Lajmet

Një vit pas marrjes së pushtetit, a do të qëndrojnë talibanët?

Grupi ekstremist ka monopolizuar pushtetin, duke mënjanuar shumë grupe etnike dhe politike.

Published

on

Një vit pas rrëzimit të Qeverisë afgane të njohur ndërkombëtarisht dhe marrjes së pushtetit, talibanët kanë konsoliduar kontrollin e tyre të ngushtë mbi vendin e shkatërruar nga lufta.

Grupi ekstremist ka monopolizuar pushtetin, duke mënjanuar shumë grupe etnike dhe politike. Ai, po ashtu, ka burgosur dhe rrahur gazetarë dhe mbrojtës të të drejtave të njeriut, të cilët kanë protestuar kundër kufizimeve të ashpra të talibanëve ndaj të drejtave të grave dhe lirisë së shtypit.

Rezistenca e vogël, ndonëse e qëndrueshme, ndaj sundimit taliban ka dështuar të bëjë depërtime të rëndësishme. Ndërkohë, militantët kanë zhvilluar një luftë të përgjakshme kundër grupit ekstremist rival, Shteti Islamik- Khorasan (IS-K).

Fushata e talibanëve ka mposhtur, por nuk e ka mundur IS-K, që ka vazhduar të vendosë bomba vdekjeprurëse në qytetet e mëdha.

Ekspertët thonë se kërcënimi më i madh për talibanët është përçarja në rritje. Përçarjet janë zgjeruar ndërsa fraksionet rivale luftojnë për fuqinë politike dhe burimet ekonomike.

Asnjë shtet nuk i ka njohur talibanët. Por, fuqitë perëndimore të prira për të zbutur politikat e ashpra të talibanëve dhe për të shmangur një katastrofë humanitare në Afganistan, kanë vazhduar dialogun me grupin ekstremist.

Akuzat se talibanët strehonin liderin e Al-Kaidës, Ayman al-Zawahirin, i cili u vra në një sulm të SHBA-së me dron në Kabul, vënë në rrezik qëllimin e grupit për të fituar legjitimitet dhe ndihmë ndërkombëtare, thanë vëzhguesit.

Opozita e armatosur dhe e paarmatosur

“Për talibanët, është shumë e rëndësishme që qeveria e tyre aktuale është i vetmi regjim në historinë e kaluar prej katër dekadash të Afganistanit që kontrollon gjithë vendin”, tha Sami Yousafzai, një gazetar dhe komentues veteran afgan që nga paraqitja e talibanëve në vitet 1990.

Dominimi territorial i talibanëve, tha ai, ka të ngjarë të parandalojë një luftë civile si në vitet 1990, kur vendet fqinje armatosën fraksionet rivale afgane që mbajti terren në pjesë të ndryshme të vendit. Edhe pasi talibanët mbizotëruan në luftën civile më 1996, ata nuk ishin në gjendje të pushtonin gjithë Afganistanin para se të rrëzohej nga pushteti pas pushtimit të udhëhequr nga ShBA-ja më 2001.

“Fqinjët e Afganistanit janë befasuar me fuqinë ushtarake të talibanëve, pavarësisht nga dobësia e tyre ekonomike”, tha Yousafzai. “Ata të gjithë e dinë se një luftë tjetër civile në Afganistan nuk do të zgjidhë asgjë, por do të hapë një kuti të re të Pandorës”.

Një pjesë e grupeve të vogla të armatosura kanë kundërshtuar sundimin taliban në rajone të ndryshme të vendit. Por, ato mbeten të dobëta, të ndara dhe nuk kanë asnjë strehë apo ndihmë nga jashtë, thanë ekspertët.

“Ato kryesisht shkaktojnë bezdi, jo një kërcënim për regjimin taliban”, tha Marvin Weinbaum, drejtor i studimeve për Afganistanin dhe Pakistanin në Institutin e Lindjes së Mesme në Uashington.

Grupi më i fuqishëm kundër talibanëve është Fronti i Rezistencës Kombëtare (NRF), i udhëhequr nga Ahmad Masud, djali i ish-komandantit muxhahedin Ahmad Shah Masud, i cili përdori vendlindjen e tij, Luginën Panjshir në Afganistanin verior, si bazë për të luftuar forcat sovjetike në vitet 1980 dhe talibanët në vitet 1990.

NRF-ja ka organizuar sulme vdekjeprurëse, sporadike kundër talibanëve, por nuk ka mundur ta luftojë kontrollin e luginës. Grupi militant ka përdorur forcë brutale për të shuar rezistencën, duke përfshirë vrasjen dhe torturimin e pretenduar të luftëtarëve të rezistencës dhe ndalimin dhe rrahjen e civilëve.

Weinbaum tha se fqinjët e Afganistanit dhe fuqitë e huaja nuk janë të interesuara të ndezin luftë më të gjerë civile duke armatosur grupet e rezistencës.

“Ata do të preferonin të kishte një qeveri në Kabul, mjaftueshëm të qëndrueshme për të lehtësuar përpjekjet ndërkombëtare për t’u marrë me një krizë humanitare që mund të sjellë një valë refugjatësh”, tha ai, duke shtuar se komuniteti ndërkombëtar gjithashtu dëshiron të frenojë kërcënimin e paraqitur nga grupe militantësh transnacionalë si IS-K në Afganistan.

Talibanët, gjithashtu, kanë shtypur dhunshëm opozitën paqësore ndaj sundimit të tyre.

Aktivistët e të drejtave të njeriut kanë akuzuar talibanët për kryerjen e vrasjeve jashtëgjyqësore, ndalimeve arbitrare, zhdukjeve të detyruara, torturave dhe rrëfimeve të detyruara, si pjesë e përpjekjeve të tyre për të shtypur mospajtimin. Militantët kanë vënë në shënjestër mbrojtësit e të drejtave të njeriut, gratë aktiviste, gazetarët dhe intelektualët.

Talibanët kanë shpërndarë me dhunë protestat paqësore të organizuara nga gratë që kërkojnë të drejtat e tyre themelore.

Mediat dikur të zëshme afgane gjithashtu janë heshtur kryesisht përmes frikësimit, ndalimit dhe rrahjes së gazetarëve.

‘Fraksionet’ e brendshme

Ekspertët thanë se kërcënimi më i madh për talibanët janë ndarjet e brendshme. Ndërkohë që talibanët janë përpjekur të shndërrohen nga një kryengritje në një qeveri funksionale pas marrjes së pushtetit, ka pasur raporte në rritje për konflikte të brendshme brenda grupit militant.

Mosmarrëveshjet për shpërndarjen e pushtetit dhe burimeve ekonomike kanë kaluar edhe në dhunë. Talibanët zhvilluan një fushatë ushtarake vdekjeprurëse kundër një komandanti disident në veri të Afganistanit në qershor. Vëzhguesit thanë se konfliktet kishin të bënin me kontrollin e minierave fitimprurëse të qymyrit.

Sipas ekspertëve, talibanët, kryesisht të përbërë nga pashtunë, janë të ndarë sipas linjave etnike, rajonale dhe fisnore. Ka gjithashtu dallime midis militantëve lidhur me politikën, thanë ata.

Besohet se ekziston një konkurrencë në rritje mes rrjetit Haqqani – një fraksion taliban me bazë në lindje – dhe një fraksioni të bashkëthemeluesve talibanë në jug të vendit. Gijthashtu, ekziston një fraksion më i vogël dhe më pak i fuqishëm i komandantëve talibanë etnikë taxhikë dhe uzbekë, të cilët janë të vendosur në Afganistanin verior.

Po ashtu, ka pasur përçarje midis figurave politike relativisht pragmatike të talibanëve, komandantëve të linjës së ashpër në terren dhe klerikëve radikalë, të cilët janë të vendosur të zbatojnë interpretimin e tyre fundamentalist të ligjit islamik.

Weinbaum tha se ka pasur mosmarrëveshje të forta midis fraksioneve rivale talibane. Por, ai theksoi se fraksioni i udhëhequr nga krerët e talibanëve jugorë ka fjalën e fundit.

“Duket një përpjekje e ndërgjegjshme për të shmangur llojin e thyerjeve që mund të minojnë kontrollin e regjimit në pushtet dhe për këtë arsye, një nxitje e fortë për t’i zbutur dallimet”, tha ai.

Pikë kthese

Ekspertët thanë se vrasja e Zawahirit më 31 korrik në një sulm me dron të ShBA-së në Kabul, mund të jetë një pikë kthese për talibanët.

Menjëherë pas vrasjes, Shtetet e Bashkuara akuzuan talibanët për strehimin e Zawahirit në kundërshtim me marrëveshjen e Dohas të vitit 2020. Sipas kësaj marrëveshjeje, e cila hapi rrugën për tërheqjen e trupave të huaja nga Afganistani, talibanët u zotuan për mosstrehim të rrjetit terrorist. Talibanët pretenduan se nuk dinin për praninë e Zawahrit në Kabul.

Shtetet e Bashkuara pushtuan Afganistanin pasi talibanët refuzuan të dorëzonin liderët e Al-Kaidës që Uashingtoni i konsideroi përgjegjës për sulmet terroriste të 11 shtatorit.

“Zbulimi i Zawahirit në qendër të Kabulit vë një kthesë në përpjekjet e talibanëve për të fituar legjitimitet dhe ndihmë nga bota perëndimore”, tha Asfandyar Mir, analist i lartë në Institutin e Paqes të Shteteve të Bashkuara në Uashington.

“Unë mendoj se në të ardhmen kjo do të jetë një sfidë e madhe për talibanët”.

Graeme Smith, një analist i Afganistanit për Grupin Ndërkombëtar të Krizave, tha se operacioni amerikan “përtej horizontit” që vrau Zawahrin, ka të ngjarë të ishte i vetëm. Ai nuk parashikon një fushatë më të gjerë ushtarake të SHBA-së kundër terroristëve me bazë në Afganistan.

Smith shtoi se vrasja e Zawahrit ka komplikuar bashkëpunimin perëndimor me talibanët. Ai iu referua pezullimit të bisedimeve mes zyrtarëve amerikanë dhe talibanëve lidhur me rezervat e ngrira të Bankës Qendrore afgane me 3.5 miliardë dollarë, që Uashingtoni tregoi se mund të lironte për të mbështetur stabilitetin makroekonomik në Afganistan.

“Mosbesimi thellohet kur talibanët nuk janë aspak të sinqertë për kërcënimin e Al-Kaidës në terren”, tha Smith./REL

Bota

Fermerët francezë vazhdojnë protestat kundër marrëveshjes së tregtisë së lirë

Published

on

Fermerët në Francë kanë vazhduar protestat e tyre të forta, duke hyrë në ditën e katërt të mobilizimit kundër marrëveshjes së tregtisë së lirë midis Bashkimit Evropian dhe vendet e Mercosur (Argjentina, Brazili, Paraguaji dhe Uruguaji). Këto protesta janë shtrirë në disa qytete të Francës, ndërsa fermerët kërkojnë më shumë mbështetje dhe mbrojtje për industrinë e bujqësisë franceze, duke thënë se marrëveshja do të dëmtojë ndjeshëm të ardhurat e tyre dhe do të krijojë konkurrencë të padrejtë.

Në një akt demonstrativ, dhjetra fermerë, të organizuar nga sindikata Koordinimi Rurale du Lot-et-Garonne, montuan një kortezh me traktorë dhe bllokuan hyrjen në portin e madh të Bordos në Bassens (Gironde), një pikë kyçe për importin e drithërave. Protestuesit hodhën goma për të bllokuar rrugët që çojnë në portin, duke kërkuar që Ministri i Bujqësisë të nënshkruajë një dokument që garanton barazi të rregullave për të gjithë prodhuesit, duke i detyruar eksportuesit e vendeve të Mercosur të përmbushin standardet e BE-së për produktet bujqësore.

Një protestues nga sindikata Koordinimi Rurale shprehu shqetësimin se “na e imponojnë këtë produkt apo atë produkt dhe i ndalojnë produktet tjera, por këto produkte janë të ndaluara në vendin tonë, ndërsa në vendin e tyre janë të lejuara. Më pas këto produkte të parregulluara i blejmë nga jashtë”. Kjo është një akuza e fortë që synon të nënvizojë mangësitë e marrëveshjes për sa i përket standardeve të sigurisë dhe cilësisë së produkteve që mund të importohen pa tarifa doganore.

Sindikatat, duke përfshirë edhe Koordinimin Rurale, që është një grup bujqësor me lidhje me të djathtën ekstreme, kanë paralajmëruar një “revoltë bujqësore”, me bllokada të mallrave ushqimore që do të vazhdojnë në qytete të tjera, si në Auch dhe Agen në jugperëndim të Francës. Ata po ashtu janë të angazhuar në një fushatë të gjerë për të kundërshtuar importin e mishit të viçit, shpendëve dhe sheqerit nga vendet e Mercosur, të cilat, sipas tyre, krijojnë konkurrencë të pandershme për fermerët francezë dhe evropianë.

Përkrahësit e marrëveshjes BE-Mercosur argumentojnë se kjo marrëveshje do të përmirësojë lidhjet ekonomike midis Evropës dhe Amerikës së Jugut, duke hequr tarifat për eksportet evropiane, sidomos për makineritë, kimikatet dhe automjetet. Ata besojnë se kjo do të rrisë mundësitë e tregtisë për bizneset evropiane dhe do të kontribuojë në rritjen ekonomike të rajonit.

Megjithatë, shumë sindikata të fermerëve dhe organizata bujqësore e shohin këtë marrëveshje si një kërcënim për sektorin e bujqësisë, duke konsideruar se ajo nuk merr parasysh kostot e larta të prodhimit në Evropë dhe kushtet më të ulëta të prodhimit në disa shtete të Amerikës së Jugut. Ata e cilësojnë marrëveshjen si të paekuilibruar, pasi nuk ofron mbrojtje të mjaftueshme për prodhuesit evropianë dhe mund të çojë në një rënie të çmimeve dhe cilësisë së produkteve bujqësore franceze.

Në përgjigje të protestave, Ministrja e Bujqësisë e Francës, Annie Genevard, ka kundërshtuar publikisht marrëveshjen e tregtisë së lirë, duke përmendur rreziqet e shpyllëzimit dhe shqetësimet shëndetësore të lidhura me mishin e trajtuar me hormone, si dhe me praktikat e tjera që janë të ndaluara në Bashkimin Evropian. Po ashtu, Presidenti Emmanuel Macron ka shprehur shqetësimin e tij për mundësinë që prodhuesit e Amerikës së Jugut të mos përmbushin standardet e larta mjedisore dhe shëndetësore të BE-së.

Fermerët francezë dhe sindikatat që i përfaqësojnë shpresojnë që protestat e tyre të krijojnë një presion të mjaftueshëm mbi qeverinë dhe zyrtarët e BE-së për të rinegociuar ose për të bllokuar marrëveshjen, duke kërkuar mbështetje më të madhe për sektorin bujqësor të Francës dhe të gjithë Evropës./UBTNews/

 

 

Continue Reading

Bota

Itali, mjekët në grevë, shkak buxheti i ulët i parashikuar për vitin 2025

Published

on

Në Itali, punonjësit e shëndetësisë kanë nisur një grevë njëditore në të gjithë vendin, duke protestuar kundër buxhetit të ulët të parashikuar për sektorin e shëndetësisë për vitin 2025. Sindikatat e mjekëve dhe stafit shëndetësor kanë deklaruar se shkalla e pjesëmarrjes në grevë është rreth 85 për qind, duke theksuar shqetësimet e tyre për financimin e pamjaftueshëm të këtij sektori kaq të rëndësishëm.

Një nga arsyet kryesore të grevës është buxheti i shëndetësisë për vitin 2025, i cili parashikon më pak të ardhura për këtë sektor, duke vënë në dyshim mundësitë e ofrimit të shërbimeve të nevojshme për popullatën. Mjekët dhe infermierët janë të shqetësuar për pamjaftueshmërinë e burimeve dhe për pasojat që mund të ketë kjo situatë mbi shërbimin shëndetësor në të gjithë vendin.

Përveç shqetësimeve për buxhetin, punonjësit e shëndetësisë kanë protestuar gjithashtu për sigurinë e pamjaftueshme gjatë punës në spitale. Ata kanë denoncuar kushtet e punës dhe mungesën e mbrojtjes adekuate, duke i bërë thirrje qeverisë që të ofrojë kushte më të sigurta për punonjësit shëndetësor, të cilët janë vazhdimisht të ekspozuar ndaj stresit dhe rreziqeve të tjera.

Mjekët kanë shprehur shqetësime për pasojat e mundshme të buxhetit të ulët, duke parashikuar se mund të shtyhen mbi 15,000 operacione jo urgjente dhe 100,000 kontrolle mjekësore. Ky është një shqetësim serioz për pacientët që presin trajtim dhe për gjithë sistemin shëndetësor, që mund të përballet me vonesa të mëdha dhe ngarkesa të mëtejshme në shërbimet e tij.

Gjatë protestës, mjekët dhe punonjësit e tjerë të shëndetësisë mbajtën pankarta me mbishkrimin “Respekt”, duke kërkuar që të tregohen më shumë vlerësim dhe respekt ndaj personelit shëndetësor, të cilët luajnë një rol të rëndësishëm në mbrojtjen e shëndetit publik, veçanërisht gjatë periudhave të krizave shëndetësore si pandemia e COVID-19.

Ndërkohë, kryeministrja italiane Giorgia Meloni ka reaguar ndaj kritikave të sektorit shëndetësor dhe opozitës, duke mbrojtur pozicionin e qeverisë lidhur me buxhetin e vitit 2025. Ajo ka theksuar se qeveria e saj ka ndarë “sasi të paprecedentë burimesh” për shërbimet shëndetësore kombëtare, duke u angazhuar për përmirësimin e kushteve të punës dhe mbështetje për sistemin shëndetësor.

Në këtë kuadër, përplasja midis sindikatave të sektorit shëndetësor dhe qeverisë duket se do të vazhdojë, pasi mjekët kërkojnë financim të mjaftueshëm për të garantuar shërbime të sigurta dhe cilësore për të gjithë qytetarët italianë./UBTNews/

Continue Reading

Bota

Sekuestrohen artefaktet e vjedhura nga një varrezë etruske në Itali

Published

on

Autoritetet italiane kanë njoftuar sekuestrimin e një sërë artefaktesh të gërmuara ilegalisht nga një varrezë etruske në rajonin e Umbrias, ndërkohë që po hetohen dy persona të dyshuar për vjedhjen dhe tentativën për t’i shitur ato në tregun e zi. Sipas njoftimeve të policisë, artefaktet që përfshijnë urnat, sarkofagët dhe sende të tjera të çmuara, vlerësohen në rreth tetë milionë euro.

Vjedhja e këtyre objekteve historike ka ndodhur në një varrezë etruske që u zbulua nga një fermer në vitin 2015, i cili gjeti një numër sendesh antike. Disa nga artefaktet që janë sekuestruar në operacionin e fundit janë identifikuar si të njëjtat që u shfaqën më parë në tregun ilegal, duke sugjeruar se këto sende mund të ishin pjesë e një rrjeti të madh të trafikimit të objekteve historike.

Për të zbardhur këtë çështje, policia italiane ka përdorur teknologjinë moderne, duke përdorur dronë për të fotografuar vendndodhjen e gërmimit dhe duke realizuar përgjime telefonike për të lokalizuar dy personat e dyshuar. Gjatë hetimit, janë gjetur dy sarkofagë të princeshave etruske, disa urnat mortore, kontejnerë parfumi dhe një krehër të gjitha këto sende që tregojnë nivelin e lartë të kulturës dhe artit të etrusqve.

Qytetërimi etrusk ka ekzistuar për disa shekuj, duke mbuluar një periudhë të rëndësishme historike që shtrihet nga rreth vitit 900 para Krishtit deri në vitin 27 para Erës Sonë. Ky qytetërim ka pasur një ndikim të madh në kulturën e lashtë të Italisë, kryesisht në rajonet e Toskanës, Umbrias dhe Lacios, të cilat ishin vendet e banuara nga etrusqit. Artefaktet e zbuluara në këtë rast përfaqësojnë jo vetëm një thesar të pasur arkeologjik, por dhe një dëshmi të rëndësishme të trashëgimisë kulturore të këtij qytetërimi të lashtë.

Hetimet janë ende në vazhdim dhe autoritetet janë të angazhuara për të zbuluar të gjithë rrjetin e individëve të përfshirë në këtë trafikim të artefakteve të çmuara./UBTNews/

Continue Reading

Bota

Karlo Akutis, “patron shenjti i internetit”, do të bëhet shenjtor në prill të 2025

Published

on

Karlo Akutis, i njohur si “patron shenjti i internetit” dhe “influenceri i Perëndisë”, do të shpallet shenjtor nga Kisha Katolike në prill të vitit 2025, duke u bërë kështu i pari milenial që do të arrijë këtë nder të lartë.

Acutis, një djalë i lindur në Londër dhe i njohur për aftësitë e tij online, ndërroi jetë në vitin 2006 në moshën 15-vjeçare nga leukimia, pas një periudhe të gjatë sëmundjeje. Gjatë jetës së tij, ai kishte krijuar një ndikim të jashtëzakonshëm në internet, duke regjistruar mrekulli dhe duke menaxhuar faqe web për organizata katolike. Përmes aktivitetit të tij në rrjetet sociale dhe internet, Akutis bëri të mundur që besimi katolik të lidhej më shumë me brezin e ri në këtë epokë digjitale.

Pas vdekjes së tij, trupi i Akutis u transferua në Assisi, Itali, ku tani ndodhet i ekspozuar në një shenjë, së bashku me relikte të tjera që lidhen me jetën e tij. Historia e jetës së tij, mes dhimbjes dhe besimit të palëkundur, ka shërbyer si një burim frymëzimi për shumë të rinj.

Për shpalljen e tij si shenjtor, Kisha Katolike kërkon verifikimin e dy mrekullive të lidhura me ndërmjetësimin e kandidatit. Mrekullia e parë për Akutis u njoh në vitin 2020, kur një fëmijë brazilian, i cili vuante nga një sëmundje kongjenitale, u shërua në mënyrë të jashtëzakonshme pas lutjeve të bëra për nder të tij. E dyta, një mrekulli e verifikuar këtë vit, përfshin shërimin e një studenti universitar në Firence, i cili u rikuperua nga një gjakderdhje e rëndë në tru.

Acutis është parë si një shenjë shprese për Kishën Katolike, e cila po përpiqet të lidhet më afër brezave të rinj në një kohë ku teknologjia dhe digitalizimi kanë bërë një ndryshim të madh në mënyrën se si besohet dhe praktikohet feja. Papa Françesku, një admirues i flaktë i Akutis, do ta shpallë atë shenjtor në një ceremoni solemne që do të mbahet në Vatikan më 26 prill 2025.

Historia e Karlo Akutis, përmes mirësisë dhe besimit të tij të pandashëm, përfaqëson një udhërrëfyes të fuqishëm për një epokë moderne, ku besimi dhe teknologjia mund të bashkohen në një mënyrë të mrekullueshme dhe transformative./Euronews/

Continue Reading

Të kërkuara