përkthyer më parë.
Romani, që u botua për herë të parë në 1605 (pjesa e dytë në 1615), ka mbetur një nga veprat më të lexuara dhe të dashura edhe në ditët e sotme. Figura e Don Kishotit dhe aventura e tij janë përdorur shpesh për të ilustruar fenomenet dhe karakteristikat të cilat i referohen dëshirës për të luftuar drejt idealeve, përballë realitetit.
Në këtë aktivitet letrar, Bajram Karabolli shpjegoi procesin e përkthimit dhe sfidat që lidhen me përshtatjen e veprës në gjuhën shqipe. Ai gjithashtu ndau me audiencën e rinjve informacion mbi jetën dhe veprën e Cervantesit, përkthimet e tjera ndërkombëtare të Don Kishotit dhe ndryshimet që ka përjetuar ky roman gjatë historisë së tij të përkthimit, përfshirë ato të Fan Nolit dhe Viktor Zhejit.
Përkthimi i Karabollit ofron një mundësi të re për lexuesit shqiptarë për të kuptuar më thellë veprën e madhështore të Servantesit, duke i afruar atyre një shqipe të freskët dhe më të pasur, që mundëson një lexim dhe interpretim më të gjerë të kësaj krijimtarie të paharrueshme./UBTNews/
Studentët e UBT-së sjellin ide për projekte të reja në sektorin e agroturizmit
Pas kryeministrit serb, dorëhiqet edhe kryetari i Novi Sadit
KQZ merr vendim për mbylljen e tri qendrave të votimit në përfaqësi diplomatike, miraton edhe sloganin
Aktakuzë kundër një të dyshuari për dhunë seksuale gjatë luftës në Kosovë
Profesorët e Fakultetit të Ndërtimtarisë publikojnë punimin shkencor në revistën prestigjioze ‘Buildings’
Homazhe për akademik Minir Dushin: Një jetë e shërbyer për shkencën dhe atdheun
Profesoresha Hajdi Xhixha dhe bashkautorët publikojnë studimin krahasues mbi demokracinë dhe modelin e ‘citizen- soldier’ në Kosovë dhe Izrael
Gjysmëfinalet e zjarrta të Kupës së Kosovës në basketboll
Bislimi uron Sorensenin: Qasja e balancuar ndaj palëve, parakusht për sukses në dialog
Të kërkuara
-
Bota3 months ago
Trump premton paqe në Liban nëse rikthehet në Shtëpinë e Bardhë
-
Bota3 months ago
Koreja e Veriut rrit frikën në botë, lëshon raketën e re balistike ndërkontinentale
-
Bota3 months ago
“Ethet” e kthimit të Trump! Takohen Macron e Starmer, zbardhet fokusi i diskutimeve
-
Lajmet2 months ago
Rektori Hajrizi: Çdo sukses i joni është një sukses për Kosovën!