Sot, më 16 shtator, shënohet 55-vjetori i ndarjes nga jeta të Prenk Jakovës, themeluesit të gjinisë së operas kombëtare shqiptare. Prenk Jakova, një figurë e shquar e muzikës shqiptare, u lind më 27 qershor 1917 në Shkodër, në një familje me tradita patriotike, e njohur për angazhimin e saj në mbrojtjen e vlerave kombëtare.

Me një karrierë të pasur dhe të ndryshme, Jakova ka kontribuar në krijimin e një repertori të gjerë muzikor, duke kompozuar romanca, kantata dhe këngë që vazhdojnë të mbeten të dashura për publikun edhe pas dekadash. Vepra e tij e parë dhe ndoshta më e njohur në histori të muzikës shqiptare është opera “Mrika”, që shënon lindjen e operas kombëtare shqiptare.

Një tjetër kontribut i rëndësishëm i Prenk Jakovës është opera “Gjergj Kastrioti-Skënderbeu”, e cila, që në shfaqjen e saj të parë në Tiranë, u prit me entuziazëm të madh nga kolegët dhe adhuruesit e artit. Megjithatë, peripecitë dhe vështirësitë që shoqëruan realizimin e saj lajmëruan ndikim të thellë në shpirtin e kompozitorit.

Këngët e tij si “Syrin si qershia” dhe “Margjelo” janë ndër më të njohurat dhe vazhdojnë të dëgjohen me adhurim edhe në ditët e sotme, duke dëshmuar për ndikimin e përhershëm të muzikës së Jakovës në kulturën shqiptare.

Prenk Jakova u nda nga jeta më 16 shtator 1969 në mënyrë tragjike, dhe varrimi i tij ishte një ngjarje e madhe për Shkodrën, e cila u mblodh për të nderuar kujtimin e një prej kolosëve më të mëdhenj të muzikës shqiptare.

Veprimtaria e pasur muzikore e Prenk Jakovës përfshin dhjetëra vepra vokale, këngë korale të përpunuara, pjesë orkestrale e korale, muzikë për bandë dhe muzikë filmash, si dhe operetat që kanë ndihmuar në formimin dhe zhvillimin e kulturës muzikore shqiptare. Ai mbetet një nga figurat më të rëndësishme dhe të ndritshme të muzikës shqiptare, duke lënë një trashëgimi të çmuar për brezat e ardhshëm./UBTNews/

Sot shënojmë 81 vjet nga mbledhja e rëndësishme e Kuvendit të Prizrenit, i cili u zhvillua nga 16 deri më 20 shtator të vitit 1943 dhe e cilësojmë si pikënisjen e Lidhjes së Dytë të Prizrenit. Ky kuvend vendosi për krijimin e një organizate politike kombëtare, e cila do të angazhohej për bashkimin dhe mbrojtjen e trojeve etnike shqiptare.

Në këtë ngjarje historike morën pjesë 45 delegatë të zgjedhur nga Kosova dhe trevat e tjera shqiptare, të cilët përfaqësonin aspiratat dhe dëshirat e popullit shqiptar për një bashkim të plotë kombëtar. Kuvendi u udhëhoq nga Komiteti Ekzekutiv, me Musa Shehun në krye, i shoqëruar nga emra të shquar si Asllan Boletini, Shefqet Shkupi, Qazim Bllaca, Tahir Zajmi, Pjetër Vuçaj, Sheh Hasnai, Qemajl Balila, Hivzi Meraku, Luk Simoni, Haxhi Fahrija dhe Sokol Dobroshi.

Musa Shehu, si kryetar i Këshillit Ekzekutiv, paraqiti rendin e ditës për zgjedhjen e Parisë së Kongresit, e cila përbëhej nga kryetari, dy nënkryetarët dhe sekretari. Nëpërmjet një votimi të fshehtë, Musa Shehu u zgjodh kryetar i kongresit, ndërsa Aqif Blyta dhe Rexhep Krasniqi u emëruan nënkryetarë. Bedri Gjinaj mori postin e sekretarit të Kongresit.

Vendimi më i rëndësishëm i këtij kuvendi ishte formimi i Lidhjes së Dytë të Prizrenit, një organizatë politike kombëtare që synonte bashkimin dhe mbrojtjen e trojeve etnike shqiptare. Kuvendi gjithashtu zgjodhi Komitetin Qendror të Lidhjes, i cili përbëhej nga 7 anëtarë, me Rexhep Mitrovicën si kryetar, një veprimtar i njohur i çështjes kombëtare.

Në Kuvendin e Dytë, që u mbajt më 17-21 janar 1944, u bë një ndryshim në kryesinë e Lidhjes. Bedri Pejani u zgjodh kryetar i Komitetit Qendror, pasardhës i Rexhep Mitrovicës, i cili ishte emëruar kryeministër i qeverisë që gjermanët ngritën në Tiranë. Kuvendi miratoi gjithashtu statutin e Lidhjes, i cili u dekretua nga Këshilli i Naltë më 14 mars 1944.

Lidhja e Dytë e Prizrenit do të kishte organin e saj, “Lidhja e Prizrenit”, në faqet e të cilit propagandohej ideja e krijimit të Shqipërisë etnike dhe denoncoheshin krimet e kryera nga serbët ndaj shqiptarëve të Kosovës. Ky organizim ishte një përpjekje e krerëve nacionalistë kosovarë, me Bedri Pejanin në krye, që vepronte në një periudhë kur Rexhep Mitrovica kishte marrë përgjegjësinë e qeverisjes në Tiranë.

Ndryshe nga Lëvizja Nacionalçlirimtare dhe disa grupime të tjera që angazhoheshin në luftë kundër pushtuesve nazifashistë, forcat kryesore nacionaliste heshtën dhe ishin të dyzuar për të bashkëpunuar me ta, për shkak të frikës se një luftë e udhëhequr nga komunistët mund të përfundonte me rivendosjen e pushtetit jugosllav në krahinë. Pjesëtarët e rrethit nacionalist e konsideronin pushtuesin italian dhe më pas atë gjerman si të keqen më të vogël në krahasim me sundimin serb dhe jugosllav që pritej të rivendosej pas tërheqjes së trupave të huaja.

Pikërisht për këtë arsye, pas kapitullimit të Italisë, ata e përpunuan idenë e thirrjes së një kuvendi kombëtar që do të hidhte bazat për krijimin e një organizate politike e cila do të mbronte trojet etnike nga rreziku i ripushtimit të Kosovës nga forcat jugosllave, pas largimit të trupave gjermane. Ky kuvend përbënte një hap të rëndësishëm në përpjekjet e shqiptarëve për mbrojtjen e identitetit dhe integritetit të trojeve të tyre./UBTNews/

Më 13 Shtator 1985, Shqipëria humbi një nga figurat më të shquara të artit të saj, skulptorin Odhise Paskali. Me ndarjen nga jeta të Paskalit, arti shqiptar humbi një krijues të madh që kishte lënë një gjurmë të thellë në kulturën dhe identitetin kombëtar.

Odhise Paskali, i cili kishte ndjekur studimet për skulpturë në Universitetin e Torinos dhe i përmbylli ato në vitin 1927, u kthye në Shqipëri për të ndihmuar në ndërtimin e një tradite të re në skulpturë. Ai është konsideruar si babai i skulpturës shqiptare për ndihmesën e tij të jashtëzakonshme në këtë fushë, me realizime që e karakterizuan si një artist me vizion dhe përkushtim për artin monumental.

Pas kthimit në Tiranë, Paskali vendosi themelet e skulpturës moderne shqiptare, duke u shquar për krijimet e tij me karakter monumental që ishin të pasura në simbolikë dhe emocion. Ai e kushtoi jetën e tij zhvillimit të artit në Shqipëri, duke kontribuar jo vetëm si artist, por edhe si mentor dhe lider kulturor.

Nga viti 1947 deri në vitin 1953, ai ushtroi detyrën e mentorit në Liceun Artistik, duke ndihmuar në formimin e brezave të rinj të artistëve. Në vitin 1951, Paskali u përzgjodh si anëtar i delegacionit kulturor që vizitoi Bashkimin Sovjetik, një nder që reflektonte rëndësinë e tij në arenën ndërkombëtare. Më pas, në vitin 1957, ai u emërua në krye të Galerisë Kombëtare të Arteve, një rol në të cilin e vazhdoi angazhimin e tij për të promovuar artin shqiptar.

Përveç skulpturës, Odhise Paskali ishte gjithashtu një poet, eseist, përkthyes, botues dhe akademik i nderuar. Ai është nderuar me tituj shumë prestigjiozë për kontributin e tij të jashtëzakonshëm në kulturën dhe artin shqiptar.

Skulpturat monumentale të Paskalit janë të pranishme në sheshet e qyteteve kryesore të vendit dhe kanë një vend të veçantë në përditshmërinë shqiptare. Grafikat e realizimeve të tij janë përdorur në pasaportat shqiptare, në monedha, në pulla postare, në kartolina dhe në publikime qeveritare, duke u bërë pjesë e pandashme e identitetit kombëtar dhe kulturor të Shqipërisë.

Përkujtojmë sot Odhise Paskalin, një emër që mbetet i ndritur në historinë e artit shqiptar dhe që vazhdon të frymëzojë breza të tërë me krijimtarinë e tij të përjetshme./UBTNews/

Më 13 Shtator 1907 lindi Dhimitër Pasko, i njohur ndryshe si Mitrush Kuteli, një figurë e shquar në fushat e letërsisë dhe financave shqiptare.

Kuteli, një personalitet me shumë aspekte, u shqua si ekonomist, financier, shkrimtar, përkthyes, dhe gazetar. Ai ishte gjithashtu një mbledhës i pasur i folklorit shqiptar, duke ruajtur dhe shpërndarë thesaret e shpirtit kombëtar të grumbulluara gjatë shekujve dhe në vise të ndryshme.

Pavarësisht se ishte një ekonomist dhe financier i aftë, Kuteli fitoi njohjen e gjerë përmes veprave të tij në letërsi dhe gazetari. Ai shërbeu si konsulent teknik i Bankës Qendrore Shqiptare që nga viti 1943, por kontributi i tij më i njohur mbetet në fushën e letrave.

Veprat e tij më të njohura përfshijnë poezitë “Mëmës Shqipëri” dhe “Skënderbeu”, si dhe koleksionin e tregimeve “Tregime të moçme shqiptare”, i cili shpalos vlerat e çmuara të folklorit popullor shqiptar. Ndër veprat e tjera të rëndësishme janë “Ago Jakupi e të tjera rrëfime”, “Kapllan Aga i Shaban Shpatës”, “Xinxifillua”, “E madhe është gjëma e mëkatit”, “Në një cep të Ilirisë së Poshtme” dhe “Baltë nga kjo tokë”. Përveç kësaj, ai përktheu në shqip vepra të njohura nga autorë të mëdhenj si Turgenjevi, Gorki, Gogoli dhe Neruda.

Pikëpamjet e tij demokratike e bënë të mundur që ai të përballej me represionin e regjimit diktatorial, duke u burgosur në vitin 1947 me akuzën e “armikut të popullit” dhe duke kaluar pesë vjet në burg. Pas lirimit, kushtet e pafavorshme e privuan nga mundësia e botimit të veprave të tij, duke kufizuar kështu shprehjen e plotë të talentit të tij në letërsi.

Mitrush Kuteli u nda nga jeta më 4 Maj 1967 në moshën 60 vjeçare. Akademia e Shkencave e Shqipërisë e nderoi atë me titullin e lartë “Nderi i Akademisë” për trashëgiminë e pasur që la pas, e cila vazhdon të ndihmojë në ruajtjen dhe zhvillimin e qytetërimit shqiptar./UBTNews/