Lajmet

Pse biseda me të huajt mund të na bëjë më të lumtur?

Në një botë që ndryshon me shpejtësi, komplekse dhe e polarizuar, është një mënyrë për të mbijetuar.

Published

on

Nga Joe Keohane BBC

Në një kaq botë të dyshimtë, shumë prej nesh hezitojnë të ndërveprojnë me të huajt. Por biseda me njerëz që nuk i kemi takuar kurrë më parë, madje edhe në ndërveprime kalimtare, mund të na bëjë më të mençur dhe më të lumtur.

Ashtu si shumë njerëz që u rritën në Amerikë në vitet 1980, unë u rrita me frikë nga të huajt.

“Stranger Danger” ishte shumë i njohur ato ditë. Shqetësimi i prindërve dhe kujdesi i natyrshëm i njerëzimit ndaj të huajve u rritën nga mbulimi i bujshëm i medias dhe rënia e niveleve të besimit shoqëror, të cilat lulëzuan në një panik moral të plotë.

Oficerët e policisë, mësuesit, prindërit, udhëheqësit fetarë, politikanët, personalitetet e medias dhe organizatat për mirëqenien e fëmijëve lanë mënjanë dallimet e tyre dhe punuan së bashku për të përhapur mesazhin – se ndërveprimi me një të huaj mund t’i rrezikojë ata!

Ndërsa nuk ka dyshim se disa njerëz kanë përvoja traumatike me të huajt, “rrezikut të huaj” i mungonte ndonjë bazë reale statistikore, përcjell UBT News.

Atëherë, si edhe tani, shumica e krimeve seksuale dhe të dhunshme ndaj fëmijëve (dhe të rriturve, për këtë çështje) kryhen nga njerëz të njohur të viktimës: të afërmit, fqinjët apo edhe miqtë e familjes. Rrëmbimet nga anëtarë jo të familjes – të cilat përfshijnë ato ku një fëmijë merret nga dikush i panjohur për ta – përbëjnë vetëm 1% të rasteve të fëmijëve të zhdukur të raportuara në Qendrën Kombëtare për Fëmijët e Zhdukur dhe të Shfrytëzuar në SHBA.

Por, kjo tingëllonte e vërtetë, dhe për këtë arsye ishte e vërtetë. Të qenit i huaj ishte lloj sinonimi me rrezikun dhe kjo dyshe u lidhën ngushtë.

Megjithatë, a mund të ketë ndikuar kjo mënyrë e të menduarit në ndërveprimet tona në jetën e mëvonshme për shumë prej nesh? A kemi humbur diçka të vlefshme?

Disa shkencëtarë socialë besojnë se t’u mësosh fëmijëve që literalisht të gjithë njerëzit në botë që nuk i keni takuar janë të rrezikshëm, mund të ketë qenë aktivisht i dëmshëm. Politologu Dietlind Stolle, nga Universiteti McGill në Kanada, argumentoi se dekada të këtij mesazhi mund të kenë dëmtuar aftësinë e një brezi të tërë për t’u besuar njerëzve të tjerë. Kjo është problematike – besimi është çelësi për funksionimin e shumë shoqërive.

“Sa mundësi sociale ose ekonomike humbasim duke u frikësuar thjesht nga të huajt?” Stolle u pyet. Ndërsa nuk jam duke mbrojtur që të huajt t’u afrohen fëmijëve, ose anasjelltas, besoj, si të rritur, duhet të mendojmë përsëri për përfitimet e të folurit me të huajt.

Për disa vite, kam hulumtuar pse nuk flasim me të huajt. Përpjekjet kur nisa librin tim më vunë në shoqërinë e antropologëve, psikologëve, sociologëve, shkencëtarëve politikë, arkeologëve, dizajnerëve urbanë, aktivistëve, filozofëve dhe teologëve, plus qindra të huajve të rastësishëm me të cilët fola kudo që shkoja.

Ajo që mësova ishte kjo: ne humbim shumë duke u frikësuar nga të huajt. Biseda me të huajt – në kushtet e duhura – është e mirë për ne, mirë për lagjet tona, qytetet dhe shtetet tona, kombet tona dhe botën tonë.

Biseda me të huajt mund t’ju mësojë gjëra, t’ju thellojë, t’ju bëjë një qytetar më të mirë, një mendimtar më të mirë dhe një person më të mirë. Është një mënyrë e mirë për të jetuar. Por është më shumë se kaq. Në një botë që ndryshon me shpejtësi, pafundësisht komplekse, e polarizuar furishëm, është një mënyrë për të mbijetuar.

Për më shumë se 6000 vjet, njerëzit kanë jetuar në qytete. Por vetëm kohët e fundit psikologët kanë filluar të studiojnë se çfarë ndodh kur flasim me të gjithë këta të panjohur pa fytyrë nga të cilët jemi të rrethuar çdo ditë.

Në vitin 2013, psikologët Gillian Sandstrom, në Universitetin e Sussex-it në Mbretërinë e Bashkuar dhe Elizabeth Dunn në Universitetin e Kolumbisë Britanike, publikuan rezultatin e një eksperimenti në një kafe në Toronto.

“Njerëzit janë jashtëzakonisht pesimistë për pothuajse çdo aspekt të të folurit me të huajt,” shkroi Sandstrom, por ky pesimizëm duket të jetë i pajustifikuar. Pjesëmarrësit e studimit që ndërvepruan kur blinin kafenë e tyre raportuan se ndjenin një ndjenjë më të fortë përkatësie dhe një humor të përmirësuar sesa ata që nuk flisnin me të huajin.

Shkencëtarët e sjelljes, Nicholas Epley dhe Juliana Schroeder në Universitetin e Çikagos u kërkuan udhëtarëve të bisedojnë me të huajt në transportin masiv, në taksi dhe në dhomat e pritjes – vende ku norma shoqërore në Çikago është kundër të folurit. Kuptohet, shumica e pjesëmarrësve parashikuan se këto ndërveprime do të shkonin keq. Të kujdesshëm ndaj shkeljes së një norme shoqërore, ata shqetësoheshin se i huaji do të indinjonte ndërveprimin dhe do t’i refuzonte ata, dhe udhëtimet e tyre do të ishin edhe më të pakëndshme se sa ishin tashmë.

Megjithatë, kur pjesëmarrësit dolën dhe ndërvepruan me njerëz, ata panë se të huajt ishin çuditërisht të hapur, kureshtarë dhe të këndshëm. “Udhëtarët dukej se mendonin se të folurit me një të huaj përbënte një rrezik domethënës të refuzimit social”, shkruan Epley dhe Schroeder. “Me sa mund të themi, nuk përbënte aspak rrezik”.

Përkundrazi, pjesëmarrësit që folën me të huajt raportuan se bisedat ishin të këndshme, interesante dhe zgjatën më shumë se sa kishin parashikuar, dhe i bënin udhëtimet e tyre më të këndshme.

Megjithatë, ka shumë arsye pse njerëzit ndihen të parehatshëm duke folur me të huajt. Njerëzit raportojnë se janë të shqetësuar për shkeljen e një norme shoqërore, nga frika se do të jenë të këqij në të folur ose nuk do të kenë asgjë për të thënë, ose janë të shqetësuar për të folur me dikë nga një grup tjetër dhe për t’u sulmuar ose thënë gjënë e gabuar.

Shumë faktorë komplotojnë për të na penguar të flasim me njëri-tjetrin. Sigurisht, telefonat inteligjentë e kanë bërë më të lehtë se kurrë shmangien e ndërveprimit me njerëzit në mjedisin tonë të afërt. Ne preferojmë të bashkëpunojmë me dikë që duket i ngjashëm me dikë të cilit i kemi besuar në të kaluarën sesa dikë që duket si një ish-i njohur jo i besueshëm, transmeton UBT News.

Pra, nuk është befasi e vogël që kur këto frika dështojnë, njerëzit lehtësohen. E ndjeja vetë kur kisha ndërveprime pozitive me të huajt. “Unë mendoj se lehtësimi mund të jetë thjesht ndjenja që na është shitur ky mesazh se bota është një vend i frikshëm”, thotë Sandstrom.

Kjo nuk është gjë e vogël. Në një kohë kur kaq shumë njerëz ndihen të vetmuar, të huaj, të përjashtuar, të shkëputur, pesimistë, këto gjetje janë edhe të dobishme edhe qetësuese. Ndërveprimi me të huajt, edhe rastësisht, mund të na ndihmojë të ndërtojmë ose rindërtojmë rrjetet sociale, të na rilidhë me komunitetet tona dhe të forcojë besimin te njerëzit përreth nesh.

Ndërsa një student universitar që mori pjesë në një nga eksperimentet më të fundit të Sandstrom raportoi: “Ndihesha sikur kisha harruar se si të bëja miq, por ky studim më kujtoi se shumica e njerëzve janë miqësorë dhe thjesht duhet të marrësh një hap”.

Biseda me të huajt gjithashtu mund të na bëjë më të mençur, më të botës dhe më empatikë, thotë profesoresha e Universitetit të Harvardit, Danielle Allen. Kur ajo jepte mësim në Universitetin e Çikagos, Allen u paralajmërua vazhdimisht nga kolegët që të qëndronte larg nga pjesa më e varfër e qytetit. Ajo beson se kjo “frikë nga të huajt në fakt po gërryente shumë kapacitete intelektuale dhe sociale [të bashkëmoshatarëve të saj]”.

Ajo nuk pranoi të qëndronte larg dhe bëri disa nga punët e saj më të admiruara në ato lagje. Që atëherë ajo ia ka kushtuar karrierën e saj forcimit të lidhjeve midis njerëzve dhe grupeve që përndryshe nuk do të ndërvepronin.

Është ironike që pasi u rrita me frikë nga të huajt, tani i gjej ata një burim shprese. Kur këto ndërveprime shkojnë mirë – dhe në përgjithësi shkojnë mirë – perceptimi pozitiv i të huajit mund të përgjithësohet në ndjenja më të mira për njerëzit, sipas autorit./UBTNews/

Teksti është marrë me shkurtime nga BBC.

Lajmet

Protestë e re kundër shtrenjtimit të rrymës në Prishtinë

Published

on

By

Grupi “Asnjë cent më shumë” ka njoftuar se do të organizojë një protestë të re më 19 prill, kundër rritjes së çmimit të energjisë elektrike. Protesta do të mbahet në sheshin “Skënderbeu” në orën 12:00, dhe organizatorët kanë ftuar qytetarët të marrin pjesë në masë.

Besnik Shabiu, organizatori i protestës, ka deklaruar se protesta është një reagim ndaj vendimit të ZRRE-së për rritjen e çmimit të energjisë elektrike, duke theksuar se, nëse autoritetet nuk reagojnë, grupi nuk përjashton mundësinë e përshkallëzimit të aksioneve. Ai paralajmëroi se mund të ndodhin bllokime të rrugëve dhe institucioneve, për të siguruar që zëri i qytetarëve të dëgjohet.

Shabiu ka shtuar se protesta e nesërme vjen në një moment të rëndësishëm, pasi të njëjtën orë mbahet edhe vazhdimi i seancës konstituive të Kuvendit të Kosovës. Ai bëri thirrje për deputetët e zgjedhur që, sapo Kuvendi të konstituohet, të thirret komisioni për energji dhe ZRRE-ja për të raportuar mbi çështjen e rritjes së çmimit të energjisë.

“Zëri i qytetarëve duhet të dëgjohet pa ndërprerë. Ne do të vazhdojmë të jemi të zëshëm, dhe nëse pas kësaj proteste nuk ka reagim, do të jemi të detyruar të përshkallëzojmë aksionet”, tha Shabiu.

Ai gjithashtu njoftoi se po shqyrtohen mundësitë e pezullimit të pagesave për energjinë elektrike për qytetarët si një masë për të mbrojtur interesat e tyre. “Ky është një kërkesë legjitime e qytetarëve. Kur institucionet nuk punojnë për qytetarët, pse duhet të funksionojnë?”, shtoi ai.

Në anën tjetër, Ardian Bajraktari, një nga përfaqësuesit e grupit, ka bërë të ditur se ekipi i tij po punon për hartimin e padisë për anulimin e vendimit të aktit administrativ nga ZRRE. Sipas tij, ky vendim është marrë në shpërputhje me autorizimet e këtij institucioni dhe ka dëme të mëdha për qytetarët. Ai ka njoftuar se janë duke përgatitur gjithashtu një propozim për një masë të përkohshme, për të shtyrë ekzekutimin e vendimit derisa të shqyrtohet nga gjykatat.

Ky zhvillim vjen pas njoftimit të ZRRE-së për një rritje të çmimit të energjisë elektrike për 16%, që do të hyjë në fuqi nga muaji maj. Ky vendim ka shkaktuar reagime të shumta nga qytetarët, bizneset dhe subjektet politike, që po kundërshtojnë një rritje të tillë. Protesta të ngjashme janë mbajtur tashmë dhe grupet e aktivistëve po kërkojnë anulimin e këtij vendimi.

Për më shumë, grupi “Asnjë cent më shumë” ka paralajmëruar se do të vazhdojnë aksionet deri në arritjen e kërkesave të tyre dhe kanë ftuar qytetarët të bashkohen në protestën e nesërme për të shprehur pakënaqësinë e tyre ndaj shtrenjtimit të rrymës.

Continue Reading

Lajmet

Osmani dekoron me medalje tre të mbijetuar të dhunës seksuale gjatë luftës

Published

on

By

Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, ka dekoruar me medaljen “Nderi i Republikës së Kosovës” tre të mbijetuar të dhunës seksuale gjatë luftës së fundit në Kosovë. Në një ceremoni të organizuar në Presidencë, medalja iu dorëzua Vasfije Krasniqi-Goodman, Shyrete Tahiri-Sylejmani dhe Ramadan Nishori, të cilët kanë folur publikisht për përvojat e tyre të dhunës nga forcat serbe gjatë luftës.

Në fjalimin e saj, Presidentja Osmani ka vlerësuar guximin e të mbijetuarve për të ndarë me publikun përvojat e tyre dhe ka theksuar rëndësinë e dëshmive të tyre për drejtësinë dhe të vërtetën historike të Kosovës. Ajo ka shtuar se këta individë janë dëshmi e gjallë e luftës për drejtësi dhe kanë kontribuar në ndriçimin e rrugës së drejtë të historisë së vendit.

“Ka momente ku fjalët nuk mjaftojnë për të shprehur mirënjohjen, siç ka edhe njerëz që me guximin e tyre të lënë pa fjalë. Sot jemi këtu për t’iu përulur me respektin më të thellë përballë tre individëve që janë më shumë se thjesht individë, sepse me dhimbjen e tyre kanë ndriçuar rrugën e drejtë së vërtetës, drejtësisë dhe shpresës. Ju jeni zëri që keni zgjedhur dinjitetin, jeni zëri i të mbijetuarve që kanë zgjedhur heshtjen. Ky është një premtim i gjallë se historia nuk do t’i harrojë,” tha Osmani.

Pas dekoratës, Ramadan Nishori shprehu mirënjohjen për përkrahjen nga populli, duke theksuar se ndihej mirë që kishte marrë mbështetje në këtë rrugëtim të vështirë. “E përshëndes gjithë popullin tonë që më ka përkrahur këto ditë,” tha ai shkurt.

Vasfije Krasniqi, një tjetër e dekoruar, bëri thirrje që viktimat e dhunës seksuale të flasin hapur dhe të kërkojnë drejtësi. “Dua të falënderoj për qasjen, angazhimin. Të dashura viktima, ju lutem, ku do që jeni, ka ardhur koha të kërkojmë drejtësi. Lirojeni shpirtin që të mos ia falim Serbisë krimin që ka kryer,” tha Krasniqi.

Shyrete Tahiri-Sylejmani, gjithashtu e dekoruar, theksoi rëndësinë e drejtësisë për arritjen e paqes. “Kur të kemi drejtësi, kemi paqe. Faleminderit për kurajën që na jepni,” përfundoi ajo.

Continue Reading

Lajmet

Prokuroria kërkon vazhdimin e paraburgimit për Selimin dhe Krasniqin

Published

on

By

Prokuroria në Hagë ka kërkuar vazhdimin e paraburgimit për Rexhep Selimin dhe Jakup Krasniqin edhe për dy muaj të tjerë.

Në kërkesën për Krasniqin e ngjashëm edhe për Selimin, Prokuroria thotë se përfundimi i paraqitjes së provave nga ana e tyre rrit rrezikun e pengimit të drejtësisë dhe kryerjes së krimeve të tjera.

Veç kësaj, ZPS ka thënë se kjo justifikon edhe rishqyrtimin e rrezikut të arratisjes në vendimet për vazhdimin e paraburgimit. E njëjta gjë është theksuat edhe tek vendimi për Rexhep Selimin.

Sipas tyre vazhdon të ekzistojnë dyshime të bazuara se Jakup Krasniqi ka kryer një ose më shumë prej krimeve që bien në jurisdiksiomin e DHSK-së. Madje, Prokuroria thotë se ky dyshim është përforcuar edhe nga provat e ZPS-së që tashme janë përfshirë në dosjen e gjykimit.

Ata thonë se, fakti që Krasniqi dhe Selimi tani kanë njohuri të veçantë mbi rastin dhe provat kundër tij e rrit rrezikun që ai mund të kryejë krime të tjera, përfshirë kundër dëshmitarëve që kanë dhënë ose mund të japin dëshmi në çështje dhe/ose që mund të paraqiten para këtij Paneli në faza të ardhshme të procedurave.

“Për më tepër, Selimi tashmë është në dijeni të identitetit të të gjithë dëshmitarëve të ZPS-së dhe të provave të tyre. Përfundimi i çështjes së ZPS-së nuk e zvogëlon rrezikun e pengimit, por e rrit atë, pasi i akuzuari tashmë ka njohuri të plotë për përmbajtjen e çështjes ndaj tij. Siç është theksuar nga Trupi Gjykues, ekziston rreziku që ndërhyrjet me qëllim për të siguruar tërheqje të dëshmive dhe/ose për të dekurajuar dëshmitarët e ardhshëm nga dhënia e dëshmive mund të pengojnë përparimin e procedurës. Më tej, ekziston mundësia që dëshmitarët të thirren sërish, duke i bërë ata të cenueshëm ndaj përpjekjeve për ndërhyrje”, thuhet në kërkesën e Prokurorisë për Selimin.

Përveç rrezikut të arratisjes dhe pengimit të procedurave, Prokuroria ka thënë se masat e vendosura ne objektet e paraburgimit kanë ofruar garanci kundër vizitave dhe komunikimeve të pa-monitoruara si masa për të minimizuar rreziqet përkatëse.

Ata thonë se paraburgimi mbetet proporcional dhe i arsyeshëm veçanërisht që procedurat tashmë kanë përparuar.

Ndryshe, Prokuroria më 15 prill 2025 ka njoftuar se ka përfunduar paraqitjen e provave në këtë rast.

Zyra e Prokurorit të Specializuar, më 30 shtator 2022 ka dorëzuar aktakuzën e konfirmuar të ndryshuar ndaj Hashim Thaçit, Kadri Veselit, Jakup Krasniqit dhe Rexhep Selimit, e cila përbëhet nga dhjetë pika me akuza, ku këta të fundit ngarkohen për krime lufte e krime kundër njerëzimit.

Më 29 prill 2022, Zyra e Prokurorit të Specializuar kishte dorëzuar një aktakuzë të ndryshuar ndaj Hashim Thaçit, Kadri Veselit, Rexhep Selimit e Jakup Krasniqit, ku pretendohet se katër të akuzuarit kanë kryer krime lufte edhe në Gjilan, Budakovë e Semetishtë.

Më 9 nëntor të vitit 2020, në paraqitjet e tyre të para, Jakup Krasniqi e Hashim Thaçi janë deklaruar të pafajshëm për akuzat që u vihen në barrë. Njëjtë është deklaruar edhe Veseli në paraqitjen e tij më 10 nëntor, sikurse edhe Rexhep Selimi më 11 nëntor.

Aktakuza ndaj Hashim Thaçit, Kadri Veselit, Rexhep Selimit dhe Jakup Krasniqit është konfirmuar më 26 tetor 2020. /Betimi për Drejtësi/

Continue Reading

Lajmet

Rama: Vendimi për ndërprerjen e projektit në shesh nuk është i mbështetur ligjërisht

Published

on

By

Kryetari i Prishtinës, Përparim Rama, ka deklaruar se vendimi për ndalimin e punimeve në sheshin “Xhorxh Bush” është i paligjshëm dhe i pambështetur në argumente juridike. Ai tha se institucionet që morën këtë vendim po ndikohen nga qëllime politike, edhe pse duhet të veprojnë në mënyrë të pavarur.

“Për herë të dytë janë ndërprerë punimet në një projekt të planifikuar për transformimin e hapësirës publike. Arsyetimet për këtë ndërhyrje nuk qëndrojnë në bazë ligjore dhe nuk janë ngritur nga palët përkatëse,” tha Rama në një konferencë për media.

Ai theksoi se projekti ka për qëllim përmirësimin e hapësirës publike dhe integrimin e trashëgimisë kulturore në zhvillimin urban të qytetit.

“Ka munguar përgjigjja nga Ministri për një debat publik për këtë çështje, edhe pse kemi qenë të hapur për diskutim,” shtoi ai.

Rama njoftoi se Komuna e Prishtinës do të ndjekë rrugë ligjore ndaj veprimeve që, sipas tij, bien ndesh me ligjin.

“Kryeqyteti do të vazhdojë procedurat ligjore ndaj të gjithë atyre që shkelin ligjin,” përfundoi ai.

Continue Reading

Të kërkuara