Lajmet

Pasojat ekonomike të paqes në Ukrainë

Ende është herët për ta kuptuar se si mund të sigurohet stabiliteti, prosperiteti dhe siguria e Ukrainës së pasluftës

Published

on

Nga Barry Eichengreen

Lufta e Rusisë ndaj Ukrainës nuk tregon asnjë shenjë se është afër fundit. Ndaj është shumë herët të fillojmë të mendojmë se si mund të sigurohet stabiliteti, prosperiteti dhe siguria e Ukrainës së pasluftës. Aktualisht po ndodhin 2 diskutime: njëri për financimin e rindërtimit ekonomik, dhe tjetri për garantimin e sigurisë së jashtme të Ukrainës.

Problemi është se këto diskutime po vazhdojnë të ndara nga njëra-tjetra, edhe pse të dyja këto çështje janë të lidhura ngushtë midis tyre. Kostot e rindërtimit janë ende të paqarta, pasi e tillë është edhe rrjedha e luftës. PBB-ja e Ukrainës para luftës ishte rreth 150 miliardë dollarë.

Duke pasur parasysh raportin kapital-output baras me 3, dhe duke supozuar se 1/3 e stokut të kapitalit do të shkatërrohet, flasim sërish për një shumë prej 150 miliardë dollarësh. Si gjithmonë, supozimet alternative na japin skenarë alternativë. Por shuma prej 150 miliardë dollarësh duket si një pikënisje e arsyeshme.

Dhe ajo nuk është e pamundur të grumbullohet nga donatorët. Pasi është sa 1/6 e programit “NextGenerationEU”, për të cilin shtetet e Bashkimit Evropian ranë dakord në korrikun e vitit 2020. Po ashtu, është 1/12 e madhësisë së Aktit të Planit Amerikan të Shpëtimit të nënshkruar nga Presidenti i ShBA-së, Joe Biden, në marsin e vitit 2021.

Megjithatë, duket si e gabuar t’u kërkosh Shteteve të Bashkuara dhe Evropës që të ndërtojnë atë që ka shkatërruar Rusia. Prandaj, është joshëse të sugjerohet se rindërtimi i Ukrainës duhet të financohet me përdorimin e aseteve ruse. Me 284 miliardë dollarë, rezervat e ngrira të Bankës Qendrore të Rusisë, do t’i përshtateshin këtij procesi.

Dhe në fakt ka një arsyetim moral për reparacionet: Rusia nisi një luftë të paprovokuar, dhe është gati e sigurt se ka kryer krime lufte. Por ekziston edhe një argument i bazuar tek strategjia e parandalimit. Siç e tha presidenti ukrainas Volodimir Zelenski në Forumin e Davosit të këtij viti: “Nëse agresori humb gjithçka, atëherë patjetër që kjo e privon atë nga motivimi për të filluar një luftë tjetër në të ardhmen”.

Garancitë e sigurisë janë po aq jetike për rimëkëmbjen ekonomike, sa edhe siguria për popullsinë e Ukrainës. Ndihma zyrtare nuk mund ta financojë përherë ekonominë ukrainase, ndaj do të kërkohen investime private. Por investimet e huaja nuk do të shkojnë në Ukrainë,  nëse nuk ka siguri.

Në fakt, as vetë ukrainasit nuk do të investojnë në një situatë të tillë. Perëndimi mund ta forcojë aftësinë e Ukrainës për të mbrojtur veten, duke i dërguar armë më të fuqishme. Por, për sa kohë që Rusia është e armatosur me armë bërthamore dhe Ukraina jo, ekuilibri strategjik do të anojë gjithnjë në favor të Moskës.

Një garanci sigurie nga ShBA dhe BE, mund ta zbehë avantazhin e Rusisë, por Perëndimi heziton jo pa arsye që të përballet me rreziqet e mundshme. Zgjidhja e vetme e qëndrueshme është që Rusia të pranojë pavarësinë politike dhe integritetin territorial të Ukrainës.

Dhe dëmshpërblimet janë gjëja e fundit që nevojitet për ta arritur këtë gjë. Pasi ato do të nënkuptonin vështirësi shtesë për një popullsi ruse që po përjeton tashmë shumë vështirësi. Ndërsa ekonomia pritet të bjerë këtë vit me 10-20 për qind, Rusia gjendet në një situatë delikate.

Sigurisht, një qasje shumë e butë ndaj Rusisë në këto momente është e rrezikshme. Dhe Putin nuk duhet që të shpërblehet në asnjë rrethanë për agresionin e tij ndaj Ukrainës. Por ekziston edhe rreziku i kundërt. Rusia duhet ta njohë integritetin politik dhe territorial të Ukrainës. Por ndëshkimi i mëtejshëm gjatë negociatave të paqes, nuk do ta bëjë këtë më të lehtë. Ne duam që qeveritë e ardhshme ruse t’i respektojnë normat ndërkombëtare.

Por evokimi i këtyre normave për të marrë dëmshpërblim nga Rusia, nuk do ta bënte më të mundshme arritjen e kësaj. Ka një analogji të qartë me reparacionet gjermane pas Luftës së Parë Botërore dhe dispozitën e Traktatit të Versajës për fajësinë e luftës.

Me apo pa të drejtë, rusët sot, ashtu si gjermanët atëherë, nuk e shohin veten si përgjegjës të vetëm për luftën. Klauzola e traktatit për fajin e luftës, u dha politikanëve nacionalistë gjermanë arsye për t’u ankuar, duke e shndërruar atë në kauzën kryesore të fushatës së tyre.

Kërkesat financiare të vendeve fituese, u dhanë shkas qeverive gjermane të shpërfillnin dispozitat e traktatit për çarmatimin, dhe ndalimin e krijimit të një bashkimi doganor me Austrinë. Për më tepër, reparacionet e ndërlikuan detyrën e stabilizimit dhe rindërtimit të sistemit ndërkombëtar.

Ekonomisti i famshëm britanik John Maynard Keynes, i parashikoi të gjitha këto, dhe shumë të tjera në librin e tij “Pasojat e parashikueshme ekonomike të paqes”. Por nuk duhet të teprohet me fajësimin e dëmshpërblimeve të pas Luftës së Parë Botërore. Nuk ishin vetëm dëmshpërblimet që shkaktuan Depresionin e Madh.

Dhe nuk ishte vetëm kriza ekonomike në Gjermani, ajo që ngjiti Hitlerin në pushtet më vonë në shpërthimin e Luftës së Dytë Botërore. Analogjia me rrethanat e sotme, si të gjitha analogjitë historike, është e papërsosur. Megjithatë, kjo përvojë është një histori paralajmëruese.

Ndërkohë, ka edhe argumente të tjera kundër reparacioneve. Kështu është e paqartë ligjshmëria e sekuestrimit të aseteve ruse. Qeveritë perëndimore mund të miratojnë edhe legjislacionin përkatës. Kombet e Bashkuara mund të krijojnë një komision me fuqinë për t’i sekuestruar këto pasuri, edhe pse vende si Kina do të kundërshtonin, duke imagjinuar se një ditë mund të jenë vetë në shënjestër.

Sido që të jetë, sekuestrimi i aseteve ruse në vendet e huaja, do të bëjë që qeveritë e tjera të mendohen dy herë përpara se të investojnë jashtë vendit. Por thelbi është se kërkesa për reparacione do ta bënte më të vështirë që Rusia të bjerë në fund dakord me pavarësinë dhe integritetin territorial të Ukrainës.

Me një Rusi armiqësore në pragun e saj, Ukraina do ta ketë më të vështirë të jetë e sigurt, dhe aq më pak të ruajë një rritje ekonomike të shëndoshë dhe të qëndrueshme.

Shënim:Barry Eichengreen, profesor i ekonomisë në Universitetin e Kalifornisë, Berkeley, dhe ish-këshilltar i politikave në Fondin Monetar Ndërkombëtar./“Project Syndicate” – Bota.al

Lajmet

Kushtetuesja për akuzat e VV-së: Deklarime të pamatura, të dëmshme për zhvillimin demokratik

Published

on

By

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Kosovës ka reaguar sot përmes një komunikate për media, e cila shpreh shqetësimin e saj për deklarimet e zyrtarëve të lartë shtetëror dhe të zgjedhurve politikë.

Në deklaratë, Gjykata thekson se pavarësia e saj nuk është privilegj, por themel i shtetit të së drejtës, dhe se çdo përpjekje për të ushtruar presion mbi gjyqtarët përbën cenim të ndarjes së pushteteve dhe minon besimin në sundimin e ligjit.

Gjykata ka bërë thirrje që të respektohet integriteti dhe vendimmarrja e saj e pavarur, duke kujtuar se vendimet e saj mbështeten në Kushtetutë dhe në standardet ndërkombëtare për të drejtat e njeriut./D.B/EO

Continue Reading

Bota

​Votëbesimi në Francë trondit obligacionet, aksionet mbeten të pandryshuara

Published

on

By

Ndërsa tregjet e aksioneve injoruan dramat politike të fundit në Paris, lëvizja e fortë në tregun e obligacioneve mund të tregojë se investitorët po përgatiten për një provë më të thellë të stabilitetit fiskal të Evropës, shkruan Euronews.

Tregjet evropiane dërguan sinjale të përziera të hënën, para një votimi që me shumë gjasa do të bëjë që Franca, një nga ekonomitë kryesore të BE-së, të nisë kërkimin për kryeministrin e pestë në tre vjet. Ndërsa aksionet rezultuan befasueshëm rezistente, obligacionet franceze u tronditën më shumë nga votimi i pritur, veçanërisht pasi ai u shkaktua nga një debat mbi buxhetin francez për vitin e ardhshëm dhe nxorri në pah një balancë të pasigurt midis besimit afatshkurtër të tregut dhe shqetësimeve fiskale afatgjata.

Pasiguria më e gjerë politike në Francë ka çuar në rritje të tregut në muajt e fundit, për shkak të bllokadës parlamentare dhe tensioneve fiskale.

Kryeministri francez, François Bayrou kërkoi një votëbesim në parlament në një përpjekje për të lidhur mbijetesën e qeverisë me miratimin e buxhetit për vitin 2026, por kundërshtarët e kreut të qeverisë, si Rrjeti Kombëtar dhe Partia Socialiste, kanë njoftuar se do të votojnë kundër tij.

Të hënën në mëngjes, indeksi panevropian STOXX 600 u rrit me 0.33%, ndërsa treguesi kryesor francez CAC 40 u ngjit rreth 0.4%, një rritje modeste që qetësoi frikën nga trazirat e menjëhershme dhe ndoshta tregon se drama politike e ardhshme – e cila është tërhequr për javë të tëra dhe rezultati i saj përfundimtar është kryesisht i parashikueshëm – është tashmë e reflektuar në çmimet e tregut.

“Franca po përballet me një elektorat shumë të zhgënjyer, i cili është rezistent ndaj masave të kursimeve, gjë që e bën zvogëlimin e deficitit të madh të vendit shumë të vështirë”, tha Susannah Streeter, drejtore për para dhe tregje në Hargreaves Lansdown.

Tregu i obligacioneve dërgoi një sinjal më të errët. Kostot e huamarrjes afatgjata franceze u rritën në nivele të paprecedentë që nga viti 2009, duke reflektuar shqetësimin e investitorëve mbi perspektivën fiskale të vendit përpara bllokadës së mundshme politike.

Normat e obligacioneve janë një votëbesim për qeverinë, kështu që kur kostot afatgjata të huamarrjes në Francë rriten, kjo do të thotë se investitorët nuk kanë besim se Parisi mund të menaxhojë financat e tij në këtë moment.

“Franca shihet si ‘fëmija më problematik’ i Evropës kur vjen puna te pozicioni fiskal. Por janë kryeministrat që vazhdimisht largohen sepse nuk arrijnë të kontrollojnë ligjvënësit e pakontrolluar dhe të imponojnë kufizime shpenzimesh”, shtoi Streeter.

Pasojat do të shtrihen shumë përtej sallave të shkëlqyera të Pallatit Elize, pasi ekonomia e dytë më e madhe e Eurozonës është tashmë në terren fiskal të pasigurt, me borxhin publik që afrohet me 114% të PBB-së dhe një deficit rreth 5.8%, shumë mbi normat e BE-së.

Nëse normat e interesit franceze vazhdojnë të rriten, diferenca me obligacionet gjermane ultra të sigurta fillon të zgjerohet, dhe sapo kjo diferencë të bëhet shumë e madhe, rrezikon pasiguri më të gjerë të borxhit në Eurozonë.

Largimi i pritur i Bayrou amplifikon frikën e paralizës politike dhe shtyrjes së konsolidimit fiskal, dhe mund të çojë në një paqëndrueshmëri më të gjerë në zemër të Eurozonës, pasi BE-ja ka nevojë me ngut për stabilitet monetar për të shmangur tensionet tregtare transatlantike./D.B/KP

Continue Reading

Lajmet

​Më 12 shtator, seanca e parë e Kuvendi të ri në Shqipëri, Begaj mesazh deputetëve

Published

on

By

Presidenti i Shqipërisë, Bajram Begaj ka dekretuar datën 12 shtator për mbledhjen e Legjislaturës XI të Kuvendit. Seanca e parë e Parlamentit të ri të dalë nga zgjedhjet e 11 majit pritet të fillojë në orën 10:00.

Në zgjedhjet parlamentare, Partia Socialiste mori 83 mandate deputetësh, Partia Demokratike dhe aleatët siguruan 50 mandate, 3 mandate fitoi Partia Socialdemokrate, 2 mandate mori Partia Mundësia dhe nga një mandat secila morën Nisma Shqipëria Bëhet dhe Lëvizja Bashkë.

Presidenti Bajram Begaj u është drejtuar me një mesazh të gjithë deputetëve, duke u kërkuar që të përmbushin angazhimet e tyre teksa vendi është përpara një momenti historik, anëtarësimi në Bashkimin Europian, transmeton RTSH.

Prioriteti madhor i anëtarësimit në Bashkimin Evropian dhe sfidat me të cilat përballen qytetarët dhe vendi, si ato të sigurisë, drejtësisë, demografisë, ekonomisë, zhvillimit të qëndrueshëm, arsimit, shëndetësisë, bujqësisë, ndryshimet klimatike, mbrojtja e mjedisit, teknologjisë dhe inteligjencës artificiale kërkojnë vëmendje dhe zgjidhje të qëndrueshme. Anëtarësimi në Bashkimin Evropian është një proces transformues dhe i rëndësishëm strategjik, që kërkon reforma të thella dhe angazhim të palëkundur. Përmes punës së përditshme dhe vendimmarrjeve tuaja duhet të përmbushim çdo kriter dhe të përballemi me çdo sfidë për Shqipërinë anëtare në Bashkimin Evropian”, thotë Begaj mes të tjerash.

Nga mazhoranca socialiste, Begaj kërkon përgjegjshmëri dhe përulësi në ushtrimin e pushtetit, ndërsa nga opozita kërkon që të jetë aktive, konstruktive dhe e përkushtuar ndaj rolit të saj.

“Dialogu dhe respekti për dallimet janë themel i bashkëjetesës demokratike”, thekson Presidenti.

Ndërkohë, kujtojmë se një ditë para mbledhjes së Parlamentit të ri, më 11 shtator, do të zhvillohet edhe Asambleja e PS-së, ku kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama pritet të prezantojë kabinetin e ri qeveritar./D.B/KP

Continue Reading

Bota

Kreu i të drejtave të njeriut të OKB-së paralajmëron situatën “katastrofale” në Sudan

Published

on

By

Kreu i të drejtave të njeriut i OKB-së të hënën e quajti situatën në rajonin e Darfurit të Sudanit “katastrofale” dhe paralajmëroi për mizori të përhapura ndërsa luftimet midis ushtrisë dhe forcave paramilitare intensifikohen.

Sipas Anadolu, gjatë informimit të Këshillit të të Drejtave të Njeriut në Gjenevë, Volker Turk tha se mijëra civilë janë vrarë këtë vit, ndërsa si Forcat e Shpejta të Mbështetjes (RSF) ashtu edhe Forcat e Armatosura Sudaneze tregojnë “mosrespekt të plotë” për ligjin ndërkombëtar humanitar.

“Pas më shumë se një viti nën rrethimin e RSF-së, situata në El Fasher është katastrofale”, tha ai.

“Shkalla e vuajtjeve të popullit sudanez në këtë vend të gjerë është e papërshkrueshme, duke kërkuar vëmendjen e plotë të botës”, shtoi ai.

Ai tha se njerëzit në El Fasher nuk kanë ushqim, ujë dhe ilaçe, ndërsa përballen me bombardime të vazhdueshme.

“Dhuna seksuale është e përhapur, kryesisht ndaj grave dhe vajzave të zhvendosura. Nuk ka rrugë të sigurta për të dalë nga qyteti, dhe unë kam ngritur disa herë rrezikun e mizorive të mëtejshme dhe të dhunës me motiv etnik”, shtoi ai.

“Unë kam ngritur disa herë rrezikun e mizorive të mëtejshme dhe të dhunës me motiv etnik”, tha Turk, duke bërë thirrje për veprim të vendosur ndërkombëtar për të ndaluar krimet e mizorive.

Ai u bëri thirrje të gjitha shteteve të respektojnë embargon e armëve të OKB-së, të ushtrojnë presion mbi palët në konflikt për të mbrojtur civilët, të sigurojnë akses humanitar të pakufizuar dhe të nxisin një armëpushim që do të hidhte bazën për qeverisje civile./D.B/KP

Continue Reading

Të kërkuara