Kulturë

Naum Veqilharxhi, iluministi i Rilindjes Kombëtare

Published

on

Muzeu Historik Kombëtar kujtoi sot në 227-vjetorin e lindjes ideologun e parë të Rilindjes Kombëtare Shqiptare, Naum (Bredhi) Veqilharxhin (1797-1854).

Naum Veqilharxhi, një mendimtar i shquar dhe iluminist i thellë, luajti një rol të pazëvendësueshëm në formimin e ideve që do të shërbenin si bazë për lëvizjen e Rilindjes Kombëtare Shqiptare. Lindi në Vithkuq të Korçës, një fshat i njohur për traditat e tij kulturore, ku kaloi fëmijërinë. Pas vitit 1806, ai dhe familja e tij u shpërngulën në Moldavi, duke u vendosur në Kishinjev, ku filluan përpjekjet e tij për t’u angazhuar në çështje më të mëdha kombëtare.

Një nga momentet më të rëndësishme në jetën e tij ishte pjesëmarrja në kryengritjen e eteristëve në Rumani në vitin 1821, një ngjarje që do të shënonte një kthesë të rëndësishme në historinë e popullit shqiptar. Veqilharxhi, si një nga udhëheqësit e kësaj kryengritjeje, e ngriti lart çështjen e çlirimit të Shqipërisë, duke e lidhur atë ngushtë me idealet iluministe të arsimit dhe zhvillimit kombëtar.

Veprat e tij, si përpjekjet për të ndihmuar në shkrimin dhe përhapjen e gjuhës shqipe, janë ndihmës të mëdhenj në zhvillimin e identitetit kombëtar shqiptar. Në vitin 1824, ai nisi punën për hartimin e një alfabete të re për shqipen, të përbërë nga 33 shkronja, që synonte të përputhej me fonetikën e gjuhës. Ky alfabet, që do të ishte i pranueshëm nga të gjithë, u shfaq për herë të parë në abetaren “Evëtari”, botuar në vitin 1844. Ky hap ishte një akt revolucionar për kohën dhe u prit me entuziazëm, duke shërbyer si një mjet i fuqishëm për arsimimin e popullsisë, kryesisht në krahinat jugore të Shqipërisë. Edhe më vonë, për të përmbushur kërkesat e mëtejshme, ai e ribotoi këtë abetare në vitin 1845 me titullin “Fare i ri Evëtar shqip”.

Po ashtu, Veqilharxhi krijoi një gramatikë dhe përgatiti libra e dorëshkrime të tjera që janë humbur, por që dëshmojnë pasionin dhe angazhimin e tij për zhvillimin e arsimit dhe përhapjen e kulturës shqiptare. Në vitin 1846, ai botoi një “Letër qarkore” në gjuhën greke, që i drejtohej bashkatdhetarëve ortodoksë në Shqipëri, duke theksuar nevojën e ruajtjes së identitetit kombëtar.

Një tjetër aspekt i veprës së Naum Veqilharxhit është vizioni i tij për një Shqipëri të lirë dhe të pavarur, që do të mbështetej në gjuhën e saj dhe kulturën kombëtare. Ai ishte ndër të parët që kuptoi rrezikun e madh të shkombëtarizimit që vinte nga shkollat e huaja, të cilat shërbenin për të asimiluar shqiptarët në identitetet e huaja, dhe punoi për të krijuar një sistem shkollor shqiptar që do të përfshinte të gjithë fëmijët, duke i dhënë arsimin si një mjet për t’u ngritur në nivelin e kombeve të qytetëruara.

Veqilharxhi ishte një njeri me largpamësi të thellë, që nuk e sheh popullin shqiptar si një masë të thjeshtë, por si një komb me karakter të veçantë, me gjuhën dhe zakonet e tij, me një thesar të pasur kulturor. Ai besonte se shqiptarët, me aftësitë dhe virtytet e tyre, mund të krijonin një shtet të fortë dhe të lirë, dhe për këtë arsye, ai luftoi gjithmonë kundër atyre që ishin vënë në shërbim të të huajve dhe që donin të shkatërronin identitetin shqiptar.

Veprat e Naum Veqilharxhit, sidomos angazhimi i tij për arsimin dhe kulturën, e bëjnë atë një figurë themelore të Rilindjes Kombëtare Shqiptare. I helmuar në Stamboll nga Patrikana, ai u largua nga jeta, por la një trashëgimi të pashlyeshme. Naum Veqilharxhi u bë një shprehës i një kthese të madhe në historinë e kombit shqiptar, duke hapur rrugën për një popull të kulturuar, të arsimuar dhe të lirë, që më vonë do të çonte në shpalljen e pavarësisë dhe krijimin e shtetit shqiptar./UBTNews/

Magazinë

The Rolling Stones gati për albumin e ri, mund të rikthehen me turne europian

Published

on

Legjenda britanike e rock-ut, The Rolling Stones, është “pothuajse gati” për të publikuar albumin e tyre të ri, sipas Marlon Richards, djalit të Keith Richards.

Pas suksesit të albumit Hackney Diamonds më 2023, albumi i 24-të i studios dhe i pari me këngë të reja që nga A Bigger Bang në 2005 – grupi duket se nuk ka ndërmend të ndalet. Albumi, që përfshinte edhe regjistrimet e fundit të bateristit Charlie Watts, i cili vdiq në 2021, u ngjit menjëherë në krye të top-listave britanike dhe fitoi Grammy për albumin më të mirë rock.

Në një intervistë për Record Collector, Marlon Richards tregoi se anëtarët e mbetur të grupit po punojnë intensivisht në studio në Londër.

“Janë aty çdo ditë, deri natën vonë. Mendoj se janë pothuajse gati. Grammy i fundit i ka motivuar shumë,” tha ai.

Ai shtoi se zërat për një turne po rriten: “Duket se po planifikojnë një turne në Europë”. Kjo vjen pas anulimit të mundshëm të turneut të këtij viti për shkak të problemeve me datat dhe vendet e koncerteve, ku ishin diskutuar qytete si Parisi, Londra, Barcelona dhe Roma.

Mick Jagger, 82 vjeç, Keith Richards, 81 vjeç, dhe Ronnie Wood, 78 vjeç, vazhdojnë të sfidojnë kohën dhe, nëse gjithçka shkon sipas planeve, viti 2026 mund të sjellë rikthimin madhështor të grupit në skenat europiane.

Pyetja mbetet: a do të arrijnë fansat këtë herë të marrin atë që duan?

Përgatiti: A.Z. /UBT News/

Continue Reading

Kulturë

Shqipëri/Sezoni i ri i Teatrit Kombëtar hapet me komedinë ‘Kërkohet një tenor’”

Published

on

Teatri Kombëtar hap sezonin e ri me komedinë “Kërkohet një tenor”, nën regjinë e Armand Borës.

Kjo komedi është shkruar nga dramaturgu amerikan Ken Ludwig, autor i dhjetëra veprave, mes të cilave spikat edhe muzikali i suksesshëm Crazy for You, me muzikë nga Gershwin.

“Kërkohet një tenor” cilësohet si një nga krijimet më të arrira dhe argëtuese të Ludwig.

Ajo u shfaq për herë të parë në Londër në vitin 1986 dhe më pas qëndroi në Broadway për 14 muaj me radhë.

Për publikun tiranas, shfaqja do të ngjitet në skenë më 18, 19, 20 dhe 21 shtator, në sallën Centrali 400 pranë ArTurbinës.

Ngjarja vendoset në vitet ’30, brenda një dhome ndenjeje. Vetë titulli është një lojë fjalësh: në anglisht, Lend me a tenner (“Më jep një dhjetëshe”) shndërrohet në Lend me a tenor, duke i dhënë komedisë një kuptim të dyfishtë.

Continue Reading

Magazinë

Sofia Vergara humbi “Emmy” për shkak të infeksionit në sy: Nuk i’a dola deri këtu, por në urgjencë

Published

on

Sofia Vergara zbuloi se i’u desh të humbiste ceremoninë e ndarjes së çmimeve Emmy të mbrëmshme për shkak të një infeksioni në sy.

Konkretisht, ajo ndau në Instagramin e saj se pak para se të shkonte në Emmy, kishte “alergjitë më të çmendura të syve”.

“Nuk arrita aty, por në urgjencë. Më vjen keq, më është dashur ta anuloj. Alergjia më e çmendur pak para se të hipja në makinë”, tha ajo.

Në postim, Vergara ndau një video të shtrirë në një shtrat në dhomën e urgjencës, duke larë syrin. Ajo ishte planifikuar të prezantonte ceremoninë e këtij viti, ashtu si edhe Eric Dane, i cili nuk u shfaq.

Emmy u prezantuan nga komediani i nominuar për Grammy, Nate Bargatze. Ndër fituesit e mëdhenj ishin “The Pitt” i HBO Max dhe “The Studio” i Apple TV+, që morën çmime për serialet më të mira dramë dhe komedi.

“Adolescence” ishte fituesi i madh në kategorinë e serialeve antologjike, duke fituar kategorinë kryesore dhe të gjitha çmimet e aktrimit.

Noah Wyle, Britt Lower, Seth Rogen, Jean Smart, Jeff Hiller, Hannah Einbinder dhe Cristin Milioti ishin ndër të famshmit që morën çmime. Owen Cooper i “Adolescence” u bë fituesi më i ri mashkull ndonjëherë në kategorinë e aktorit mbështetës për miniserial a serial antologjik.

Tramell Tillman bëri histori si afrikano-amerikani i parë që fitoi çmimin për aktorin më të mirë mbështetës në serial dramë për rolin në “Severance”.

 

Continue Reading

Magazinë

Travis Kelce: Jam një burrë emocional, derdha lot kur i propozova Taylor Swiftit për martesë

Published

on

Ylli i NFL-së, Travis Kelce, ndau detaje emocionuese rreth propozimit të tij për Taylor Swift gjatë një interviste për NFL në FOX, duke pranuar se kishte derdhur disa lot kur u gjunjëzua para saj.

“Jam një person emocional, kështu që pati disa lot këtu e atje. Por deri tani ka qenë një udhëtim i jashtëzakonshëm dhe mezi pres ta kaloj pjesën tjetër të jetës sime me të”, tha Kelce.

Para se të pyeste për fejesën, prezantuesja Erin Andrews e pyeti se sa e bën e lumtur Taylor Swift. Kelce u përgjigj:

Ajo solli në jetën time emocione dhe gëzim që më bënë një burrë më të mirë, një person më të mirë dhe më ndihmoi të ndihem shumë më rehat me atë që jam.”

Çifti është bashkë që nga viti 2023 dhe marrëdhënia e tyre ka tërhequr shumë vëmendje publike që nga fillimi. Fejesa u zhvillua në një kopsht romantik, të zbukuruar me lule rozë, të bardha dhe të kuqe, ku u realizuan edhe fotot e para zyrtare si çift i fejuar.

Historia e tyre filloi në shtator 2023, kur u panë për herë të parë pas një ndeshjeje të Kansas City Chiefs kundër Chicago Bears.

Mediat raportuan se Kelce kishte provuar t’i jepte Swift një byzylyk miqësie me numrin e tij të telefonit, por plani i tij në atë kohë nuk pati sukses.

 

Continue Reading

Të kërkuara