Lajmet

Neuroshkenca tregon se si duhet edukuar brezi i ri në shekullin XXI

Nga Carmen Pérez-Lanzac

Published

on

Një grua në Francë është e shqetësuar për shëndetin mendor të fëmijëve. Ajo ka një mesazh, të cilin e çon kudo që shkon: Ne kemi nevojë për një revolucion në arsim, për të ndryshuar mënyrën se si i trajtojmë fëmijët.

Përparimet e fundit në neuroshkencë, tregojnë se ndëshkimi, bërtitja dhe kërcënimi jo vetëm që nuk funksionojnë, por në fakt e dëmtojnë trurin e të miturve, duke shkaktuar ndryshime të përhershme, të cilat në një periudhë afatgjatë gjenerojnë probleme të tilla si depresioni ose ankthi.

Prandaj është e rëndësishme që shumë prindër të nisin të modifikojnë marrëdhëniet e tyre me fëmijët. Sado që i adhurojmë, ndonjëherë është e vështirë të përmbahemi nga bërtitja ndaj tyre. Vetëkontrolli nuk është një gjë e lehtë. Ndërkohë gurutë e të ashtuquajturit “edukim pozitiv” kanë miliona ndjekës në rrjetet sociale, edhe pse disa nuk janë të vetëdijshëm se ky sektor po përjeton një bum shkencor.

Francezja që është në krye të një lëvizje të tillë quhet Kethrin Gegen, dhe prej 28 vitesh është pediatre në spitalin franko-britanik Levallois Perret në Paris. Si pjesë e fushatës së saj, Gegen përmend të dhëna globale nga UNICEF:4 në 5 fëmijë i nënshtrohen një edukimi verbal ose fizikisht të dhunshëm.

80 për qind e tyre pësojnë një ndëshkimi trupor. Ajo ndan gjithashtu rezultatet e një sondazhi të fundit (tetor 2022), të kryer në Francë, sipas të cilit 79 për qind e 1.314 e kryefamiljarëve e pranuan se kishin përdorur dhunën psikologjike gjatë edukimit të fëmijëve të tyre.

“Ju mund të mendoni se dhuna nuk është e përhapur, por më besoni që është. Si pediatre, kam dëgjuar shumë prindër që më thonë se kur e humbasin durimin, i ndëshkojnë, kërcënojnë apo edhe godasin fëmijët e tyre”, thotë ajo.

Gegen ishte 44 vjeçe në vitin 1994, kur u botua një libër që e revolucionarizoi atë që dinim mbi mendjet tona “Gabimi i Dekartit: Emocioni, arsyeja dhe truri i njeriut” nga neurologu portugez Antonio Damasio, fitues i çmimit prestigjioz Princi i Asturias në vitin 2005.

Në atë libër, neuroshkencëtari i dha emocioneve dhe ndjenjave tona rolin që meritojnë në sjelljen tonë.

“Ne i konsideronim të parëndësishme. Por emocionet janë thelbësore. Unë doja t’u jepja atyre rolin e duhur; pasi janë ato që na bëjnë njerëz”, thotë Damasio.

Mesazhi i librit është se Dekarti gaboi dikur kur tha “Unë mendoj, prandaj jam”. Damasio mendon se thënia e saktë duhet të jetë “Unë ndjej, prandaj mendoj”. Ai përshkroi funksionimin e korteksit paraballor, një zonë me lëndë gri me trashësi disa milimetra që ndodhet mbi zgavrat e syve. Ajo lidh pjesë të ndryshme të trurit me të tjerat, që përcaktojnë reagimin tonë motorik dhe psikologjik.

Ai tregoi se emocionet dhe ndjenjat luajnë një rol kyç në racionalitetin tonë. Për të arritur në këtë përfundim, mati fushat magnetike që prodhojnë rrymat elektrike që kalojnë nëpër sistemin tonë nervor. Dikur ky lloj studimi mund të kryhej vetëm duke hapur një kafkë me bisturi.

Në fillimet e saj neuroshkenca studioi rastet më të rënda; fëmijë jetimë ose viktimat e abuzimeve të rënda.

“Por pak nga pak, jemi fokusuar më shumë tek familje më të zakonshme”, thotë neurohulumtuesja holandeze Sandra Thijssen, eksperte në zhvillimin e fëmijëve në Institutin e Shkencave të Sjelljes të Universitetit Radboud.

Në vitin 2018, Akademia Amerikane e Pediatrisë publikoi një listë rekomandimesh që paralajmëronin mbi rreziqet e një edukimi të ashpër. Studimet tregojnë se kur të miturit që dhunohen verbalisht arrijnë moshën e adoleshencës “janë më pak kreativë dhe kureshtarë, si dhe më pak të aftë për të marrë njohuri të reja dhe më të prirur për të përjetuar trishtim dhe depresion” thotë David Bueno, biolog i specializuar në gjenetikë dhe neuroshkencë dhe drejtor i katedrës së neuroedukimit në Universitetin e Barcelonës, Spanjë.

Sipas tij, aktivizohen të njëjtat zona të trurit, ndërsa ajo që ndryshon është marrëdhënia midis zonave të ndryshme.

“Gjatë një edukimi negativ, amigdala e trurit bëhet më reaktive ndaj emocioneve negative dhe zona që menaxhon emocionet, ajo paraballore, bëhet më pak e aftë për të menaxhuar ankthin dhe stresin”, theksoi ai.

Ndaj më të miturit,sidomos më apatikët, e kanë më të vështirë të gjejnë motivim në këtë jetë. Dhe në kërkimin e tyre për stimuj, ata mund bëhen të ndërvarur nga droga. Psikiatria dhe psikologia australiane Sarah Uitëll nga Qendra e Neuropsikiatrisë në Melbërn, zbuloi se rritja në një lagje të varfër ose të pa favorizuar shkakton ndryshime në funksionin njohës dhe shëndetin mendor të fëmijëve.

Ajo anketoi 7 mijë e 500 fëmijë nga klasa të ndryshme shoqërore, dhe sugjeroi se do të ishte e dobishme nëse prindërit dhe mësuesit e tyre do të merrnin mbështetje, në mënyrë që ata të kuptojnë se buzëqeshja e shpeshtë ndaj fëmijëve dhe qëndrimi pranë kur janë të zemëruar ose kur hidhërohen, mund të kompensojë aspekte të tjera negative të mjedisit të tyre të jetesës.

Po çfarë ndodh në trurin e një të mituri që ndëshkohet? Siç ka shkruar psikologu, doktori i edukimit Rafa Gerrero, tek fëmija aktivizohen zonat e poshtme të trurit, ato që kanë të bëjnë me mbijetesën. Në atë moment çlirohen doza të mëdha të adrenalinës dhe kortizolit, duke nxitur veprimin dhe parandaluar të menduarit. Pra ndëshkimi nxit hakmarrjen.

“Meqenëse aktivizohet pjesa e bazamentit të trurit (instinktet dhe emocionet), është e vështirë që ajo të lidhen me pjesën e trurit që lidhen me të menduarit kritik, arsyetimi, funksionet ekzekutive, etj. Por nëse nuk mund t’i ndëshkojmë fëmijët tanë, si mund t’i bëjmë ata të kuptojnë rregullat që  po përpiqemi t’u mësojmë? Do të ketë gjithmonë njerëz që mendojnë se disa shpulla apo mbyllja në dhomë e një fëmije 2-vjeçar, do të ndihmojë në përmirësimin e sjelljes së tyre”, thotë psikanalistja franceze Karolin Godman.

Megjithatë, neuroshkenca na tregon një rrugë tjetër. Neuropsikologu dhe eksperti i arsimit, Alvaro Bilbao shpjegon se midis prindërve jashtëzakonisht të butë që nuk vendosin kurrë asnjë kufi dhe prindërve tradicionalë dhe të ashpër, ekziston një grup i madh i ndërmjetëm që vendos kufij të përcaktuar, ose të paktën përpiqet, duke i ndihmuar të miturit të fitojnë vetëbesim.

Gegen është e shqetësuar për atë që ajo e quan “besnikëri e pakushtëzuar të fëmijëve ndaj prindërve të tyre”. Pra prindërit që dikur janë edukuar ashpër apo bartin shenja të abuzimit, e përsërisin shpesh atë model. Ajo shpjegon se çfarë pritet nga një prind që përpiqet ta edukojë fëmijën e tyre në mënyrën e duhur:ata janë mbi të gjitha persona empatikë dhe të sjellshëm me veten e tyre; janë të lidhur me emocionet e tyre, dinë si t’i shprehin dhe të flasin për to me fëmijën e tyre.

“Ata e dinë se rritja e një fëmije është burim lumturie, por mund të jetë gjithashtu jashtëzakonisht e vështirë. E dinë se do të bëjnë gabime, dhe se të shohësh prindërit e tu që i pranojnë gabimet dhe kërkojnë falje është shumë edukative për fëmijën. Kur prindërit zhvillojnë këtë dashamirësi ndaj vetes, ata dinë se si t’ia transmetojnë atë fëmijës së tyre, dhe nga ana tjetër këta të fundit kanë sukses”, thotë ajo./ “El Pais” – Bota.al

Lajmet

​Kosova dhe Shqipëria zyrtarisht bashkë në Lojërat Mesdhetare

Published

on

By

Kosova dhe Shqipëria anë nënshkruar marrëveshjen e bashkëpunimit për organizimin e sportit të lundrimit në qytetin e Durrësit.

Ky sport do të zhvillohen në Durrës në kuadër të Lojërave Mesdhetare që do të zhvillohen në Kosovë në vitin 2030, raporton KosovaPress.

Ky bashkëpunim vjen për shkak se Kosova nuk ka dalje në det dhe rrjedhimisht nuk kishte kushte për zhvillimin e lojërave në ujë brenda territorit të saj.

Edhe një moment i rëndësishëm drejt organizimit të Lojërave Mesdhetare “Prishtina 2030”. Me Qeverinë e Republikës së Shqipërisë, sot nënshkruam marrëveshjen e bashkëpunimit mes dy shteteve tona për organizimin e sportit të lundrimit në qytetin e Durrësit”, ka shkruar zëvendësministrja e Ministrisë për Kulturë, Rini dhe Sport, Daulina Osmani.

Continue Reading

Lajmet

“Nuk rri dot pa ua thënë vëllazërisht”, Rama iu drejtohet deputetëve për Specialen

Published

on

By

Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama tha se nëse Kuvendi i Kosovës do të ndërmerrte nismë për t’iu drejtuar shteteve sponsorizuese të Gjykatës Speciale për të ndarë me to dyshimin për cenimin e standardeve demokratike në procesin ligjor, ai do ta mbështeste.

Në fjalimin e tij para deputetëve në seancën e dy kuvendeve që u mbajt në Prishtinë, Rama u shpreh i habitur pse Kuvendi i Kosovës nuk ka ndërmarrë deri tani asnjë nismë të tillë.

Në fjalimin e tij para deputetëve në seancën e dy kuvendeve që u mbajt në Prishtinë, Rama u shpreh i habitur pse Kuvendi i Kosovës nuk ka ndërmarrë deri tani asnjë nismë që do të adresonte shqetësimet mbi standardet e procesit në Speciale.

Nuk rri dot po ashtu pa ua thënë këtu vëllazërisht çudinë time për faktin se në këtë sallë nuk është ndërmarrë asnjëherë një nismë për t’iu kërkuar, përmes një rezolute, të mbështetur nga të gjitha forcat politike, të paktën nga partitë shqiptare, të gjitha vendeve financuese të asaj gjykate, shqetësimin e madh mbi standardet e atij procesi, dhe për të kërkuar ngritjen e një misioni verifikimi lidhur me këtë shqetësim. Gjykata është e pavarur, por standardet nuk janë të varura nga gjykatësit. Ndoshta ku shqetësim i përhapur mund të mos qëndrojë, por nëse qëndron kjo është një gjëmë e madhe, jo për ata të katër njerëz të thjeshtë, as vetëm për Republikën e Kosovës, por edhe për vetë integriteti ne drejtësisë ndërkombëtare të cilës kjo republikë përmes përfaqësuesve të saj në këtë sallë ia dha në mirëbesim gjykimin e historisë që lindi republikën, dhe prandaj nuk mund të lihet, sipas meje, në heshtjen shurdhuese që ushqehet prej gjithfarë motivesh, që ajo gjëmë nëse është gjëmë ta bëjë dëmin e vet deri në fund”, tha Rama.

Ai tha se pa Thaçin dhe UÇK-në, “e sotmja do t’i ngjante më shumë të shkuarës sesa të ardhmes”.

Nuk e dimë sot dot se çfarë rruge do të kishte marrë fati i Kosovës në hyrje të këtij shekulli, por çfarë dimë ne me siguri është se ato çaste vendimmarrjesh të mëdha nuk do të kishin ardhur dot, ashtu siç erdhën dhe sotmja me shumë gjasë do t’i ngjante shumë më tepër të shkuarës sesa të ardhmes, pa Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës me në krye Hashim Thaçin”, tha Rama.

Megjithatë, Rama tha se nuk e diskuton të drejtën e Gjykatës Speciale për të bërë punën e saj.

Por sot që të jemi të gjithë këtu në kuvendin që u shpallë dhe ku u firmos këtu përpara meje pavarësia e Kosovës, Hashim Thaçi, Jakup Kransiqi, Kadri Veseli e Rexhep Selimi mbahen peng prej gati pesë vjetësh në qelitë e një drejtësie kombëtare e cila në çdo hap ka zhgënjyer këdo që ka pritur prej saj virtytet e drejtësisë të një shteti të së drejtës. Unë as nuk e kam diskutuar ndonjëherë e nuk e diskutoj as sot të drejtë ne asaj gjykate speciale për të bërë punën që ja ka ngarkuar edhe vendimmarrja e kësaj salle, ku vetë Hasemi ka ngritur dorën për të formuar këtë gjykatë, por ajo që unë nuk vijë dot deri këtu në Prishtinë të marrë fjalën dhe pastaj ta gëlltis në heshtje, në këtë foltore para jush, në mungesë të Hashimit, Kadriut, Jakupit, Rexhepit, është nyja e mbledhur në fyt nga një dyshim shumë i madh dhe krejt arsyeshëm për fat të keq se ai proces është një proces i parregullt ligjor, dhe se normat dhe standardet e tij janë nën standarde të drejtësisë të gjithë vendeve demokratike që e financojnë atë farë gjykate”, tha Rama.

Ish-krerët e UÇK-së ndodhen në një proces gjyqësor ndaj të cilëve rëndojnë akuza me pretendime për krime lufte.

Ata ndodhen në qendrën e paraburgimit në Hagë prej nëntorit 2020.

Continue Reading

Lajmet

BE-ja me mision vëzhgues për zgjedhjet e shkurtit në Kosovë

Published

on

By

Bashkimi Evropian do ta dërgojë një mision për t’i vëzhguar zgjedhjet parlamentare në Kosovë më 9 shkurt të vitit 2025, me kërkesë të presidentes së Kosovës, Vjosa Osmani, njoftoi blloku evropian të premten.

Duke iu përgjigjur ftesës nga ana e presidentes së Kosovës, përfaqësuesja e lartë Kaja Kallas ka vendosur ta dërgojë një mision vëzhgues (EOM) për t’i vëzhguar zgjedhjet parlamentare në caktuara për 9 shkurt 2025”, thuhet në njoftim

Nathalie Loiseau, deputete e Parlamentit Evropian, është emëruar shefe e misionit vëzhgues, thuhet në njoftim.

BE-ja tha se misioni i saj vëzhgues për zgjedhjet në Kosovë do ta dëshmojë mbështetjen e vendosur të BE-së për Kosovën në përpjekjet e saj për të forcuar më tej qeverisjen demokratike.

Prania e këtij misioni në terren ka për qëllim të kontribuojë për një proces zgjedhorë gjithëpërfshirës, të besueshëm dhe transparent, i cili do t’u mundësojë votuesve në Kosovë që të shprehin qartë zgjedhjen e tyre”, thuhet në njoftim.

Bashkimi Evropian i ka vëzhguar të gjitha zgjedhjet në Kosovë që nga viti 2013.

Këto do të jenë zgjedhjet e para të rregullta parlamentare që do të organizohen në Kosovë, që nga shpallja e pavarësisë më 2008.

Komisioni Qendror i Zgjedhjeve në Kosovë (KQZ) ka bërë të ditur se 28 subjekte politike kanë aplikuar për certifikim për pjesëmarrje në zgjedhjet parlamentare të 9 shkurtit.

Në mesin e 28 subjekteve politike janë 20 parti politike, pesë koalicione, dy iniciativa qytetare dhe një kandidat i pavarur.

Në mesin e subjekteve janë parti shqiptare, të komunitetit serb, dhe komuniteteve tjera më të vogla në Kosovë.

KQZ-ja duhet t’i konfirmojë listat më së voni deri më 25 dhjetor./REL/

Continue Reading

Lajmet

Berisha: Çdo ndërhyrje e Shqipërisë në dialogun Kosovë-Serbi është antikombëtare

Published

on

By

Kryetari i Partisë Demokratike, Sali Berisha, gjatë një konference për gazetarët të mbajtur këtë të premte ka kritikuar ashpër qeverinë për ndërhyrjen në procesin e dialogut mes Prishtinës dhe Beogradit.

Reagimi i tij vjen ndërkohë që në Prishtinë është zhvilluara seanca e përbashkët mes dy kuvendeve Kosovë-Shqipëri.

Ai ka cilësuar çdo përpjekje të Shqipërisë për të ndërmjetësuar në këtë çështje si antikombëtare dhe bllokuese. Berisha theksoi se propozimet dhe qëndrimet e Edi Ramës kanë sjellë “vendnumëro” dhe acarime mes Kosovës dhe Serbisë.

Çdo ndërhyrje të Shqipërisë në problemin e dialogut Prishtinë-Beograd e konsideroj antikombëtare. E konsideroj absolutisht bllokuese dhe jo nxitëse për zgjidhjet.

Të gjitha propozimet e Edi Ramës, qëndrimet e bashkërenduara me Aleksandër Vuçiçin si argat i tij, kanë sjellë vendnumëro në procesin e negociatave, madje edhe acarime serioze midis këtyre dy vendeve.

Shqipëria nuk mund të jetë as ndërmjetës, as pjesëmarrës. Shqipëria qëndron në anën e Kosovës.

Shprehet për dialogun, por çdo hap tjetër i Shqipërisë e dëmton dialogun. Nuk ka asnjë tagër qeveria e Tiranës të japë formula apo skema, aq më tepër një qeveri që shpallte Dnjepër veriun e Kosovës.

Aq më tepër një qeveri, e cila i thoshte Kosovës nënshtrohu ose do shkosh në kohën e bronzit. Aq më tepër një njeri, që i vendosi i pari në Europë sanksione Kosovës. Aq më tepër një njeri, i cili u përzie në plane për ndarjen, copëtimin e Kosovës me Beogradin. Një njeri që përkrahu Ballkanin e Hapur, një projekt të qartë ruso-serb.

Por ka një zhvillim pozitiv këtu. Qeveria aktuale e Kosovës ka dëshmuar meritën për t’i shumëzuar me zero, për t’ia kthyer reston Pashiqit të Tiranës, njëlloj si Pashiqit të Beogradit”,-u shpreh Berisha.

Continue Reading

Të kërkuara