Më 1 deri më 3 tetor 1895, në Koriliano Kalabro, të Provincës së Kozencës, u zhvillua Kongresi i Parë Gjuhësor Shqiptar, një ngjarje historike që shënoi një hap të rëndësishëm në ruajtjen dhe promovimin e gjuhës shqipe. Ky kongres, i cili u pasqyrua gjerësisht në shtypin italian dhe europian të kohës, trajtoi aspekte të ndryshme gramatikore, leksikore dhe fonetike të shqipes, një gjuhë që arbëreshët e kultivonin me pasion dhe patriotizëm.

Punimet e kongresit u zhvilluan në mjediset e gjimnazit “Garopoli” dhe morën pjesë 25 kongresistë, përfshirë gjuhëtarë, shkrimtarë, poetë, gazetarë dhe klerikë të shquar të kishës arbëreshe. Ky aktivitet shkencor dhe patriotik tërhoqi vëmendjen e rreth 500 pjesëmarrësve nga komuna të ndryshme të Kalabrisë, Kampanjës, Pulias dhe Siçilisë, të cilët ishin të angazhuar në ruajtjen e traditave dhe identitetit shqiptar.

Një nga momentet kryesore të këtij kongresi ishte miratimi, më 2 tetor 1895, i themelimit të Shoqërisë Kombëtare Shqiptare, e cila kishte për qëllim promovimin e gjuhës dhe kulturës shqiptare. Statuti i shoqatës dhe këshilli drejtues u miratuan gjithashtu, me Jeronim De Radën, një nga figurat më të shquara të letërsisë shqipe të shekullit XIX, si kryetar nderi.

Ky kongres përbën një pikë referimi të rëndësishme për ruajtjen e gjuhës shqipe dhe identitetit kombëtar, duke e forcuar ndjenjën e përkatësisë ndër arbëreshët dhe duke ndihmuar në formimin e një identiteti kombëtar më të fortë për shqiptarët në përgjithësi. Ngjarja e Kalabrisë vazhdon të kujtohet si një simbol i angazhimit për ruajtjen e kulturës dhe gjuhës shqipe, të cilat janë thelbësore për historinë dhe traditat e popullit shqiptar./UBTNews/

Në këtë ditë të veçantë, përkujtojmë 88-vjetorin e çeljes së Muzeut Arkeologjik të Vlorës, institucioni i parë i këtij lloji në Shqipëri. Më 8 tetor 1936, u hodh hapi i parë në ruajtjen dhe ekspozimin e trashëgimisë kulturore shqiptare, një ngjarje e rëndësishme për historinë e arkeologjisë në vend.

Muzeu, i pagëzuar me emrin e monarkut “Zogu I”, u vendos në një ndërtesë historike që është thellësisht e lidhur me kujtesën kombëtare. Aty, Ismail Bej Vlora, një nga figurat më të shquara të historisë shqiptare, mblodhi qeverinë pas shpalljes së Pavarësisë, duke e bërë këtë vend një simbol të rëndësishëm për identitetin tonë kombëtar.

Pas hapjes, Muzeu Arkeologjik u pasurua me objekte arkeologjike që rezultuan nga gërmimet e kryera në Apoloni, një projekt i udhëhequr nga arkeologu francez, Leon Rey. Kjo pasuri kulturore përfshinte artefakte të ndryshme, si enë qeramike, objekte xhami, monedha, terrakota dhe figura të tjera artistike. Në katin e parë të muzeut, u vendosën statujat dhe kolonat e gjetura në Apoloni, të cilat flisnin për një të kaluar të pasur dhe të lavdishme.

Megjithatë, historia e këtij muzeu nuk ka qenë e lehtë. Me fillimin e Luftës së Dytë Botërore, muzeu u përball me një fatkeqësi tragjike: bombardimet nga ushtria italiane, që shkaktuan dëme të mëdha. Më pas, muzeu ra viktimë e grabitjeve, një akt që shqetësoi thellësisht komunitetin arkeologjik. Arkeologu Rey, i cili kishte kontribuar shumë për pasurimin e këtij muzeu, botoi një notë proteste në revistën “Albania”, duke denoncuar shkatërrimin e tij.

Një pjesë e koleksionit antik të Muzeut të Vlorës arriti të shpëtohet dhe sot ndodhet në institucione të ndryshme, si Muzeu Historik Kombëtar, Muzeu Arkeologjik i Tiranës, Muzeu Historik i Vlorës, si dhe në Muzeun e Parkut Arkeologjik të Apolonisë. Këto koleksione janë dëshmi e një trashëgimie të vyer dhe një kujtesë për brezat e ardhshëm mbi rëndësinë e mbrojtjes dhe ruajtjes së kulturës sonë.

Dita e sotme na kujton jo vetëm historinë e këtij muzeu, por edhe detyrimin tonë për të ruajtur dhe mbrojtur pasuritë kulturore që përbëjnë identitetin tonë kombëtar. Muzeu Arkeologjik i Vlorës vazhdon të jetë një dritare e rëndësishme për të kuptuar të kaluarën tonë dhe për të ndihmuar në formësimin e të ardhmes./UBTNews/

Nga 2 deri më 6 tetor, Festivali dhe Panairi i Librit për Fëmijë në Prishtinë ka arritur një numër rekord vizitorësh, duke tërhequr rreth 12 mijë njerëz, dyfish më shumë se vitin e kaluar. Edicioni i dytë ka ofruar rreth dy mijë tituj dhe aktivitete argëtuese e edukative, duke u shndërruar në një ngjarje festive për lexuesit e rinj.

Shtande të mbushura me libra ishin vendosur në sheshin “Zahir Pajaziti”, ku ndodheshin gjithashtu aktivitete si muzikë, biseda artistike, lojëra dhe eksperimentime teknologjike. Agon Ahmeti, drejtor i organizatës ETEA, e quajti edicionin e këtij viti trefish më të suksesshëm se të parin, edhe përkundër motit të keq, shkruan Koha.

Ngjarja ka si qëllim nxitjen e kulturës së leximit te fëmijët dhe është planifikuar të bëhet tradicionale. Pjesëmarrësit kanë mundësinë të shijojnë një atmosferë energjike dhe kreative, duke ndihmuar kështu në përmirësimin e lexueshmërisë dhe letërsisë për fëmijë në Kosovë.

Në ditën e fundit, u zhvilluan punëtori interaktive me “Young Engineers Prishtina” dhe u promovua libërthi “Rrëfenjëzat”, rezultat i Punëtorive të Shkrimit Kreativ të organizatës ETEA. Festivali ka mbledhur edhe dhjetë shtëpi botuese nga Kosova, Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut, por ka pasur shqetësime për mungesën e autorëve vendorë në letërsinë për fëmijë./UBTNews/

Akademia e Shkencave dhe Arteve të Kosovës njoftoi me dhimbje ndarjen nga jeta të piktorit të shquar dhe akademik Tahir Emra, në moshën 86-vjeçare. Një figurë e rëndësishme e artit shqiptar, Emra la një trashëgimi të çmuar në fushën e pikturës dhe edukimit artistik.

Lindur në Gjakovë në vitin 1938, Tahir Emra filloi rrugëtimin e tij artistik që në moshë të re. Ai përfundoi shkollën fillore në vendlindje dhe më pas studioi në Shkollën e Mesme të Artit në Pejë, ku e zhvilloi pasionin e tij për artin vizual. Në periudhën 1959-1961, ai punoi si mësues vizatimi në vendlindje, një përvojë që do ta ndihmonte në formimin e breza të rinjsh artistësh. Emra vazhdoi studimet në Akademinë e Arteve Figurative në Beograd, ku u diplomua në vitin 1966, duke u kthyer më pas si ligjërues në Shkollën e Lartë Pedagogjike të Prishtinës.

Karriera akademike e Tahir Emrës është një histori suksesi dhe angazhimi të thellë. Ai u bë docent për vizatim dhe pikturë në Akademinë e Arteve të Universitetit të Prishtinës dhe më 1982 arriti titullin profesor ordinar. Si njëri nga themeluesit e Akademisë së Arteve, ai kontribuoi në zhvillimin e arsimit artistik në Kosovë, duke mbajtur mësim në atelienë e shtëpisë së tij gjatë viteve ’90, për të vazhduar më tej mësimdhënien në Akademinë e Arteve të Universitetit të Tetovës.

Tahir Emra ishte gjithashtu anëtar i Shoqatës së Artistëve Figurativë të Kosovës, ku kontribuoi me pasion dhe përkushtim. Ai mori pjesë në shumë aktivitete artistike dhe ekspozita, si në vend ashtu edhe jashtë tij, duke lënë gjurmë të thella në peizazhin kulturor të vendit. Vepra e tij është e pranishme në shumë galeri e muze, si dhe në koleksione private, duke dëshmuar për ndikimin e tij të gjerë në artin shqiptar.

Një njohje e veçantë për punën e tij erdhi me botimin e monografisë mbi veprën e tij nga Akademia e Shkencave dhe Arteve të Kosovës në vitin 2013, e cila përfshinte riprodhime të veprave më të njohura dhe studimin e piktorit Kujtim Buza.

Në nder të jetës dhe veprës së akademik Tahir Emrës, homazhe do të mbahen në Akademinë e Shkencave dhe të Arteve të Kosovës ditën e nesërme, duke nderuar kështu një jetë të përkushtuar ndaj artit dhe kulturës. Rruga e tij artistike do të mbetet një burim frymëzimi për brezat e ardhshëm, duke përçuar mesazhe të fuqishme për të bukurën dhe thelbin e humanizmit nëpërmjet artit./UBTNews/