Lajmet

Pse janë në rritje sëmundjet që mund të transmetohen nga kafshët tek njeriu?

Disa sëmundje përfundojnë duke u bërë veçanërisht njerëzore, si Covid-19.

Published

on

Nga Covid-19 tek lija e majmunëve, Mersi, Ebola, gripi i shpendëve, Zika dhe HIV, sëmundjet e transmetuara nga kafshët tek njerëzit janë shumëfishuar vitet e fundit, duke rritur frikën për pandemi të reja.

Çfarë është një zoo-nozë?
Kjo është një sëmundje ose infeksion që transmetohet nga kafshët vertebrore te njerëzit dhe anasjelltas. Patogjenët e përfshirë mund të jenë baktere, viruse ose parazitë.

Këto sëmundje transmetohen ose drejtpërdrejt gjatë kontaktit midis një kafshe dhe një njeriu, ose indirekt nëpërmjet ushqimit ose nëpërmjet një vektori të tillë si një insekt, merimangë ose marimangat.

Disa sëmundje përfundojnë duke u bërë veçanërisht njerëzore, si Covid-19.

Sipas Organizatës Botërore për Shëndetin e Kafshëve, 60 për qind e sëmundjeve infektive njerëzore janë të tilla.

Cilat lloje të sëmundjeve përfshijnë?
Termi “zoonoza” përfshin një shumëllojshmëri të gjerë sëmundjesh.

Disa ndikojnë në sistemin tretës, si salmoneloza, të tjera në sistemin e frymëmarrjes, si gripi i shpendëve dhe i derrit, si dhe Covid, ose sistemin nervor në rastin e tërbimit.

Ashpërsia e këtyre sëmundjeve ndryshon shumë në varësi të sëmundjes dhe virulencës së patogjenit, por edhe të personit të infektuar, i cili mund të ketë një ndjeshmëri të veçantë ndaj patogjenit.

Cilat kafshë janë të përfshira?
Lakuriqët e natës veprojnë si një rezervuar për shumë viruse që prekin njerëzit.

Disa janë njohur për një kohë të gjatë, siç është virusi i tërbimit, por shumë janë shfaqur në dekadat e fundit, si Ebola, koronavirusi SARS, Sars-CoV-2 (i cili shkakton Covid-19) ose virusi Nipah, i cili u shfaq në Azi në 1998.

Gjitarët e tjerë, si bagëtia, derrat, qentë, dhelprat, devetë dhe brejtësit, gjithashtu luajnë shpesh rolin e pritësit të ndërmjetëm.

Të gjithë viruset përgjegjës për pandemitë e mëdha të gripit kishin origjinë shpendësh, direkt ose indirekt.

Së fundi, insektet si rriqrat janë vektorë të shumë sëmundjeve virale që prekin njerëzit.

Pse është rritur frekuenca e këtyre sëmundjeve?
Duke u shfaqur mijëra vjet më parë, këto sëmundje janë shumëzuar gjatë 20 ose 30 viteve të fundit.

Rritja e udhëtimeve ndërkombëtare i ka lejuar ato të përhapen më shpejt.

Duke zënë zona gjithnjë e më të mëdha të planetit, njerëzit kontribuojnë gjithashtu në prishjen e ekosistemit dhe promovimin e transmetimit të viruseve.

Bujqësia industriale rrit rrezikun e përhapjes së patogjenëve midis kafshëve.

Tregtia e kafshëve të egra gjithashtu rrit ekspozimin e njeriut ndaj mikrobeve që mund të bartin.

Shpyllëzimi rrit rrezikun e kontaktit midis kafshëve të egra, kafshëve shtëpiake dhe popullatave njerëzore.

A duhet të kemi frikë nga një pandemi tjetër?
Ndryshimet klimatike do të shtyjnë shumë kafshë të largohen nga ekosistemet e tyre për toka më të jetueshme, paralajmëroi një studim i publikuar nga revista shkencore Nature në vitin 2022.

Duke u përzier më shumë, speciet do të transmetojnë më shumë viruset e tyre, gjë që do të nxisë shfaqjen e sëmundjeve të reja potencialisht të transmetueshme te njerëzit.

“Pa strategji parandaluese, pandemitë do të shfaqen më shpesh, do të përhapen më shpejt, do të vrasin më shumë njerëz dhe do të ndikojnë në ekonominë globale me ndikim më shkatërrues se kurrë më parë”, paralajmëroi Grupi i Ekspertëve të OKB-së për Biodiversitetin në tetor 2020.

Sipas vlerësimeve të publikuara në revistën Science në vitin 2018, ka 1.7 milionë viruse të panjohura te gjitarët dhe zogjtë, 540,000 deri në 850,000 prej tyre me kapacitet për të infektuar njerëzit./UBTNews/

Aktualitet

Publikohet punimi i profesorëve të UBT-së rreth efekteve të stërvitjes së strukturuar në futboll në revistën ndërkombëtare Human Movement

Published

on

Punimi shkencor i profesorëve të UBT-së, të Fakultetit Shkencat e Sportit dhe të Lëvizjes, me titull: “The effects of strength and conditioning programs on soccer players’ performance across a single season divided into two phases”, është publikuar në revistën ndërkombëtare Human Movement (ISSN 1899-1955).

Studimi, i realizuar nga profesorët: Milaim Berisha, Abedin Bahtiri dhe Agron Thaqi nga UBT, në bashkëpunim me Monèm Jemni nga Fakulteti i Edukimit Fizik në Ningbo, në Kinë, analizon ndikimin e programeve të forcës dhe kondicionit në performancën e futbollistëve profesionistë gjatë një sezoni të plotë futbollistik, i ndarë në dy faza përgatitore dhe dy faza garuese.

Rezultatet kryesore

Faza e parë përgatitore pati efektin më të madh në qëndrueshmërinë specifike, me rritje të dukshme në Yo-Yo Recovery Level 1 dhe VO₂max, kryesisht për shkak të niveleve fillestare më të ulëta. Faza e dytë, megjithëse efektive, solli rritje më të vogël për shkak të gjëndjes iniciale ne ketë fazë. Gjatë fazës së parë garuese u pa përmirësim i lehtë dhe mirëmbajtje e performancës; në të dytën mbizotëroi stabilizimi, me rënie të lehta.

Analiza e përbërjes trupore tregon se rritja e yndyrës është në kundershtim me qëndrueshmërinë, ndërsa uji trupor lidhet pozitivisht me të; masa muskulore, në mungesë të kondicionit kardiovaskular adekuat, korrelon negativisht me qëndrueshmërinë.

Yndyra viscerale shfaqi lidhje të dobët dhe jo domethënëse statistikisht. U vu re edhe një mospërputhje e pjeshshme midis Yo-Yo RL1 dhe VO₂max në fazat e mëvonshme, ndonëse VO₂max derivohet nga distancat e Yo-Yo. Kjo për shkak të fazave të pushimit që përmban testi. megjithatë, Yo-Yo RL1 mbetet një mjet praktik, ekonomik dhe efikas për vlerësimin e VO₂max dhe i ndjeshëm ndaj ndryshimeve në përsëritje të ushtrimeve intensive.

Në thelb, studimi nënvizon rëndësinë e stërvitjes së strukturuar në fazën përgatitore, rikuperimit aktiv për ruajtjen e performancës gjatë periudhave të ndeshjeve dhe menaxhimit të kujdesshëm të përbërjes trupore, sidomos kur testimi laboratorik nuk është i mundur.

Continue Reading

Lajmet

​Ndryshohet lokacioni, derbi Prishtina-Ballkani luhet në Hajvali

Published

on

Ndeshja ndërmjet FC Prishtinës dhe FC Ballkanit, e vlefshme për javën e 8-të në Superligën e Kosovës, do të zhvillohet këtë të shtunë, më 4 tetor, me fillim nga ora 15:00, në Kampin Nacional në Hajvali.

Siç ka bërë të ditur klubi nga kryeqyteti, ky ndryshim i lokacionit vjen për shkak të nevojës për mirëmbajtje dhe përpunim të fushës në stadiumin “Fadil Vokrri”, në kuadër të përgatitjeve për ndeshjen e ardhshme të Kombëtares së Kosovës.

Përballja mes Prishtinës dhe Ballkanit konsiderohet si takimi kryesor i javës së 8-të, në Albi Mall Superligën e Kosovës./S.K/KP/

 

Continue Reading

Lajmet

Kushtetuesja vendos për ankesën e Listës Serbe, Kuvendi s’është konstituuar

Published

on

By

Gjykata Kushtetuese ka vendosur për ankesën e Listës Serbe, për cka ka konstatuar se Kuvendi nuk është konstituuar në pajtim me përcaktimet e paragrafit 1 të nenit 66.

Në vendim, Gjykata ka urdhëruar që seanca Konstituive e Kuvendit të përfundojë brenda afatit të përcaktuar me paragrafin 1 të nenit 66 [Zgjedhja dhe Mandati] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës dhe sipas Aktgjykimit të Gjykatës në rastet KO193/25 dhe KO196/25, përkatësisht brenda afatit të mbetur prej 12 (dymbëdhjetë) ditëve nga hyrja në fuqi e këtij Aktgjykimi

Më poshtë sjellim vendimin e plotë:

 

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Kosovës, më 30 shtator 2025 vendosi përkitazi me kërkesën KO265/25, në lidhje me vlerësimin e kushtetutshmërisë së “Procesverbaleve të seancave të Kuvendit të Kosovës”, si dhe vendimeve të nxjerra në kuadër të Seancës Konstituive më 26 dhe 28 gusht 2025, të parashtruar nga Igor Simic dhe 9 (nëntë) deputetë të tjerë të Kuvendit të Republikës së Kosovës, bazuar në paragrafin 5 të nenit 113 [Jurisdiksioni dhe Palët e Autorizuara] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës.

https://gjk-ks.org/notifications/details/3350?title=Njoftim+p%C3%ABr+vendim+n%C3%AB+rastin+KO265/25

Gjykata, njëzëri, ka vendosur:

  1. TË DEKLAROJË, kërkesën të pranueshme;
  2. TË KONSTATOJË, që Seanca Konstituive e Kuvendit, e filluar me 15 prill 2025 nuk ka përfunduar si rezultat i moszgjedhjes së nënkryetarit të Kuvendit nga radhët e deputetëve të komunitetit Serb, dhe Kuvendi nuk është konstituuar në pajtim me përcaktimet e paragrafit 1 të nenit 66 [Zgjedhja dhe Mandati] dhe paragrafët 1 dhe 4 të nenit 67 [Zgjedhja e Kryetarit dhe Nënkryetarëve] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës;
  3. TË URDHËROJË, që Seanca Konstituive e Kuvendit të përfundojë brenda afatit të përcaktuar me paragrafin 1 të nenit 66 [Zgjedhja dhe Mandati] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës dhe sipas Aktgjykimit të Gjykatës në rastet KO193/25 dhe KO196/25, përkatësisht brenda afatit të mbetur prej 12 (dymbëdhjetë) ditëve nga hyrja në fuqi e këtij Aktgjykimi;
  4. TË URDHËROJË, të gjithë deputetët e zgjedhur të Kuvendit të Republikës së Kosovës, që në pajtim me nenin 4 [Forma e Qeverisjes dhe Ndarja e Pushtetit], nenin 7 [Vlerat], paragrafin 4 të nenit 67 [Zgjedhja e Kryetarit dhe Nënkryetarëve]  dhe nenin 74 [Ushtrimi i Funksionit] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës, që gjatë procedurës së zgjedhjes së nënkryetarit të Kuvendit të Republikës së Kosovës nga radhët e deputetëve të komunitetit Serb, të ushtrojnë funksionin e tyre kushtetues në interesin më të mirë të Republikës së Kosovës dhe në pajtim me Kushtetutën dhe Rregulloren e Kuvendit;
  5. TË VAZHDOJË, masën e përkohshme, e cila ka hyrë në fuqi nga data 5  shtator 2025, deri në hyrjen në fuqi të këtij Aktgjykimi;
  6. T’UA KUMTOJË këtë Aktgjykim palëve;
  7. TA PUBLIKOJË këtë Aktgjykim në Gazetën Zyrtare të Republikës së Kosovës, në pajtim me paragrafin 4 të nenit 20 (Vendimet) të Ligjit Nr. 03/L-121 për Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Kosovës;
  8. TË KONSTATOJË që ky Aktgjykim hyn në fuqi në ditën e publikimit nga Gjykata Kushtetuese e Republikës së Kosovës dhe njoftimit të palëve, përveç pikës V të dispozitivit, e cila hyn në fuqi menjëherë.

Continue Reading

Lajmet

​Fati i Amorim në duart e Granit Xhakës

Published

on

Manchester United gjendet në krizë të thellë dhe presioni mbi trajnerin Ruben Amorim po shtohet sepse skuadra ka marrë vetëm 7 pikë nga 6 ndeshje duke humbur tre përballjet e këtij sezoni, duke lënë tifozët e pakënaqur.

Legjenda Wayne Rooney ka kritikuar ashpër gjendjen e klubit, duke thënë se disa lojtarë nuk e meritojnë ta veshin fanellën e United dhe seklubi ka humbur kulturën e tij.

Ai shprehu edhe mungesë besimi te Amorim.

Të shtunën United përballet me Sunderlandin e Granit Xhakës, një sfidë vendimtare për të ardhmen e portugezit.

Mediat britanike raportojnë se drejtuesit e klubit tashmë po shqyrtojnë pasues të mundshëm si Oliver Glasner, Fabian Hürzeler dhe Andoni Iraola./S.K/KP/

Continue Reading

Të kërkuara