Kuriozitete

Nëntë qytetërimet që patën një fund misterioz

Historianët tregojnë se si ndodhi rënia e tyre.

Published

on

1. Majat

Perandoria Maja shtrihej dikur në Meksikën, Guatemalën dhe Belizenë e sotme. Në atë kohë, Majat ishin një nga qytetërimet më të përparuara në Tokë, të njohur për aftësitë e tyre matematikore, arkitekturore dhe inxhinierike. Ky qytetërim kishte qytete të mëdha, piramidagjigante dhe rrugë të gjera.

Por në vitin 900 pas Krishtit, qytetërimi Maja përjetoi një rënie drastike. Brenda disa dekadave, popullsia u zhduk nga forca në dukje misterioze. Historianët sugjerojnë se rënia ndodhi ndoshta për shkak të ndryshimeve të rëndësishme klimatike dhe fatkeqësive natyrore në rajon, por edhe luftërave të vazhdueshme dhe urisë në qytetet e tyre.

2. Ishulli i Pashkëve (Rapa Nui)

Ky qytetërim i humbur nuk ishte shumë i madh në popullsi, por ishte shumë punëtor dhe jetonte në mënyrë komode në ishull. Ky qytetërim kishte krijuar Moai, figurat njerëzore prej guri të gdhendura nga njerëzit Rapa Nui midis viteve 1250 dhe 1500 Pas Krishtit.

Por në një moment, i gjithë qytetërimi u shemb dhe u zhduk. Eksploruesit evropianë zbuluan disa qindra vjet më vonë, se ishulli kishte pak komunitete të mbetura, me sa duket si rezultat i grumbullimit të tepërt të burimeve natyrore si palmat. Mendohet se sëmundjet kanë sjellëvdekjen e shumicës së tyre brenda disa vitesh.

3. Harapanët e qytetërimit të Luginës Hindus

Besohet se ky qytetërim u themelua për herë të parë mbi 8.000 vjet më parë, edhe pse shumica e zhvillimit të tij ndodhi rreth vitit 2500 para Krishtit. Ky qytetërim masiv u përhap në zona të Indisë, Pakistanit dhe Afganistanit të sotëm. Në kulmin e tyre, besohet se Harapanët kishin një popullsi prej mbi 5 milionë banorësh!

Ata lulëzuan deri rreth vitit 1800 Para Krishtit, kur shumica e popullsisë filloi të emigronte nga qytetet e tyre. Dikur besohej se ata u dëbuan nga një pushtim Arian. Por kërkimet e viteve të fundit, thonë së shkaktar i rënies se tyre ishte një ndryshim në ciklin e Musonit, që ndikoi shumë në aftësinë e tyre për të prodhuar të korra. Thatësirat dhe përmbytjet, mund t’u jenë shtuar ngjarje të tjera natyrore si tërmetet ose epidemitë.

4. Thonis, Egjipt

Në fillim besohej të ishte një mit, por u zbulua se ka ekzistuar vërtet në fillim të viteve 2000. Ky qytet egjiptian u zhduk nën dallgët e detit shekuj më parë. Zhytësit anë gjetur objekte të ndryshme të fshehura në baltë në brigjet e Egjiptit. Disa nga artefaktet e gjetura përfshinin copëza qeramike, bizhuteri, monedha, llamba dhe rrënoja të një tempulli.

Ekspertët besojnë se Thonis (i quajtur edhe Thonis–Heracleion) u krijua rreth 2700 vjet më parë në gjirin e sotëm Abu Kir. Ai kontrollonte shumicën e trafikut detar që hynte në Egjipt nga Evropa për tregti. Besohet se në një moment Thonis u braktis, dhe qytetet e tjera u bënë qendrat kryesore tregtare kur një sërë fatkeqësish natyrore e goditën atë. Këto ngjarje përfshinin cunami, tërmete, rritje të nivelit të detit dhe përmbytje.

5. Çatalhojuk

Ai konsiderohet shpesh si një nga vendbanimet e para urbane në botë. Ky qytetërim i humbur, i vendosur në Turqinë e sotme afro 8.000 vjet më parë, ishte i njohur për arkitekturën dhe inxhinierinë e tij unike. Banorët ecnin mbi çati, në vend se të përdornin rrugët tradicionale, pasi të gjitha ndërtesat ishin të ndërlidhura. Po ashtu, ata i varrosnin të afërmit e tyre nën dyshemenë e shtëpive të tyre. Nuk dihet me saktësi se çfarë ndodhi me popullin Çatalhojuk. Disa arkeologë mendojnë se ai u zhduk nga ndonjë sëmundje.

6. Perandoria Kmere

Ajo kishte dikur kompleksin më të madh të tempujve në botë. Kryeqyteti i tij, Angkor, kishte një sipërfaqe 402 hektarë, dhe ndodhej në qendër të Kamboxhias së sotme. Edhe pse shumë i zhvilluar, ky qytetërim ra papritur diku pas vitit 1200 Pas Krishtit. Për këtë ka shumë teoringa fatkeqësitë mjedisore, sëmundjet, deri tek ndonjë luftë e papritur. Në kulmin e tij, në Angkor banonin rreth 1 milion njerëz.

7. Kahokia

U themelua rreth 1200 vjet më parë, si një komunitet i luginës së lumenjve pranë Sent Luis në shtetin e Misurit në SHBA. Ndonëse jo aq i madh sa qytetërimet e tjera të humbura tëpërmendura në këtë listë, mendohet se kishte një popullsi prej rreth 20.000 banorësh.

Ky qytet ishte i njohur për godinat, sheshet dhe tumat e mëdha. Për shkak të vendndodhjes së saj pranë disa lumenjve, Kahokia u përdor si një qendër tregtare. Sipas ekspertëve, popullsia e braktisi pas nga një përmbytje të madhe diku rreth vitit 1200 Pas Krishtit.

8. Minoanët

Qytetërimi Minoan u themelua gati 5000 vjet më parë në ishullin e Kretës. Ky qytetërim ishte i njohur për nivelin e lartë arsimor të popullsisë së saj, që përbëhej kryesisht nga artistë, marinarë, tregtarë dhe luftëtarë. Po ashtu Minoanët njihen si qytetërimi i parë në Evropë që përdori një gjuhë të shkruar, të quajtur Linear A. Ky qytetërimi u shkatërrua diku rreth vitit 1500 Para Krishtit, fillimisht për shkak të shpërthimi të vullkanit Thera në ishullin Santoriniaty pranë. Zonat që nuk u dëmtuan nga shpërthimi, u shkatërruan nga një cunami.

9. Qytetërimi Olmek

Ka qenë i vendosur përgjatë Gjirit të Meksikës rreth vitit 1100 Para Krishtit. Ata u quajtën Olmek sepse jetojnë në Olman ose “vendi i pemës së gomës”. Olmekët ishin të njohur për arkitekturën e tyre që përfshinte ndërtesa dhe statuja guri. Ata kishin ndërtuar me sukses ujësjellësa brenda qyteteve të tyre, një arritje mbresëlënëse për kohën.

Mjerisht ky qytetërim nisi të shembej rreth vitit 400 Para Krishtit. Të dy qytetet e saj kryesore u braktisën. Pavarësisht mungesës së provave të bollshme, ekspertët besojnë se një fatkeqësi natyrore si thatësira apo një shpërthimi i madh vullkanik mund të ketë shkaktuar një rënie drastike të të korrave të tyre. Por mund të ketë pasur një luftë brutale midis Olmekëve dhe komuniteteve të tjera lokale./ancient origins – bota.al

Kuriozitete

Vdiq si pasagjer në Titanik, shitet për çmimin marramendës ora e xhepit të tij

Published

on

Një orë xhepi që është “ngrirë në kohë” kur pronari i saj përfundoi thellë në ujë së bashku me anijen Titanic, pritet të dalë në ankand për 80 mijë dollarë. Ramon Gomez, ishte një prej 1.521 pasagjerëve që humbi jetën kur anija goditi ajsbergun dhe u fundos më 1912. Gomez një shtetas nga Urugai, ishte pasagjer në klasin e parë dhe që besohej se ishte hedhur nga anija duke tentuar ta shpëtojë vetën.

Por, doli se trupi i tij u gjet në det një javë më vonë nga anija MacKay-Bennett.

Gjërat i ishin larguar nga trupi me qëllim që t’i dërgohen familjes së tij, përfshirë dhe orën e argjendtë zvicerane Zenith.  Por, ora kishte mbetur e “ngrirë në kohë” në 4:52 të mëngjesit, që ishte dy orë e 33 minuta, pasi ishte fundosur anija.

Familja e tij e mbajti orën për 112 vite, por tani po e shesin në ankand në Wiltshire të Britanisë së Madhe.

Është interesant se Gomez i kishte mbijetuar një katastrofe tjetër me anije, kur zjarri e përfshiu atë në Shtetet e Bashkuara duke e detyruar të hidhet në det.

Continue Reading

Kuriozitete

Pse gratë kanë më shumë të ftohtë se burrat?

Published

on

Nëse jeni jashtë dhe dielli fillon të perëndojë, gratë janë gjithmonë të parat që ankohen se kanë ftohtë. Shkencëtarët më në fund e kanë zgjidhur misterin dhe i janë përgjigjur pyetjes pse është kështu. Ata zbuluan se i njëjti tipar është i pranishëm në shumë zogj dhe gjitarë, me femrat që preferojnë një fole ose strofull komode dhe të ngrohtë, ndërsa meshkujt nuk e shqetësojnë edhe aq dimrin.

Studiuesit besojnë se kjo gjendje e grave i ndalon përplasjet e çifteve, ata zbuluan se e njëjta tipar është e pranishme në shumë lloje zogjsh dhe gjitarësh femra të cilat preferojnë një strofull më të ngrohtë dhe komode.

DrEran Levin nga Universiteti i Tel Avivit tha se burrat dhe gratë temperaturat i ndjejnë ndryshe.

“Burrat dhe gratë e ndiejnë temperaturën ndryshe. Ky ndryshim në ndjesinë termike. Studimi ka treguar se fenomeni nuk është unik për njerëzit, por edhe në mesin e shumë llojeve të shpendëve dhe gjitarëve, femrat preferojnë një mjedis më të ngrohtë sesa meshkujt dhe në periudha të caktuara këto preferenca shkaktojnë ndarje midis dy gjinive”, u shpreh ai.

Ai shtoi se fenomeni lidhet me disa tipare të tjera që shihen tek kafshët dhe njerëzit. P.sh, femrat kanë më shumë gjasa të grumbullohen për ngrohtësi e kur meshkujt mbajnë më shumë distancë dhe i shmangen kontaktit me njëri -tjetrin. /UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Ja arsyet pse njerëzit nuk respektojnë kufijtë tuaj

Published

on

Vendosja e kufijve është thelbësore për mirëqenien tuaj fizike dhe mendore. Por, sigurisht që të gjithëve na ka ndodhur në jetë që njerëzit rrotull nesh të mos i respektojnë ato. Çfarë të bëjmë atëherë?

Sipas psikologes klinike Bethany Ruby, vendosja e kufijve personalë është linja që vendosim në raport me nivelet e rehatisë. Por, ky është momenti për të kuptuar pse njerëzit nuk i respektojnë kufijtë tuaj qofshin ato fizik, psikologjik etj.

Ju u tregoni të tjerëve çfarë të ndryshojnë, jo atë që nevojitet – Kur vendosni kufij duhet të jeni të kujdesshëm. Mos harroni se përcaktimi i kufijve nuk përdoret për të ndryshuar të tjerët, por për të shprehur nevojat tuaja. Jini të qartë për to dhe kujtojuni të tjerëve se ku janë kufijtë tuaj.

Qeshni me nevojat tuaja – Nuk është çudi pse njerëzit nuk ju dëgjojnë kur qeshni ose kërkoni falje për kufijtë tuaj. Duhet të ndiheni të sigurt kur shprehni nevojat apo dëshirat tuaja, duke rritur vetëvlerësimin dhe jo vetëm.

Nuk merrni përgjegjësi për zbatimin e kufijve tuaj – Mos harroni se vendosja dhe mbajtja e kufijve është përgjegjësia juaj. Kjo lidhet me vendosjen e standardeve në jetë. Mos prisni deri në minutën e fundit për të përforcuar kufijtë. Bëni menjëherë kur dikush tenton t’i zhvendosë ato.

Më shumë kritikoni se flitni për kufijtë – E gjeni veten duke e humbur “fillin” e bisedës rrugës? Atëherë, sigurohuni mos të ndodhë. Para një bisede, shkruani pikat kryesore e vendosni një alarm. Lërini vetes disa minuta për të shpjeguar situatën përpara se të kaloni te pika kryesore.

Nuk interesoheni nëse njerëzit vërtet kanë interes për kufijtë tuaj – Nuk mund t’i detyroni njerëzit të respektojnë kufijtë tuaj, nëse vetë nuk i zbatoni dhe respektoni ato. Sigurohuni që të vendosni kufizime dhe pasoja kur bëhet fjalë për to.

Nuk u besoni instinkteve tuaja – Kur luftoni për të krijuar kufij, është thelbësore t’i krijoni ato kufij nga e para. Ju mund të kapeni pas idesë së zbatimit të kufijve, por çfarë ndodh nëse ato nuk përputhen me nevojat tuaja? Atëherë, besojini thjesht instinktit. /UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Si të flasimme fëmijët për tragjeditë që ata shohin në media?

Published

on

Të rriturit janë mësuar aq shumë të shohin lajme për tragjedi të mëdha në televizion, saqë, në një farë mënyre, ne bëhemi imun ndaj tyre. Por a jeni ndalur së menduari për ndikimin që mund të kenë tek fëmijët imazhet e regjistruara pas një sulmi terrorist , një tërmeti, një bombardimi ose një kamp refugjatësh, për të mos përmendur skenat potencialisht më të afërta, të tilla si një aksident trafiku ose një zjarr në një shtëpi?

Uria, dhimbja, frika, mjerimi, vdekja, gjaku, shkatërrimi janë pamje tragjedish të transmetuara nga mediat dhe këto gjëra do të zgjojnë dyshime dhe kuriozitet tek fëmijët, por edhe frikë, madje ankth të mundshëm.

Fëmijët janë të rrethuar nga lajme tragjike

Është interesante të ngremë dyshim të arsyeshëm që nuk mund ta injorojmë. Nëse nuk i lejoni fëmijët të shikojnë filma ku ka dhunë, vdekje, seks apo shkatërrim, pse i lejoni të shikojnë lajmet pa e ditur se çka transmetojnë, duke e ditur se mund të shfaqen imazhe dhe lajme të ndjeshme? Shmangia e kësaj nuk është nën kontrollin tonë dhe, që në një moshë të caktuar, fëmijët fillojnë të dinë çfarë po ndodh sepse e dëgjojnë në rrugë, në shkollë ose në bisedat e të rriturve.

Duhet të sqarohen të gjitha dyshimet që i lindin fëmijës e të jemi të vëmendshëm ndaj reagimit, pasi edhe nëse ai nuk thotë asgjë, pamjet ndikojnë tek ai. Nëse tema nuk trajtohet, fëmija ka frikë dhe ankth. Mijëra ide mund të lindin në kokën tuaj që nëse nuk sqarohen në kohë, mund të jenë të dëmshme për fëmijën.

Ide për t’u shpjeguar fëmijëve tragjeditë që shohin në media

Fëmijët e vegjël nuk kanë aftësinë për të kuptuar atë që shohin në kontekstin e tij, aq më pak e dinë nëse është apo jo burim i besueshëm informacioni. Sa i përket adoleshentëve, megjithëse janë të aftë për të kuptuar ngjarjet, ende përballen me sfida si formimi i mendimit për këtë temë. Pavarësisht sa vjeç është fëmija ndikohet emocionalisht nga lajmi i tragjedisë. Idetë e mëposhtme do t’i ndihmojnë të rriturit që të kenë sa më të lehtë komunikimin.

Ji i sinqertë

Fëmijët duhet të kuptojnë çka po ndodh rreth tyre që të ndihen të sigurt. Nëse janë të vetëdijshëm për atë, duhet ta sqarojnë atë. Në varësi të moshës së tyre, ka gjëra që ata mund t’i kuptojnë dhe të tjera që nuk do t’i kuptojnë. Nuk duhet t’u jepni atyre më shumë informacion sesa duhet, por t’i sqaroni dyshimet. Nuk është e këshillueshme të “rivizatoni” skenën dhe ta ktheni në ngjarje që duket si trillim me qëllimin për t’i mbrojtur ata nga emocionet e tyre negative dhe frika/

Ndihmoni të ndajnë ndjenjat e tyre

Lajmet dhe imazhet nuk prekin të gjithë fëmijët në mënyrë të barabartë. Kjo është arsyeja pse ata duhet të inkurajohen të ndajnë ndjenjat e tyre, të shprehin frikën e të pyesin çdo gjë që ngre dyshime. Nëse fëmija ndikohet emocionalisht, duhet ta lini ta shprehë dhe të përballet me të. Nuk fitojmë asgjë, mundohem ta fsheh ose ta shpërfill, se frika dhe dyshimet mbeten aty. Nëse nuk mund të shmangej më parë, duhet të përballemi me pasojat.

Lërini të jetojnë emocionet e tyre

Ndjenjat negative janë normale. Fëmijët duhet të përballen herët a vonë për të mësuar t’i kapërcejnë ato. Nëse fëmija zemërohet, qan a ndihet i dobët, duhet të ndihmohet të përjetojë ato emocione. Nuk bëhet fjalë për ta lënë atë vetëm, por për ta lejuar të ketë përvojën, duke e ndihmuar ta kuptojë e ta kapërcejë atë. Është koha për t’i mësuar të kanalizojnë emocionet e tyre e të mos i ftojnë t’i shpërfillin ato. Është koha për t’u ofruar atyre një përqafim dhe fjalë të ngrohta.

Jini të vëmendshëm ndaj ndryshimeve në sjellje dhe/ose qëndrim

Nëse jemi të vetëdijshëm se kanë dëgjuar lajmin e një tragjedie ose parë imazhe të saj apo jo, nëse fëmija shfaq ndryshime të papritura në sjellje, frikë natën, qëndrime të dhunshme ose nëse ai duket i trishtuar, merreni parasysh. se mund të jetë për këtë arsye. Duhet të flisni me fëmijën, të përpiqeni ta “mashtroni” pse është i tillë, pa u inatosur me të, pa ndëshkime apo kërcënime. Duke gjetur origjinën e frikës së tij, mund ta ndihmojmë ta kuptojë atë. /UBT News/

Continue Reading

Të kërkuara