Kulturë

Papa Kristo Negovani, frymëzuesi i Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare

Published

on

Muzeu Historik Kombëtar ka përkujtuar sot, me nderime të thella 120-vjetorin e ndarjes nga jeta të Papa Kristo Negovanit, një figure që do të mbetet gjithmonë një simbol i patriotorizmit dhe i angazhimit të thellë për lirinë dhe identitetin kombëtar të Shqipërisë.

Papa Kristo Negovani lindi në Negovan të Kolonjës, një fshat i fshehur pas maleve të Gramozit, i cili ndodhet në atë që sot është territori i Greqisë. Në një mjedis të tillë, ku lidhjet me atdhenë ishin shpesh të brishta dhe të ngushta, ai e mori arsimin fillor në vendlindje, ndërsa më vonë ndoqi shkollën e mesme në Athinë. Ky ishte fillimi i një rrugëtimi që do të lidhte emrin e tij përgjithmonë me një periudhë të rëndësishme të historisë shqiptare.

Në vitin 1897, Papa Kristo u angazhua plotësisht në lëvrimin e gjuhës shqipe dhe në përpjekjet për lirinë dhe pavarësinë e atdheut të tij. Me shumë pasion, ai hapi shkollën e parë shqipe në Negovan, duke e bërë këtë hap të guximshëm në një kohë kur e drejta për të mësuar shqip ishte një akt i ndaluar dhe i rrezikshëm. Ai gjithashtu kontribuoi që të dërgoheshin vajzat e para nga Negovani në shkollën shqipe të vashave në Korçë, një nismë e pashembullt që shënoi fillimet e një rinie të ndërgjegjshme dhe të edukuar.

Një prej ngjarjeve më të rëndësishme që lidhen me figurën e Papa Kristo Negovanit ishte shërbesa kishtare që ai organizoi më 10 shkurt 1905, në gjuhën shqipe, një akt që do të ngjallte një lëvizje të madhe dhe që do të ishte një ndihmesë e drejtpërdrejtë për formimin e Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare, një proces që do të mbaronte me realizimin e saj pas disa vitesh, me Fan Nolin në krye.

Disa ditë më vonë, më 12 shkurt 1905, Papa Kristo dhe dy bashkëpunëtorë të tij u masakruan nga andartët grekë, një akt barbar që shënoi fundin e një jete të dedikuar plotësisht për atdhenë dhe për drejtësinë kombëtare. Vdekja e tij, e shoqëruar me tragjedi, nuk mundi ta fshinte ndikimin e tij të pashlyeshëm.

Veprat letrare të Papa Kristo Negovanit janë një pasuri e veçantë që pasqyrojnë jo vetëm dijen e tij të thellë, por edhe besimin dhe angazhimin për çështjen kombëtare. Një nga veprat e tij më të njohura është “Istori e dhjatës vjetërë”, botuar në Bukuresht në 1899, si dhe “Bënjatë e shënjtorëvet dërgimtarë”, botuar në Sofje në 1903. Përveç kësaj, ai shkroi dhe përktheu një numër përrallash dhe vjershash me karakter didaktik, të cilat ende mbeten të rëndësishme për pasurimin e trashëgimisë letrare dhe kulturore të Shqipërisë.

Papa Kristo Negovani, me veprat dhe sakrificat e tij, mbetet një ndër themeluesit më të rëndësishëm të identitetit fetar dhe kulturor shqiptar. Ai është frymëzuesi i Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare dhe një hero i paharruar i luftës për një Shqipëri të lirë dhe të pavarur./UBTNews/

 

Continue Reading

Kulturë

Në Prishtinë nis sot “FRAGMENTA 2025, edicioni debutues për artistët e rinj

Published

on

Në kryeqytet hapet edicioni i parë i ekspozitës së Artistëve të Rinj “FRAGMENTA 2025”, pjesë e programit vjetor të Asociacionit të Artistëve Vizualë të Kosovës.

Ky është projekti i dytë i këtij viti dhe sjell në qendër të vëmendjes artin bashkëkohor, eksperimentimin dhe përdorimin e mediave të reja.

“Fragmenta” konceptohet si hapësirë ku fragmente idesh, formash e tregimesh ndërthuren për të krijuar një mozaik të ri kulturor.

Qëllimi kryesor është të nxisë bashkëpunimin mes artistëve të rinj, studiuesve dhe publikut, duke hapur horizonte të reja krijuese dhe duke promovuar dialog ndërdisiplinor.

Me pjesëmarrjen e krijuesve të rinj nga fusha të ndryshme, ky edicion synon të rimendojë rolin e artit e dizajnit në shoqërinë moderne, duke vënë në pah risinë, eksperimentimin e interpretimin e lirë artistik.

Në kuadër të aktivitetit do të akordohet edhe RAW Award (Rising Artists Work), çmim që vlerëson artistët që formësojnë gjuhën e re të artit bashkëkohor dhe kontribuojnë në zhvillimin e skenës vizuale.

Lokacionet dhe oraret e hapjes së ekspozitave:

Tunelli i Kurrizit – ora 17:00

Observatoriumi – ora 18:30

Biblioteka “Hivzi Sylejmani” – ora 19:30

Ekspozita vazhdon më 5 dhjetor, në Hamam, nga ora 19:00.

Ceremonia e ndarjes së RAW Award do të mbahet të shtunën, më 6 dhjetor, në orën 19:00.

“Fragmenta 2025” synon të kthehet në një pikëtakim të rëndësishëm për skenën e artit të ri në Kosovë, duke ofruar një platformë të hapur për vizion, inovacion dhe talent të ri. /A.Z/UBT News/

 

 

 

 

Continue Reading

Kulturë

Abu Dhabi hap muzeun më të madh të historisë natyrore në Lindjen e Mesme

Published

on

Muzeu i Historisë Natyrore në Abu Dhabi po hap dyert për publikun, duke ofruar një udhëtim nga krijimi i planetit deri te zhvillimi i jetës në Tokë.

Me 35,000 m² hapësirë ekspozuese, ai mbulon po ashtu 13.8 miliardë vjet shkencë, evolucion dhe zbulime, duke e bërë muzeun më të madh të këtij lloji në rajon.

Një nga atraksionet kryesore është “Stan”, fosili 66 milionë vjeçar i një dinosauri, i prezantuar për herë të parë në një skenar beteje me një tjetër dinosaur.

Vizitorët mund të shohin gjithashtu meteoritet Murchison, një nga shkëmbinjtë më primitivë kozmikë, dhe ekspozita mbi historinë natyrore të Gadishullit Arabik, arkeologjinë dhe trashëgiminë kulturore.

Mes 1,500 objekteve të ekspozuara spikasin një rikrijim i një anijeje tregtare nga Epoka e Bronzit dhe “Perla e Abu Dhabit”, perla më e vjetër në botë, e datuar 5800–5600 p.e.s.

Ky muze përfaqëson një destinacion të ri botëror për dashamirët e shkencës, historisë dhe natyrës. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kulturë

14 vjet pa Sabri Godon, figurë e rrallë e kulturës dhe politikës shqip

Published

on

Sot shënohen 14 vjet nga ndarja nga jeta e Sabri Godos, një prej figurave më të rëndësishme të kulturës, letërsisë dhe politikës shqiptare.

Shkrimtar brilant, publicist dhe politikan me vizion, ai mbetet një nga personalitetet më të vyera që ka formësuar mendimin dhe shtetin shqiptar në dekadat e fundit.

Rrënjë patriotike dhe rinia e trazuar

Godo u lind më 8 gusht 1929 në Delvinë, në një familje me tradita të forta patriotike. Që i ri u rrit në një mjedis ku letërsia, kultura dhe dashuria për atdheun ishin pjesë e jetës së përditshme.

Në adoleshencë iu bashkua luftës antifashiste dhe u dallua në betejat e Brigadës VI në Shqipëri e Jugosllavi, duke u nderuar për trimëri.

Pas çlirimit shërbeu si oficer deri më 1948, por përplasjet me regjimin komunist, akuzat politike dhe ndëshkimet e vazhdueshme e ndoqën për shumë vite. Martesa me një vajzë nga një familje aristokrate dhe lidhjet me intelektualë të persekutuar shpesh e vunë në rrezik burgimi.

Shkrimtari i historisë dhe i njeriut

Pavarësisht presioneve, ai u afirmua si një nga shkrimtarët më të fuqishëm të letërsisë shqiptare.

Romanet e tij historike janë kthyer në pikë referimi të kulturës kombëtare:

Skënderbeu

Ali Pashë Tepelena

Plaku i Butkës

Ujërat e qeta

Koha e njeriut

Udhëtari, e shumë të tjera.

Në veprat e tij, figura monumentale si Skënderbeu dhe Ali Pasha marrin trajtim të ri, të thelluar artistikisht dhe të mbështetur në dokumente. Librat e tij janë ribotuar disa herë dhe janë përkthyer në gjuhë të ndryshme.

Më 1974, për shkak të akuzave për “devijim nga realizmi”, u përjashtua nga Lidhja e Shkrimtarëve, kaloi 11 vjet në internim e riedukim.

Ai ishte edhe autor qindra shkrimesh publicistike, sidomos për revistën satirike “Hosteni”.

Angazhimi politik – “Babai i Kushtetutës”

Pas rënies së diktaturës, Sabri Godo u bë një prej figurave kyçe të tranzicionit demokratik. Më 10 janar 1990, ai themeloi Partinë Republikane dhe e drejtoi për tetë vjet. U zgjodh deputet dhe udhëhoqi Komisionin e Politikës së Jashtme.

Puna e tij më e rëndësishme politike mbetet hartimi i Kushtetutës s 1998, ku si bashkëkryetar i komisionit kushtetues luajti rol vendimtar.

Për këtë arsye, kujtohet si “Babai i Kushtetutës”. Dedikimi i tij për çështjen kombëtare ishte i pandalshëm: për Kosovën, Çamërinë, shqiptarët në Maqedoni e Luginën e Preshevës. Kontributi i tij u vlerësua gjerësisht nga personalitetet e të gjitha trevave shqiptare.

Vlerësime dhe nderime

Pas ndarjes nga jeta, Sabri Godo u nderua me tituj dhe dekorata të rëndësishme:

Urdhrin e Skënderbeut (nga Presidenti Bujar Nishani, 2012)

Titullin “Commendator” (nga Presidenti i Italisë, Giorgio Napolitano, 2012)

Shpalljen e Zisë Kombëtare (4 dhjetor 2011)

Një bust pranë Kuvendit të Shqipërisë (10 maj 2013)

Sabri Godo ndërroi jetë më 3 dhjetor 2011, pas një beteje me tumor në mushkëri. U përcoll me nderime shtetërore dhe me respektin e mijëra qytetarëve, kolegëve dhe figurave të jetës publike. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kulturë

50 histori që frymëzojnë – festivali “Art Without Limit” ndriçon shpresën

Published

on

Festival, i dedikuar personave me nevoja të veçanta, ka hapur edicionin e gjashtë në kinemanë “Armata” me 50 filma nga e gjithë bota.

Rrëfimi kryesor sivjet është dokumentari i shkurtër “Sara”, që sjell historinë frymëzuese të futbollistes së re Sara Bulliqi, e cila ka lindur pa njërën dorë dhe sfidat i ka shndërruar në forcë.

Organizatorët theksojnë se festivali mbetet i përkushtuar te temat e aftësive të kufizuara dhe fuqizimit përmes artit.

Drejtoresha Ganimete Sava dhe drejtori artistik Burim Haliti theksuan rëndësinë e krijimit të filmave që tregojnë histori të tilla.

Programi treditor përfshin filma dokumentarë, dramë e animacion, ekspozitën “XR: Interaction without Limits” dhe ngjarjen përmbyllëse “Gratë që thyejnë kufizimet përmes artit”.

Festivali mbyllet më 3 dhjetor – Ditën Ndërkombëtare të Personave me Nevoja të Veçanta – me ceremoninë e çmimeve.

Në juri marrin pjesë edhe producentët danezë Kim Magnusson dhe Rebecca Pruzan, si dhe aktorja Igballe Qena. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Të kërkuara