Nëse dikush ndien shpime, djegie apo mpirje në duar dhe këmbë, mund të jetë shenjë e neuropatisë, gjendje që përshkruan dëmtimin a çrregullimin e funksionit të nervave në gjymtyrë, ka thënë Eva Feldman, profesoreshë e neurologjisë në Universitetin e Michiganit, ka raportuar The Washington Post.

Pse ndodh më shpesh me kalimin e moshës?

Me kalimin e viteve, trupi ynë humbet qeliza nervore dhe ato që mbeten funksionojnë më dobët.

“Nëse këto nerva dëmtohen nga ndonjë gjendje shëndetësore apo lëndim, e kanë më të vështirë të rikuperohen”, ka shpjeguar Anne Louise Oaklander, profesoreshë në Fakultetin e Mjekësisë të Harvardit.

Cilët janë shkaktarët?

Neuropatia shpesh lidhet me:

Diabetin e tipit 2

Sëmundjet autoimune

Kimioterapinë

Hipotiroidizëm të patrajtuar

Sëmundje të veshkave

Obezitet

Mungesë të vitaminës B12, që sipas neurologut Kunal Desai nga Universiteti Yale, prek të paktën 20 për qind të të moshuarve mbi 60 vjeç.

Shenjat që nuk duhen neglizhuar

Shenjat më të zakonshme përfshijnë:

-Shpime në këmbë apo duar (ndjesi si “miza që ecin mbi lëkurë”)

-Djegie ose pickime

-Mpirje që ndikon në ekuilibrin gjatë ecjes

“Pacientët shpesh e përshkruajnë ndjesinë si milingona që ecin mbi këmbët e tyre, ose si djegie dhe pickim”, ka thënë Feldman.

Nëse keni këto simptoma, kontaktoni mjekun, sidomos nëse vuani nga sëmundje kronike si diabeti apo jeni në trajtim me kimioterapi.

Si zbulohet diagnoza?

Mjeku do të:

-Shikojë lëkurën e duarve dhe këmbëve për çarje apo plagë

-Testojë reflekset dhe ndjeshmërinë me një lloj piruni vibrues apo gjilpëre

-Kontrollojë forcën muskulore në duar dhe këmbë

Nëse diçka rezulton jonormale, mund të kërkohen teste neurologjike dhe analiza gjaku për të identifikuar shkakun (si diabeti apo mungesa e vitaminës B12).

Nëse simptomat shfaqen në njërën anë të trupit, duhet të vizitohet neurologu për të përjashtuar sëmundje më serioze, si skleroza amiotrofike laterale (ALS).

Si trajtohet?

Trajtimi varet nga shkaku:

Diabeti i tipit 2: Aktiviteti fizik dhe humbja në peshë mund të përmirësojnë simptomat, sipas një analize të publikuar në Lancet Neurology (2022).

Hipotiroidizmi, mungesa e B12 apo sëmundjet autoimune: Trajtimi i saktë i këtyre mund të lehtësojë neuropatinë.

Kimioterapia: Mjeku mund të ndërrojë terapinë ose të rekomandojë pushim nga trajtimi.

Në raste më të vështira, ndihmojnë edhe ilaçet. Po ashtu, ndihmon edhe një fashë me përmbajtje kapsaicine, veti e cila ngroh pjesën ku aplikohet, por mund të shkaktojë skuqje apo ndjesi djegieje në lëkurë.

Kujdesi i vazhdueshëm

Nëse neuropatia ndikon te këmbët, duhet vizituar mjekun përkatës disa herë në vit për të kontrolluar plagë, ulçera apo infeksione. Këmbët duhet të kontrollohen çdo ditë në shtëpi.

Për të gjithë mbi 50 vjeç, rekomandohet vaksina kundër lisë së dhenve (Shingrix), sepse, siç shpjegon Feldman, “kjo li mund të shkaktojë neuralgji postherpetike, një dhimbje e ngjashme me neuropatinë”.

Kjo vaksinë ka treguar efikasitet mbi 90 për qind në parandalimin e saj.

Specialistët po ndeshin gjithnjë e më tepër tek moshat e reja probleme që lidhen me dhimbjet e zonës së qafës dhe të shpinës, sikurse edhe të hernies diskale.

“Kemi vënë re një rritje të dukshme të problematikave të shpinës tek moshat e reja. Ata zakonisht ankohen ose për dhimbje qafe ose të mesit. Kemi shumë të rinj që vijnë mosha 27 vjeçare, por edhe ato 40 vjeçarë, por me problematika më të thella.”

Stili i jetesës apo të punuarit në zyre për kohë të gjatë, janë vetëm disa nga arsyet që shfaqen këto probleme që duhen trajtuar nga specialistët.

“Zakonisht kur vijnë në klinikë ankohen për vështirësi në lëvizje, në kontrollin e veprimeve ose pjesa më madhore vijnë me çrregullim nervor. Ankohen që simptomat më të mëdha i kanë te krahu a te këmba. Pjesa më e madhe janë ata që kanë profesion ku punojnë 8 orë në zyrë dhe nuk kanë stil jetese aktive.”

Problemet që lidhen me zonën e shpinës apo hernien diskale, trajtohen më mirë kur kapen në faza fillestare dhe në moshë më të re nënvizojnë mjekët.

 

 

Truri i personave të cilët janë obezë apo kanë disa kilogramë më shumë sesa duhet, është i plakur 10 vite më shumë krahasuar me atë të atyre normal.

Këtë e tregon një studim i kryer me rezonancë magnetike i universiteteve “Cambridge” dhe “Yale”, i publikuar në revistën shkencore “Neurobiology of Aging”, transmeton Ekonomia Online.

Skanimet cerebrale të 246 personave me peshë normale dhe të 227 të tjerëve obezë ose mbi peshë ndërmjet moshës 20 deri 87 vite, evidentuan që në moshën 37 vjeçare kur nis zvogëlimi i vëllimit të fashës së fibrave nervoze, substanca e bardhë e të dytëve del më e lehtë sesa e të parëve.

Diferenca është maksimale në moshën 40 vjeç e stabilizohet, me një shkëputje prej 10 vitesh plakje më shumë për obezët. Ky përfundim arrihet bazuar nga imazhet. Megjithatë është e nevojshme që të bëhen disa saktësime.

Zvogëlimi i substancës së bardhë nuk ka sjellë asnjë rënie në funksionin konjitiv të trurit për personat mbipeshë, ku koeficienti i inteligjencës rezultoi në të njëjtën linjë me atë të individëve të dobët, është e vështirë për të kuptuar nëse ulja e volumit të fibrave nervoze shkaktohet nga shtimi i BMI-së, nëse është shkaku, apo nëse kanë të dyja një origjinë të përbashkët.

Studimi është i limituar për të mos ndjekur pacientë përgjatë hapësirës kohore, sepse “fotografon” vetëm situatën aktuale. Edhe përdorimi i BMI-së mund të fshehë të papritura, sepse nuk llogarit masën muskulore, e ndryshme nga yndyra trupore.

Tani do të duhet që të qartësohet marrëdhënia e kësaj lidhjeje të drejtpërdrejtë me fillimin e sëmundjeve në tru.

Nëse keni përjetuar rënie të papritur të energjisë pasdite ose jeni ndjerë të dridhur e të shqetësuar pa paralajmërim, kjo mund të jetë për shkak të niveleve të paqëndrueshme të sheqerit në gjak.

Mbajtja e qëndrueshme e sheqerit në gjak është thelbësore për funksionimin e trupit dhe menaxhimi i tij mund të përmirësojë energjinë, të zvogëlojë dëshirat për ushqim dhe të mbështesë shëndetin afatgjatë, sipas EatingWell.

Sheqeri në gjak, i njohur edhe si glukozë, është burimi kryesor i energjisë së trupit. Kur hamë, trupi i zbërthen karbohidratet në glukozë dhe e liron në qarkullimin e gjakut, duke u siguruar energji qelizave tona. Megjithatë, për disa njerëz, ky proces nuk shkon pa probleme.

Ngrënia e tepërt ose e llojeve të caktuara të karbohidrateve mund të shkaktojë rritje të niveleve të sheqerit në gjak. Ndërsa rritjet e sheqerit në gjak nuk janë shkak për shqetësim, nivelet kronike të larta të sheqerit në gjak rrisin rrezikun e rezistencës ndaj insulinës, prediabetit dhe diabetit.

“Sheqeri i ulët në gjak, i njohur edhe si hipoglicemi, mund të kontribuojë në simptoma si marramendje, konfuzion dhe dobësi, duke ndikuar në aktivitetet e përditshme”, thotë dietologia e regjistruar Patricia Kolesa.

Për fat të mirë, ka hapa që shumica mund të ndërmarrin për të mbajtur nivelet e sheqerit në gjak të qëndrueshme gjatë gjithë ditës.

Më poshtë, kemi mbledhur disa nga këshillat më të mira nga dietologët.

Hani rregullisht gjatë gjithë ditës

Nëse i anashkaloni vaktet, kjo ndikon negativisht në sheqerin në gjak. “Anashkalkimi i vakteve mund të çojë në rritje të sheqerit në gjak, të cilat mund t’ju bëjnë të ndiheni të lodhur, të dridhur ose të irritueshëm”, thotë dietologia e regjistruar Lauren Manaker.

Në vend që të anashkaloni mëngjesin a drekën, hani në intervale të rregullta. Nëse nuk keni kohë për vakt, zgjidhni meze të ekuilibruar si biskota me djathë e drithëra të plota ose kos me fruta e arra.

Kjo ndihmon trupin të mbajë furnizim të qëndrueshëm me energji dhe zvogëlon rrezikun e ndryshimeve të papritura në nivelet e sheqerit në gjak.

Hani më shumë fibra të tretshme

“Ndërsa të gjitha burimet e fibrave janë të dobishme në dietë, fibra e tretshme që gjendet në ushqime si bollguri, fasulet dhe farat e lirit ndihmon në stabilizimin e sheqerit në gjak”, shpjegon Kolesa.

Sekreti i efektivitetit qëndron në faktin se fibra e tretshme tretet në ujë e formon substancë të ngjashme me xhel. Ky xhel i trashë ngadalëson tretjen dhe përthithjen e karbohidrateve, duke rezultuar në një çlirim më të butë dhe më gradual të glukozës në qarkullimin e gjakut.

Zgjidhni karbohidrate minimalisht të përpunuara

Lloji i karbohidrateve që han ndikojë në nivelet e sheqerit në gjak. Karbohidratet e rafinuara, të cilat gjenden në bukën e bardhë, orizin e bardhë, pretzelët, drithërat e ëmbëlsuara dhe pijet me sheqer, mund të shkaktojnë rritje të shpejta të sheqerit në gjak, veçanërisht kur konsumohen vetëm.

Për ta shmangur këtë, jepini përparësi karbohidrateve komplekse që janë të pasura me fibra. Zgjidhni bukë integrale, tortila dhe makarona, bollgur, quinoa, oriz integral, fasule dhe thjerrëza. Një rregull i mirë është që gjysma e drithërave tuaja të jenë integrale.

“Ndryshe nga drithërat e rafinuar, ato të plotat përpunohen minimalisht e përmbajnë sasi më të larta fibre”, thotë Kolesa. “Fibra tretet ngadalë, duke rezultuar në një rritje graduale të sheqerit në gjak”.

Mos harroni për proteinat

Ndryshe nga karbohidratet, që treten në gojë, proteinat treten në stomak me ritëm të ngadaltë. Kjo i bën më pak të prirura të shkaktojnë rritje të sheqerit në gjak. Jo të gjitha burimet e proteinave janë krijuar të barabarta. Ekspertët rekomandojnë proteina të ligët nga fasulet, edamame, tofu, peshku, shpendët pa lëkurë, vezët dhe produktet e qumështit me pak yndyrë.

Qëndroni të hidratuar

“Hidratimi luan rol kyç në menaxhimin e sheqerit në gjak, uji ndihmon veshkat të nxjerrin sheqerin e tepërt përmes urinës”, thekson Manaker. “Kur jeni të dehidratuar, sheqeri në gjak mund të bëhet më i përqendruar, duke çuar në nivele më të larta të glukozës.”

Shenjat e dehidratimit përfshijnë marramendje, lodhje, etje të madhe, urinim të rrallë dhe urinë të errët.

Nëse e shihni veten duke harruar të pini ujë, provoni të vendosni një alarm kujtues në telefon.

Kufizoni konsumin tuaj të alkoolit

“Alkooli mund të ketë efekte të paparashikueshme në sheqerin në gjak”, paralajmëron Manaker. “Mund të shkaktojë nivele të rrezikshme të ulëta, nëse konsumohet me stomak bosh, sepse ndërhyn në aftësinë e mëlçisë për të liruar glukozën. Pijet alkoolike me sheqer mund të shkaktojnë rritje të larta.”

Hulumtimet kanë treguar se edhe sasi të vogla alkooli rrisin rrezikun e rezistencës ndaj insulinës. Kjo nuk do të thotë që duhet të hiqni dorë nga pirja e alkoolit, por nëse jeni të prirur ndaj luhatjeve të sheqerit në gjak, një koktej joalkoolik me pak sheqer mund të jetë një zgjedhje më e mirë.