

Published
2 years agoon
By
Betim GashiNjë grua në Francë është e shqetësuar për shëndetin mendor të fëmijëve. Ajo ka një mesazh, të cilin e çon kudo që shkon: Ne kemi nevojë për një revolucion në arsim, për të ndryshuar mënyrën se si i trajtojmë fëmijët.
Përparimet e fundit në neuroshkencë, tregojnë se ndëshkimi, bërtitja dhe kërcënimi jo vetëm që nuk funksionojnë, por në fakt e dëmtojnë trurin e të miturve, duke shkaktuar ndryshime të përhershme, të cilat në një periudhë afatgjatë gjenerojnë probleme të tilla si depresioni ose ankthi.
Prandaj është e rëndësishme që shumë prindër të nisin të modifikojnë marrëdhëniet e tyre me fëmijët. Sado që i adhurojmë, ndonjëherë është e vështirë të përmbahemi nga bërtitja ndaj tyre. Vetëkontrolli nuk është një gjë e lehtë. Ndërkohë gurutë e të ashtuquajturit “edukim pozitiv” kanë miliona ndjekës në rrjetet sociale, edhe pse disa nuk janë të vetëdijshëm se ky sektor po përjeton një bum shkencor.
Francezja që është në krye të një lëvizje të tillë quhet Kethrin Gegen, dhe prej 28 vitesh është pediatre në spitalin franko-britanik Levallois Perret në Paris. Si pjesë e fushatës së saj, Gegen përmend të dhëna globale nga UNICEF:4 në 5 fëmijë i nënshtrohen një edukimi verbal ose fizikisht të dhunshëm.
80 për qind e tyre pësojnë një ndëshkimi trupor. Ajo ndan gjithashtu rezultatet e një sondazhi të fundit (tetor 2022), të kryer në Francë, sipas të cilit 79 për qind e 1.314 e kryefamiljarëve e pranuan se kishin përdorur dhunën psikologjike gjatë edukimit të fëmijëve të tyre.
“Ju mund të mendoni se dhuna nuk është e përhapur, por më besoni që është. Si pediatre, kam dëgjuar shumë prindër që më thonë se kur e humbasin durimin, i ndëshkojnë, kërcënojnë apo edhe godasin fëmijët e tyre”, thotë ajo.
Gegen ishte 44 vjeçe në vitin 1994, kur u botua një libër që e revolucionarizoi atë që dinim mbi mendjet tona “Gabimi i Dekartit: Emocioni, arsyeja dhe truri i njeriut” nga neurologu portugez Antonio Damasio, fitues i çmimit prestigjioz Princi i Asturias në vitin 2005.
Në atë libër, neuroshkencëtari i dha emocioneve dhe ndjenjave tona rolin që meritojnë në sjelljen tonë.
“Ne i konsideronim të parëndësishme. Por emocionet janë thelbësore. Unë doja t’u jepja atyre rolin e duhur; pasi janë ato që na bëjnë njerëz”, thotë Damasio.
Mesazhi i librit është se Dekarti gaboi dikur kur tha “Unë mendoj, prandaj jam”. Damasio mendon se thënia e saktë duhet të jetë “Unë ndjej, prandaj mendoj”. Ai përshkroi funksionimin e korteksit paraballor, një zonë me lëndë gri me trashësi disa milimetra që ndodhet mbi zgavrat e syve. Ajo lidh pjesë të ndryshme të trurit me të tjerat, që përcaktojnë reagimin tonë motorik dhe psikologjik.
Ai tregoi se emocionet dhe ndjenjat luajnë një rol kyç në racionalitetin tonë. Për të arritur në këtë përfundim, mati fushat magnetike që prodhojnë rrymat elektrike që kalojnë nëpër sistemin tonë nervor. Dikur ky lloj studimi mund të kryhej vetëm duke hapur një kafkë me bisturi.
Në fillimet e saj neuroshkenca studioi rastet më të rënda; fëmijë jetimë ose viktimat e abuzimeve të rënda.
“Por pak nga pak, jemi fokusuar më shumë tek familje më të zakonshme”, thotë neurohulumtuesja holandeze Sandra Thijssen, eksperte në zhvillimin e fëmijëve në Institutin e Shkencave të Sjelljes të Universitetit Radboud.
Në vitin 2018, Akademia Amerikane e Pediatrisë publikoi një listë rekomandimesh që paralajmëronin mbi rreziqet e një edukimi të ashpër. Studimet tregojnë se kur të miturit që dhunohen verbalisht arrijnë moshën e adoleshencës “janë më pak kreativë dhe kureshtarë, si dhe më pak të aftë për të marrë njohuri të reja dhe më të prirur për të përjetuar trishtim dhe depresion” thotë David Bueno, biolog i specializuar në gjenetikë dhe neuroshkencë dhe drejtor i katedrës së neuroedukimit në Universitetin e Barcelonës, Spanjë.
Sipas tij, aktivizohen të njëjtat zona të trurit, ndërsa ajo që ndryshon është marrëdhënia midis zonave të ndryshme.
“Gjatë një edukimi negativ, amigdala e trurit bëhet më reaktive ndaj emocioneve negative dhe zona që menaxhon emocionet, ajo paraballore, bëhet më pak e aftë për të menaxhuar ankthin dhe stresin”, theksoi ai.
Ndaj më të miturit,sidomos më apatikët, e kanë më të vështirë të gjejnë motivim në këtë jetë. Dhe në kërkimin e tyre për stimuj, ata mund bëhen të ndërvarur nga droga. Psikiatria dhe psikologia australiane Sarah Uitëll nga Qendra e Neuropsikiatrisë në Melbërn, zbuloi se rritja në një lagje të varfër ose të pa favorizuar shkakton ndryshime në funksionin njohës dhe shëndetin mendor të fëmijëve.
Ajo anketoi 7 mijë e 500 fëmijë nga klasa të ndryshme shoqërore, dhe sugjeroi se do të ishte e dobishme nëse prindërit dhe mësuesit e tyre do të merrnin mbështetje, në mënyrë që ata të kuptojnë se buzëqeshja e shpeshtë ndaj fëmijëve dhe qëndrimi pranë kur janë të zemëruar ose kur hidhërohen, mund të kompensojë aspekte të tjera negative të mjedisit të tyre të jetesës.
Po çfarë ndodh në trurin e një të mituri që ndëshkohet? Siç ka shkruar psikologu, doktori i edukimit Rafa Gerrero, tek fëmija aktivizohen zonat e poshtme të trurit, ato që kanë të bëjnë me mbijetesën. Në atë moment çlirohen doza të mëdha të adrenalinës dhe kortizolit, duke nxitur veprimin dhe parandaluar të menduarit. Pra ndëshkimi nxit hakmarrjen.
“Meqenëse aktivizohet pjesa e bazamentit të trurit (instinktet dhe emocionet), është e vështirë që ajo të lidhen me pjesën e trurit që lidhen me të menduarit kritik, arsyetimi, funksionet ekzekutive, etj. Por nëse nuk mund t’i ndëshkojmë fëmijët tanë, si mund t’i bëjmë ata të kuptojnë rregullat që po përpiqemi t’u mësojmë? Do të ketë gjithmonë njerëz që mendojnë se disa shpulla apo mbyllja në dhomë e një fëmije 2-vjeçar, do të ndihmojë në përmirësimin e sjelljes së tyre”, thotë psikanalistja franceze Karolin Godman.
Megjithatë, neuroshkenca na tregon një rrugë tjetër. Neuropsikologu dhe eksperti i arsimit, Alvaro Bilbao shpjegon se midis prindërve jashtëzakonisht të butë që nuk vendosin kurrë asnjë kufi dhe prindërve tradicionalë dhe të ashpër, ekziston një grup i madh i ndërmjetëm që vendos kufij të përcaktuar, ose të paktën përpiqet, duke i ndihmuar të miturit të fitojnë vetëbesim.
Gegen është e shqetësuar për atë që ajo e quan “besnikëri e pakushtëzuar të fëmijëve ndaj prindërve të tyre”. Pra prindërit që dikur janë edukuar ashpër apo bartin shenja të abuzimit, e përsërisin shpesh atë model. Ajo shpjegon se çfarë pritet nga një prind që përpiqet ta edukojë fëmijën e tyre në mënyrën e duhur:ata janë mbi të gjitha persona empatikë dhe të sjellshëm me veten e tyre; janë të lidhur me emocionet e tyre, dinë si t’i shprehin dhe të flasin për to me fëmijën e tyre.
“Ata e dinë se rritja e një fëmije është burim lumturie, por mund të jetë gjithashtu jashtëzakonisht e vështirë. E dinë se do të bëjnë gabime, dhe se të shohësh prindërit e tu që i pranojnë gabimet dhe kërkojnë falje është shumë edukative për fëmijën. Kur prindërit zhvillojnë këtë dashamirësi ndaj vetes, ata dinë se si t’ia transmetojnë atë fëmijës së tyre, dhe nga ana tjetër këta të fundit kanë sukses”, thotë ajo./ “El Pais” – Bota.al

Ministrja e Ekonomisë, Artane Rizvanolli ka deklaruar se kanë ftuar për takim bizneset dhe odat sot nga ora 13:00 lidhur me vendimin për daljen në treg të lirë të bizneseve, porse siç tha ajo, kanë presion nga odat ekonomike që të mos mbajnë takime.
Në një konferencë për media, Rizvanolli tha se disa nga bizneset hezitojnë të vinë në takimin e sotëm.
“Kemi dëgjuar se bizneset kanë presion nga Oda Ekonomike e Kosovës për të mos marrë pjesë në takime. Disa kanë thënë hezitojnë të vinë në takimin e sotëm, pasi nuk ndjehen mirë në një pozitë të tillë“, ka thënë Rizvanolli.
Ajo po ashtu ka thënë se duhet kaluar ky tranzicion.
“OEK që sot ka vendos të bart problemin, dhe t’i bllokojë rrugët nuk ka ndërmarrë asnjë hap t’i përgatit bizneset. Kjo është sfidë të cilës nuk mund t’i ikim, duhet të kalojmë në këtë tranzicion. Qeveria do të jetë në çdo hap dhe betejë me secilin prej tyre“, ka shtuar Rizvanolli.
Ndërsa ka thënë se deklaratat që KESCO blen energjinë me 30 euro dhe do të shes në treg të lirë është dezinformatë.
“Është dezinformatë që ka qarkulluar, nuk është e saktë që KESCO do të blejë energjinë me 30 euro dhe do të shes në treg të lirë“, nënvizoi ajo.
Bizneset kanë protestuar sot me bllokimin e disa hyrjeve në Prishtinë kundër vendimit për kalimin e bizneseve në tregun e lirë të energjisë elektrike më 1 qershor. Përfaqësuesit e bizneseve kërkojnë shtyrje të këtij procesi për një vit, në të kundërtën paralajmërojnë pasoja të rënda për ekonominë vendore.
Lajmet
Përfundon protesta e bizneseve me kërkesën për reflektimin e institucioneve
Published
18 hours agoon
May 29, 2025By
UBTnews
Ka përfunduar protesta e organizuar nga bizneset dhe odat e bizneseve, e cila ka qenë kundër vendimit për liberalizimin e tregut të energjisë. Bizneset protestuan me bllokimin e disa hyrjeve në Prishtinë kundër vendimit për kalimin e bizneseve në tregun e lirë të energjisë elektrike më 1 qershor.
Kryetari i Odes Ekonomike të Kosovës, Lulzim Rafuna tha se kërkesa mbetet që institucionet t’ua mundësojnë bizneseve një faze të tranzicionit.
“Arritëm në fund të protestës, jemi të kënaqur me efektin e protestës, pjesëmarrjen e protestës. Kërkesa jonë mbete që institucionet e vendit të reflektojnë, t’ua mundësojnë biznesit një fazë të tranzicionit, as më shumë, as më pak se sa e kanë pasur bizneset në vendet e rajonit dhe më gjerë. Kërkojmë që të reflejtonë nëse nuk do të ketë reflektim, ne do të vazhdojmë, këshilli protestues do të takohet dhe do të shohim hapat e tjerë”, tha Rafuna.
Rafuna paralajmëroi se protesta do të radikalizohet nëse nuk ka reflektim nga institucionet shtetërore.
“Qoftë se nuk do të ketë refkeltim, protesta do të shkojnë duke u radikalizuar. Arsyeja ka qenë për shkak të ushtrimeve Defender që janë duke u zhvilluar në Kosovës, kjo është vetëm dita e parë e protestës, nuk nënkupton kjo që në të ardhmen nuk do të bllokohet”, shtoi Rafuna./KP
Lajmet
Krasniqi: PDK nesër do të fillojë betejën ligjore për të kundërshtuar vendimin e ZRRE-së
Published
19 hours agoon
May 29, 2025By
UBTnews
Kryetari i Partisë Demokratike të Kosovës, Memli Krasniqi deklaroi se nga nesër do të fillojnë betejën ligjore për anulimin e vendimit për liberalizim të tregut energjetik. Ai tha se fillimisht do të bëjnë kundërshtim administrativ në Zyrën e Rregullatorit të Energjisë, meqë siç u shpreh ai, ky është një vendim “i tmerrshëm dhe krim kundër ekonomisë së Kosovës”.
Në konferencë për media, pas dështimit të përpjekjes së 23-të për konstituim të Kuvendit, Krasniqi foli edhe për protestën e sotme të bizneseve.
“Në emër të PDK-së e shpreh solidarizimin tonë me mbi 140 mijë punëtorë të mbi 1 mijë bizneseve kosovare, të cilët sot në masë të madhe janë duke protestuar simbolikisht duke dalur nëpër rrugë magjistrale që e rrethojnë Prishtinën për tu dëgjuar zëri i tyre që deri tash është injoruar pikërisht nga qeveria dhe organet varëse të tyre, të cilat tashmë kanë vendosur që të ju shtrenjtojnë tarifat e energjisë, jo 16 për qind siç na i kanë shtrenjtuar të gjithëve për herën e tretë, por gati 300 për qind. Është e turpshme që kryeministri në detyrë i krahason punëtorët e Kosovës, bizneset e Kosovës me grupet dhe bandat kriminale në veri të vendit”, shtoi Krasniqi.
Vendimi për liberalizim të tregut energjetik, Krasniqi tha se është dashur të shtyhet derisa të ketë krijim të kushteve.
“Nëse nuk ndalet ky vendim për çka kemi kërkuar në vazhdimësi, kemi dhënë edhe argumentet tona pse, gjithsesi do të ketë ngritje të çmimeve të shërbimeve, produkteve, të cilat do t’i paguajnë qytetarët e Kosovës. Gjë që do të ngrisë inflacionin më tutje dhe do të vështirësojë barrën dhe mirëqenien e familjeve kosovare. PDK nesër do të fillojë betejën ligjore për këtë rast. Ne kemi shpresuar deri tash që do të ketë racionalitet, që do t’i thirrin mendjes, që do ta shtyjnë vendimin, sepse e vërteta është që s’ka treg të lirë. Nuk mund të kesh treg të hapur kur e ke vetëm një kompani që shet rrymë. 90 të licencuara është një mashtrim, sepse 18 prej tyre nuk ofrojnë shërbim, është vetëm një është monopol…Nesër do të bëjmë kundërshtim administrativ si hap të parë, në ZRRE për të vazhduar betejën ligjore deri në anulimin e këtij vendimi sepse është një vendim i tmerrshëm që është krim kundër ekonomisë të Republikës së Kosovës”, përfundoi Krasniqi./kosovapress
Lajmet
Qëndrimet e njëjta: Kuvendi nuk konstituohet as pas tentimit të 23-të
Published
19 hours agoon
May 29, 2025By
UBTnews
Deputetët e Kuvendit të Kosovës kanë dështuar të enjten – për herë të 23-të radhazi – ta konstituojnë përbërjen e nëntë parlamentare, të dalë nga zgjedhjet e shkurtit.
Dështimi për ta bërë Kuvendin e ri ka zhytur vendin në një ngërç politik duke e lënë atë edhe pa qeveri të re, kur kanë kaluar më shumë se tre muaj nga mbajtja e zgjedhjeve.
Dështimet e njëpasnjëshme po ndodhin pavarësisht thirrjeve nga brenda dhe jashtë vendit për të lëvizur përpara me krijimin e institucioneve.
Të enjten, ligjbërësit refuzuan për të trembëdhjetën herë rresht ta formonin një komision për mbikëqyrjen e një votimi të fshehtë për kreun e ri të organit ligjvënës.
Çështja e votimit të fshehtë – që u propozua më 1 maj nga kryesuesi i seancës, Avni Dehari, pasi e propozuara e Lëvizjes Vetëvendosje (LVV) për kryetare të Kuvendit, Albulena Haxhiu, nuk arriti në disa votime t’i merrte 61 votat e nevojshme për t’u konfirmuar në post – është dërguar në Gjykatën Kushtetuese të Kosovës nga partitë që në legjislaturën e kaluar ishin në opozitë.
Ato thonë se është jokushtetuese mënyra se si LVV-ja po tenton që kryeparlamentari të votohet përmes formës së fshehtë, dhe i kanë kërkuar Kushtetueses të marrë “një masë të përkohshme për ndalim të mbajtjes së seancave, derisa me prioritet ta trajtojë këtë lëndë dhe ta marrë një vendim”
Partia Demokratike e Kosovës (PDK), Lidhja Demokratike e Kosovës (LDK), Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës (AAK) dhe Lista Serbe refuzuan sërish, në vazhdimin e seancës konstituive, të dielën, ta propozonin një përfaqësues që do të siguronte mbarëvajtjen e votimit të fshehtë.
Seanca konstituive do të vazhdojë të shtunën e 31 majit.
Deri më tani, deputetët kanë kaluar vetëm dy pika të agjendës së seancës konstituive: raportin e Komisionit të përkohshëm për verifikimin e mandateve dhe atë të betimit të deputetëve.
Por, procesi ka ngecur te pika e tretë: zgjedhja e kryeparlamentarit.
Haxhiu e LVV-së po konsiderohet si figurë përçarëse nga dy parti parlamentare: PDK-ja dhe AAK-ja.
Këto dy subjekte kanë kërkuar që LVV-ja të nxjerrë emër tjetër për kryeparlamentar. LDK-ja, ndërkaq, ka thënë se nuk ka vota për asnjë të propozuar të LVV-së për postin e kryeparlamentarit.
Propozimi për kryeparlamentar është e drejtë ekskluzive e fitueses së zgjedhjeve, LVV-së, e cila ngul këmbë se Haxhiu e meriton të zgjidhet dhe, ndonëse ka kërkuar marrëveshje politike me partitë e tjera, e ka përjashtuar mundësinë të sjellë kandidat tjetër pos saj./REL/

Raportohet për të paktën 44 të vrarë në Gazë

Izraeli njofton për vendbanime të reja në Bregun Perëndimor

Rizvanolli akuzon OEK për pengesa

Përfundon protesta e bizneseve me kërkesën për reflektimin e institucioneve

Këto ushqime ju mbajnë të ngopur më gjatë

Edukimi sportiv në nivele kampionësh – UBT dhe Qendra e Xhudos në bashkëpunim model

OKB: Sulmet e Rusisë me dronë në Herson të Ukrainës përbëjnë krim lufte

Krasniqi: PDK nesër do të fillojë betejën ligjore për të kundërshtuar vendimin e ZRRE-së

Qëndrimet e njëjta: Kuvendi nuk konstituohet as pas tentimit të 23-të
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT1 month ago
Profesori, Arsim Hajdari, doktoron me temën “New Perspective of Biological Therapy in Treatment of Age-Related Macular Degeneration”
-
Lajmet2 months ago
Studentët e Psikologjisë në UBT zhvilluan një vizitë studimore në qendrën psikologjike “Radix” dhe Asociacionin Kosovar për Psikoterapi Trupore
-
Kulturë2 months ago
Shkëlqeu me rolin e tij në ‘Kontesha Arduini’, intervistë me Mirsad Ferati
-
Kulturë2 months ago
27 marsi/Dita Ndërkombëtare e Teatrit! Mitrovica sjell shfaqjen “Kontesha Arduini”, histori magjepëse që nuk duhet humbur