Përfaqësimi i grave në politikën e Kosovës është një proces që pasqyron jo vetëm një përpjekje për barazi gjinore, por dhe një reflektim të thellë të shtresave sociale, kulturore dhe historike që kanë përcaktuar zhvillimin e shoqërisë kosovare. Ky rrugëtim, i mbushur me pengesa dhe sfida, ka nisur nga margjinalizimi dhe shtypja deri në arritjen e disa sukseseve të dukshme që tregojnë ndryshimet e ngadalshme, por të nevojshme. Megjithatë, sfidat e kësaj rruge mbeten të shumëfishta dhe të kompleksuara, duke kërkuar një trajtim të thelluar dhe një qasje më gjithëpërfshirëse.

Një moment historik për përfaqësimin gjinor ishte viti 2021, kur zgjedhjet parlamentare shënuan një kapitull të ri për Kosovën. Presidentja aktuale, Vjosa Osmani – Sadriu u bë politikania më e votuar në historinë e vendit, duke arritur një mbështetje prej 300.756 votuesve. Për më tepër, Kuvendi i Kosovës regjistroi një rekord prej 43 deputetesh gra nga 120 anëtarë, duke tejkaluar kuotën gjinore prej 30 për qind.

Në qeverinë e formuar pas këtyre zgjedhjeve, gratë zënë 6 nga 18 poste ministrore, duke arritur një përfaqësim prej 33.33 për qind. Megjithatë, përfaqësimi gjinor në institucionet ekzekutive vazhdon të jetë i ulët. Situata është edhe më e vështirë në nivelin lokal, ku vetëm një grua, Ljiljana Shubariq, arriti të fitojë mandatin për të udhëhequr Komunën e Graçanicës, një nga 38 komunat e Kosovës në zgjedhjet lokale të vitit 2021.

Një nga mekanizmat më efektivë për rritjen e përfshirjes së grave ka qenë vendosja e kuotës gjinore. Ky sistem ka ndihmuar në rritjen e numrit të grave në politikë dhe ka ndërgjegjësuar elektoratin për rëndësinë e barazisë gjinore. Sipas raportit të “Studimit të Grave në Republikën e Kosovës (2021/2022)” nga Fondacioni Friedrich – Ebert, reforma zgjedhore duhet të përfshijë futjen e kuotës 50/50 në listat e kandidatëve, përveç vendeve të garantuara në parlament.

Sipas Liridona Berisha – Shabanit, nga SIT – Center for Counseling, Social Services and Research, përfshirja e grave në politikë ka frymëzuar brezat e rinj të vajzave dhe grave për të ndjekur këtë rrugë. Kuota gjinore ka qenë vendimtare për të tejkaluar mentalitetin patriarkal dhe për të rritur përfaqësimin e grave, edhe pse shumë gra tashmë kanë dëshmuar se mund të jenë lidere të forta edhe pa ndihmën e saj!

“Fakti që gratë janë përfshirë në politikë në masë më të madhe gjatë viteve të fundit është një hap frymëzues për gratë tjera dhe vajzat e reja që duan të jenë pjesë e politikës në të ardhmen. Kuota gjinore ka ndihmuar shumë në këtë aspekt, duke pasur parasysh mendësinë ngulfatëse të burrave politikanë. Megjithatë, ka gra të shumta që e kanë dëshmuar veten në shumë aspekte dhe mund t’i bëjnë ballë jetës politike dhe sfidave që ajo sjell edhe pa ndihmën e kuotës”, është shprehur Berisha – Shabani.

Profesoresha universitare, Shqipe Mjekiqi është e mendimit se, kuota gjinore që nga viti 2001, ka kontribuar në ndërgjegjësimin e elektoratit për të votuar më shumë gra, edhe pa nevojën për të.

“Mendoj se ka pasur përparim. Për shembull, kuota gjinore, e cila është aplikuar që nga zgjedhjet e vitit 2001, ka ndihmuar në rritjen e përfaqësimit të grave në Kuvend, si në nivel qendror ashtu edhe në atë lokal. Kjo kuotë, në një afat të gjatë, ka arritur të kontribuojë në vetëdijesimin e elektoratit për të votuar më shumë gra përfaqësuese. Sot, një numër më i madh i grave në Kuvend zgjedhen pa pasur më nevojë për kuotën”, potencoi Mjekiqi.

Në aspektin institucional, deputetja Fatmire Mulhaxha – Kollçaku vlerëson se kuota ka ndihmuar në rritjen e përfaqësimit të grave, duke garantuar një minimum prej 30 për qind përfaqësim në lista zgjedhore dhe institucione qendrore. Ajo e cilëson kuotën si një mekanizëm të nevojshëm fillestar për të tejkaluar përfaqësimin e ulët, ndërsa sot, falë performancës dhe mbështetjes në rritje, gratë po zënë pozita më të avancuara edhe përtej saj.

“Fillimisht, kuota ka qenë një detyrim, dhe është vërtetuar se pa të, përfaqësimi i grave ka qenë shumë i vogël. Me vendosjen e kuotës, gjendja filloi të ndryshojë, duke u krijuar mundësi që një numër grash të zgjidheshin me votë, ndërsa disa të tjera të përfshiheshin përmes kuotës. Me kalimin e kohës, gratë kanë dëshmuar se çdo pozitë që kanë marrë e kanë merituar me punën dhe angazhimin e tyre. Subjektet politike, duke parë rritjen e mbështetjes nga gratë dhe vajzat që votojnë për partitë që përfshijnë më shumë gra në listat e tyre, kanë filluar të ndryshojnë qasjen. Për më tepër, kjo ka ndihmuar në ndryshimin e mentalitetit edhe brenda subjekteve politike, të cilat jo vetëm që kanë respektuar kuotat, por kanë krijuar hapësira përtej tyre”, u shpreh Mulhaxha – Kollçaku.

Deputetja Arjeta Fejza e konsideron rolin e grave në politikë esencial për të ndërtuar një të ardhme më të drejtë dhe humane. Ajo veçon faktin se brezi i ri i grave po tregon gjithnjë e më shumë interes për të hyrë në politikë, duke sjellë energji të domosdoshme për zhvillimin politik.

“Është inkurajues fakti që brezi i ri i grave po tregon interes në rritje për politikën. Dëshira për të bërë ndryshim dhe për të kontribuuar në shoqëri është një motivues i fuqishëm për to. Ky brez i ri sjell një energji që është e domosdoshme për zhvillimin e politikës sonë. Gratë kontribuojnë në vendimmarrje duke sjellë një këndvështrim ndryshe ndaj nevojave të komunitetit. Kontributi i grave nuk është thjesht i nevojshëm; është esencial për të ndërtuar një të ardhme më të drejtë dhe më humane për të gjithë”, tha Fejza.

Sfidat kryesore për gratë në politikë

Deputetja Fatmire Mulhaxha – Kollçaku thekson se barrierat për gratë kanë ekzistuar gjithmonë, megjithëse me kalimin e kohës ato kanë ndryshuar. Ajo identifikon sfidat fillestare për të balancuar jetën familjare dhe angazhimin profesional si një ndër pengesat kryesore. Ndër vite, gratë janë përballur me një shoqëri më shumë tradicionale, ku angazhimi i tyre në politikë perceptohej si një fushë kryesisht e burrave. Megjithatë, ajo thekson se me mbështetjen e familjes dhe angazhimin e tyre në profesione të ndryshme, gratë kanë dëshmuar aftësitë dhe suksesin e tyre edhe në politikë.

“Barrierat kanë ekzistuar gjithmonë, megjithëse gjatë kohës kanë ndryshuar disi. Është gjithmonë e vështirë të arrihet një balancë mes punës dhe jetës. Si më herët, ashtu edhe sot, për t’u angazhuar në politikë, është e domosdoshme të kesh përkrahjen e familjes, sepse shoqëria jonë ka qenë tradicionalisht më konservatore në lidhje me rolin e grave në këtë fushë. Politikën, për një kohë të gjatë, njerëzit e kanë perceptuar si një fushë të rezervuar për burrat. Me kalimin e kohës, gratë jo vetëm që kanë qenë të angazhuara në familje, por kanë treguar sukses edhe në çdo profesion, përfshirë politikën. Kjo ka ndodhur gjatë dekadave, dhe sot kemi shumë gra të suksesshme”, u shpreh Mulhaxha – Kollçaku.

Deputetja Mulhaxha – Kollçaku nënvizon se edhe pse gratë profesioniste dhe në politikë kanë përparuar, ato mbeten të ngarkuara me përgjegjësi të mëdha familjare, si kujdesi për fëmijët, të moshuarit dhe të sëmurët, një ndarje e cila ende nuk është bërë barabar mes anëtarëve të familjes.

“Megjithatë, edhe kur je pjesë e politikës apo një profesioniste e zonja, sfidat ndaj familjes mbeten të shumta. Gratë vazhdojnë të jenë kryesisht ato që kujdesen për fëmijët, punët e shtëpisë, të sëmurët dhe të moshuarit në familje. Ende mungon një ndarje e mirëfilltë e përgjegjësive mes anëtarëve të familjes, gjë që do t’ua lehtësonte grave ushtrimin e profesionit të tyre dhe veçanërisht angazhimin në politikë, e cila bart një përgjegjësi edhe më të madhe”.

Megjithatë, ajo evidenton se përfaqësimi i grave është më i ulët në nivelet lokale dhe në komunat e vendit, duke theksuar nevojën për përmirësim. Sipas saj, gratë kanë dëshmuar se shpeshherë mund të jenë më të suksesshme se burrat në shumë fusha, dhe shembujt e shumtë të sukseseve të tyre duhet të shërbejnë si frymëzim për të adresuar sfidat ekzistuese.

Megjithëse ka pasur përparime, sfidat mbeten një pengesë e madhe për përfshirjen e plotë të grave në politikë. Liridona Berisha – Shabani thekson mungesën e hapësirës dhe përkrahjes brenda partive, ku shumë gra mbeten të bllokuara në pozita administrative për shkak të dominimit mashkullor në politikë. Po ashtu, ajo thekson rëndësinë e ndryshimit të mendësisë patriarkale dhe ndërtimit të besimit se gratë mund të jenë lidere të forta dhe të afta.

“Ka gra që ende vazhdojnë të punojnë në administratat e partive përkundër potencialit të tyre, për faktin që burrat e kanë zaptuar jetën politike dhe nuk ofrojnë mundësi të barabarta për përfshirje në baza meritore. Duhet krijuar besim që gratë janë lidere të forta dhe mund të përfaqësojnë interesat e popullit në të gjitha sferat. Një përfaqësim i balancuar gjinor nënkupton siguri që asnjë pjesë e shoqërisë nuk anashkalohet. Kjo siguron që hapësira publike nuk është përjashtuese e linçuese. Kjo siguron një vendimmarrje më të drejtë dhe më të ndjeshme gjinore”, theksoi Berisha – Shabani.

Profesoresha Shqipe Mjekiqi nënvizon problemet e tjera, si vendosja e grave kandidate në zona të pashpresa elektorale dhe mungesën e mbështetjes për t’i përgatitur për pozita drejtuese. Ajo përmend gjithashtu paragjykimet gjinore dhe dhunën verbale me të cilat përballen gratë, si dhe faktin që shpeshherë ato gjykohen për pamjen e tyre, në vend të kontributit politik.

“Një pengesë tjetër është mungesa e mbështetjes brenda partive politike. Përfaqësimi i grave shpesh bëhet vetëm për të përmbushur obligimin ligjor (kuotën), mirëpo pak prej tyre zgjidhen në pozita qeverisëse apo vendimmarrëse. Nuk mjafton të ekzistojë një forum i gruas brenda partisë për të rritur përfaqësimin. Më mirë të mos ketë fare, por të sigurohet një përfaqësim i barabartë i grave dhe burrave, si në zgjedhje ashtu edhe në procesin e formimit dhe përfaqësimit në institucione. Ka të dhëna që tregojnë se gratë në politikë dhe vendimmarrje sjellin një qasje më gjithëpërfshirëse. Ato tregohen më të ndjeshme ndaj çështjeve sociale dhe trajtimit të problemeve shoqërore, duke kontribuar gjithashtu në një përfaqësim dhe vendimmarrje më transparente”, u shpreh Mjekiqi.

Deputetja Arjeta Fejza përmend barrierat e padukshme të ngulitura në strukturat shoqërore, duke përfshirë mungesën e burimeve dhe mbështetjes tradicionale. Ajo vëren gjithashtu se perceptimet shoqërore i detyrojnë gratë të punojnë më shumë për t’u pranuar dhe për të dëshmuar aftësitë e tyre, krahasuar me burrat.

“Fatkeqësisht, ekziston një perceptim i ndryshëm për burrat dhe gratë në pozita të larta. Kjo ndikon në mënyrën se si shihen dhe vlerësohen arritjet e tyre. Ndërsa burrat shpesh konsiderohen “liderë të natyrshëm”, gratë duhet të dëshmojnë veten vazhdimisht. Ky perceptim bën që gratë të punojnë dyfish më shumë për t’u pranuar dhe për të pasur sukses të barabartë në këtë fushë”, tha Fejza.

Edhe pse ka përparime në përfshirjen e grave në politikë, ndryshimet më të mëdha kërkojnë eliminimin e barrierave strukturore dhe kulturore. Qasja ndaj grave në politikë nuk duhet të mbetet një detyrim për të përmbushur kuotat, por një domosdoshmëri për zhvillimin dhe përparimin e shoqërisë. Për të arritur këtë, mbështetja brenda partive, ndryshimi i perceptimeve dhe rritja e solidaritetit mes grave janë të domosdoshme. Rruga është e gjatë, por përkushtimi dhe këmbëngulja mund të sjellin ndryshime thelbësore në politikën kosovare.

Një përfaqësim më i barabartë gjinor në politikë është i domosdoshëm jo vetëm për drejtësinë gjinore, por edhe për zhvillimin demokratik dhe social të Kosovës. Kjo do të mundësonte një vendimmarrje më gjithëpërfshirëse dhe më të orientuar drejt nevojave të qytetarëve. Për të arritur këtë, nevojitet përkushtim i përbashkët dhe këmbëngulje për një të ardhme më të mirë dhe më të drejtë për të gjithë./UBTNews/

 

Artikulli i shkruar nga Driton Hyseni

 

Ekipet e shpëtimit njoftuan se të paktën 15 persona janë vrarë nga sulmet izraelite në Gaza, përfshirë 12 viktima në një sulm ajror mbi një shtëpi në zonën Jabalia, në veri të Rripit të Gazës. Disa persona janë ende të zhdukur, dhe operacionet e shpëtimit vazhdojnë.

Një tjetër sulm izraelit ka marrë jetën e një personi dhe ka plagosur disa të tjerë në një zonë afër, ndërsa një anëtar i agjencisë palestineze të mbrojtjes civile humbi jetën dhe tre të tjerë u plagosën nga një sulm ajror në lagjen Shabra, në qytetin e Gazës.

Ky incident ka shtuar numrin e viktimave të mbrojtjes civile palestineze që nga fillimi i luftës më 7 tetor 2023, duke e çuar atë në 87 të vrarë.

Në Rafah, në jug të Gazës, një burrë u vra dhe disa të tjerë u plagosën nga një tjetër sulm ajror. Po ashtu, forcat izraelite vazhdojnë të rrënojnë shtëpi në disa zona të Gazës, duke rritur shqetësimet se Izraeli mund të pohojë krijimin e një “zone sigurie” duke larguar banorët, një akuzë që Izraeli e ka mohuar.

Në reagim, Izraeli ka theksuar se synimi i operacioneve është luftimi i militantëve të Hamasit dhe parandalimi i rigrupimit të tyre, duke deklaruar se ka vrarë qindra ushtarë të këtij grupi që nga 5 tetori 2023.

Nga ana tjetër, grupe të armatosura si Hamas dhe Xhihadi Islamik kanë raportuar se kanë vrarë shumë ushtarë izraelitë gjatë periudhës së njëjtë.

Në një zhvillim tjetër, spitali Kamal Adwan në veri të Gazës u sulmua nga ushtria izraelite, duke i shtuar vështirësitë në kujdesin shëndetësor në këtë zonë.

Kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu, gjatë një vizite të martën në Gaza, deklaroi se “Hamas nuk do ta qeverisë Gaza” pas përfundimit të luftës dhe se Izraeli ka shkatërruar aftësitë ushtarake të grupit militant./UBTNews/

 

 

Presioni politik ndaj kancelarit të Gjermanisë, Olaf Scholz, është duke u rritur, me kërkesa të forta që ai të tërhiqet dhe të lejojë një kandidat tjetër të udhëheqë Social-Demokratët (SPD) në zgjedhjet e parakohshme që pritet të mbahen në shkurt 2025. Koalicioni qeverisës i Scholz-it, një koalicion trepalësh, u shpërbë më 6 nëntor, dhe kjo ka nxitur diskutime të shumta për të ardhmen e liderit të SPD-së, i cili ka drejtuar qeverinë që nga vitit 2021.

Përderisa udhëheqësia e SPD-së është shprehur e gatshme të mbështesë përsëri Scholz për një mandat të dytë, situata është ndërlikuar me rritjen e skepticizmit brenda partisë dhe në opinionin publik. Në një intervistë të dhënë gjatë samitit të G20 në Rio de Zhaneiro, Scholz e konfirmoi se ai dëshiron të kandidojë për një mandat të dytë si kancelar. Ai tha: “Ajo që është e qartë për SPD dhe për mua është se ne po shkojmë në këto zgjedhje për të dalë prej tyre me sukses. Ne duam të jemi të suksesshëm së bashku. Unë e kam thënë tashmë se ne duam të fitojmë dhe kjo është deklarata që po e theksoj edhe një herë këtu. Së bashku, unë dhe SPD.”

Megjithatë, shumë analistë dhe figura të partisë e shohin mandatin e dytë të Scholz-it me skepticizëm, duke e konsideruar atë si një mundësi të reduktuar për suksesin e partisë. Në këtë kontekst, Boris Pistorius, ministri aktual i mbrojtjes dhe një nga politikanët më të popullarizuar në Gjermani, ka fituar mbështetje të konsiderueshme. Pistorius është parë si një mundësi më e fortë për të udhëhequr SPD-në, duke sjellë një valë shprese për ata që kërkojnë një ndryshim në udhëheqjen e partisë.

Sondazhet e fundit tregojnë se partia Social-Demokrate ka humbur terren dhe është aktualisht e treta në nivelin kombëtar, me rreth 16% të mbështetjes, pas konservatorëve të CDU dhe Alternativës për Gjermaninë (AfD), një parti e ekstremit të djathtë. Kjo ka ngritur dyshime mbi aftësinë e SPD-së për të rimarrë besimin e zgjedhësve nëse Scholz vazhdon të jetë lideri i partisë.

Në këtë panoramë, e ardhmja e Scholz-it si kandidat i SPD-së për kancelar mbetet e pasigurt, ndërsa presioni për një ndryshim udhëheqësie do të vazhdojë të rritet në muajt e ardhshëm, duke e bërë këtë një moment të rëndësishëm për politikën gjermane./UBTNews/