Kulturë

Nobelisti Arno Penzias: Historia e pabesueshme që e çoi tek Teoria e Big Bang-ut

Djali i tij David e dha lajmin për New York Times.

Published

on

Bota e fizikës po mban zi për vdekjen e fizikanit dhe astrofizikanit amerikan Arno Allan Penzias, i cili vdiq të hënën më 22 janar në një shtëpi të moshuarish në San Francisco, në moshën nëntëdhjetëvjeçare. Djali i tij David e dha lajmin për New York Times, duke specifikuar se shkaku i vdekjes ishin ndërlikimet që lidhen me sëmundjen e Alzheimerit.

Studimi i tij astronomik ndihmoi në sigurimin e dëshmive të padiskutueshme të thelbit dinamik, në zhvillim, të pikës së origjinës së universit, duke konfirmuar teorinë e Big Bang-ut si një shpjegim i pranuar gjerësisht i origjinës dhe evolucionit të kozmosit. Por jo vetëm kaq, falë kontributit të tij u konsolidua baza shkencore e të kuptuarit tonë të universit dhe puna e tij mbetet një shtyllë themelore në kozmologjinë moderne.

Historia e pabesueshme e jetës së tij

Bota mundi të njihte gjeniun e tij të madh falë një historie të pabesueshme që përfshiu familjen e tij në prag të Luftës së Dytë Botërore, kur së bashku me prindërit dhe vëllain më të vogël jetonin në Gjermaninë naziste, e cila shpejti do të shkaktonte atë pjesë të dhimbshme të historisë që të gjithë e njohim.

Në prag të Luftës së Dytë Botërore, një pronar dyqani bojërash në Belleville, New Jersey dëgjoi një trokitje të drojtur në derë. Ishte një emigrant gjerman 28-vjeçar i quajtur Leo Gelbart, i cili shkonte shtëpi më shtëpi duke kërkuar ndihmë nga anëtarët e komunitetit hebre të qytetit, në mënyrë që të sillte familjen Penzias, të përbërë nga Karl dhe Justine dhe djemtë e tyre Arno dhe Guenther, nga Gjermania, për t’i shpëtuar regjimit nazist.

Për ta e vetmja alternativë ndaj kampit të përqendrimit ishte arratisja. Por për ta bërë këtë, atyre u nevojiteshin një sërë deklarimesh: dokumente zyrtare që vërtetonin ekzistencën e një të afërmi dhe një rrjet sigurie financiare në Shtetet e Bashkuara. Gelbart dyshohet se dha dokumentin e parë, duke pretenduar se miku Karl Penzias ishte kushëriri i tij. Por si kamarier nuk kishte para të mjaftueshme për të qenë garant financiar i familjes. Kështu ai po kërkonte dikë që të firmoste deklaratën e dytë dhe të merrte përgjegjësinë për familjen, nëse do të ishte e nevojshme.

Ndihma që ndryshoi historinë

Tregtari i bojërave pranoi t’i ndihmonte: “Do të jem i lumtur t’u jap një dorë derisa të jenë në gjendje të mbajnë veten,” shkroi ai në deklaratë. Kështu, familja Penzias u shpërngul në Amerikë nga Gjermania, jo me pak vështirësi, dhe Arno, djali i madh, u bë një nga fizikantët dhe astrofizikanët më të mëdhenj në botë. Në vitin 1978, së bashku me Robert Woodrow Wilson, ai fitoi Çmimin Nobel në Fizikë për zbulimin, në vitin 1964, të rrezatimit kozmik të sfondit mikrovalor, mbetjet e një shpërthimi që i dha jetë universit rreth 14 miliardë vjet më parë. Ai shpërthim, i njohur si Big Bang, është sot shpjegimi i pranuar gjerësisht për origjinën dhe evolucionin e universit.

Jeta e Arno Allan Penzias

Ai lindi në Mynih në vitin 1933, kur filloi ngritja e Hitlerit në pushtet. Në vitin 1938 familja u mblodh me hebrenj të tjerë që mbanin pasaporta polake dhe u detyrua të hipnin në një tren për t’u larguar në Poloni. Por treni u vonua dhe zyrtarët polakë ua shpallën të pavlefshme pasaportat para se të arrinin në kufi. Në vitin 1939, ndërsa po nxitonin të organizonin nisjen për në Amerikë, prindërit e Arnos dërguan dy djemtë e tyre të vegjël në Angli falë Kindertransport, një nismë humanitare britanike falë së cilës u shpëtuan 10,000 fëmijë, kryesisht hebrenj, nga territoret naziste.

Të dy kaluan nëpër familje të ndryshme kujdestare derisa Karl dhe Justine Penzias, falë ndihmës së marrë nga pronari amerikan i bojës, arritën të kishin të gjitha dokumentet e nevojshme për t’u larguar për në Shtetet e Bashkuara. Thuhet se në udhëtimin me anije për të kaluar Oqeanin Atlantik, siç raporton National Geographic, ata u mbijetuan uraganeve të forta dhe sulmeve të nëndetëseve gjermane.

Mundësia për të qenë në gjendje të studionte

Me të mbërritur në New York, familja u vendos në Bronx dhe Arno ishte në gjendje të studionte në Shkollën e Lartë Teknike të Brooklynit, e të diplomohej në City College, duke përfunduar, pas shërbimit ushtarak, një doktoraturë në fizikë në Universitetin e Kolumbias. Më pas ai iu bashkua Bell Laboratories ku nga viti 1972 mbajti postin e drejtorit të departamentit të kërkimit të radiofizikës, duke punuar në projekte pioniere, përfshirë komunikimet satelitore dhe fibrat optike.

Ai gjithashtu dha mësim në universitete të shumta amerikane, duke përfshirë Princeton dhe Kembrixh. Ai u bë anëtar i Shoqatës Amerikane të Astronomisë dhe Shoqatës Amerikane të Fizikës, si dhe i Unionit Ndërkombëtar Astronomik. Në vitin 1965, ndërsa me Robert W. Wilson po përpiqej të reduktonte zhurmën e sfondit të pranishëm në komunikimet me satelitët artificialë, ai zbuloi rrezatim të vazhdueshëm në 4.35 cm i cili, së bashku me rrezatimin e zbuluar pak më vonë në 20.7 cm, disponohej në një kthesë rrezatimi termik rreth 3°K. Për këtë zbulim, i cili përbën një nga të dhënat kryesore në mbështetje të teorisë kozmogonike të Big Bang-ut, të dy u nderuan me Çmimin Nobel për Fizikë në vitin 1978, së bashku me urimet e presidentit të atëhershëm Jimmy Carter. Pikërisht në përgjigje të atij telegrami ai i shkroi presidentit mirënjohjen, që pati mundësinë të jetonte në Shtetet e Bashkuara.

Fjalët prekëse

“Kam mbërritur në Shtetet e Bashkuara të Amerikës tridhjetë e nëntë vjet më parë pa para, si refugjat nga Gjermania naziste. Për mua dhe familjen time, Amerika përfaqësonte një strehë të sigurt, një vend të lirë plot mundësi. Në një kohë kur premtimet dhe rëndësia e institucioneve amerikane shpesh vihen në dyshim, ndihem i detyruar të dëshmoj se si është realizuar premtimi amerikan në përvojën time personale të jetës. Jam thellësisht krenar që jam amerikan dhe shumë mirënjohës për Amerikën dhe popullin amerikan. Përfitoj pra nga rasti, t’ju shpreh juve, si përfaqësues i popullit amerikan, një pjesë të vogël të falënderimit tim për të gjithë amerikanët”. (Bota.al)

Magazinë

Orlando Bloom postoi foto me Katy Perry-n sikur të mos ishin ndarë

Published

on

Orlando Bloom dhe Katy Perry duket se kanë konfirmuar zyrtarisht ndarjen e tyre, pas muajsh spekulimesh që u shtuan sidomos pas paraqitjes vetëm të aktorit në dasmën e Jeff Bezos dhe Lauren Sánchez në Venecia. Megjithatë, një foto në Instagramin e Bloom duket se flet për një përmirësim të marrëdhënies mes tyre, ose mbase një raporti miqësor e të shëndetshëm, sidomos për hir të fëmijëve.

Pak ditë pas ceremonisë luksoze të Bezos dhe Sánchez, Bloom publikoi në Instagram një seri fotosh nga pushimet familjare në Bregun e Amalfit në Itali, ku shfaqej i lumtur së bashku me vajzën 4-vjeçare, Daisy, që ka me Katy Perry, dhe djalin e tij 14-vjeçar, Flynn, nga lidhja e mëparshme me Miranda Kerr. Në njërën nga fotografitë, ata duken duke buzëqeshur të gjithë së bashku në një varkë, duke dhënë përshtypjen se gjithçka mes tyre është e qetë dhe pa drama.

Lidhja mes Bloom dhe Perry filloi më 2016, pasi u panë së bashku në një festë pas ndarjes së çmimeve Golden Globes. Pas një ndarjeje të shkurtër në 2017, u rikthyen dhe u fejuan në Ditën e Shën Valentinit të vitit 2019. Vajza e tyre, Daisy Dove Bloom, lindi në vitin 2020.

Lajmi për ndarjen u konfirmua përmes një deklarate të përbashkët nga përfaqësuesit e çiftit, e cila u publikua disa ditë më parë:

“Për shkak të interesit të shtuar publik dhe diskutimeve të vazhdueshme rreth marrëdhënies së tyre, përfaqësuesit konfirmojnë se Katy dhe Orlando kanë ndryshuar natyrën e marrëdhënies së tyre gjatë muajve të fundit, duke u përqendruar te bashkëprindërimi i vajzës së tyre.”

Pavarësisht ndarjes, ata po ruajnë raport të shëndetshëm familjar dhe fansat mund të shohin më shumë nga këto momente në postimin e fundit të Orlandos.

Continue Reading

Magazinë

A do të rikthehet “Squid Game” me sezon të katërt? – “Loja ka mbaruar” thotë regjisori i serialit

Published

on

Finalja e sezonit të tretë të “Squid Game” vjen me një mesazh të qartë: “Game over (Loja mbaroi)”.

Në episodin e fundit, personazhi i njohur si Front Man aktivizon protokollet e evakuimit, teksa rojet me uniforma rozë braktisin dhomën e kontrollit dhe, më pas, edhe vetë ishullin. Në ekranet e qendrës komanduese shfaqet fjalia e famshme: “Loja mbaroi”, kjo nuk vlenpër ngjarjen në serial, por për vetë serialin.

“Squid Game” nuk do të ketë sezon të katërt, shkruan Netflix.

Kjo është konfirmuar nga regjisori, Hwang Dong-hyuk, i cili verën e kaluar publikoi një letër për fansat e tha: “Jam i emocionuar që fara që u mboll me krijimin e ‘Squid Game’ ka rritur një pemë që tani po jep frytin përfundimtar të kësaj historie”.

Ai shtoi se sezoni i tretë do të jetë i fundit dhe finalja do të transmetohet në vitin 2025. Tashmë, gjashtë episodet e fundit janë në dispozicion për t’u parë dhe përfaqësojnë fundin e udhëtimit të Gi-hun dhe gjithë lojës.

Hwang nuk kishte planifikuar që protagonisti Gi-hun të vdiste në sezonin e tretë, por gjatë shkrimit, realizoi se kishte nevojë për fund domethënës:

“E ndjeva se ishte koha ta mbyllja udhëtimin e Gi-hun dhe t’i përcillja publikut një mesazh: Nëse ndjekim vetëm interesin tonë të menjëhershëm, pa vetëpërmbajtje, pa sakrifica dhe pa bashkëpunim, nuk kemi të ardhme”.

Ky mesazh final u përçua përmes një episodi emocional e kuptimplotë, ku zbulohet se kush fiton, kush humb dhe kush mbijeton nga loja.

Krijuesi i serisë tregon se realizimi i 22 episodeve ka qenë rrugëtim i lodhshëm, por i paharrueshëm:

“E ndjej një ndjesi të ëmbël dhe të hidhur që gjithçka mori fund. Do të më mungojnë skenat si konvikti me krevate trefish që më shkaktonin ankth, shkallët labirintike ku gjithmonë humbja rrugën për të dhënë udhëzime, apo arenat e lojërave që më dhembte t’i shembnim pas xhirimeve”.

Ai shton: “Madje edhe lodhja fizike nga ditët e gjata në set do të më mungojë. Por më shumë se gjithçka tjetër, do të më mungojnë kujtimet që krijuam së bashku”.

Hwang e përmbyll me një reflektim emocional: “Ajo që mbetet në thelb është gëzimi që ndjenim kur krijonim diçka. Kur pashë që ajo që kisha vizualizuar në mendjen time po merrte jetë përpara syve të mi — edhe më mirë sesa e kisha imagjinuar — ajo ndjesi ishte e paçmuar. Do ta mbaj mend gjatë”.

Seriali i plotë “Squid Game” është i disponueshëm për t’u rishikuar në Netflix.

Continue Reading

Magazinë

“Frikë nga më e keqja”/ Shëndeti i Mbretit Charles ndez alarmet në pallat

Published

on

Shëndeti i Mbretit Charles III ka qenë nën mikroskop që nga diagnoza e tij me kancer në fillim të vitit 2024, dhe shfaqja e tij e fundit me një sy të skuqur shkaktoi shqetësim të ri midis vëzhguesve mbretërorë.

Më 8 korrik, monarku 76-vjeçar mirëpriti Presidentin Francez Emmanuel Macron dhe gruan e tij, Brigitte, në Kështjellën Windsor për një vizitë shtetërore, të shoqëruar nga Mbretëresha Camilla, Princi William dhe Kate Middleton.

Fotot nga eventi, që tregonin një sy të djathtë të kuq, i çuan fansat në tërbim, me disa që spekuluan mbi X-in rreth lidhjeve të mundshme me trajtimin e vazhdueshëm për kancerin. Pallati i Buckingham-it ndërhyri shpejt për të qetësuar stuhinë, duke shpjeguar se Charles kishte një hemorragji subkonjunktivale, një enë gjaku të shpërthyer në syrin e tij.

Sipas Klinikës Mayo, kjo gjendje, ndërsa është alarmante për t’u parë, është e padëmshme, e ngjashme me mavijosje në lëkurë, që shkaktohet nga diçka aq e thjeshtë sa një kollë ose teshtimë.

Burime nga Pallati theksuan se kjo nuk ka lidhje me trajtimin e kancerin, të cilin e ka ndjekur që nga diagnoza e tij pas një procedure për zmadhimin e prostatës në janar 2024. Transparenca e Pallatit pasqyron qasjen e tyre ndaj përditësimeve të mëparshme shëndetësore, si kur Charles u shtrua shkurtimisht në spital në mars 2025 për efekte anësore të trajtimit.

Reagimi i publikut ka qenë një përzierje shqetësimi dhe lehtësimi.

A është syri i kuq i Charles një tregues i udhëtimit të tij me kancerin?

Krahasuar me shqetësimet e kaluara shëndetësore, si shtrimi i tij në spital në mars ose thashethemet për planet e funeralit të quajtur Operacioni Ura Menai, ky incident duket më pak i rëndë.

Në vitin 2022, Charles u pa me sy të skuqur në Luton, gjë që i atribuohet alergjive ose thatësisë së mundshme, duke sugjeruar se ky nuk është një problem i ri, por tërheq vëmendjen për shkak të betejës së tij me kancerin.

Continue Reading

Magazinë

Ylli i “Squid Game” kërkon falje pasi zbuloi aksidentalisht një skenë kyçe të serialit

Published

on

Një nga yjet e sezonit të dytë të serialit të famshëm “Squid Game” ka kërkuar falje publike pasi dyshohet se ka zbuluar pa dashje një element të rëndësishëm të ngjarjes, muaj përpara publikimit të finales.

Aktorja koreano-jugore, Park Gyu-young, e cila iu bashkua kastit të “Squid Game” në sezonin e dytë si Kang No-eul – një ish-ushtare dhe dezertuese nga Koreja e Veriut që bëhet një prej Rojeve Rozë, publikoi në janar një foto nga prapaskenat që më vonë u interpretua si ‘spoiler’ nga fansat e serialit.

Në imazhin e shpërndarë në rrjet, Park shfaqej me uniformën e Rojeve Rozë’, personazhet që mbikëqyrin lojën dhe janë ata që ekzekutojnë lojtarët e eliminuar. Ajo që i vuri në lëvizje fansat ishte ajo çka u pa në sfond: Lee Jin-Wook, i cili luan rolin e Lojtarit 246, duke mbajtur gjithashtu të njëjtën uniformë.

Kjo foto, e publikuar disa javë pas daljes së sezonit të dytë në fund të dhjetorit, bëri që ndjekësit të zbulojnë një zhvillim të ngjarjes – se personazhi i Jin-wook do të maskohej si një nga ‘Rojet Rozë’ në sezonin final.

Ngjarja shkaktoi reagime në rrjet, pasi sezoni i tretë i “Squid Game” u lansua vetëm gjashtë muaj më vonë e foto u interpretua si një zbulim i madh që prishi surprizën e fansave. Pas bujës së krijuar, Park Gyu-young, kërkoi ndjesë për publikimin e paqëllimshëm të informacionit, duke theksuar se nuk kishte ndërmend të zbulonte ndonjë detaj të ngjarjes dhe se ishte një gabim gjatë ndarjes së materialeve nga xhirimet.

“Squid Game”, që u bë fenomen global pas publikimit të tij më 2021, ka vazhduar të ruajë popullaritetin me sezonet pasuese. Seriali ka kthyer në yje ndërkombëtarë aktorë si Lee Jung-jae dhe ka fituar një numër të madh çmimesh e vlerësimesh kritike.

Continue Reading

Të kërkuara