Nën këmbët e diellit, Dita Botërore e Teatrit, 27 marsi

Teatri, një pasqyrë e rëndësishme e kulturës dhe artit, ka qenë gjithmonë një flluskë emocionesh dhe njohurish. Nga ditët e lashta të Greqisë deri në ditët moderne, ka kapur imagjinatën tonë dhe na ka mbushur me emocione të ndryshme. Në 27 Mars, Dita Botërore e Teatrit ngriti kurorën e saj për të shënuar një festë të rëndësishme të artit teatror. Ky festim u ngrit në këmbë pas propozimit të Presidentit Arvi Kivimaa në kongresin e nëntë botëror të ITI-së në Vjenë. Entuziazmi për këtë iniciativë u shtri në mënyrë të shpejtë, duke marrë mbështetje nga shumë qendra skandinave të ITI-së.

Në vitin 1962, kjo ditë u festua për herë të parë në mënyrë globale, duke bashkuar profesionistë të teatrit, organizata dhe dashamirë të artit teatror nga të gjitha anët e globit. Qysh atëherë, kjo ditë ka qenë një rast për të përuruar ngjarje të ndryshme, duke përfshirë mesazhin ndërkombëtar të Ditës Botërore të Teatrit, i cili shpesh paraqitet nga një figurë e njohur e botës së artit, për të reflektuar mbi rëndësinë e artit teatror dhe për të promovuar një kulturë paqeje në botën tonë të sotme.

Për një mënyrë tjetër për të kuptuar rëndësinë e kësaj dite, mendoni se në vitin 1962, poeti dhe dramaturgu francez Jean Cocteau shkroi mesazhin e parë ndërkombëtar të Ditës Botërore të Teatrit, duke sjellë frymën dhe vizionin e tij për botën e artit teatror. Kjo është një ditë që përcakton bashkëpunimin dhe festimin e një trashëgimie të jashtëzakonshme të kulturës dhe artit teatror në të gjithë botën.

Mjeshtëria në skenë: Çmimet teatrale në Ditën Botërore të Teatrit

Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit organizuan një ceremoni për ndarjen e çmimeve në fushën e teatrit, duke shënuar Ditën Botërore të Teatrit me një festë të mrekullueshme artistike. Ministri i Kulturës, Hajrulla Çeku, në një fjalim falënderoi komunitetin teatror për kontributin e tyre të pamohueshëm në promovimin dhe zhvillimin e artit të teatrit në Kosovë. Duke i cilësuar ata si mjeshtër të mrekullueshëm që e bëjnë të mundur teatrin, ai shprehu nderimin dhe respektin e tij për punën e tyre të palodhshme dhe talentin e tyre të rrallë.

Çmimet u ndanë në disa kategori, duke nderuar shfaqjet më të mira, regjinë më të mirë dhe aktorët më të mirë. Shfaqja “1984” me regjisor Igor Mendjisky nga Teatri Kombëtar i Kosovës u nderua me çmimin për shfaqjen më të mirë, ndërsa regjisori Fadil Hysa u nderua me çmimin për regjinë më të mirë për prodhimin “Faust”. Çmimi për aktorin më të mirë iu dha Ardian Morinës, për talentin dhe interpretimin e tij të jashtëzakonshëm në vitin 2023.

Megjithatë, moment emocionues i ceremonisë ishte ndarja e çmimit kryesor, çmimit për vepër jetësore. Ky çmim i lartë u nda për aktorin Muharrem Qena, një figurë e nderuar në skenën teatrale të Kosovës. Në një atmosferë plot me respekt dhe emocion, familjarët e Qenës e kujtuan punën e tij të palodhur dhe kontributin e tij të madh në artin teatral. Ndërsa Igballe Qena, përfaqësuese e familjes së Muharrem Qenës, shprehën falënderimin dhe respektin e tyre, duke e përshkruar aktorin si një person që e përmbushte jetën me pasionin dhe punën e tij në teatër.

Ndriçimi i rrëfimit: Historia e Teatrit Kombëtar të Kosovës

Një kapitull i rëndësishëm i historisë kulturore të Kosovës, Teatri Kombëtar shkëlqeu si një qendër e shquar e artit teatror që nga momenti i themelimit të tij në vitin 1945. Fillimi i tij u shënua me hijeshinë e Prizrenit, si Teatri Popullor Krahinor, një flluskë arti që ngriti flamurin e dramës me shfaqjen e parë “Flamuri dhe nana”, një fragment nga romani “Nëna” e Maksim Gorkit, dramatizuar nga Tajar Hatipi dhe i drejtuar nga Pavle Vugrinaci, një ngjarje që bëri të qartë se një rrugë e re e artit po hapej.

Në vitin 1949, teatri ngriti kokën e tij me promovimin zyrtar në Prishtinë, duke prezantuar “Personin e dyshimtë” të Branisllav Nushiqit, nën drejtimin e Dobrica Radenkoviqit, një hap i madh drejt njohjes së gjerë të artit të tyre në skenën e vendit. Ansamblin e Teatrit e përforcoi një grup artistësh nga e gjithë Kosova, si Shani Pallaska, Shaban Domi, Abdurrahman Shala, Meribane Shala, Muharrem Qena dhe të tjerë, duke sjellë për një kohë të gjatë energji dhe pasion në skenën e tyre. Përmes shfaqjeve të tyre, ata mbajtën gjallë pasionin për dramën shqiptare dhe u bënë të njohur për performancat e tyre të mrekullueshme në skenën e teatrit. Në vitet 1951-1965 u realizuan 76 premiera, duke shënuar sukses me drama të dramaturgjive jugosllave dhe botërore.

Dekadat e suksesshme të viteve 1970-1980 ishin periudha e artit më të lartë për Teatrin Kombëtar. Me inskenime të tilla si “Erveheja” e Ahmet Qirezit, “Makbethi” i Shekspirit, “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” sipas romanit të Ismail Kadaresë, dhe shfaqje të tjera që e thelluan profilin e Teatrit Kombëtar të Kosovës arritën të kapin thelbin e identitetit të tyre artistik dhe frymëzuan brezat e ardhshëm me një larmi të ngjarjeve të artit.

Nëpërmjet mbi 400 premierave dhe mbi 10.000 reprizave, Teatri Kombëtar arriti të kapte imagjinatën dhe zemrat e më shumë se 3.300.000 spektatorëve deri në vitin 1989. Çdo reprizë ishte një udhëtim në një botë të re, ku drama dhe emocionet jetonin skenën e tij. Repertori i këtij teatri ishte një mozaik i ndërtuar mbi tekstet më të verifikuara të dramaturgjisë kombëtare, botërore dhe ish-jugosllave. Secila prej tyre ishte një shfaqje e paharrueshme, një ngjarje që nuk harrohej lehtësisht nga ata që kishin fatin të përjetonin magjinë e artit teatror në sallën e Teatrit Kombëtar.

Në vitin 1990, era e frikës dhe e represionit ngriti qartësisht sipërfaqen e saj në Teatrin Kombëtar të Kosovës. Regjimi serb, nën hijen e kontrollit totalitar, e ktheu këtë institucion kulturor në një arenë të mbushur me frikë dhe cenzurë. Artistët shqiptarë u përballën me dëbime të dhunshme, ndërsa dritat e tyre kreative u zverdhën në hijen e diktaturës. Megjithatë, asnjë ligj apo diktat nuk mundi të ndalonte shpirtin rezistent të artit. Në një sistem shkollor universitar paralel, nëpërmjet rezistencës së pazëvendësueshme, shumë artistë arritën të rrisnin kuadrot e tyre në shtëpitë – shkolla, duke e bërë këtë rrugë të rezistencës një arenë për krijimtarinë e tyre të lirë. Pas vuajtjeve të gjata dhe përballjeve të vështira, erdhi drita e shpresës në vitin 1999, pas mbarimit të luftës në Kosovë. Teatri Kombëtar i Kosovës u lind zyrtarisht, i pagëzuar me një emër të ri, një emër që përfaqësonte shpresën dhe rininë: “Teatri Kombëtar i Kosovës”.

Në vitet e pas luftës, ky teatër u kthye në zemrën e artit teatror në Kosovë. Me një qëllim të qartë dhe një detyrë të lartë morale, Teatri Kombëtar i Kosovës u shndërrua në institucionin suprem të lëmisë së artit teatror në vend. Nëpërmjet shfaqjeve të shumta, ai shpërfaqi zërin dhe zemrën e një kombi, duke iu drejtuar botës me mesazhe të forta dhe universale.

Në dekadën e re, Teatri Kombëtar i Kosovës mori një drejtim të ri me inskenime të reja dhe një ansambël të ri të aktorëve. Në këtë epokë të artit teatror, një brez i ri aktorësh me talent individual dhe krijues po shfaqej në skenën e Teatrit Kombëtar të Kosovës. Duke filluar me aktorin e ri Lirak Çelaj dhe duke vazhduar me drejtorë të tillë si Teki Drevishi, Arian Krasniqi dhe Agim Sopi, Teatri Kombëtar u ngjit në nivele të reja të kreativitetit dhe talentit.

Në dekadën e parë të pasluftës, Teatri Kombëtar shkëlqeu me inskenime të ndryshme, duke filluar nga klasikët si “Hamleti” i Shekspirit, nën drejtimin e Dejvid Gothardit dhe Fatos Berishës, dhe duke vazhduar me shfaqje të inovative si “Fluturimi mbi folenë e qyqes” në regjinë e Ilir Bokshit. Ndër shfaqjet e tjera që mbajtën publikun në pritje ishin “Shfaqja e fundit” nën regjinë e autorit Fadil Hysaj, dhe “Pallati i ëndrrave” i Ismail Kadaresë, me drejtimin e Altin Bashës.

Megjithëse u përballën me sfida të mëdha, si mungesa e një ansambli rezident, regjisorë të rinj si Fatos Berisha, Iliriana Arifi dhe Kushtrim Koliqi dhe shumë të tjerë morën udhëheqjen e tyre për të sjellë shfaqje të reja dhe të freskëta në skenën teatrore. Megjithatë, mungesa e stabilitetit artistik bëri që shumica e shfaqjeve të jetojnë në skenë vetëm një sezon teatror, duke shkaktuar dëme të ndjeshme në repertorin e Teatrit Kombëtar të Kosovës. Por, nën këtë qasje të vazhdueshme të talentit dhe inovacionit, teatri vazhdoi të sjellë mrekulli dhe frymëzim në skenën teatrore të Kosovës. Teatri Kombëtar i Kosovës në vitin 2023 i solli publikut 5 premiera, mbi 200 repriza dhe 3 bashkëprodhime me teatrot vendore e ndërkombëtare./UBTNews/

Dionesa Ebibi

Është ndarë nga jeta në moshën 75-vjeçare aktori i mirënjohur shqiptar, Mirush Kabashi. Lajmi është bërë i ditur nga familjarët e tij.

“Të nderuar miq, kolegë dhe aashamirës, me pikëllim të thellë ju njoftojmë se MIRUSH KABASHI ndërroj jetë të martën, në datë 5 dhjetor pas mesnate. Përsa i përket detajeve të ditës, orës së varrimit dhe homazheve do ju komunikojmë në orët në vazhdim. Me Respekt, Familja Kabashi!”, thuhet në njoftim.

Mirush Kabashi lindi më 17 prill 1948 në Shkodër dhe është rritur në Durrës. Origjina e tij ka qenë nga Gjakova. Kabashi ka qenë aktor i rreth 100 roleve, në teatër, filma, dhe shpesh ka qenë edhe prezantues i aktiviteteve të shumta artistike.

Shfaqja “Orpheus” e Teatrit Kombëtar “Ivan Vazov”, e regjisorit slloven me famë botërore, Jernej Lorenzi, ka fituar çmimin për shfaqjen më të mirë të “Festivalit Ndërkombëtar të Teatrit Skupi” në Shkup, njofton Teatri Kombëtar.

Festivali, i cili filloi më 5 tetor dhe u mbajt nën moton “Shkëlqe në teatër”, prezantoi prodhime teatrore nga Kosova, Turqia, Franca, Bosnja dhe Hercegovina dhe Bullgaria, si dhe një shfaqje me regji të Tea Begovska nga Maqedonia e Veriut.

Në shfaqjen “Orpheus” luajnë aktorët Vladimir Penev, Valentin Ganev, Deyan Donkov, Stelian Radev, Nenço Kostov, Darin Angelov, Alexandra Vassileva, Gergana Zmiycharova, Bilyana Petrinska, Radena Valkanova, Eva Danailova, Nadia Keranova, Zhoreta Nikolova dhe Dimitar Nikolov.

Produksioni është shkruar nga Matic Starina, kompozitor është Branko Rozman, koreograf është Gregor Lustek, dhe kostumografe Belinda Raduloviv.

Për nder të Ditës Ndërkombëtare të Teatrit, Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit, ka ndarë çmimet vjetore në fushën e teatrit. Me këtë rast, u ndanë pesë çmime për regjinë më të mirë, për aktorin më të mirë, etj.

Ministri i MKRS-së, Hajrullah Çeku tha se dikasteri që ai e drejton vëmendjen e ka në fushën e teatrit. Ai përmendi edhe fituesit për vitin 2022.

“Për nder të ditës ndërkombëtare të artit shfrytëzoj rastin t’i shpreh mirënjohje të madhe aktorëve të teatrit. Edhe ky vit do të jetë sa i përket çmimeve ndërkombëtare. Çmimi Vjetor për Regjinë më të mirë në fushën e Teatrit për vitin 2022 i ndahet Fatos Berisha, me shfaqjen ‘Pornography’”, tha Çeku.

“Çmimi Vjetor për Aktoren/Aktorin më të mirë në fushën e Teatrit për vitin 2022 iu nda Ilire Vinca në shfaqjen ‘Babai dhe babai’. Çmimi Kombëtar për Vepër Jetësore në fushën e Teatrit për vitin 2022 iu nda Muradije Muriqi dhe Mejreme Berisha. Çmimi Vjetor për Shfaqjen më të mirë në fushën e Teatrit për vitin 2022 iu nda Qendrës Multimedia me shfaqjen ‘The Handke Project’. Çmimi Kombëtar për Prezantim të suksesshëm ndërkombëtar në fushën e Teatrit për vitin 2022 e fitoi Teatri i Qytetit në Gjilan”, tha tutje Çeku.