Stafi i Teatrit Kombëtar të Kosovës këtë javë po i kthehet punës. Pas më shumë se tre muajsh, aktorët, punonjësit tekniko-artistikë do të kthehen në skenë për të hapur dyert për publikun. Janë shfaqjet që ishin në repertor para se greva e aktorëve të fillojë, ato që do t’ia hapin dyert institucionit më të lartë teatror në vend.

Në ditët e para aktorët do të punojnë pa ndonjë benefit real nga greva, por janë në pritje të realizimit të një zotimi verbal që iu ka thënë ministri në detyrë i Kulturës, Hajrulla Çeku.

Janë shfaqjet “Martesa”, “Makbethi” e “Kamarja e turpit” që do ta hapin “sezonin” post-grevë. Udhëheqësi artistik i Teatrit Kombëtar të Kosovës, Kushtrim Mehmeti, ka thënë se është lajm i mirë pezullimi i grevës. Sipas tij, është mirëpritur rinisja e punës.

“Natyrisht jemi shumë të kënaqur që po fillojmë me punën”, ka thënë ai duke treguar se do të nisin provat për shfaqjen “Art” me tekst të francezes Yasmina Reza e regji të Bashkim Ramadanit. Bëhet fjalë për një komedi me tri personazhe.

Aktorët e Teatrit Kombëtar kanë pezulluar grevën me 28 shkurt pas më shumë se tre muajsh aktivitet sindikal. Ky pezullim kishte ardhur pasi kishin marrë “porosi” nga ministri në detyrë i Kulturës, Hajrulla Çeku se kërkesat e tyre do të plotësohen brenda nja tri javësh. Pezullimi po ashtu është bërë pasi vetë disa aktorë kanë thënë se janë kërcënuar indirekt me ndalje të pagave e largim nga vendi i punës.

Sipas njoftimit zyrtar të Shoqatës Sindikale të Aktorëve të TKK-së, të premten vonë aktorët kanë pezulluar aktivitetin sindikal.

“Pas një greve tremujore dhe insistimit tonë të vazhdueshëm për një konfirmim zyrtar nga Ministria e Kulturës lidhur me afatin e zgjidhjes së çështjes së ekuivalentimit të pagave të aktorëve, na është komunikuar verbalisht nga një anëtare e Bordit të Teatrit Kombëtar se ministri Hajrulla Çeku është zotuar që kjo çështje do të zgjidhet brenda tri javësh”, shkruhej në njoftim.

Bëhej e ditur se në momentin që Sindikata e Aktorëve merr konfirmim zyrtar nga MKRS-ja se ky zotim realizohet brenda afatit të deklaruar nga ministri Hajrulla Çeku, do ta ndërpresin përfundimisht grevën. Vendimi është marrë me shumicë votash: 9 pro, 5 kundër, 2 abstenime.

“Sindikata vendos ta pezullojë grevën dhe t’i rikthehet skenës. Nëse brenda afatit të përcaktuar kjo çështje nuk zgjidhet, duke pasur mirëkuptim për pengesat eventuale, ne do të presim edhe tri javë të tjera. Nëse edhe pas kësaj periudhe nuk kemi një konfirmim zyrtar nga MKRS-ja për aprovimin e kërkesës sonë për ekuivalentimin e pagave, ne rezervojmë të drejtën për të rifilluar grevën dhe veprimet e tjera sindikale, në përputhje me të drejtat tona ligjore”, shkruhej në njoftim.

Të hënën e javës së kaluar, ministri i Kulturës në detyrë, kishte pritur në takim Këshillin Drejtues të Teatrit Kombëtar të Kosovës, aktivitetet tjera të asaj dite janë bërë publike, pos këtij takimi. Ministri Çeku ka folur me përbuzje për grevistët e ka thënë se për dy-tri javë do zgjidhet kjo çështje. Synimet janë që nëpërmjet një rregulloreje për sistematizim të vendeve të punës të bëhet ngritje e pagës për aktorët.

Në fillim të kësaj jave, aktori Shkëlzen Veseli kishte thënë se pavarësisht kërcënimeve e shantazheve, ata nuk tërhiqen. Aktori Adrian Morina kishte përmendur edhe grevën e urisë si masë radikale. Por, në këtë rast kishte folur vetëm për veten.

Para disa ditësh, aktorët i janë drejtuar me një letër ministrit të Kulturës, Hajrulla Çeku ku i kanë bërë me dije se ka kaluar koha ligjore e ndërmjetësimit. Kanë kërkuar që të dinë se deri ku ka shkuar procesi i plotësimit të kërkesave të tyre dhe janë shprehur të gatshëm për takim të përbashkët. Por MKRS-ja s’u ka kthyer zyrtarisht ndonjë përgjigje.

Në ditën e shpalljes së grevës më 17 nëntor të vitit të kaluar aktorët kishin thënë se mosreagimi pozitiv dhe përmbajtjesor i Ministrisë së Kulturës e ka sjellë gjendjen deri në këtë pikë. Konsiderojnë se janë degraduar me Ligjin për pagat në sektorin publik dhe kërkojnë “asgjë më shumë se kthim ku kanë qenë të ranguar”.

Këtë kërkesë e kanë pasur edhe kur kishte nisur aplikimi i këtij ligji para 22 muajsh. Koeficienti i tyre ishte përcaktuar të jetë 8, kurse kërkesat qenë për 11. Përkthyer në shuma: paga e aktorit të kategorisë së parë me koeficient 8 është 880 bruto.

Deri te greva aktorët kanë ardhur pas paralajmërimit të parë në mes të shtatorit, kur provat kishin nisur me 10 minuta vonesë.

Para 22 muajsh, kur ishin ngritur pagat me zbatimin e Ligjit për paga në sektorin publik, pakënaqësitë ishin shfaqur në disa institucione, duke filluar nga Teatri Kombëtar i Kosovës. Në kërkesën e Shoqatës Sindikale, të dërguar ende pa u aprovuar ligji, renditen edhe koeficientet e propozuara për pozitën e dramaturgut, mjeshtrit të dritave, organizatorit e deri te punëtorët tekniko-artistikë.

Kërkesa për rangime të tjera ka gjithandej institucioneve qendrore të kulturës. Asokohe ministri i Kulturës, Hajrulla Çeku, u kishte premtuar se koeficientet do të rishqyrtoheshin. /UBT News/

Në vitin 2023, Maqedonia e Veriut shënon një rritje të shkëlqyer në prodhmin e shfaqjeve kinematografike, sipas raporteve të fundit nga Enti Shtetëror i Statistikave. Sipas të dhënave, gjatë vitit të shkuar janë realizuar 12,596 shfaqje kinematografike, duke shënuar një rritje prej 11.2% krahasuar me vitin 2022.

Enti Shtetëror i Statistikave ka konfirmuar se numri i vizitorëve në kinema për vitin 2023 ka arritur në 350,637, duke treguar një interes të vazhdueshëm të publikut për përvojën kinematografike. Në të njëjtën kohë, numri i shfaqjeve filmike ka arritur në 1,027, duke bërë që oferta të jetë më e pasur për publikun.

Një fakt interesant është se shumica e vizitorëve (317,153) janë të huaj, gjë që tregon një atraktivitet të lartë të kinemasë së Maqedonisë së Veriut për turistët. Edhe shumica e shfaqjeve filmike (749) janë filmat e huaj, që tregon një përqendrim të vazhdueshëm të preferencave të publikut ndaj kinemasë ndërkombëtare, shkruan Portalb.

Për të mbështetur këtë rritje në aktivitetin kinematografik, në Maqedoninë e Veriut janë në total të regjistruara 18 kinema, të cilat ofrojnë një gamë të gjerë të produksioneve filmike për publikun e tyre besnik./UBTNews/

Pas më shumë se një dekade, opera e famshme “Madama Butterfly” e kompozitorit Giacomo Puccini do të rikthehet në skenën e Teatrit Kombëtar të Operas e Baletit (TKOB). Ky rikthim do të jetë rezultat i një bashkëpunimi të veçantë mes “Festival Puccini di Torre di Lago” dhe Institutit Italian të Kulturës.

Produksioni i ri do të prezantojë një koncept të veçantë regjisorial nga Manu Lalli, i cili do të theksojë natyrën e gruas si qendër të vëmendjes. Nëpërmjet interpretimit të përsosur të solistëve dhe regjisë, opera do të shpalosë thellësinë e temave sociale që trajton, duke hedhur dritë mbi moralin e shoqërisë.

Libreti i shkruar nga Luigi Illica dhe Giuseppe Giacosa do të sjellë përpara audiencën sfidat dhe vuajtjet e një geisheje të re, 15-vjeçare, e cila mbetet besnike ndaj dashurisë së saj për një toger amerikan. Edhe pas kalimit të tre viteve nga largimi i tij, ajo refuzon të lërë pas jetën e saj dhe të harrojë dashurinë e zemrës së saj. Por ardhja e tij në Nagasaki për të marrë djalin e tyre 3-vjeçar shpie në një tragjedi të zymtë, shkruan Agjencia Telegrafike Shqiptare.

“Madama Butterfly” do të paraqitet në skenën e TKOB në datat 26, 27, 28, 30 maj dhe 1 qershor. Ndërkohë, nën përgatitjen e provave regjisoriale, solistët e TKOB-së, së bashku me sopranon italiane Anna Pirozzi, e cila do të interpretojë rolin e Butterfly, po punojnë me regjisoren e njohur Manu Lalli dhe asistent regjisoren Ada Gurra. Ky bashkëpunim premtues dhe përkushtimi i artistëve prezanton një shfaqje të padiskutueshme për të dashuruarit e operas në Tiranë. /UBTNews/

Nën këmbët e diellit, Dita Botërore e Teatrit, 27 marsi

Teatri, një pasqyrë e rëndësishme e kulturës dhe artit, ka qenë gjithmonë një flluskë emocionesh dhe njohurish. Nga ditët e lashta të Greqisë deri në ditët moderne, ka kapur imagjinatën tonë dhe na ka mbushur me emocione të ndryshme. Në 27 Mars, Dita Botërore e Teatrit ngriti kurorën e saj për të shënuar një festë të rëndësishme të artit teatror. Ky festim u ngrit në këmbë pas propozimit të Presidentit Arvi Kivimaa në kongresin e nëntë botëror të ITI-së në Vjenë. Entuziazmi për këtë iniciativë u shtri në mënyrë të shpejtë, duke marrë mbështetje nga shumë qendra skandinave të ITI-së.

Në vitin 1962, kjo ditë u festua për herë të parë në mënyrë globale, duke bashkuar profesionistë të teatrit, organizata dhe dashamirë të artit teatror nga të gjitha anët e globit. Qysh atëherë, kjo ditë ka qenë një rast për të përuruar ngjarje të ndryshme, duke përfshirë mesazhin ndërkombëtar të Ditës Botërore të Teatrit, i cili shpesh paraqitet nga një figurë e njohur e botës së artit, për të reflektuar mbi rëndësinë e artit teatror dhe për të promovuar një kulturë paqeje në botën tonë të sotme.

Për një mënyrë tjetër për të kuptuar rëndësinë e kësaj dite, mendoni se në vitin 1962, poeti dhe dramaturgu francez Jean Cocteau shkroi mesazhin e parë ndërkombëtar të Ditës Botërore të Teatrit, duke sjellë frymën dhe vizionin e tij për botën e artit teatror. Kjo është një ditë që përcakton bashkëpunimin dhe festimin e një trashëgimie të jashtëzakonshme të kulturës dhe artit teatror në të gjithë botën.

Mjeshtëria në skenë: Çmimet teatrale në Ditën Botërore të Teatrit

Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit organizuan një ceremoni për ndarjen e çmimeve në fushën e teatrit, duke shënuar Ditën Botërore të Teatrit me një festë të mrekullueshme artistike. Ministri i Kulturës, Hajrulla Çeku, në një fjalim falënderoi komunitetin teatror për kontributin e tyre të pamohueshëm në promovimin dhe zhvillimin e artit të teatrit në Kosovë. Duke i cilësuar ata si mjeshtër të mrekullueshëm që e bëjnë të mundur teatrin, ai shprehu nderimin dhe respektin e tij për punën e tyre të palodhshme dhe talentin e tyre të rrallë.

Çmimet u ndanë në disa kategori, duke nderuar shfaqjet më të mira, regjinë më të mirë dhe aktorët më të mirë. Shfaqja “1984” me regjisor Igor Mendjisky nga Teatri Kombëtar i Kosovës u nderua me çmimin për shfaqjen më të mirë, ndërsa regjisori Fadil Hysa u nderua me çmimin për regjinë më të mirë për prodhimin “Faust”. Çmimi për aktorin më të mirë iu dha Ardian Morinës, për talentin dhe interpretimin e tij të jashtëzakonshëm në vitin 2023.

Megjithatë, moment emocionues i ceremonisë ishte ndarja e çmimit kryesor, çmimit për vepër jetësore. Ky çmim i lartë u nda për aktorin Muharrem Qena, një figurë e nderuar në skenën teatrale të Kosovës. Në një atmosferë plot me respekt dhe emocion, familjarët e Qenës e kujtuan punën e tij të palodhur dhe kontributin e tij të madh në artin teatral. Ndërsa Igballe Qena, përfaqësuese e familjes së Muharrem Qenës, shprehën falënderimin dhe respektin e tyre, duke e përshkruar aktorin si një person që e përmbushte jetën me pasionin dhe punën e tij në teatër.

Ndriçimi i rrëfimit: Historia e Teatrit Kombëtar të Kosovës

Një kapitull i rëndësishëm i historisë kulturore të Kosovës, Teatri Kombëtar shkëlqeu si një qendër e shquar e artit teatror që nga momenti i themelimit të tij në vitin 1945. Fillimi i tij u shënua me hijeshinë e Prizrenit, si Teatri Popullor Krahinor, një flluskë arti që ngriti flamurin e dramës me shfaqjen e parë “Flamuri dhe nana”, një fragment nga romani “Nëna” e Maksim Gorkit, dramatizuar nga Tajar Hatipi dhe i drejtuar nga Pavle Vugrinaci, një ngjarje që bëri të qartë se një rrugë e re e artit po hapej.

Në vitin 1949, teatri ngriti kokën e tij me promovimin zyrtar në Prishtinë, duke prezantuar “Personin e dyshimtë” të Branisllav Nushiqit, nën drejtimin e Dobrica Radenkoviqit, një hap i madh drejt njohjes së gjerë të artit të tyre në skenën e vendit. Ansamblin e Teatrit e përforcoi një grup artistësh nga e gjithë Kosova, si Shani Pallaska, Shaban Domi, Abdurrahman Shala, Meribane Shala, Muharrem Qena dhe të tjerë, duke sjellë për një kohë të gjatë energji dhe pasion në skenën e tyre. Përmes shfaqjeve të tyre, ata mbajtën gjallë pasionin për dramën shqiptare dhe u bënë të njohur për performancat e tyre të mrekullueshme në skenën e teatrit. Në vitet 1951-1965 u realizuan 76 premiera, duke shënuar sukses me drama të dramaturgjive jugosllave dhe botërore.

Dekadat e suksesshme të viteve 1970-1980 ishin periudha e artit më të lartë për Teatrin Kombëtar. Me inskenime të tilla si “Erveheja” e Ahmet Qirezit, “Makbethi” i Shekspirit, “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” sipas romanit të Ismail Kadaresë, dhe shfaqje të tjera që e thelluan profilin e Teatrit Kombëtar të Kosovës arritën të kapin thelbin e identitetit të tyre artistik dhe frymëzuan brezat e ardhshëm me një larmi të ngjarjeve të artit.

Nëpërmjet mbi 400 premierave dhe mbi 10.000 reprizave, Teatri Kombëtar arriti të kapte imagjinatën dhe zemrat e më shumë se 3.300.000 spektatorëve deri në vitin 1989. Çdo reprizë ishte një udhëtim në një botë të re, ku drama dhe emocionet jetonin skenën e tij. Repertori i këtij teatri ishte një mozaik i ndërtuar mbi tekstet më të verifikuara të dramaturgjisë kombëtare, botërore dhe ish-jugosllave. Secila prej tyre ishte një shfaqje e paharrueshme, një ngjarje që nuk harrohej lehtësisht nga ata që kishin fatin të përjetonin magjinë e artit teatror në sallën e Teatrit Kombëtar.

Në vitin 1990, era e frikës dhe e represionit ngriti qartësisht sipërfaqen e saj në Teatrin Kombëtar të Kosovës. Regjimi serb, nën hijen e kontrollit totalitar, e ktheu këtë institucion kulturor në një arenë të mbushur me frikë dhe cenzurë. Artistët shqiptarë u përballën me dëbime të dhunshme, ndërsa dritat e tyre kreative u zverdhën në hijen e diktaturës. Megjithatë, asnjë ligj apo diktat nuk mundi të ndalonte shpirtin rezistent të artit. Në një sistem shkollor universitar paralel, nëpërmjet rezistencës së pazëvendësueshme, shumë artistë arritën të rrisnin kuadrot e tyre në shtëpitë – shkolla, duke e bërë këtë rrugë të rezistencës një arenë për krijimtarinë e tyre të lirë. Pas vuajtjeve të gjata dhe përballjeve të vështira, erdhi drita e shpresës në vitin 1999, pas mbarimit të luftës në Kosovë. Teatri Kombëtar i Kosovës u lind zyrtarisht, i pagëzuar me një emër të ri, një emër që përfaqësonte shpresën dhe rininë: “Teatri Kombëtar i Kosovës”.

Në vitet e pas luftës, ky teatër u kthye në zemrën e artit teatror në Kosovë. Me një qëllim të qartë dhe një detyrë të lartë morale, Teatri Kombëtar i Kosovës u shndërrua në institucionin suprem të lëmisë së artit teatror në vend. Nëpërmjet shfaqjeve të shumta, ai shpërfaqi zërin dhe zemrën e një kombi, duke iu drejtuar botës me mesazhe të forta dhe universale.

Në dekadën e re, Teatri Kombëtar i Kosovës mori një drejtim të ri me inskenime të reja dhe një ansambël të ri të aktorëve. Në këtë epokë të artit teatror, një brez i ri aktorësh me talent individual dhe krijues po shfaqej në skenën e Teatrit Kombëtar të Kosovës. Duke filluar me aktorin e ri Lirak Çelaj dhe duke vazhduar me drejtorë të tillë si Teki Drevishi, Arian Krasniqi dhe Agim Sopi, Teatri Kombëtar u ngjit në nivele të reja të kreativitetit dhe talentit.

Në dekadën e parë të pasluftës, Teatri Kombëtar shkëlqeu me inskenime të ndryshme, duke filluar nga klasikët si “Hamleti” i Shekspirit, nën drejtimin e Dejvid Gothardit dhe Fatos Berishës, dhe duke vazhduar me shfaqje të inovative si “Fluturimi mbi folenë e qyqes” në regjinë e Ilir Bokshit. Ndër shfaqjet e tjera që mbajtën publikun në pritje ishin “Shfaqja e fundit” nën regjinë e autorit Fadil Hysaj, dhe “Pallati i ëndrrave” i Ismail Kadaresë, me drejtimin e Altin Bashës.

Megjithëse u përballën me sfida të mëdha, si mungesa e një ansambli rezident, regjisorë të rinj si Fatos Berisha, Iliriana Arifi dhe Kushtrim Koliqi dhe shumë të tjerë morën udhëheqjen e tyre për të sjellë shfaqje të reja dhe të freskëta në skenën teatrore. Megjithatë, mungesa e stabilitetit artistik bëri që shumica e shfaqjeve të jetojnë në skenë vetëm një sezon teatror, duke shkaktuar dëme të ndjeshme në repertorin e Teatrit Kombëtar të Kosovës. Por, nën këtë qasje të vazhdueshme të talentit dhe inovacionit, teatri vazhdoi të sjellë mrekulli dhe frymëzim në skenën teatrore të Kosovës. Teatri Kombëtar i Kosovës në vitin 2023 i solli publikut 5 premiera, mbi 200 repriza dhe 3 bashkëprodhime me teatrot vendore e ndërkombëtare./UBTNews/

Dionesa Ebibi