

Published
2 years agoon
By
Betim GashiNjë grua në Francë është e shqetësuar për shëndetin mendor të fëmijëve. Ajo ka një mesazh, të cilin e çon kudo që shkon: Ne kemi nevojë për një revolucion në arsim, për të ndryshuar mënyrën se si i trajtojmë fëmijët.
Përparimet e fundit në neuroshkencë, tregojnë se ndëshkimi, bërtitja dhe kërcënimi jo vetëm që nuk funksionojnë, por në fakt e dëmtojnë trurin e të miturve, duke shkaktuar ndryshime të përhershme, të cilat në një periudhë afatgjatë gjenerojnë probleme të tilla si depresioni ose ankthi.
Prandaj është e rëndësishme që shumë prindër të nisin të modifikojnë marrëdhëniet e tyre me fëmijët. Sado që i adhurojmë, ndonjëherë është e vështirë të përmbahemi nga bërtitja ndaj tyre. Vetëkontrolli nuk është një gjë e lehtë. Ndërkohë gurutë e të ashtuquajturit “edukim pozitiv” kanë miliona ndjekës në rrjetet sociale, edhe pse disa nuk janë të vetëdijshëm se ky sektor po përjeton një bum shkencor.
Francezja që është në krye të një lëvizje të tillë quhet Kethrin Gegen, dhe prej 28 vitesh është pediatre në spitalin franko-britanik Levallois Perret në Paris. Si pjesë e fushatës së saj, Gegen përmend të dhëna globale nga UNICEF:4 në 5 fëmijë i nënshtrohen një edukimi verbal ose fizikisht të dhunshëm.
80 për qind e tyre pësojnë një ndëshkimi trupor. Ajo ndan gjithashtu rezultatet e një sondazhi të fundit (tetor 2022), të kryer në Francë, sipas të cilit 79 për qind e 1.314 e kryefamiljarëve e pranuan se kishin përdorur dhunën psikologjike gjatë edukimit të fëmijëve të tyre.
“Ju mund të mendoni se dhuna nuk është e përhapur, por më besoni që është. Si pediatre, kam dëgjuar shumë prindër që më thonë se kur e humbasin durimin, i ndëshkojnë, kërcënojnë apo edhe godasin fëmijët e tyre”, thotë ajo.
Gegen ishte 44 vjeçe në vitin 1994, kur u botua një libër që e revolucionarizoi atë që dinim mbi mendjet tona “Gabimi i Dekartit: Emocioni, arsyeja dhe truri i njeriut” nga neurologu portugez Antonio Damasio, fitues i çmimit prestigjioz Princi i Asturias në vitin 2005.
Në atë libër, neuroshkencëtari i dha emocioneve dhe ndjenjave tona rolin që meritojnë në sjelljen tonë.
“Ne i konsideronim të parëndësishme. Por emocionet janë thelbësore. Unë doja t’u jepja atyre rolin e duhur; pasi janë ato që na bëjnë njerëz”, thotë Damasio.
Mesazhi i librit është se Dekarti gaboi dikur kur tha “Unë mendoj, prandaj jam”. Damasio mendon se thënia e saktë duhet të jetë “Unë ndjej, prandaj mendoj”. Ai përshkroi funksionimin e korteksit paraballor, një zonë me lëndë gri me trashësi disa milimetra që ndodhet mbi zgavrat e syve. Ajo lidh pjesë të ndryshme të trurit me të tjerat, që përcaktojnë reagimin tonë motorik dhe psikologjik.
Ai tregoi se emocionet dhe ndjenjat luajnë një rol kyç në racionalitetin tonë. Për të arritur në këtë përfundim, mati fushat magnetike që prodhojnë rrymat elektrike që kalojnë nëpër sistemin tonë nervor. Dikur ky lloj studimi mund të kryhej vetëm duke hapur një kafkë me bisturi.
Në fillimet e saj neuroshkenca studioi rastet më të rënda; fëmijë jetimë ose viktimat e abuzimeve të rënda.
“Por pak nga pak, jemi fokusuar më shumë tek familje më të zakonshme”, thotë neurohulumtuesja holandeze Sandra Thijssen, eksperte në zhvillimin e fëmijëve në Institutin e Shkencave të Sjelljes të Universitetit Radboud.
Në vitin 2018, Akademia Amerikane e Pediatrisë publikoi një listë rekomandimesh që paralajmëronin mbi rreziqet e një edukimi të ashpër. Studimet tregojnë se kur të miturit që dhunohen verbalisht arrijnë moshën e adoleshencës “janë më pak kreativë dhe kureshtarë, si dhe më pak të aftë për të marrë njohuri të reja dhe më të prirur për të përjetuar trishtim dhe depresion” thotë David Bueno, biolog i specializuar në gjenetikë dhe neuroshkencë dhe drejtor i katedrës së neuroedukimit në Universitetin e Barcelonës, Spanjë.
Sipas tij, aktivizohen të njëjtat zona të trurit, ndërsa ajo që ndryshon është marrëdhënia midis zonave të ndryshme.
“Gjatë një edukimi negativ, amigdala e trurit bëhet më reaktive ndaj emocioneve negative dhe zona që menaxhon emocionet, ajo paraballore, bëhet më pak e aftë për të menaxhuar ankthin dhe stresin”, theksoi ai.
Ndaj më të miturit,sidomos më apatikët, e kanë më të vështirë të gjejnë motivim në këtë jetë. Dhe në kërkimin e tyre për stimuj, ata mund bëhen të ndërvarur nga droga. Psikiatria dhe psikologia australiane Sarah Uitëll nga Qendra e Neuropsikiatrisë në Melbërn, zbuloi se rritja në një lagje të varfër ose të pa favorizuar shkakton ndryshime në funksionin njohës dhe shëndetin mendor të fëmijëve.
Ajo anketoi 7 mijë e 500 fëmijë nga klasa të ndryshme shoqërore, dhe sugjeroi se do të ishte e dobishme nëse prindërit dhe mësuesit e tyre do të merrnin mbështetje, në mënyrë që ata të kuptojnë se buzëqeshja e shpeshtë ndaj fëmijëve dhe qëndrimi pranë kur janë të zemëruar ose kur hidhërohen, mund të kompensojë aspekte të tjera negative të mjedisit të tyre të jetesës.
Po çfarë ndodh në trurin e një të mituri që ndëshkohet? Siç ka shkruar psikologu, doktori i edukimit Rafa Gerrero, tek fëmija aktivizohen zonat e poshtme të trurit, ato që kanë të bëjnë me mbijetesën. Në atë moment çlirohen doza të mëdha të adrenalinës dhe kortizolit, duke nxitur veprimin dhe parandaluar të menduarit. Pra ndëshkimi nxit hakmarrjen.
“Meqenëse aktivizohet pjesa e bazamentit të trurit (instinktet dhe emocionet), është e vështirë që ajo të lidhen me pjesën e trurit që lidhen me të menduarit kritik, arsyetimi, funksionet ekzekutive, etj. Por nëse nuk mund t’i ndëshkojmë fëmijët tanë, si mund t’i bëjmë ata të kuptojnë rregullat që po përpiqemi t’u mësojmë? Do të ketë gjithmonë njerëz që mendojnë se disa shpulla apo mbyllja në dhomë e një fëmije 2-vjeçar, do të ndihmojë në përmirësimin e sjelljes së tyre”, thotë psikanalistja franceze Karolin Godman.
Megjithatë, neuroshkenca na tregon një rrugë tjetër. Neuropsikologu dhe eksperti i arsimit, Alvaro Bilbao shpjegon se midis prindërve jashtëzakonisht të butë që nuk vendosin kurrë asnjë kufi dhe prindërve tradicionalë dhe të ashpër, ekziston një grup i madh i ndërmjetëm që vendos kufij të përcaktuar, ose të paktën përpiqet, duke i ndihmuar të miturit të fitojnë vetëbesim.
Gegen është e shqetësuar për atë që ajo e quan “besnikëri e pakushtëzuar të fëmijëve ndaj prindërve të tyre”. Pra prindërit që dikur janë edukuar ashpër apo bartin shenja të abuzimit, e përsërisin shpesh atë model. Ajo shpjegon se çfarë pritet nga një prind që përpiqet ta edukojë fëmijën e tyre në mënyrën e duhur:ata janë mbi të gjitha persona empatikë dhe të sjellshëm me veten e tyre; janë të lidhur me emocionet e tyre, dinë si t’i shprehin dhe të flasin për to me fëmijën e tyre.
“Ata e dinë se rritja e një fëmije është burim lumturie, por mund të jetë gjithashtu jashtëzakonisht e vështirë. E dinë se do të bëjnë gabime, dhe se të shohësh prindërit e tu që i pranojnë gabimet dhe kërkojnë falje është shumë edukative për fëmijën. Kur prindërit zhvillojnë këtë dashamirësi ndaj vetes, ata dinë se si t’ia transmetojnë atë fëmijës së tyre, dhe nga ana tjetër këta të fundit kanë sukses”, thotë ajo./ “El Pais” – Bota.al
Lajmet
Gjykata hedh poshtë kërkesat për pezullimin e liberalizimit të tregut të energjisë
Published
4 hours agoon
July 9, 2025By
UBTnews
Gjykata Themelore e Prishtinës i ka hedhur poshtë kërkesat në dy raste të ndara për pezullimin e vendit të rregullatorit të energjisë për liberalizimin e tregut të energjisë elektrike, i cili hyri në fuqi më 1 qershor.
Zyra e Rregullatorit për Energji (ZRRE) tha të mërkurën në një komunikatë se është njoftuar nga gjykata se ajo nuk i ka pranuar kërkesat për vendosjen e masës së sigurisë ndaj vendimit të saj.
Kërkesat ishin parashtruar nga Partia Demokratike e Kosovës (PDK), Oda Ekonomike e Kosovës (OEK) dhe Shoqata e Prodhuesve të Kosovës (SHPK).
“Gjykata ka theksuar se procesi i liberalizimit të tregut të energjisë promovon konkurrencë më të madhe ndërmjet furnizuesve, nxit presion për çmime më të ulëta dhe shërbim më cilësor për konsumatorët, u mundëson furnizuesve të ofrojnë oferta më të favorshme dhe zbritje dhe rrit efikasitetin në sektorin energjetik”, tha ZRRE.
Ndërkohë, OEK tha se gjykata e nuk e pranoi padinë e saj, e paraqitur në formë grupore kundër vendimit të ZRRE-së, me arsyetimin se legjislacioni i tanishëm nuk lejon mbrojtjen ligjore në mënyrë kolektive.
Ajo tha se ajo ishte padia e pare grupore e ushtruar nga SHPK-ja në emër të gjithë prodhuesve vendor.
Në njoftim tutje thuhet se Oda Ekonomike e Kosovës nuk ka ushtruar padi në emër të 1.300 bizneseve, “por me hapjen e zyrës së re ligjore në kuadër të OEK-ut, është duke i ndihmuar bizneset në përpilimin e padive, një nga një, në mënyrë individuale”.
Vendimi i ZRRE-së hyri në fuqi më 1 qershor, me gjithë ankesat dhe kundërshtimet.
Sipas këtij vendimi, të gjitha kompanitë private dhe publike që kanë mbi 50 të punësuar ose një qarkullim vjetor mbi 10 milionë euro, janë në treg të hapur dhe furnizohen me energji me çmime të parregulluara nga shteti.
Më shumë se 1.300 biznese private tashmë janë pjesë e këtij tregu.
Megjithatë, vendimi ka shkaktuar reagime të forta dhe shqetësime të shumta nga komuniteti i biznesit.
Komuniteti i biznesit e ka kundërshtuar vendimin për liberalizimin e tregut, duke e vlerësuar të dëmshëm për shkak të çmimeve të larta që po ofrojnë furnizuesit e licencuar. Ata kanë kërkuar që zbatimi i vendimit të shtyhet për së paku një vit.
Aktualisht, në Kosovë janë të licencuara 21 kompani për furnizim me energji elektrike, ndërsa një tjetër është në proces të licencimit./REL
Lajmet
Theret me thikë një person në lagjen “Ulpiana” në Prishtinë
Published
5 hours agoon
July 9, 2025By
UBTnews
Një person është therur me thikë në lagjen “Ulpiana” në Prishtinë. Nuk raportohet për të arrestuar.
Zëdhënësja e Policisë për rajonin e Prishtinës, Flora Ahmet, konfirmoi për “Betimi për Drejtësi” se rasti ka ndodhur rreth orës 09:00.
“Sot rreth orës 09 :00, kemi marrë informatën për një lëndim trupor të ndodhur në lagjen Ulpiana në Prishtinë. Bazuar në të dhënat fillestare, në këtë rast nga një mjet i mprehtë dyshohet të jetë lënduar një person i cili është dërguar për trajtim mjekësor, ndërkohë që policia ka nisur një hetim lidhur me rrethanat e këtij rasti i cili është cilësuar si lëndim i rëndë trupor”, njofton Policia.

Rruga Shkup-Han i Elezit është bllokuar për të gjitha automjetet, për shkak të zjarrit në afërsi të tunelit në Maqedoni të Veriut, njoftoi të mërkurën Qendra Kombëtare e Menaxhimit Kufitar.
“Ju informojmë se bazuar në informatën e pranuar nga pala e RMV, rruga Shkup Hani i Elezit është bllokuar për të gjitha automjetet për shkak të zjarrit në afërsi të tunelit në Republikën e Maqedonisë së Veriut”, thuhet në njoftimin e 9 korrikut në Facebook.
Ndërkaq, rreth 300 raste zjarresh janë regjistruar në Kosovë vetëm gjatë pesë ditëve të fundit, si pasojë e temperaturave të larta që kanë përfshirë vendin.
Drejtori i Agjencisë për Menaxhimin e Emergjencave (AME), Genc Metaj, tha se gjatë kësaj periudhe ekipet kanë ndërhyrë në 295 raste zjarresh nëpër komuna të ndryshme të Kosovës.
Në konferencën e thirrur për media, Metaj tha se dita më e rënduar ka qenë 7 korriku, kur janë shënuar gjithsej 66 raste të zjarreve, prej të cilave 57 kanë ndodhur pasdite.
Lajmet
Rreth 300 vatra zjarresh në 5 ditët e fundit, Metaj flet për situatën në Kosovë
Published
6 hours agoon
July 9, 2025By
UBTnews
Rreth 300 raste zjarresh janë regjistruar në Kosovë vetëm gjatë pesë ditëve të fundit, si pasojë e temperaturave të larta që kanë përfshirë vendin.
Drejtori i Agjencisë për Menaxhimin e Emergjencave (AME), Genc Metaj, tha se gjatë kësaj periudhe ekipet kanë ndërhyrë në 295 raste zjarresh nëpër komuna të ndryshme të Kosovës.
Në konferencën e thirrur për media, Metaj deklaroi se dita më e rënduar ka qenë 7 korriku, kur janë shënuar gjithsej 66 raste të zjarreve, prej të cilave 57 kanë ndodhur pasdite.
Metaj shtoi se situata është menaxhuar me sukses deri më tani, por rreziku mbetet i lartë për shkak të kushteve të motit.
Sipas tij, dyshohet që zjarrëvëniet mund të jenë të qëllimshme dhe shumica prej tyre janë toka bujqësore, e që pastaj shpërndahen edhe në zona malore.
Metaj tha se numri i zjarrëfikësve është i kënaqshëm, porse duhet të jetë edhe më i madh.
Drejtori i AME-së, Genc Metaj tregoi se aktualisht janë 3 vatra aktive, një në Pejë dhe dy në Skënderaj.
AME apelon për kujdes të shtuar nga qytetarët dhe bashkëpunim në parandalimin e zjarreve, duke shmangur ndezjen e zjarreve në hapësira të hapura dhe duke raportuar çdo rast të dyshimtë.
Ndër të tjera, Metaj u shprehu ngushëllime familjarëve, të afërmve dhe miqve për vdekjen e shefit të Operativës në Brigadën e Zjarrfikësve të Gjakovës, Kaqun Lima.

Fokusi në Energjinë e Gjelbër: Akademia Verore në Inxhinieri të Energjisë mbyllet me sukses

Interi në sulm për Marco Asension

Gjykata hedh poshtë kërkesat për pezullimin e liberalizimit të tregut të energjisë

“Frikë nga më e keqja”/ Shëndeti i Mbretit Charles ndez alarmet në pallat

Komunikim pa rrjet – aplikacioni që nuk ka nevojë për internet apo numër telefoni

Muriqi e vazhdon kontratën me Mallorcën deri në vitin 2029

Rusia nis sulmin e saj më të madh me dronë dhe raketa kundër Ukrainës

Theret me thikë një person në lagjen “Ulpiana” në Prishtinë

Prishtina qendër e evropianit të Esports, Kurti: Ngjarje të tilla të shërbejnë për të ndërtuar ura e jo mure
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT2 months ago
Profesori, Arsim Hajdari, doktoron me temën “New Perspective of Biological Therapy in Treatment of Age-Related Macular Degeneration”
-
Lajmet nga UBT4 weeks ago
UBT organizon debat rreth zgjerimit të BE-së dhe ruajtjes së vlerave evropiane
-
Lajmet3 months ago
Studentët e Psikologjisë në UBT zhvilluan një vizitë studimore në qendrën psikologjike “Radix” dhe Asociacionin Kosovar për Psikoterapi Trupore
-
Lajmet nga UBT1 month ago
UBT – Institucioni privat me më së shumti programe të akredituara nga Agjencia e Akreditimit të Kosovës