

Kuriozitete
Origjina e planetit Tokë
Planetët e sistemit tonë diellor u formuan menjëherë pas diellit.
Published
2 years agoon
By
UBT newsToka u formua së bashku me të gjithë planetët e tjerë rreth 4.5 miliardë vjet më parë.
Planetët e sistemit tonë diellor u formuan menjëherë pas diellit.
Pas formimit të diellit, një disk i madh gazi dhe pluhuri i quajtur një disk protoplanetar u formua në orbitë rreth diellit.
Gradualisht, materiali brenda diskut u kondensua në lëndë të ngurtë, duke formuar objekte të vogla shkëmbore të quajtura planetesimals.
Me kalimin e kohës, këto objekte u përplasën me njëri-tjetrin për të formuar meteorë dhe asteroidë.
Përfundimisht, objektet u bënë mjaft masive saqë tërheqja e tyre gravitacionale filloi të tërhiqte më shumë materiale, duke formuar planetët e parë, duke përfshirë një planet që një ditë do të bëhej Tokë.
Krijimi i një Planeti
Për dekada, formimi i planetit ishte një nga misteret më të mëdha të astronomisë.
Sistemi ynë diellor ishte i vetmi sistem i njohur i planetëve në univers për një periudhë të gjatë.
Megjithatë, ndërsa teleskopët u bënë më të fuqishëm, astronomët filluan të zbulojnë yje të largët që aktualisht janë në proces të formimit të planetëve të tyre.
Meqenëse nuk kemi asnjë mënyrë për të vëzhguar formimin e sistemit tonë diellor, shkencëtarët mbështeten në studimin e sistemeve të tjera diellore në procesin e formimit për të marrë një ide se si lindi sistemi ynë diellor.
Modeli i pranuar përgjithësisht është se Toka u formua 4.5 miliardë vjet më parë brenda një disku protoplanetar rreth diellit nga përplasja midis grimcave të panumërta të materies.
Toka e 4.5 miliardë viteve më parë ishte shumë më ndryshe nga planeti që ne jetojmë sot.
Nuk kishte sipërfaqe të ngurtë, as oqeane dhe as jetë.
Përkundrazi, Toka e re ishte plotësisht e shkrirë, me një det magmë që mbështjell planetin në formim.
Për disa qindra milionë vjet, megjithatë, sipërfaqja filloi të ftohet dhe magma u ngurtësua për të formuar koren e parë.
Shpërthimet vullkanike ishin konstante në sipërfaqen e Tokës së re, megjithatë gazrat e emetuara nga kaq shumë shpërthime çuan në formimin e atmosferës së parë të Tokës.
Ndërsa presionet filluan të stabilizohen në sipërfaqe, avujt e ujit në atmosferë mund të kondensohen në formë të lëngshme dhe pas shumë miliona vjetësh, oqeanet e parë filluan të shfaqen.
Rreth 3.8 miliardë vjet më parë, Toka ishte e mbuluar me ujë.
Më pak se një miliard vjet pas formimit të saj, Toka kishte një atmosferë dhe uji i lëngshëm rridhte nëpër sipërfaqe.
Përplasja Planetare
Përpara formimit të ndonjë atmosfere apo oqeanesh, vetë Toka thuajse u shkatërrua për shkak të një përplasjeje katastrofike që ndodhi menjëherë pas formimit të planetit.
Ndërsa sistemi ynë diellor përmban tetë planetë të njohur sot, kjo nuk ishte gjithmonë kështu.
Përkundrazi, sistemi i hershëm diellor mund të ketë pasur deri në njëqind planetë.
Disa nga këta planetë u hodhën tërësisht jashtë sistemit diellor, por të tjerët u përplasën me njëri-tjetrin.
Ka të ngjarë që çdo planet, përfshirë Tokën, të ketë pësuar të paktën një përplasje me një planet tjetër.
Në rastin e Tokës, shkencëtarët besojnë se ajo u përplas me një planet me madhësinë e Marsit rreth 4.4 miliardë vjet më parë.
Përplasja kishte potencialin për të shkatërruar plotësisht të dy planetët, megjithatë ndodhi pikërisht në këndin e duhur që Toka ishte në gjendje të thithte pjesën më të madhe të përplasjes.
Ajo rezultoi në një sasi masive mbeturinash që u hodhën në orbitë. Përfundimisht, ato mbeturina u bashkuan për të formuar hënën e Tokës.
Origjina e Jetës
Origjina e jetës është një nga momentet më domethënëse në historinë e planetit Tokë.
Saktësisht se si dhe kur filloi jeta në Tokë mbetet një mister.
Dëshmia më e hershme konkrete e organizmave biologjikë daton rreth 3.7 miliardë vjet më parë, megjithatë disa linja provash sugjerojnë se jeta mund të ishte formuar qysh 4 miliardë vjet më parë.
Fatkeqësisht, nuk kanë mbetur shumë gurë nga këto periudha të hershme të historisë së Tokës, kështu që bashkimi i origjinës dhe historisë së jetës është një detyrë jashtëzakonisht e vështirë.
Deri më tani, si u formua jeta, ku u formua dhe kur u formua janë ndër pyetjet më urgjente të shkencës moderne.
Megjithatë, një gjë që mund të thuhet është se formimi i jetës ndryshoi përgjithmonë botën tonë.
Gjithçka nga kimia e atmosferës sonë deri te gjeologjia e sipërfaqes së Tokës është ndikuar nga gjallesat.
©SYRI.net
Kuriozitete
NASA zbulon pasuri të pallogaritshme ari në thellësitë e oqeanit
Published
19 hours agoon
May 27, 2025
Oqeanet mbajnë rezervat më të mëdha të arit në botë, por ato janë ende të paarritshme.
Një ekip shkencëtarësh të NASA-s ka zbuluar se oqeanet “mbajnë” rezervën më të madhe të arit, e cila vlerësohet në 20 milionë ton. Nxjerrja e metalit të çmuar që zotërojnë, sjell sfida për shkak të përqendrimit të tij të ulët në ujin e detit.
Sasia e raportuar ka tronditur botën, pasi tejkalon sasinë totale të arit të gjetur nga njeriu gjatë gjithë historisë së tij.
Teknologjia që i është vënë në dispozicion njerëzimit nuk lejon një mekanizëm minerar ekonomikisht të qëndrueshëm, uji i detit përmban metale që e bëjnë të vështirë ndarjen e arit. Ari i tretur nuk është i vetmi burim i vlefshëm që deti “ruan”.
Elemente tjera të rëndësishme që detet dhe oqeanet kanë janë depozitat e sulfurit hidrotermal. Këto janë depozita që janë më të arritshme sesa ari i tretur dhe mund të nxirren përmes minierave nënujore.
Minierat në det paraqesin rreziqe shkatërruese për ekosistemet detare, kjo rrezikon mijëra specie të reja, shkatërron shumë habitate detare dhe ndryshimi i zinxhirëve ushqimorë paraqet rreziqe të konsiderueshme.
Disa territore, si Papua Guinea e Re, filluan ta zbatojnë këtë praktikë. Debati mjedisor përqendrohet në ndikimet tragjike që aktivitetet minerare kanë në ekosistemet detare, duke lënë anash mundësitë ekonomike që j’u ofrojnë vendeve.
Mundësi reale që deti mund të na ofrojë burimet e tij më të vlefshme
Disa shkencëtarë mbajnë gjallë shpresën se zhvillimet teknologjike do të na lejojnë të arrijmë në zgjidhje të qëndrueshme në të ardhmen për shfrytëzimin e burimeve detare. Nuk është e pamundur që një ditë të shfaqen teknologji që do të lejojnë nxjerrjen e arit nga deti pa shkaktuar dëme të konsiderueshme në mjedisin detar.
Derisa të ndodhë kjo, ari vazhdon të fshihet në thellësitë e detit, madje edhe për vende si Spanja, me disa dete dhe oqeane që lagen në plazhet e saj, gjë që mund t’i sjellë vendit iberik miliona ose miliarda euro.
Thesari më i madh i njerëzimit qëndron i fshehur në det, e në të njëjtën kohë, Kina ka surprizuar me zbulimin e 230 miliardë ton ari të bardhë në shtratin e detit.
Kuriozitete
Kjo është anija më e madhe në botë në formë breshke që do të mbajë 60 mijë pasagjerë
Published
3 days agoon
May 25, 2025
Studioja italiane Lazzarini Design ka prezantuar një projekt të jashtëzakonshëm detar që po trondit botën e arkitekturës dhe teknologjisë detare: Pangeos, një anije në formë breshke, me përmasa gjigante.
Sipas CNN, kjo anije do të jetë më e madhja ndonjëherë e ndërtuar dhe do të ketë qendra tregtare, hotele, pishina, kopshte dhe deri në 60.000 pasagjerë.
Me një gjatësi prej 550 metrash e gjerësi maksimale prej 610 metrash, Pangeos nuk është mjet lundrimi, por qytet lundrues. Për ndërtimin e saj do të nevojitet një kantier i posaçëm prej 600 me 650 metra, ndërkohë që Arabia Saudite është përzgjedhur si vendi më i përshtatshëm për ndërtimin.
Kostoja totale e projektit parashikohet të arrijë në 8 miliardë euro, ndërtimi pritet të nisë sivjet duke kërkuar një periudhë prej 8 vitesh pune për t’u përfunduar. Financimi do të realizohet përmes teknologjisë NFT, shitjes së pasurive virtuale “Unreal Estates” në versionin digjital të jahtit në metaverse.
Përveç përmasave marramendëse, Pangeos do të jetë i pajisur me teknologjitë më moderne, përfshirë një mini-port të brendshëm, dritare panoramike rrëshqitëse dhe sistem hidroale, që e lejon të ngrihet mbi sipërfaqen e ujit dhe të lëvizë me shpejtësi, falë tre motorëve me hidrogjen.
“Që në vitin 1964 industria e kishte potencialin të ndërtonte struktura të tilla – tani është koha të realizohet”, thotë Lazzarini Design.
Kuriozitete
Sa shpesh duhet ta karikoni telefonin? Gabimet që po dëmtojnë baterinë pa e kuptuar
Published
6 days agoon
May 22, 2025
Në një kohë kur telefoni është bërë pjesë e pandashme e jetës sonë, shumë prej nesh vazhdojnë të bëjnë gabime të vogla që në afat të gjatë dëmtojnë baterinë.
Ekspertët rekomandojnë që karikimi i telefonit të mos bëhet gjithmonë nga 0% në 100%, por të mbahet midis 20%-80% për jetëgjatësi më të madhe të baterisë.
Gabimet më të shpeshta që dëmtojnë baterinë:
• Mbajtja e telefonit të lidhur gjatë gjithë natës
• Përdorimi i karikuesve jo origjinalë
• Ekspozimi në temperatura të larta gjatë karikimit
• Mbajtja e mbulesave të trasha që nxehin pajisjen
Një tjetër mit që po bie është ideja se telefoni duhet “shkarkuar herë pas here”, kjo ishte e vërtetë për bateritë e vjetra, por jo për litium-jonët e sotëm.
A duhet ta karikosh telefonin gjatë natës?
Nëse telefoni juaj është i mençur, ndalon së karikuari sapo të arrijë 100%. Qëndrimi i zgjatur në këtë nivel, çdo natë, për muaj me radhë, mund të ndikojë te jetëgjatësia afatgjatë e baterisë.
Kuriozitete
Gjendet pas 37 vitesh busti i vjedhur i Jim Morrison në Paris
Published
6 days agoon
May 22, 2025
Një skulpturë e këngëtarit e poetit të ndjerë amerikan Jim Morrison, e cila u zhduk nga varri në Paris katër dekada më parë, është gjetur, sipas policisë franceze.
“Pas 37 vitesh mungese, është gjetur busti i Morrison, i vjedhur më 1988 nga varrezat Père Lachaise”, shkroi Drejtoria Rajonale e Policisë Gjyqësore të Parisit.
Ai shtoi se “ky simbol ikonik për fansat e këngëtarit u gjet” gjatë një hetimi të kryer nga Brigada Financiare dhe Kundër Korrupsionit, nën autoritetin e Zyrës së Prokurorit Publik të Parisit.
“Ky ishte një zbulim i rastësishëm i bërë gjatë një kontrolli të urdhëruar nga një magjistrat hetues në gjykatën e Parisit”, tha zyra e prokurorit për CNN në një deklaratë të martën .
Jeff Jampol, menaxher i Pasurive të Jim Morrison, i tha CNN në një deklaratë se ishin “të lumtur që dëgjuan” për rizbulimin e statujës, duke shtuar: “Padyshim që është pjesë e historisë, e rëndësishme se familja e Jim-it e donte atje në varrin e tij, kështu që është kënaqësi të shohësh që është rikuperuar.”
«Tani do të duhet të shohim se çfarë forme ka busti», vazhdoi ai.
Morrison, vokalisti karizmatik i grupit rok psikedelik të viteve 1960, The Doors, vdiq në vitin 1971, vetëm 27 vjeç. Varri tërheq shumë adhurues të muzikës.
I vendosur në varrezat Père Lachaise, është një nga varret më të njohura në Paris, sipas faqes zyrtare për turizmin e qytetit, me turma njerëzish që mblidhen atje në përvjetorin e vdekjes së tij, më 3 korrik çdo vit. Busti, i krijuar nga skulptori kroat Mladen Mikulin, u vendos në gurin e varrit në 10-vjetorin e vdekjes së tij, sipas faqes zyrtare të internetit të qytetit të Parisit. Megjithatë, ai u zhduk në vitin 1988.
Gurvari i varrit, i cili u dëmtua u zëvendësua nga prindërit e tij në vitin 1990 me mbishkrimin “Besnik ndaj Shpirtit të Tij” të shkruar në greqisht. Në 20- vjetorin e vdekjes së Morrison më 1991, policisë iu desh të shpërndante tifozët nga varrezat me gaz lotsjellës për shkak të sjelljes së padisiplinuar.
Deri në 30-vjetorin, alkooli dhe muzika ishin ndaluar, por mijëra njerëz ende merrnin pjesë në komplotin e tij për të vendosur kurora dhe për të bërë foto.
«Çdo ditë, diku në botë, luhet një këngë e Doors», tha ish-tastieristi i Doors, Ray Manzarek, në atë kohë. «Energjia e Jim Morrison është ende me ne».
Morrison, i cili njihej edhe si “Mbreti i Hardhucave”, krijoi reputacion për konsumimin e tepërt të alkoolit dhe sjelljet tronditëse në skenë. Bashkia holandeze thotë se mund të ketë hedhur aksidentalisht një vepër të Andy Warhol-it
Morrison u largua nga grupi në vitin 1971 për t’u përqendruar në shkrimin e poezisë dhe u zhvendos në Paris me të dashurën e tij, Pamela Courson.
Megjithatë, ai vdiq në apartamentin e tyre në Paris më vonë atë vit. Courson u tha autoriteteve se e kishte gjetur këngëtarin të vdekur në vaskë.
Shkaku i vdekjes së tij është regjistruar zyrtarisht si arrest kardiak, por nuk u krye asnjë autopsi, duke nxitur teori konspiracioni.

Burg i përjetshëm për Jeton dhe Nexhat Vllasaliun për vrasjen e biznesmenit Bedri Rexhepi

Volvo në telashe, shkurton 3,000 vende pune

Ngjarja artistike “Saldimi i Librave” sjell bashkim poetik, vizual dhe performativ në UBT

Vizitë studimore e studentëve të Dizajnit të Integruar në Shtypshkronjën “Dukagjini” dhe Galerinë e Arteve në Pejë

Zyrtarët e muzeut sqarojnë vendndodhjen e kukullës “Annabelle”, pas thashethemeve për zhdukjen e saj

Studentët e Psikologjisë në vizitë studimore në SHFMU “Qamil Batalli” në Prishtinë

Fakulteti i Inxhinierisë së Ndërtimit dhe Policia e Kosovës bashkë për Sigurinë në Komunikacionin Rrugor

Koncert pianistik dhe ligjëratë në UBT – Një ditë e dedikuar artit dhe reflektimit

Panairi i Ushqimit në UBT Prizren – Një ditë e veçantë e shkencës, inovacionit dhe traditës ushqimore
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT4 weeks ago
Profesori, Arsim Hajdari, doktoron me temën “New Perspective of Biological Therapy in Treatment of Age-Related Macular Degeneration”
-
Lajmet2 months ago
Studentët e Psikologjisë në UBT zhvilluan një vizitë studimore në qendrën psikologjike “Radix” dhe Asociacionin Kosovar për Psikoterapi Trupore
-
Kulturë2 months ago
Shkëlqeu me rolin e tij në ‘Kontesha Arduini’, intervistë me Mirsad Ferati
-
Kulturë2 months ago
27 marsi/Dita Ndërkombëtare e Teatrit! Mitrovica sjell shfaqjen “Kontesha Arduini”, histori magjepëse që nuk duhet humbur