

Kulturë
Naum Veqilharxhi, iluministi i Rilindjes Kombëtare
Published
10 months agoon
By
EAd SulMuzeu Historik Kombëtar kujtoi sot në 227-vjetorin e lindjes ideologun e parë të Rilindjes Kombëtare Shqiptare, Naum (Bredhi) Veqilharxhin (1797-1854).
Naum Veqilharxhi, një mendimtar i shquar dhe iluminist i thellë, luajti një rol të pazëvendësueshëm në formimin e ideve që do të shërbenin si bazë për lëvizjen e Rilindjes Kombëtare Shqiptare. Lindi në Vithkuq të Korçës, një fshat i njohur për traditat e tij kulturore, ku kaloi fëmijërinë. Pas vitit 1806, ai dhe familja e tij u shpërngulën në Moldavi, duke u vendosur në Kishinjev, ku filluan përpjekjet e tij për t’u angazhuar në çështje më të mëdha kombëtare.
Një nga momentet më të rëndësishme në jetën e tij ishte pjesëmarrja në kryengritjen e eteristëve në Rumani në vitin 1821, një ngjarje që do të shënonte një kthesë të rëndësishme në historinë e popullit shqiptar. Veqilharxhi, si një nga udhëheqësit e kësaj kryengritjeje, e ngriti lart çështjen e çlirimit të Shqipërisë, duke e lidhur atë ngushtë me idealet iluministe të arsimit dhe zhvillimit kombëtar.
Veprat e tij, si përpjekjet për të ndihmuar në shkrimin dhe përhapjen e gjuhës shqipe, janë ndihmës të mëdhenj në zhvillimin e identitetit kombëtar shqiptar. Në vitin 1824, ai nisi punën për hartimin e një alfabete të re për shqipen, të përbërë nga 33 shkronja, që synonte të përputhej me fonetikën e gjuhës. Ky alfabet, që do të ishte i pranueshëm nga të gjithë, u shfaq për herë të parë në abetaren “Evëtari”, botuar në vitin 1844. Ky hap ishte një akt revolucionar për kohën dhe u prit me entuziazëm, duke shërbyer si një mjet i fuqishëm për arsimimin e popullsisë, kryesisht në krahinat jugore të Shqipërisë. Edhe më vonë, për të përmbushur kërkesat e mëtejshme, ai e ribotoi këtë abetare në vitin 1845 me titullin “Fare i ri Evëtar shqip”.
Po ashtu, Veqilharxhi krijoi një gramatikë dhe përgatiti libra e dorëshkrime të tjera që janë humbur, por që dëshmojnë pasionin dhe angazhimin e tij për zhvillimin e arsimit dhe përhapjen e kulturës shqiptare. Në vitin 1846, ai botoi një “Letër qarkore” në gjuhën greke, që i drejtohej bashkatdhetarëve ortodoksë në Shqipëri, duke theksuar nevojën e ruajtjes së identitetit kombëtar.
Një tjetër aspekt i veprës së Naum Veqilharxhit është vizioni i tij për një Shqipëri të lirë dhe të pavarur, që do të mbështetej në gjuhën e saj dhe kulturën kombëtare. Ai ishte ndër të parët që kuptoi rrezikun e madh të shkombëtarizimit që vinte nga shkollat e huaja, të cilat shërbenin për të asimiluar shqiptarët në identitetet e huaja, dhe punoi për të krijuar një sistem shkollor shqiptar që do të përfshinte të gjithë fëmijët, duke i dhënë arsimin si një mjet për t’u ngritur në nivelin e kombeve të qytetëruara.
Veqilharxhi ishte një njeri me largpamësi të thellë, që nuk e sheh popullin shqiptar si një masë të thjeshtë, por si një komb me karakter të veçantë, me gjuhën dhe zakonet e tij, me një thesar të pasur kulturor. Ai besonte se shqiptarët, me aftësitë dhe virtytet e tyre, mund të krijonin një shtet të fortë dhe të lirë, dhe për këtë arsye, ai luftoi gjithmonë kundër atyre që ishin vënë në shërbim të të huajve dhe që donin të shkatërronin identitetin shqiptar.
Veprat e Naum Veqilharxhit, sidomos angazhimi i tij për arsimin dhe kulturën, e bëjnë atë një figurë themelore të Rilindjes Kombëtare Shqiptare. I helmuar në Stamboll nga Patrikana, ai u largua nga jeta, por la një trashëgimi të pashlyeshme. Naum Veqilharxhi u bë një shprehës i një kthese të madhe në historinë e kombit shqiptar, duke hapur rrugën për një popull të kulturuar, të arsimuar dhe të lirë, që më vonë do të çonte në shpalljen e pavarësisë dhe krijimin e shtetit shqiptar./UBTNews/
Kulturë
Petrit Halilaj fiton çmimin prestigjioz Nasher 2027 për skulpturë
Published
2 days agoon
October 4, 2025By
UBT News
Artisti shqiptar Petrit Halilaj është shpallur fitues i Çmimit Nasher 2027 në Dallas, duke u njohur për arritjet e tij të jashtëzakonshme në fushën e skulpturës.
Vlerësimi i rëndësishëm i Qendrës për Skulpturë Nasher iu dorëzua më 2 tetor 2025 dhe shoqërohet me një çmim prej 100,000 dollarësh, që Halilaj ka vendosur ta dhurojë për Fondacionin e tij jofitimprurës, Hajde!, të bashkëthemeluar me kuratoren Hana Halilaj.
Halilaj rikujton fillimet e tij të vështira: në moshën 12-vjeçare, gjatë luftës së Kosovës në 1999, familja e tij u detyrua të largohej nga fshati i djegur dhe të shkonte në një kamp refugjatësh në Shqipëri.
Një psikolog në kamp i sugjeroi të merrej me vizatim si mënyrë shprehjeje krijuese, çka më vonë do ta udhëhiqte drejt një karriere ndërkombëtare në artin bashkëkohor.
Gazeta New York Times raporton se çmimi i Halilajt vjen pas një serie ekspozitash të shquara, përfshirë porosinë e vitit të kaluar në çatinë e Muzeut Metropolitan të Artit dhe ekspozitën personale në Hamburger Bahnhof në Berlin, e cila u hap në shtator.
Halilaj ka deklaruar se donacioni do të shkojë për Fondacionin Hajde!, që ka për qëllim rindërtimin e Shtëpisë së Kulturës së Kosovës, e shkatërruar gjatë luftës.
“Jam i fokusuar tek rihapja e saj, dhe ky çmim do të sigurojë përparimin e projektit,” tha artisti, duke parashikuar rikthimin e qendrës brenda dy viteve, pothuajse tre dekada pas shkatërrimit.
Carlos Basualdo, drejtori i Qendrës së Skulpturës Nasher, e vlerësoi punën e Halilajt:
“Veprat e tij janë jehonore sot për përkushtimin ndaj humanitetit të përvojës së jetuar dhe për mënyrën se si krijon hapësira takimi që tejkalojnë kufijtë artistikë, kulturorë dhe gjeografikë.” /A.Z/UBT News/
Kulturë
“Art” rrugëtoi edhe në Tetovë, kjo ishte atmosfera e premierës
Published
2 days agoon
October 3, 2025By
UBT News
Mbrëmjen e 2 tetorit, Teatri i Tetovës mirëpriti shfaqjen teatrale “Art”, një nga veprat më të njohura dhe të vlerësuara të teatrit bashkëkohor.
Premiera filloi në ora 19:00 duke ofruar një përvojë teatrale të pasur me humor, emocione dhe reflektime mbi miqësinë, perceptimin e artit dhe marrëdhëniet njerëzore.
Kjo shfaqje me aktorët: Ard Islami, Ylber Bardhi e Butrint Lumi paraqet miqësinë që përplaset kur arti sfidon çdo perceptim, dhe a mund të mbijetosh në një botë ku vlerat janë të ndryshme.
Përndryshe, adhuruesit e teatrit u argëtuan me shfaqjen në skenën e Teatrit të Tetovës. /A.Z/UBT News/
Kulturë
Orkestra shqiptare ngjitet për herë të parë në skenën prestigjioze të Bolonjës
Published
2 days agoon
October 3, 2025By
UBT News
Orkestra Simfonike e Teatrit Kombëtar të Operës dhe Baletit do të ngjitet për herë të parë në skenën prestigjioze të Teatro Auditorium Manzoni në Bolonjë, Itali, si pjesë e Festivalit Respighi Bologna 2025, një nga festivalet më të rëndësishme muzikore në Evropë.
Ky festival është i pari rezident i kushtuar Ottorino Respighi-t, një prej kompozitorëve më të shquar italianë të shekullit të 20-të.
Debutimi i orkestrës shqiptare më 13 tetor 2025 do ta vendosë atë në qendër të vëmendjes së një audience ndërkombëtare.
Orkestrën do ta dirigjojë spanjolli Sergio Alapont, ndërsa violinisti i talentuar Giuseppe Gibboni do të performojë si solist.
Në program janë përfshirë:
Nikolaj Rimskij-Korsakov – Ouverture, op. 28
Niccolò Paganini – Koncerti për violinë nr. 2 në si minor, op. 7 (solist Giuseppe Gibboni)
Sergej Rachmaninov / Ottorino Respighi – Cinq Études-tableaux, P 160
Igor Stravinskij – Suite nga L’Uccello di fuoco (The Firebird)
Përpara debutimit në Itali, orkestra do të prezantojë të njëjtin program për publikun shqiptar më 9 tetor 2025 në Teatrin Kombëtar të Operas dhe Baletit në Tiranë, duke shënuar një ngjarje të jashtëzakonshme për skenën muzikore shqiptare.
Violinisti Giuseppe Gibboni do të performojë menjëherë pas dy shfaqjeve të tij me Orkestrën Filarmonike të Teatrit “La Scala” të Milanos.
Në këtë projekt do të përfshihen edhe instrumentistë të rinj të Orkestrës Simfonike të Forcave të Armatosura, duke dhënë një kontribut të veçantë në performancën e orkestrës.
Si festival rezident, Festival Respighi është i fokusuar në jetën dhe veprën e kompozitorit italian, duke e zhvilluar brenda vendit të tij të lindjes dhe në kontekstin e kulturës që e frymëzoi. /A.Z/UBT News/
Kulturë
Sonte mbrëmje klasike me “Orchestra of Campania” në Mitrovicë
Published
2 days agoon
October 3, 2025By
UBT News
Sonte, në Muzeun e Mitrovicës, nga ora 19:00, publiku do të ketë mundësinë të shijojë një performancë të veçantë me “Orchestra of Campania”, nën drejtimin e dirigjentit të njohur italian, Leonardo Quadrini.
Koncerti, i organizuar nga Akademia Ndërkombëtare e Pianos në Ballkan, do të sjellë në skenë soprano Federica D’Antonino, mezzo-soprano Orsolla Russo, tenor Giuseppe Maiorano dhe bass Giuseppe Montanaro, të cilët do të interpretojnë veprat e kompozitorit austriak Sigismond Thalberg, një nga pianistët më virtuozë të shekullit të 19-të.
Ky aktivitet zhvillohet në kuadër të Mitrovica Piano Fest dhe përkrahet nga Drejtoria për Kulturë, Rini dhe Sport në Mitrovicë, duke ofruar një mbrëmje muzikore të paharrueshme për të gjithë adhuruesit e muzikës klasike. /A.Z/UBT News/

Rënie të temperaturave, ja parashikimi i motit

Meta përdor bisedat tuaja me AI për të ju treguar reklama

Vanessa Hudgens tregon për kiminë me Zac Efron në “High School Musical”

FC Ferizaj prezanton trajnerin e ri, Nevil Dede

Lamine Yamal mungon ndaj Sevillas për shkak të një dëmtimi muskulor

Petrit Halilaj fiton çmimin prestigjioz Nasher 2027 për skulpturë

Rektori Hajrizi: Studentët e UBT-së, të gatshëm për tregun global të punës

Sa është i dëmshëm ndryshimi i orës? Ja çfarë thonë studimet e reja

Elon Musk kritikon Wikipedia-n dhe njofton Grokipedia
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT1 month ago
Profesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Rajoni2 months ago
BSc në Shëndet Publik dhe Shkenca Mjekësore në UBT – Investim për të ardhmen e shëndetit të popullatës
-
Lajmet nga UBT3 months ago
Profesori i UBT-së, Musa Sabedini, publikon punim shkencor në revistën ndërkombëtare JGPSCD në SHBA
-
Vendi4 weeks ago
Votoni për UBT-në dhe Rektorin Hajrizi në Triple E Awards: Dy nominime të reja ndërkombëtare për institucionin dhe Kosovën