Kulturë

Muzeu i njohur francez përmes artit përmbys narrativën rome

Shfaqja, titulli i së cilës “Barvalo” do të thotë i pasur shpirtërisht ose materialisht, është ekspozita e parë e tillë.

Published

on

Fytyrat më të shndritshme të komunitetit rom janë vendosur përballë vizitorëve në një mur shumëngjyrësh brenda një prej muzeve më të mirë të Francës.

Është komiku britanik me famë botërore Charlie Chaplin, i madhi belg i xhazit Django Reinhardt dhe Alfreda Markowska, një grua polake që gjatë Luftës së Dytë Botërore shpëtoi dhjetëra fëmijë hebrenj dhe romë nga një kamp nazist.

“Është shumë prekëse”, tha akademiku rumun Cristian Padure, duke admiruar ekspozitat brenda muzeut MUCEM në qytetin e dytë të Francës, Marsejë.

Shfaqja, titulli i së cilës “Barvalo” do të thotë i pasur shpirtërisht ose materialisht në gjuhën rome, është ekspozita e parë e tillë që mbledh së bashku kontribute nga kaq shumë artistë dhe kuratorë brenda pakicës rome të Evropës prej 12 milionë banorësh.

Padure tha se ishte “njohje” e kontributeve të komunitetit në kulturën dhe historinë evropiane pas shekujsh diskriminimi.

Në Rumani, ku u rrit gjuhëtari, romët ishin skllevër për pesë shekuj deri në shekullin e 19-të.

Ndër veprat e ekspozitës është një reklamë antike e nxjerrë nga arkivat e vendit që reklamon “një rom i ri” në shitje për 29 monedha.

Në një mur tjetër janë të ashtuquajturat “karta antropometrike” të romëve që jetonin në Francë në fillim të shekullit të 20-të, të kompletuara me matje raciste, fotografi dhe shenja gishtash.

Të gjithë romëve francezë iu kërkua të mbanin dokumente të identitetit, të cilat ishin krijuar për të kufizuar lëvizjen e tyre dhe hapën rrugën për dëbimin e tyre gjatë Luftës së Dytë Botërore.

Nazistët dhe aleatët e tyre vranë deri në 500,000 romë gjatë asaj periudhe, sipas Muzeut të Holokaustit me qendër në SHBA.

Ekspozita nxjerr në pah punën e shkrimtares dhe artistes së ndjerë rome-austriak Ceija Stojka, e cila shkroi dhe pikturoi përvojën e tmerrshme pasi i mbijetoi tre kampeve të veçanta të vdekjes.

Ekspozita ndriçon gjithashtu anëtarët romë të Rezistencës Franceze gjatë pushtimit nazist.

“Ne gjithashtu kishim paraardhës që luftuan në të gjitha luftërat”, tha Sylvie Debart, gjyshi i të cilit Marius Janel ishte pjesë e ushtrisë që luftonte kundër gjermanëve.

Antropologu amerikan Jonah Steinberg kaloi vite duke lobuar për të mbajtur ekspozitën.

“Është një nga herët e para që historia, arti dhe kultura rome është paraqitur në një shkallë të tillë”, tha profesori në Universitetin e Vermontit.

“Por mbi të gjitha, është unik sepse drejtohet nga zëri, vizioni, ekspertët, këshilltarët, artistët dhe guidat e komunitetit rom”.

Anna Mirga-Kruszelnicka ishte një nga 19 personat — kryesisht romë — që ndihmuan në organizimin e ekspozitës.

“Për një herë, në këtë mënyrë, ne mund të formojmë narrativën për ne”, tha nënkryetari i Institutit Evropian të Romëve për Artet dhe Kulturën.

Artisti rom Emanuel Barica skicoi të gjitha portretet bardh e zi të njerëzve të famshëm romë në murin e muzeut.

“Ndoshta njerëzit që janë racistë — që diskriminojnë — e pëlqejnë vërtet Charlie Chaplin dhe nuk e kuptuan se ai ishte rom”, tha 28-vjeçari, i cili u ngacmua në shkollë në Rumani përpara se të transferohej në Gjermani.

“Ndoshta ata do të ndryshojnë këndvështrimin e tyre”.

Chaplin në autobiografinë e tij tha se gjyshja e tij ishte “gjysmë rome”.

Në mur është edhe Pierre-Andre Gignac, i cili ka luajtur në ekipin kombëtar francez të futbollit, dhe Alina Serban, dramaturgja e parë rome që pa një nga dramat e saj të shtuara në repertorin e një teatri shtetëror rumun.

“Për mua, për komunitetin tim, kjo ekspozitë është si të arrish të pamundurën”, tha 35-vjeçarja Serban, e cila ka fituar çmime për rolin e saj kryesor si boksiere në filmin gjermano-austriak të vitit 2019 “Gypsy Queen”.

“Është thelbësore të tregojmë kontribute jo stereotipe, në mënyrë që të tjerët të mund të shohin njerëzimin tonë”, tha ajo.

Artistja rumo-italiane Luna de Rosa, 31 vjeç, tha se shpresonte se shfaqja do të ndihmonte në sjelljen e ndryshimeve shoqërore.

“Ndonjëherë, kur shoqëria ka kaq shumë paragjykime ndaj një identiteti, ju filloni të besoni në këtë paragjykim”, tha artistja.

“Kjo ekspozitë mund t’u japë vetëbesim të rinjve romë që shpesh shkojnë në shkollë dhe kanë turp për identitetin e tyre”./UBTNews/

Kulturë

“Art” rrugëtoi edhe në Tetovë, kjo ishte atmosfera e premierës

Published

on

Mbrëmjen e 2 tetorit, Teatri i Tetovës mirëpriti shfaqjen teatrale “Art”, një nga veprat më të njohura dhe të vlerësuara të teatrit bashkëkohor.

Premiera filloi në ora 19:00 duke ofruar një përvojë teatrale të pasur me humor, emocione dhe reflektime mbi miqësinë, perceptimin e artit dhe marrëdhëniet njerëzore.

“Art” vepër me me autore Yasemina Reza dhe regjisor, Bashkim Ramadani, kurse Kreshnike Osmani është asistente e regjisë dhe dramaturge Zoga Çeta Çitaku.

 Kjo shfaqje me aktorët: Ard Islami, Ylber Bardhi e Butrint Lumi paraqet miqësinë që përplaset kur arti sfidon çdo perceptim, dhe a mund të mbijetosh në një botë ku vlerat janë të ndryshme.

Përndryshe, adhuruesit e teatrit u argëtuan me shfaqjen në skenën e Teatrit të Tetovës. /A.Z/UBT News/

 

Continue Reading

Kulturë

Orkestra shqiptare ngjitet për herë të parë në skenën prestigjioze të Bolonjës

Published

on

Orkestra Simfonike e Teatrit Kombëtar të Operës dhe Baletit do të ngjitet për herë të parë në skenën prestigjioze të Teatro Auditorium Manzoni në Bolonjë, Itali, si pjesë e Festivalit Respighi Bologna 2025, një nga festivalet më të rëndësishme muzikore në Evropë.

Ky festival është i pari rezident i kushtuar Ottorino Respighi-t, një prej kompozitorëve më të shquar italianë të shekullit të 20-të.

Debutimi i orkestrës shqiptare më 13 tetor 2025 do ta vendosë atë në qendër të vëmendjes së një audience ndërkombëtare.

Orkestrën do ta dirigjojë spanjolli Sergio Alapont, ndërsa violinisti i talentuar Giuseppe Gibboni do të performojë si solist.

Në program janë përfshirë:

Nikolaj Rimskij-Korsakov – Ouverture, op. 28

Niccolò Paganini – Koncerti për violinë nr. 2 në si minor, op. 7 (solist Giuseppe Gibboni)

Sergej Rachmaninov / Ottorino Respighi – Cinq Études-tableaux, P 160

Igor Stravinskij – Suite nga L’Uccello di fuoco (The Firebird)

Përpara debutimit në Itali, orkestra do të prezantojë të njëjtin program për publikun shqiptar më 9 tetor 2025 në Teatrin Kombëtar të Operas dhe Baletit në Tiranë, duke shënuar një ngjarje të jashtëzakonshme për skenën muzikore shqiptare.

Violinisti Giuseppe Gibboni do të performojë menjëherë pas dy shfaqjeve të tij me Orkestrën Filarmonike të Teatrit “La Scala” të Milanos.

Në këtë projekt do të përfshihen edhe instrumentistë të rinj të Orkestrës Simfonike të Forcave të Armatosura, duke dhënë një kontribut të veçantë në performancën e orkestrës.

Si festival rezident, Festival Respighi është i fokusuar në jetën dhe veprën e kompozitorit italian, duke e zhvilluar brenda vendit të tij të lindjes dhe në kontekstin e kulturës që e frymëzoi. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kulturë

Sonte mbrëmje klasike me “Orchestra of Campania” në Mitrovicë

Published

on

Sonte, në Muzeun e Mitrovicës, nga ora 19:00, publiku do të ketë mundësinë të shijojë një performancë të veçantë me “Orchestra of Campania”, nën drejtimin e dirigjentit të njohur italian, Leonardo Quadrini.

Koncerti, i organizuar nga Akademia Ndërkombëtare e Pianos në Ballkan, do të sjellë në skenë soprano Federica D’Antonino, mezzo-soprano Orsolla Russo, tenor Giuseppe Maiorano dhe bass Giuseppe Montanaro, të cilët do të interpretojnë veprat e kompozitorit austriak Sigismond Thalberg, një nga pianistët më virtuozë të shekullit të 19-të.

Ky aktivitet zhvillohet në kuadër të Mitrovica Piano Fest dhe përkrahet nga Drejtoria për Kulturë, Rini dhe Sport në Mitrovicë, duke ofruar një mbrëmje muzikore të paharrueshme për të gjithë adhuruesit e muzikës klasike. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kulturë

Kino Armata prezanton kryeveprën e Saimir Kumbaros: “Koncert në vitin 1936”

Published

on

Kino Armata vazhdon programin e saj retrospektiv “Netët e Filmit Shqiptar”, duke sjellë për publikun një nga kryeveprat e kinemasë shqiptare – “Koncert në vitin 1936” të regjisorit Saimir Kumbaro.

Filmi do të shfaqet më 8 tetor, në orën 20:00, në versionin e restauruar dhe me titra në gjuhën angleze.

Historia rrëfen udhëtimin e dy artisteve të reja – një këngëtare dhe një pianiste nga Tirana drejt qyteteve të provincës për të dhënë koncerte.

Gjatë rrugëtimit përballen me mikpritjen e njerëzve të thjeshtë, por edhe me pengesa nga autoritetet lokale, të cilët përpiqen të kontrollojnë artin sipas logjikës burokratike dhe konservatore.

Konflikti arrin kulmin në qytetin e Lushnjës, ku autoritetet tentojnë të ndalojnë koncertin, duke imponuar pushtetin e tyre mbi artistët.

Regjisori Saimir Kumbaro, një nga emrat më të rëndësishëm të kinemasë shqiptare, afirmoi veten pikërisht me këtë film të vitit 1978, që mbetet një vepër ikonike e artit shqiptar.

Me një karrierë që përfshin mbi 90 dokumentarë, Kumbaro ka lënë gjurmë të pashlyeshme në historinë e kinemasë në vend.

Cikli i filmave organizohet në bashkëpunim me Ambasadën e Republikës së Shqipërisë në Kosovë dhe Arkivin Qendror Shtetëror të Filmit, duke sjellë për publikun kosovar prodhime të rëndësishme të viteve ’70–’90. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Të kërkuara