Kulturë

Muzeu i njohur francez përmes artit përmbys narrativën rome

Shfaqja, titulli i së cilës “Barvalo” do të thotë i pasur shpirtërisht ose materialisht, është ekspozita e parë e tillë.

Published

on

Fytyrat më të shndritshme të komunitetit rom janë vendosur përballë vizitorëve në një mur shumëngjyrësh brenda një prej muzeve më të mirë të Francës.

Është komiku britanik me famë botërore Charlie Chaplin, i madhi belg i xhazit Django Reinhardt dhe Alfreda Markowska, një grua polake që gjatë Luftës së Dytë Botërore shpëtoi dhjetëra fëmijë hebrenj dhe romë nga një kamp nazist.

“Është shumë prekëse”, tha akademiku rumun Cristian Padure, duke admiruar ekspozitat brenda muzeut MUCEM në qytetin e dytë të Francës, Marsejë.

Shfaqja, titulli i së cilës “Barvalo” do të thotë i pasur shpirtërisht ose materialisht në gjuhën rome, është ekspozita e parë e tillë që mbledh së bashku kontribute nga kaq shumë artistë dhe kuratorë brenda pakicës rome të Evropës prej 12 milionë banorësh.

Padure tha se ishte “njohje” e kontributeve të komunitetit në kulturën dhe historinë evropiane pas shekujsh diskriminimi.

Në Rumani, ku u rrit gjuhëtari, romët ishin skllevër për pesë shekuj deri në shekullin e 19-të.

Ndër veprat e ekspozitës është një reklamë antike e nxjerrë nga arkivat e vendit që reklamon “një rom i ri” në shitje për 29 monedha.

Në një mur tjetër janë të ashtuquajturat “karta antropometrike” të romëve që jetonin në Francë në fillim të shekullit të 20-të, të kompletuara me matje raciste, fotografi dhe shenja gishtash.

Të gjithë romëve francezë iu kërkua të mbanin dokumente të identitetit, të cilat ishin krijuar për të kufizuar lëvizjen e tyre dhe hapën rrugën për dëbimin e tyre gjatë Luftës së Dytë Botërore.

Nazistët dhe aleatët e tyre vranë deri në 500,000 romë gjatë asaj periudhe, sipas Muzeut të Holokaustit me qendër në SHBA.

Ekspozita nxjerr në pah punën e shkrimtares dhe artistes së ndjerë rome-austriak Ceija Stojka, e cila shkroi dhe pikturoi përvojën e tmerrshme pasi i mbijetoi tre kampeve të veçanta të vdekjes.

Ekspozita ndriçon gjithashtu anëtarët romë të Rezistencës Franceze gjatë pushtimit nazist.

“Ne gjithashtu kishim paraardhës që luftuan në të gjitha luftërat”, tha Sylvie Debart, gjyshi i të cilit Marius Janel ishte pjesë e ushtrisë që luftonte kundër gjermanëve.

Antropologu amerikan Jonah Steinberg kaloi vite duke lobuar për të mbajtur ekspozitën.

“Është një nga herët e para që historia, arti dhe kultura rome është paraqitur në një shkallë të tillë”, tha profesori në Universitetin e Vermontit.

“Por mbi të gjitha, është unik sepse drejtohet nga zëri, vizioni, ekspertët, këshilltarët, artistët dhe guidat e komunitetit rom”.

Anna Mirga-Kruszelnicka ishte një nga 19 personat — kryesisht romë — që ndihmuan në organizimin e ekspozitës.

“Për një herë, në këtë mënyrë, ne mund të formojmë narrativën për ne”, tha nënkryetari i Institutit Evropian të Romëve për Artet dhe Kulturën.

Artisti rom Emanuel Barica skicoi të gjitha portretet bardh e zi të njerëzve të famshëm romë në murin e muzeut.

“Ndoshta njerëzit që janë racistë — që diskriminojnë — e pëlqejnë vërtet Charlie Chaplin dhe nuk e kuptuan se ai ishte rom”, tha 28-vjeçari, i cili u ngacmua në shkollë në Rumani përpara se të transferohej në Gjermani.

“Ndoshta ata do të ndryshojnë këndvështrimin e tyre”.

Chaplin në autobiografinë e tij tha se gjyshja e tij ishte “gjysmë rome”.

Në mur është edhe Pierre-Andre Gignac, i cili ka luajtur në ekipin kombëtar francez të futbollit, dhe Alina Serban, dramaturgja e parë rome që pa një nga dramat e saj të shtuara në repertorin e një teatri shtetëror rumun.

“Për mua, për komunitetin tim, kjo ekspozitë është si të arrish të pamundurën”, tha 35-vjeçarja Serban, e cila ka fituar çmime për rolin e saj kryesor si boksiere në filmin gjermano-austriak të vitit 2019 “Gypsy Queen”.

“Është thelbësore të tregojmë kontribute jo stereotipe, në mënyrë që të tjerët të mund të shohin njerëzimin tonë”, tha ajo.

Artistja rumo-italiane Luna de Rosa, 31 vjeç, tha se shpresonte se shfaqja do të ndihmonte në sjelljen e ndryshimeve shoqërore.

“Ndonjëherë, kur shoqëria ka kaq shumë paragjykime ndaj një identiteti, ju filloni të besoni në këtë paragjykim”, tha artistja.

“Kjo ekspozitë mund t’u japë vetëbesim të rinjve romë që shpesh shkojnë në shkollë dhe kanë turp për identitetin e tyre”./UBTNews/

Kulturë

Grigor Ylli solli tingujt e rinisë në koncertin e Prishtinës

Published

on

Në kuadër të “Vihuela Guitar Festival”, kitaristi Grigor Ylli sollii në virtuozitetin e brezit të ri që po ngjitet me shpejtësi në skenat ndërkombëtare, duke dëshmuar se arti i interpretimit solistik vazhdon të rilindë përmes fytyrave të reja.

Ky festival, që nga themelimi i kushton një mbrëmje të veçantë talentëve të rinj, synon të nxjerrë në pah muzikantët që po formësojnë të ardhmen e kitarës klasike në rajon dhe në botë.

Grigor Ylli, është kitarist shqiptar i lindur më  2003 dhe aktualisht student në Conservatory of Music, Oberlin College (SHBA), nën udhëheqjen e prof. Stephen Aron. Ai është formuar në Shqipëri dhe Greqi me pedagogë të njohur si Viktor Cani, Admir Doçi, Stefanos Soulinakis dhe Fotis Koutsothodoros, dhe ka diplomuar në Synchrono Odeio në Selanik.

Grigor është fitues i çmimeve ndërkombëtare, duke përfshirë Grand Prix në Tirana International Guitar Competition (2016) dhe Çmimin e Veçantë për Talent të Jashtëzakonshëm në Forum Gitarre Wien (2017).

Në vitin 2021 mori Çmimin e Dytë në Konkursin Panhelenik të Muzikës “Tasos Pappas” dhe është finalist i vetëm në instrumentin e kitarës në përzgjedhjen për Eurovision Young Musicians për Shqipërinë.

Ai ka performuar si solist dhe me orkestër në Greqi, Itali, Austri, Shqipëri dhe Kosovë. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kulturë

Në Tiranë promovohet “Libri im i kujtimeve” i Rafet Rudit

Published

on

Në kuadër të Javës Kombëtare të Kulturës, në Tiranë u promovua libri “Libri im i kujtimeve” i kompozitorit, dirigjentit dhe muzikologut të njohur Rafet Rudi, me pjesëmarrjen e personaliteteve të shumta nga fusha akademike dhe artistike.

Ceremonia u hap me fjalën e Kryetarit të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, Skënder Gjinushi, e dorëzoi çmimin “Nderi i Akademisë”.

Vlerësimi u shoqërua me një motivacion të detajuar, ku theksohej kontributi i jashtëzakonshëm i tij në muzikën mbarëshqiptare, roli i rëndësishëm në jetën kulturore që nga vitet ’70, si dhe angazhimi i tij në forcimin e bashkëpunimeve mes Kosovës dhe Shqipërisë.

Rudi u përshkrua si figurë kyçe në interpretimin e veprave të kompozitorëve shqiptarë në skenat ndërkombëtare, si mbështetës i brezave të rinj dhe si themelues i festivalit prestigjioz muzikor ReMusica.

Në panel morën fjalën muzikologia Prof. Zana Shuteriqi, kompozitori dhe nënkryetari i Akademisë së Shkencave Prof. Vasil S. Tole, muzikologia Prof. Rreze Kryeziu dhe ushtruesi i detyrës së drejtorit të Filharmonisë së Kosovës, Dardan Selimaj.

Gjatë aktivitetit u interpretua  vepra “Preludium – Këmbanat Arbëreshe” nga pianistja Ardita Bufaj, duke i dhënë promovimit një dimension artistik të veçantë. Ngjarja u organizua në kuadër të Javës Kombëtare të Kulturës, me mbështetjen e Akademisë së Shkencave të Shqipërisë.

Java Kombëtare e Kulturës mbyllet sot me koncertin e ansamblit “Zánat”, që zhvillohet nga ora 19:00 në Hollin Koncertor të TKOB-it. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kulturë

Armata prezanton filmat më të mirë evropianë të metrazhit të gjatë

Published

on

Armata i është bashkuar edhe këtë vit iniciativës për promovimin e filmave evropianë, në kuadër të partneritetit me @europeanfilmacademy.

Nga nëntori deri në janar, do të shfaqen filma të metrazhit të gjatë evropian, si pjesë e European Award Season dhe Lux Audience Award.

Filmi i radhës që do të prezantohet është “Jeanne Dielman, 23 quai du Commerce, 1080 Bruxelles” i regjisores Chantal Akerman, i vitit 1976. Shfaqja është planifikuar për më 10 dhjetor, duke filluar nga ora 19:00.

Ky film ndjek tre ditë nga jeta e përditshme e Jeanne Dielman, një gruaje të ve, që jeton me djalin e saj adoleshent në Bruksel.

Me një ritëm të ngadaltë dhe rigoroz, filmi dokumenton rutinën e saj të shtëpisë: gatimin, pastrimin, pazarin dhe ritualet e përditshme.

Për të përballuar financat, Jeanne pranon klientë në shtëpi dhe kryen marrëdhënie seksuale kundrejt pagesës.

Me kalimin e ditëve, një çarje e ngadaltë fillon të shfaqet në rutinën e saj perfekte, dhe veprime të vogla jashtë zakonshmërisë tregojnë shpërbërjen e kontrollit të saj emocional. Kulmi i tensionit shpërthen në një akt të papritur që prish qetësinë e saj të jashtme.

Filmi trajton tema të rëndësishme si puna e papaguar e grave, monotoninë urbane, presionin social mbi feminitetin dhe izolimin psikologjik. Në vitin 2022, revista Sight & Sound e renditi këtë film në vendin e parë të listës së 100 filmave më të mirë të të gjitha kohërave.

Chantal Akerman (1950–2015) ishte regjisore, skenariste dhe artiste belge, një nga zërat më të rëndësishëm të kinemasë eksperimentale.

E lindur në Bruksel në një familje hebreje polake, ku nëna e saj ishte mbijetuar e Auschwitz-it, kjo përvojë ndikoi në temat e shumë filmave të saj, duke përfshirë motivet e traumës, shtegtimit dhe identitetit. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kulturë

Shqiptarja e vogël pushton Italinë, Emma Dakoli fituese e Zecchino d’Oro

Published

on

Ajo është nëntë vjeçe, jeton në Monza me prindërit dhe motrën e saj të vogël Mia, dhe ëndërron të bëhet “piktore, stiliste mode”, por mbi të gjitha, do të donte të bëhej këngëtare, dhe tashmë është në rrugën e duhur për ta arritur këtë.

Shqiptarja Emma Dakoli është fituesja e edicionit 2025 të Zecchino d’Oro, konkursit historik të këngës kushtuar fëmijëve.

E shoqëruar nga Piccolo Coro dell’Antoniano me regji nga Margherita Gamberini, vajza e vogël këndoi “Ci pensa il vento” në skenën e Antonianos në Bolonja (teksti nga Francesco Marruncheddu dhe Lodovico Saccol, muzika nga Lodovico Saccol), kushtuar temave të shpresës dhe paqes, të cilat janë më aktuale se kurrë.

“Edhe pse nuk mund ta shihni, era bën kaq shumë gjëra për ne. Than rrobat e varura dhe lotët në fytyrat tona, kthen faqet e librave, sjell polen dhe këngë”, këndoi artistja e vogël. “Dhe ndonjëherë, nëse ndalesh për të dëgjuar, do të ndjesh paqen që fryn përtej kufijve, ndërsa flamuj me shumë ngjyra valëviten në qiell”.

Një këngë që Emmës i pëlqeu shumë sepse “në fillim bëhet fjalë për një vajzë të vogël që mërzitet sepse nuk është verë dhe nuk mund të notojë më në det”, shpjegon ajo, “Por pastaj vjen gjyshja e saj dhe i shpjegon gjithçka që mund të bëjë era”.

Kënga u vlerësua në fund të finales, u transmetua drejtpërdrejt në Rai Uno dhe u prezantua nga drejtori artistik Carlo Conti.

“Kur u zgjodh si soliste për Zecchino d’Oro të 68-të, vajza ime Emma përmbushi një nga ëndrrat e saj më të mëdha”, shkroi babai i saj Flori disa ditë më parë në grupin e Facebook-ut ‘Monza Info’. “Është një vajzë e vogël nga Monza. Nëse mundeni, ndiqeni dhe bëni tifo për të”.

Bashkëqytetarët e këngëtares nuk u kursyen: fitorja e Emmës u përshëndet me dhjetëra komente entuziaste.

“Çfarë emocionesh. Këtu në shtëpi kemi brohoritur me ju, na dëgjuan edhe fqinjët” shkroi dikush. Një tjetër përdoruese ia kthen: “Urime Emma, ky është vetëm fillimi i një karriere të jashtëzakonshme, vazhdo ta bësh zërin tënd të shkëlqejë”. Ka edhe nga ata që sigurojnë se “e kuptova që do të fitonte që kur e dëgjova. Kënga është shumë e bukur dhe ajo është fantastike. E ka merituar”.

Në videomesazhin e prezantimit, të publikuar në kanalet sociale të Zecchino d’Oro para garës, Emma shpjegoi se “kafsha ime e preferuar është macja sepse është shumë e lezetshme dhe ushqimi im i preferuar janë lazanjat. Kam një motër të vogël pesëvjeçare që quhet Mia dhe në kohën e lirë pas shkollës luaj gjithmonë me të dhe me shoqet e mia”.

Për ta mbështetur atë nga shtëpia ishte edhe i gjithë Piccolo Coro MiMiSol i Monzas, ku vajza ushqen pasionin e saj për këngën: “Dhe jemi në tre. Pas Sara Maria Corrado dhe Diana Giorcelli, Emma Dakoli është fëmija i tretë i korit MiMiSol që fluturon drejt Zecchino d’Oro – shkruhej në postimin e shpërndarë në Facebook para se e vogla të niste aventurën e saj.

Një arritje që dëshmon seriozitetin dhe suksesin e shoqatës sonë, që vazhdon t’i udhëheqë të rinjtë drejt sukseseve të mëdha”.

Për korin e Monzas, ky ka qenë “një vit galaktik në çdo kuptim: jemi futur në koralet e Galassia dell’Antoniano, për herë të parë koristët tanë kanë mundur të dëgjojnë dhe të votojnë këngët duke shprehur mendimin e tyre dhe ndonjëherë kanë qenë të rreptë kanë festuar dje nga MiMiSol – Dhe në fund të puntatës, Zecchino d’Oro u fitua nga kënga e kënduar nga mikja jonë e aventurave muzikore Emma, autore e një interpretimi të mrekullueshëm”.

E intervistuar nga stafi i konkursit muzikor, ylli i vogël kishte bërë pak ditë më parë një apel: “Do të doja shumë një qen ose një mace, por mami nuk ma lejon, ndaj do të më mjaftonte edhe një hardhucë e vogël. Mami, të lutem, a ma dhuron një qen ose një mace?”. Kush e di nëse pas kësaj performance në Antoniano dëshira e saj do të realizohet. Ndërkohë ajo vazhdon të ëndërrojë: “Për ta ndryshuar botën, do të më pëlqente të kisha fuqinë e ujit. Do të duhej për t’u ushqyer dhe pastaj për t’u larë kur të doje, sepse mund të krijoje një det ku të notoje edhe në dimër. Dhe pastaj do të mund t’i ndihmoja zjarrfikësit me ujin”./La Repubblica/

 

Continue Reading

Të kërkuara