

Kuriozitete
Origjina e planetit Tokë
Planetët e sistemit tonë diellor u formuan menjëherë pas diellit.
Published
2 years agoon
By
UBT newsToka u formua së bashku me të gjithë planetët e tjerë rreth 4.5 miliardë vjet më parë.
Planetët e sistemit tonë diellor u formuan menjëherë pas diellit.
Pas formimit të diellit, një disk i madh gazi dhe pluhuri i quajtur një disk protoplanetar u formua në orbitë rreth diellit.
Gradualisht, materiali brenda diskut u kondensua në lëndë të ngurtë, duke formuar objekte të vogla shkëmbore të quajtura planetesimals.
Me kalimin e kohës, këto objekte u përplasën me njëri-tjetrin për të formuar meteorë dhe asteroidë.
Përfundimisht, objektet u bënë mjaft masive saqë tërheqja e tyre gravitacionale filloi të tërhiqte më shumë materiale, duke formuar planetët e parë, duke përfshirë një planet që një ditë do të bëhej Tokë.
Krijimi i një Planeti
Për dekada, formimi i planetit ishte një nga misteret më të mëdha të astronomisë.
Sistemi ynë diellor ishte i vetmi sistem i njohur i planetëve në univers për një periudhë të gjatë.
Megjithatë, ndërsa teleskopët u bënë më të fuqishëm, astronomët filluan të zbulojnë yje të largët që aktualisht janë në proces të formimit të planetëve të tyre.
Meqenëse nuk kemi asnjë mënyrë për të vëzhguar formimin e sistemit tonë diellor, shkencëtarët mbështeten në studimin e sistemeve të tjera diellore në procesin e formimit për të marrë një ide se si lindi sistemi ynë diellor.
Modeli i pranuar përgjithësisht është se Toka u formua 4.5 miliardë vjet më parë brenda një disku protoplanetar rreth diellit nga përplasja midis grimcave të panumërta të materies.
Toka e 4.5 miliardë viteve më parë ishte shumë më ndryshe nga planeti që ne jetojmë sot.
Nuk kishte sipërfaqe të ngurtë, as oqeane dhe as jetë.
Përkundrazi, Toka e re ishte plotësisht e shkrirë, me një det magmë që mbështjell planetin në formim.
Për disa qindra milionë vjet, megjithatë, sipërfaqja filloi të ftohet dhe magma u ngurtësua për të formuar koren e parë.
Shpërthimet vullkanike ishin konstante në sipërfaqen e Tokës së re, megjithatë gazrat e emetuara nga kaq shumë shpërthime çuan në formimin e atmosferës së parë të Tokës.
Ndërsa presionet filluan të stabilizohen në sipërfaqe, avujt e ujit në atmosferë mund të kondensohen në formë të lëngshme dhe pas shumë miliona vjetësh, oqeanet e parë filluan të shfaqen.
Rreth 3.8 miliardë vjet më parë, Toka ishte e mbuluar me ujë.
Më pak se një miliard vjet pas formimit të saj, Toka kishte një atmosferë dhe uji i lëngshëm rridhte nëpër sipërfaqe.
Përplasja Planetare
Përpara formimit të ndonjë atmosfere apo oqeanesh, vetë Toka thuajse u shkatërrua për shkak të një përplasjeje katastrofike që ndodhi menjëherë pas formimit të planetit.
Ndërsa sistemi ynë diellor përmban tetë planetë të njohur sot, kjo nuk ishte gjithmonë kështu.
Përkundrazi, sistemi i hershëm diellor mund të ketë pasur deri në njëqind planetë.
Disa nga këta planetë u hodhën tërësisht jashtë sistemit diellor, por të tjerët u përplasën me njëri-tjetrin.
Ka të ngjarë që çdo planet, përfshirë Tokën, të ketë pësuar të paktën një përplasje me një planet tjetër.
Në rastin e Tokës, shkencëtarët besojnë se ajo u përplas me një planet me madhësinë e Marsit rreth 4.4 miliardë vjet më parë.
Përplasja kishte potencialin për të shkatërruar plotësisht të dy planetët, megjithatë ndodhi pikërisht në këndin e duhur që Toka ishte në gjendje të thithte pjesën më të madhe të përplasjes.
Ajo rezultoi në një sasi masive mbeturinash që u hodhën në orbitë. Përfundimisht, ato mbeturina u bashkuan për të formuar hënën e Tokës.
Origjina e Jetës
Origjina e jetës është një nga momentet më domethënëse në historinë e planetit Tokë.
Saktësisht se si dhe kur filloi jeta në Tokë mbetet një mister.
Dëshmia më e hershme konkrete e organizmave biologjikë daton rreth 3.7 miliardë vjet më parë, megjithatë disa linja provash sugjerojnë se jeta mund të ishte formuar qysh 4 miliardë vjet më parë.
Fatkeqësisht, nuk kanë mbetur shumë gurë nga këto periudha të hershme të historisë së Tokës, kështu që bashkimi i origjinës dhe historisë së jetës është një detyrë jashtëzakonisht e vështirë.
Deri më tani, si u formua jeta, ku u formua dhe kur u formua janë ndër pyetjet më urgjente të shkencës moderne.
Megjithatë, një gjë që mund të thuhet është se formimi i jetës ndryshoi përgjithmonë botën tonë.
Gjithçka nga kimia e atmosferës sonë deri te gjeologjia e sipërfaqes së Tokës është ndikuar nga gjallesat.
©SYRI.net
Kuriozitete
Ia ndaloi rregullatori i reklamave, Zara largon imazhet e modeleve “shumë të dobëta”
Published
1 day agoon
August 7, 2025By
UBT News
Rregullatori i reklamave në Mbretërinë e Bashkuar, Autoriteti i Standardeve të Reklamimit (ASA), ka ndaluar dy reklama të Zara-s, pasi sipas tyre përshkruajnë modele të konsideruara “jashtëzakonisht të dobëta”.
Reklamat e Zara-s të publikuara në maj, paraqisnin një modele të veshur me një këmishë të bardhë të madhe me “klavikulën e saj të spikatur” të theksuar nga dizajni i këmishës dhe një modele tjetër me një fustan të shkurtër të bardhë, pamja “e dobët” e të cilit theksohej nga dizajni.
ASA vendosi që këto imazhe janë të papërshtatshme dhe urdhëroi Zara-n të mos i përdorte më ato.
Sipas mbikëqyrësit, një efekt hijeje u përdor për ta bërë njërën nga këmbët e modeles të dukej “dukshëm e hollë”.
Ata shtuan se pozicioni i krahëve të sipërm dhe i nyjeve të bërrylave të modeles e bënte trupin e saj të dukej “jashtë proporcionit”.
Zara konfirmoi se kishte ndryshuar listat e produkteve pas marrjes së ankesës dhe kishte hequr imazhet.
Kuriozitete
Nga strategjia te kreativiteti – përfitimet surprizuese të shahut në jetën tuaj
Published
2 days agoon
August 6, 2025By
UBT News
Shahu nuk është vetëm një garë mendore mes dy lojtarësh, por ushtrim i thellë intelektual që ndihmon në formësimin e trurit dhe karakterit. Kjo lojë ka kaluar kohën e kufijtë gjeografikë, duke u bërë pjesë e përditshme e jetës në dhoma pritjeje, biblioteka publike, shkolla e sheshe në të gjithë botën.
Shahu është më shumë se sport intelektual, është mënyrë për të ndërtuar mendje të mprehtë, të qëndrueshme e më të aftë për të përballuar sfidat e jetës.
Pavarësisht moshës apo përvojës, një tabelë shahu është gjithmonë një ftesë për të ushtruar trurin.
Por përse shahu konsiderohet kaq i dobishëm për zhvillimin e trurit?
1. Zhvillon aftësinë për të menduar me empati
Për të qenë një lojtar i suksesshëm, nuk mjafton të mendosh vetëm për lëvizjen tënde – duhet të hysh në mendjen e kundërshtarit. Kjo aftësi për të kuptuar mendimet dhe qëllimet lidhet ngushtë me konceptin psikologjik të “teorisë së mendjes”, që është thelbësor për marrëdhënie sociale të suksesshme.
2. Forcon kujtesën afatshkurtër dhe atë vizuale
Lojtarët e shahut janë të ekspozuar ndaj kombinimeve të mundshme gjatë lojes, i detyron të mbajnë mend pozicione, skema, strategji, sfidë që stërvit kujtesën vizuale dhe atë logjike në të njëjtën kohë. Ata që luajnë hah kanë performancë më të mirë në teste që kërkojnë rikujtim e njohje të shpejtë të modeleve.
3. Nxit mendimin strategjik dhe planifikimin në afatgjatë
Çdo lëvizje në shah është një hap drejt një qëllimi të madh. Loja nxit lojtarin të planifikojë disa hapa para, duke marrë parasysh të gjitha mundësitë dhe kundërveprimet. Kjo formë mendimi është e dobishme jo vetëm në lojë, por edhe në jetë, nga menaxhimi i kohës deri tek marrja e vendimeve të rëndësishme.
4. Rrit fleksibilitetin mendor dhe zgjidhjen e problemeve të reja
Lojtarët përballen me situata të reja që kërkojnë zgjidhje. Kjo përfshin zhvillimin e asaj që quhet inteligjencë fluide, aftësia për të analizuar probleme të panjohura dhe reaguar në mënyrë efikase. Loja përmirëson shpejtësinë e përpunimit të informacionit, duke i bërë lojtarët më të shpejtë në vendimmarrje.
5. Zhvillon kreativitetin dhe mendimin divergent
Në kontrast me idenë se shahu është ogjikë e ftohtë, loja kërkon mendim krijues. Kur situatat në lojë nuk janë të zakonshme, lojtarët gjejnë zgjidhje kreative e dalin jashtë rregullave standarde. Një eksperiment në Indi tregoi se fëmijët që luanin shah kishin rezultate më të mira në teste të kreativitetit krahasuar me ata që nuk luanin.
6. Përmirëson përqendrimin dhe vetëkontrollin
Një ndeshje shahu mund të zgjasë orë të tëra, çdo gabim kushton humbjen e lojës. Kjo kërkon nivel të lartë përqendrimi dhe vetëdisiplinimi. Aftësia për të qëndruar i fokusuar për një kohë të gjatë është e rëndësishme jo vetëm në shah, por edhe në arsim, punë dhe situata të jetës së përditshme.
7. Ndihmon në rregullimin e emocioneve dhe menaxhimin e stresit
Shahu i mëson lojtarët të menaxhojnë presionin emocional e të përballen me humbjen në mënyrë konstruktive. Përmes lojës, individi mëson të ruajë qetësinë, të mendojë para se të veprojë dhe të mësojë nga gabimet pa u zhgënjyer. Këto aftësi janë të rëndësishme për mirëqenien psikologjike.
8. Mbron trurin nga plakja e hershme
Ka shumë dëshmi se aktivitetet mendore komplekse, si shahu, ndihmojnë në ruajtjen e funksioneve njohëse te të moshuarit. Studime kanë sugjeruar se njerëzit që merren rregullisht me lojëra si shahu, kanë rrezik më të ulët për zhvillimin e sëmundjeve neurodegjenerative si Alzheimeri.
Kuriozitete
Regjistrohet rrufeja 829 kilometra e gjatë
Published
1 week agoon
August 1, 2025By
UBT News
Organizata Botërore Meteorologjike ka vendosur rekord të ri botëror për rrufenë më të gjatë një rrufe e jashtëzakonshme prej 829 kilometrash në një zonë të njohur për stuhi në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Komiteti i WMO për Ekstremet e Motit njofton se rrufeja më e gjatë në botë ndodhi në tetor 2017 gjatë një stuhie të madhe në SHBA, duke përshkuar 829 km nga lindja e Teksasit deri afër Kansas City. Do të duheshin rreth 8-9 orë me veturë ose të paktën 90 minuta me avion për ta përshkuar.
“Vetëtimat janë të mrekullueshme, por dhe të rrezikshme, duke marrë shumë jetë çdo vit. Kjo ngjarje tregon sa larg mund të përhapen rrufetë, duke rrezikuar aviacionin dhe shkaktuar zjarre”, tha Celeste Saulo, sekretare e përgjithshme e WMO.
Komiteti i WMO për Ekstremet e Motit e konfirmoi rekordin me ndihmën e teknologjive të reja satelitore. Ky rekord është 61 kilometra më i gjatë se ai i mëparshmi në SHBA më 29 prill 2020 (768 km). Gabimi i matjes është ±8 km.
Rrufja ndodhi në Rrafshinat e Mëdha të Amerikës së Veriut, një zonë e njohur për stuhitë Mesoskalare Konvektive që mundësojnë “mega-rrufe”.
Ajo u zbulua përmes analizës së përsëritur me ndihmën e satelitit GOES-16.
“Ky rekord tregon fuqinë e natyrës e përparimin shkencor në dokumentimin e ekstremeve. Ka të ngjarë që në të ardhmen të zbulohen më të mëdha”, tha Randall Cerveny nga WMO. Arkivi i WMO ruan të dhënat për ekstreme, përfshirë temperaturat, erën, reshjet, breshrin, rrufetë, tornado e ciklonet tropikale.
Kuriozitete
Vala e të nxehtit kaplon edhe “tokat e akullta” të Finlandës
Published
1 week agoon
July 30, 2025By
UBT News
Laplanda finlandeze është përfshirë nga një valë të nxehti rekord, me temperatura që kanë kaluar 30°C për 14 ditë rresht, një fenomen i paprecedentë që shkencëtarët e lidhin me ndryshimet klimatike.
Në qytetin arktik të Rovaniemit, termometri ka shënuar deri në 33°C në diell, duke e bërë të pamundur që ai të dalë jashtë për pjesën më të madhe të ditës.
Sipas Institutit Meteorologjik Finlandez, kjo është vala më e gjatë e të nxehtit që është regjistruar ndonjëherë në Lapland që nga viti 1961. Temperaturat janë rreth 10 gradë Celsius mbi mesataren sezonale, me stacione në Ylitornio dhe Sodankylä që regjistruan deri në 31.7°C.
“Herën e fundit që patëm një valë të tillë ishte në vitin 1972, por zgjati më pak”, tha meteorologu Jaakko Savela, duke shtuar se kjo valë tashmë ka thyer çdo rekord në rajon.
Shkencëtarët theksojnë se, ndonëse kjo valë nuk është shkaktuar nga ndryshimet klimatike, ngrohja globale ka ndikuar fuqishëm në intensitetin dhe gjatësinë e saj. Arktiku po ngrohet 4 deri në 5 herë më shpejt se pjesa tjetër e Tokës.
Nxehtësia ka ndikuar edhe te drerët e Laplandës, të cilët tani shihen duke braktisur pyjet në kërkim të freskisë. Mushkonjat që shumohen në vapë i ndjekin, duke i shtyrë të kërkojnë strehim në fshatra dhe përgjatë rrugëve.
Ekspertët paralajmërojnë se, me përkeqësimin e kushteve klimatike, barinjtë mund të detyrohen të ndërtojnë struktura të reja për t’u ofruar hije kafshëve.
Turistët në fshatin e Babagjyshit janë gjithashtu të tronditur nga temperaturat e larta. Ndërkohë, ditët e gjata me diell deri në orën 23:00 po i mbajnë temperaturat lart për më shumë orë, duke e përkeqësuar situatën.

Pse ndiheni të lodhur në vapë? Faji mund të jetë mungesa e magnezit

Kurti: PDK dhe LDK dërguan lëndë të reja në Gjykatë, nuk donin bashkëpunim

Në Podujevë për herë të parë përurohet Shërbimi i Hemodializës

Prokuroria propozon dëbimin e Popoviqit për dy vjet nga Kosova

Qeveria izraelite miraton planin për marrjen nën kontroll të gjithë qytetit të Gazës

Arrestohen dy shtetas të Shqipërisë për falsifikim parash

Ronaldo mohon ndikimin në transferimin e Joao Felix te Al-Nassr

Ish-bashkëshorti i Kelly Clarkson ndërroi jetë në moshën 48-vjeçe

Bëni kujdes nga patatet e skuqura, rrezikojnë kaq shumë shëndetin tuaj
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT organizon debat rreth zgjerimit të BE-së dhe ruajtjes së vlerave evropiane
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT – Institucioni privat me më së shumti programe të akredituara nga Agjencia e Akreditimit të Kosovës
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT rilicencohet nga MAShTI për ofrimin e arsimit profesional në katër drejtime të rëndësishme shëndetësore
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT organizoi Akademi Përkujtimore në nder të Prof. Dr. Naser Kamberit