Kulturë

Naum Veqilharxhi, iluministi i Rilindjes Kombëtare

Published

on

Muzeu Historik Kombëtar kujtoi sot në 227-vjetorin e lindjes ideologun e parë të Rilindjes Kombëtare Shqiptare, Naum (Bredhi) Veqilharxhin (1797-1854).

Naum Veqilharxhi, një mendimtar i shquar dhe iluminist i thellë, luajti një rol të pazëvendësueshëm në formimin e ideve që do të shërbenin si bazë për lëvizjen e Rilindjes Kombëtare Shqiptare. Lindi në Vithkuq të Korçës, një fshat i njohur për traditat e tij kulturore, ku kaloi fëmijërinë. Pas vitit 1806, ai dhe familja e tij u shpërngulën në Moldavi, duke u vendosur në Kishinjev, ku filluan përpjekjet e tij për t’u angazhuar në çështje më të mëdha kombëtare.

Një nga momentet më të rëndësishme në jetën e tij ishte pjesëmarrja në kryengritjen e eteristëve në Rumani në vitin 1821, një ngjarje që do të shënonte një kthesë të rëndësishme në historinë e popullit shqiptar. Veqilharxhi, si një nga udhëheqësit e kësaj kryengritjeje, e ngriti lart çështjen e çlirimit të Shqipërisë, duke e lidhur atë ngushtë me idealet iluministe të arsimit dhe zhvillimit kombëtar.

Veprat e tij, si përpjekjet për të ndihmuar në shkrimin dhe përhapjen e gjuhës shqipe, janë ndihmës të mëdhenj në zhvillimin e identitetit kombëtar shqiptar. Në vitin 1824, ai nisi punën për hartimin e një alfabete të re për shqipen, të përbërë nga 33 shkronja, që synonte të përputhej me fonetikën e gjuhës. Ky alfabet, që do të ishte i pranueshëm nga të gjithë, u shfaq për herë të parë në abetaren “Evëtari”, botuar në vitin 1844. Ky hap ishte një akt revolucionar për kohën dhe u prit me entuziazëm, duke shërbyer si një mjet i fuqishëm për arsimimin e popullsisë, kryesisht në krahinat jugore të Shqipërisë. Edhe më vonë, për të përmbushur kërkesat e mëtejshme, ai e ribotoi këtë abetare në vitin 1845 me titullin “Fare i ri Evëtar shqip”.

Po ashtu, Veqilharxhi krijoi një gramatikë dhe përgatiti libra e dorëshkrime të tjera që janë humbur, por që dëshmojnë pasionin dhe angazhimin e tij për zhvillimin e arsimit dhe përhapjen e kulturës shqiptare. Në vitin 1846, ai botoi një “Letër qarkore” në gjuhën greke, që i drejtohej bashkatdhetarëve ortodoksë në Shqipëri, duke theksuar nevojën e ruajtjes së identitetit kombëtar.

Një tjetër aspekt i veprës së Naum Veqilharxhit është vizioni i tij për një Shqipëri të lirë dhe të pavarur, që do të mbështetej në gjuhën e saj dhe kulturën kombëtare. Ai ishte ndër të parët që kuptoi rrezikun e madh të shkombëtarizimit që vinte nga shkollat e huaja, të cilat shërbenin për të asimiluar shqiptarët në identitetet e huaja, dhe punoi për të krijuar një sistem shkollor shqiptar që do të përfshinte të gjithë fëmijët, duke i dhënë arsimin si një mjet për t’u ngritur në nivelin e kombeve të qytetëruara.

Veqilharxhi ishte një njeri me largpamësi të thellë, që nuk e sheh popullin shqiptar si një masë të thjeshtë, por si një komb me karakter të veçantë, me gjuhën dhe zakonet e tij, me një thesar të pasur kulturor. Ai besonte se shqiptarët, me aftësitë dhe virtytet e tyre, mund të krijonin një shtet të fortë dhe të lirë, dhe për këtë arsye, ai luftoi gjithmonë kundër atyre që ishin vënë në shërbim të të huajve dhe që donin të shkatërronin identitetin shqiptar.

Veprat e Naum Veqilharxhit, sidomos angazhimi i tij për arsimin dhe kulturën, e bëjnë atë një figurë themelore të Rilindjes Kombëtare Shqiptare. I helmuar në Stamboll nga Patrikana, ai u largua nga jeta, por la një trashëgimi të pashlyeshme. Naum Veqilharxhi u bë një shprehës i një kthese të madhe në historinë e kombit shqiptar, duke hapur rrugën për një popull të kulturuar, të arsimuar dhe të lirë, që më vonë do të çonte në shpalljen e pavarësisë dhe krijimin e shtetit shqiptar./UBTNews/

Kulturë

“Të parët dhe të fundit”, drama që sfidon moralin dhe ndërgjegjen njerëzore në Teatrin “Metropol”

Published

on

Drama “Të parët dhe të fundit” pati premierën mbrëmë në Teatrin “Metropol”, duke sjellë për publikun një histori të fuqishme dhe emocionale.

Shfaqja u prezantua edhe mbrëmë me fillim nga ora 19:00. E shkruar nga dramaturgu dhe novelisti anglez John Galsworthy, fitues i Çmimit Nobel, kjo vepër përbën një nga dramat më prekëse të fillimit të shekullit XX.

Përmes tre skenave, Galsworthy trajton tema universale si morali, përgjegjësia familjare dhe peshën e vendimeve të së kaluarës, duke i vendosur në kontekstin e një ngjarjeje tragjike që trondit jetën e personazheve.

Ngjarja zhvillohet në Londër, ku dy vëllezër – Keith dhe Larry Darrant – gjenden të përfshirë në një vrasje që trazon ndërgjegjen e tyre.

Larry, djali më i vogël i një familjeje të njohur, kryen krimin për të mbrojtur të dashurën Uandën, një vajzë e re polake.

I dëshpëruar, ai kërkon ndihmën e vëllait Keith, një avokat i respektuar dhe këshilltar i Mbretërisë së Anglisë. Kur një burrë i pafajshëm arrestohet për krimin, tensioni dhe dilemat morale e çojnë historinë drejt një përfundimi tronditës.

Me regji të Marius Dhramit, shfaqja solli në skenë: Erjon Hodo, Xhino Musollari, Megi Bregasi, Denardo Neziri, Serxhjo Danga dhe Erd Kullolli, që përmes interpretimit japin jetë një drame që eksploron thellësitë e natyrës, nga ndjenjat e pastra, deri te errësira e ndërgjegjes.

Një vepër që ngre pyetje të forta mbi drejtësinë, fajin dhe mëshirën, “Të parët dhe të fundit” mbetet një reflektim aktual mbi kufijtë e moralit në shoqërinë moderne. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Lifestyle

Këshilla e thjeshtë për të tharë rrobat më shpejt në dimër pa tharëse

Published

on

Me uljen e temperaturave dhe lagështinë e dimrit, tharja e rrobave në ambiente të mbyllura mund të bëhet një sfidë e vërtetë.

Ekspertja e organizimit të shtëpisë, Nicola Lewis, ka një këshillë që mund të përshpejtojë procesin pa nevojën e tharëses elektrike.

Sipas saj, pas përfundimit të ciklit të larjes në lavatriçe, është e dobishme të vendosni rrobat për një cikël shtesë rrotullimi, pa shtuar ujë.

Ky hap ndihmon që lagështia e mbetur të nxirret më shumë, duke i bërë rrobat më të thata dhe më të shpejta për t’u tharë.

“Vendosini rrobat dy herë në ciklin e rrotullimit! Do të dalin më pak të lagura dhe do të thahen shumë më shpejt,” këshillon Lewis.

Ky funksion, i pranishëm në shumicën e lavatriçeve moderne, shpesh injorohet, por është një zgjidhje ideale për ata që nuk kanë hapësira të jashtme ose tharëse elektrike gjatë muajve të ftohtë.

Në këtë mënyrë, mund të kurseni kohë dhe energji, duke mbajtur rrobat të thata dhe të freskëta edhe në dimër. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kulturë

Posta e Kosovës nderon arkitektin Bashkim Fehmiu me pullë të re postare

Published

on

Posta e Kosovës, përmes sektorit të saj të Filatelisë, ka lëshuar sot në qarkullim një pullë të re postare kushtuar arkitektit të shquar Bashkim Fehmiu (1930–2008).

Në historinë e Prishtinës moderne, emri i Bashkim Fehmiut mbetet gur themeli jo vetëm në arkitekturë, por edhe në vetë shpirtin e qytetit.

Ai nuk ishte thjesht një arkitekt që vizatonte ndërtesa dhe lagje; ai ishte një vizionar që mendonte përtej betonit, duke krijuar hapësira ku njerëzit mund të jetonin, mësonin dhe ëndërronin.

Kontributet e tij lënë gjurmë të pashlyeshme, që nga lagjet e mëdha të banimit e deri te kampusi i Universitetit të Prishtinës dhe ndërtimet ikonike si hoteli “Grand”. Falë projekteve të tij, kryeqyteti i Kosovës filloi të merrte formën urbane që e karakterizon sot.

Fehmiu themeloi Entin e Urbanizmit të Prishtinës dhe udhëhoqi zhvillime urbane dhe arkitekturore të rëndësishme në kryeqytet. Ai drejtoi Katedrën për Urbanizim dhe Planifikim Hapësinor deri në pensionimin e tij në vitin 1991.

Si pionier i arkitekturës moderne në Kosovë, Fehmiu e bëri arkitekturën pjesë të jetës së përditshme, duke u siguruar që çdo ndërtim të kishte jo vetëm funksion, por edhe shpirt. Punimet karakterizohen nga harmonia mes modernitetit dhe nevojave të njeriut, duke kthyer arkitekturën në një gjuhë të përbashkët për qytetarët e Prishtinës.

Librat e Bashkim Fehmiut janë dhuruar Fakultetit të Arkitekturës, ku është hapur një bibliotekë dhe ekspozitë që mban emrin e tij.

Me këtë emision filatelik, Posta e Kosovës vazhdon të promovojë vlerat kulturore dhe historike të vendit, duke ftuar koleksionistët, institucionet, bizneset dhe qytetarët të pasurojnë koleksionet e tyre me këtë nder të veçantë për figurën e arkitektit Bashkim Fehmiu. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kulturë

‘Espressiva Impresione’ ndez Amfiteatrin e ri në Kosova KamerFest 2025

Published

on

Në kuadër të edicionit të 24-të të Kosova KamerFest 2025, mbrëmë në Amfiteatrin e ri të Bibliotekës Universitare në Prishtinë u zhvillua koncerti i shtatë me titull ‘Espressiva Impresione’, një mbrëmje e mbushur me emocione dhe virtuozitet të lartë interpretues.

Në skenë u ngjit trioja e përbërë nga Leonard Simaku (violinë), Alexander Zyumbrovskiy (violonçel) dhe Veronika Koprivica (piano), e cila ofroi një interpretim të përkryer dhe bashkëpunim të shkëlqyer.

Programi përfshiu vepra të ndërlikuara të repertorit klasik, duke krijuar një udhëtim emocional për publikun. Koncerti nisi me ‘Piano Trio No.1 në d minor, Op.49’ të Felix Mendelssohn, ku lëvizjet Molto allegro agitato, Andante con moto tranquillo, Scherzo dhe Allegro assai appassionato u interpretuan me energji, ndjeshmëri dhe dinamizëm, duke nxjerrë në pah gjallërinë e romantizmit të hershëm.

Kulmi i mbrëmjes u arrit me premierën e veprës shqiptare ‘Moj e bukura More’, kompozuar nga Thomas Simaku posaçërisht për këtë trio.

Pjesa, e frymëzuar nga kënga tradicionale arbëreshe e vitit 1400, u prit me duartrokitje të zjarrta dhe solli një përzierje të autentikës shqiptare me elemente moderne.

Koncerti përfundoi me interpretimin e ‘Piano Trio në G major’ të Claude Debussy, ku tingujt impresionistë u sollën me delikatesë dhe ndjeshmëri, duke lënë një atmosferë të ngrohtë reflektimi dhe entuziazmi tek publiku.

Përndryshe, Kosova KamerFest 2025 përmbyllet sot me koncertin ‘Schostakovich Anniversary’. /A.Z/UBT News/

 

Continue Reading

Të kërkuara