Kuriozitete

Mosha e duhur për t’i dhënë fëmijës telefonin: Çfarë thonë ekspertët?

Published

1 year ago

on

Debatet pas debateve shqetësojnë shumë prindër në mbarë botën se kur duhet t’u japin fëmijëve një telefon të mençur ndërkohë që provat kërkimore po shtohen se përdorimi i “telefonëve inteligjentë” mund të ketë efekte negative në shëndetin mendor të tyre.

Një studim i Sapien Labs i botuar vitin e kaluar, që përdori të dhëna nga 27,969 18-24-vjeçarë në 41 vende , tregoi se shëndeti mendor i të rinjve ishte më i keq sa më herët që merrnin smartfonin e tyre të parë. Sipas studimit, rreth 74% e vajzave që morën smartfonin e tyre të parë në moshën gjashtë vjeç thanë se ndiheshin të trishtuara ose të stresuara . Kjo përqindje ka rënë në 52% për ata që kanë marrë smartfonin e parë në moshën 15-vjeçare.

Mes djemve, 42% e atyre që morën telefon në moshën 6-vjeçare përjetuan trishtim ose stres , që ra në 36% për ata që morën smartphone në moshën 18-vjeçare.

Siç raporton rrjeti amerikan CNBC , telefonat inteligjentë janë bërë një pjesë thelbësore e jetës së përditshme në një botë gjithnjë e më në internet dhe shumë prindër duan t’u japin fëmijëve pajisje që ata të gjurmojnë vendndodhjen e tyre dhe të qëndrojnë në kontakt kur dalin nga shtëpia.

Pra, sa herët është më e sigurta për shëndetin e fëmijëve?

Zach Rausch, një studiues në Stern School of Business të Universitetit të Nju Jorkut, tha se është veçanërisht e rëndësishme që telefonat të mbahen larg fëmijëve para adoleshencës . Sipas tij, përdorimi i smartfonëve të shtyhet deri në moshën 14 vjeç dhe rrjetet sociale deri në 16 vjeç dhe do të zbatohej për të gjitha nivelet e arsimit deri në shkollën e mesme, ndalimi i celularëve në shkollë .

Shkolla e mesme është çelësi

Moshat e rekomanduara 14 vjeç për telefonat inteligjentë e 16 vjeç për mediat sociale janë të rëndësishme për dy arsye kryesore:

Adoleshenca e hershme karakterizohet nga pasiguria

Ndjeshmëria e tepruar, të cilat e vështirësojnë këtë periudhë.

Në moshën 12-13 vjeç, vërehet shkalla e lartë e bullizmit, kështu që vonimi i përdorimit të smartfonit parandalon intensifikimin e mëtejshëm të problemit. Kufijtë e moshës janë tregues dhe karakterizohen nga studiuesit, për të përjashtuar fenomenin që gjithnjë e më shumë fëmijë 6 apo 10 vjeç të kenë smartfonin e tyre. /UBT News/

Related Topics:
Continue Reading

Kuriozitete

Shkenca zbulon kur fillon plakja e vërtetë

Published

8 hours ago

on

November 11, 2025

By

Procesi i plakjes njerëzore nuk është linear, dhe sipas një studimi të ri, ai përshpejtohet ndjeshëm pas moshës 50 vjeç.

Kërkues nga Akademia Kineze e Shkencave zbuluan se pas kësaj moshe, qelizat, indet dhe organet degradojnë më shpejt, me aortën dhe enët e gjakut që tregojnë të parat shenja të dukshme të plakjes.

Studiuesit përdorën “orë proteomike” — analiza të proteinave që lidhen me moshën biologjike për të matur ritmin e plakjes në shtatë sisteme të trupit, përfshirë atë kardiovaskular, imunitar, tretës dhe muskulo-skeletor.

Ata zbuluan se midis moshës 45 dhe 55 vjeç ndodh një “pikë kthese” ku proteinat që lidhen me sëmundjet kronike, si sëmundjet e zemrës, diabeti dhe kanceri, rriten ndjeshëm.

Eksperimentet me minj konfirmuan efektet e këtyre proteinave: kafshët e reja që morën proteina nga minj të moshuar treguan dobësi fizike dhe shenja të hershme plakjeje.

Sipas autorëve, kuptimi i fazave kritike mund të ndihmojë në zhvillimin e trajtimeve të personalizuara kundër plakjes. /A.Z/UBT News/

 

 

Continue Reading

Kuriozitete

Arkeologët zbulojnë një varr mbretëror 5000-vjeçar që ndryshon historinë e Kinës së lashtë

Published

1 day ago

on

November 10, 2025

By

Arkeologët në Kinë kanë bërë një zbulim të jashtëzakonshëm këtë vjeshtë në rrënojat e Wangzhuang, në provincën Henan, ku kanë identifikuar një seri varresh antike – ndër to, varri M27, që besohet t’i ketë përkitur një mbreti parahistorik.

Sipas ekspertëve, madhësia e varrit, arkivolit dhe numri i madh i objekteve funerale tregojnë se ky vend mund të ketë qenë kryeqyteti i një mbretërie të lashtë, e lidhur me kulturën Dawenkou të periudhës  Neolitike (rreth viteve 4000–2600 p.e.s.).

Profesor Zhu Guanghua nga Capital Normal University, që drejtoi gërmimet, u shpreh për China Daily: “Zbulimi i fundit tregon se rrënojat e Wangzhuang nuk përfaqësojnë një vendbanim të zakonshëm, por një qendër politike dhe kulturore të një mbretërie parahistorike.”

Varri M27 është një nga më të mëdhenjtë e kohës, me gjatësi 4.5 metra e gjerësi 3.6 metra. Arkivoli prej druri ka dy shtresa, të brendshme dhe të jashtme, me sipërfaqe prej 17 metra katrorë.

Brenda u gjetën rreth 350 objekte funerale, përfshirë zbukurime, enë qeramike, mjete kockash dhe mbetje kafshësh.

Prania e nofullave të derrave, një simbol pasurie në atë kohë, tregon se i ndjeri ka pasur status të lartë shoqëror.

Objektet e zbuluara vijnë nga zona të ndryshme të Kinës së lashtë, përfshirë basenin e lumit Yangtze, çka dëshmon për shkëmbime të hershme kulturore dhe tregtare. Sipas Li Zinwei, zëvendësdrejtor i Institutit të Historisë së Lashtë në Akademinë Kineze të Shkencave Sociale, ky zbulim ofron dëshmi të rëndësishme për bashkimin kulturor midis rajoneve parahistorike të Kinës.

Disa prej objekteve funerale, si dhëmbët e dres së ujit dhe enët me gojë të ngushtë, tregojnë për rituale lokale dhe nivel të lartë zhvillimi në qeramikë, tipike për kulturën Dawenkou, e cila më vonë ndikoi në traditat rituale të dinastive kineze.

Varri tregon edhe shenja dëmtimi të qëllimshëm, që mund të jenë shkaktuar pak pas ndërtimit, ndoshta si akt hakmarrjeje nga rivalët.

Trupi i të ndjerit është pjesërisht i zhdukur, duke mbetur vetëm kockat e gishtërinjve të këmbës, ndërsa disa objekte ceremoniale janë thyer qëllimisht. Në total, arkeologët kanë zbuluar 45 varre të kulturës Dawenkou, që tregojnë ndarje të punës, strukturë shoqërore të zhvilluar e hierarki të qartë klasore, dëshmi të hershme të një shoqërie të organizuar dhe të pasur në Kinën parahistorike. /A.Z/UBT News/

 

 

Continue Reading

Kuriozitete

Diamanti i rrallë i familjes Habsburg zbulon sekretin pas një shekulli

Published

4 days ago

on

November 7, 2025

By

Në vitin 1918, teksa Lufta e Parë Botërore po i afrohej fundit, Çharlsi I, Perandori i Austro-Hungarisë, kuptoi se perandoria po shkatërrohej dhe vendosi të zhvendoste thesaret e familjes Habsburg në Zvicër për t’i mbrojtur nga bolshevikët dhe anarkistët.

Ndër to ishte një diamant i rrallë prej 137 karatësh, në formë dardhe dhe ngjyrë të verdhë, që dikur i përkiste familjes Medici.

Për dekada, qarkulluan thashetheme se diamanti ishte humbur ose vjedhur.

Pasardhësit e Çharlsit I zbuluan se ai ishte ruajtur në kasafortë banke në Kanada që nga Lufta e Dytë Botërore.

Karl von Habsburg-Lothringen, nipi i Çharlsit, tregoi se vendndodhja e diamantit ishte ruajtur sekret nga Perandoresha Zita, bashkëshortja e Çharlsit, dhe u zbuluar vetëm pas 100 vjetësh.

Familja planifikon ta ekspozojë diamantin e bizhuteritë tjera në Kanada, si mirënjohje për vendin që i strehoi gjatë periudhave të vështira.

Ekspertët konfirmuan autenticitetin e diamantit dhe koleksioni përfshin edhe bizhuteri të tjera historike, duke ofruar një pasqyrë unike në historinë e dinastisë Habsburg. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Pse Boeing 737 nuk është më avioni më i përdorur në botë?

Published

4 days ago

on

November 7, 2025

By

Që nga vitet 1960, Boeing 737 ka qenë avioni komercial më popullor për fluturimet e shkurtra, duke shërbyer për shumë familje gjatë pushimeve.

Por tani Airbus A320 ka kaluar 737-n, duke u bërë modeli më i porositur në histori, sipas firmës së analizave ajrore Cirium, siç raporton Business Insider.

Së fundmi, linja ajrore me kosto të ulët nga Arabia Saudite, Flynas, ka porositur një A320 të ri, duke e çuar totalin e porosive në 12,260 avionë, duke tejkaluar 12,259 Boeing 737 të dorëzuar që nga viti 1967.

Ky është një sukses i madh për Airbus, i cili nisi prodhimin me modelin A300B1 në vitin 1972 dhe lançoi A320 në 1987, me teknologjinë inovative fly-by-wire. Në 2014, A320NEO u zhvillua me motorë më ekonomikë që reduktojnë karburantin deri në 15%.

Rënia e popullaritetit të Boeing 737 lidhet me problemet e 737 Max, përfshirë aksidente fatale si ato të Lion Air dhe Ethiopian Airlines në 2018, ku humbën jetën mbi 300 persona për shkak të sensorëve të defektuar.

Madje edhe një incident më i fundit me Alaska Airlines në janar 2024, ku dera e avionit shpërtheu pak minuta pas ngritjes, ka ndikuar në besueshmërinë e modelit.

Airbus dorëzoi 57 A320 vetëm në shtator, ndërsa Boeing mori 43 porosi për 737. Ky ndryshim tregon jo vetëm forcën në rritje të Airbus, por edhe sfidat që Boeing ka përjetuar me modelin Max, duke ndryshuar balancën e dominimit në tregun global të avionëve komercialë. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Të kërkuara