Pesë tunele që futen në një grup malesh, një strukturë e madhe mbështetëse dhe një perimetër i gjerë sigurie… Kjo është e gjitha që mund të shihni nga uzina misterioze e pasurimit të karburantit Fordow e Iranit nga imazhet e fundit satelitore.

Kompleksi sekret dhe i ruajtur me kujdes, i ndërtuar pranë qytetit të Qomit, ka nxitur spekulime rreth natyrës dhe madhësisë që kur u bë publik për herë të parë në vitin 2009. Një pjesë e asaj që dimë, thotë CNN, vjen nga një thesar dokumentesh iraniane të vjedhura vite më parë nga inteligjenca izraelite.

Sallat e saj janë 80 deri në 90 metra nën tokë, të sigurta nga çdo bombë ajrore që dihet se posedohet nga Izraeli, duke e bërë shkatërrimin e objektit nga ajri një detyrë pothuajse të pamundur. Udhëheqja e Iranit është e tronditur nga një seri sulmesh shkatërruese izraelite, disa analistë thonë se është në Fordow ku Irani mund të nxitojë të shndërrojë rezervat e uraniumit të pasuruar në një bombë bërthamore.

Izraeli e ka shënjestruar objektin por, sipas Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike ose nuk ka qenë i gatshëm, ose nuk ka qenë në gjendje, ta dëmtojë atë. Teherani ka pohuar se objektivat e programit bërthamor janë paqësore, Fordow ka qenë në qendër të shqetësimit lidhur me ambiciet e Iranit.

“Madhësia dhe konfigurimi i këtij objekti është i papajtueshëm me një program paqësor”, tha presidenti i atëhershëm i SHBA-së, Barack Obama, në vitin 2009, ndërsa ai, me presidentin e atëhershëm francez, Nicolas Sarkozy, dhe kryeministrin britanik, Gordon Brown, i zbuluan botës ekzistencën e Fordow.

Vetëm disa ditë para njoftimit, iranianët, duke e ditur se agjencitë perëndimore kishin mësuar për impiantin, i thanë IAEA-s dëshirën e tyre për të ndërtuar një impiant të ri për pasurimin e karburantit. Në atë kohë, ndërtimi në Fordow kishte filluar prej vitesh. Teherani kundërshtoi akuzat, por dënimi edhe nga aleati Rusia dhe shqetësimet nga Kina i lanë pak hapësirë për të manovruar.

Ndërtimi filloi në fillim të viteve 2000

SHBA-të dhe aleatët nuk kanë dhënë detaje se kur filloi ndërtimi i Fordow, por imazhet satelitore historike të disponueshme publikisht tregojnë punime në vend që nga 2004, me foto që zbulojnë dy struktura katrore të bardha aty ku ndodhen hyrjet e tunelit. Ka imazhe shtesë që tregojnë ndërtime që nga 2002.

“Fordow është projekt që filloi gjatë asaj që ne e quajmë programi i armëve bërthamore të rrëzimit të fillimit të viteve 2000”, tha David Albright, kreu i Institutit për Shkencë dhe Siguri Ndërkombëtare me seli në Uashington, një institucion jopartiak i dedikuar për ndalimin e përhapjes së armëve bërthamore.

“Ideja ishte që ata të prodhonin uranium të gradës së armëve në uzinë dhe të merrnin uranium të pasuruar dobët nga programi bërthamor civil në Iran.”

Në vitin 2009, një strukturë mbështetëse e jashtme ishte ndërtuar plotësisht e gërmimet ishin duke vazhduar për atë që ekspertët besojnë se është bosht ventilimi, thelbësor për të lejuar qarkullimin e ajrit në objekt. Ky bosht u fsheh dhe u kamuflua më vonë, tregojnë edhe imazhe më të fundit.

Teherani i shpjegoi IAEA-s në një letër të datës tetor 2009 se vendimi për të ndërtuar objektin nëntokësor ishte rezultat i “kërcënimeve për sulme ushtarake kundër Iranit”, duke shtuar se Fordow do të shërbente si një emergjencë për uzinën aty pranë në Natanz, e cila, sipas pretendimit të Teheranit, “ishte ndër objektivat e kërcënuara me sulme ushtarake”.

Irani i tha IAEA-s se objekti mund të strehojë deri në 3,000 centrifuga.

Marrëveshja bërthamore dhe akuzat izraelite

Rreziqet e paraqitura nga Fordow u zbutën si rezultat i Planit të Përbashkët Gjithëpërfshirës të Veprimit, i ashtuquajturi “marrëveshje bërthamore me Iranin”, që kërkonte që Irani të hiqte dy të tretat e centrifugave brenda objektit, me të gjithë materialin bërthamor, pasi objektit iu ndalua çdo punë e tillë.

Ky proces u përmbys ngadalë kur Presidenti i SHBA-së Trump u tërhoq nga marrëveshja më 2018. Detaje rreth objektit u bënë publike nga kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu më 2018, pasi shërbimet e inteligjencës së vendit sekuestruan 55,000 dokumente nga ajo që Izraeli e quajti “arkivi atomik” i Iranit. Aty ishin skica të detajuara të Fordow dhe informacione mbi objektivat e tij: Të prodhonte uranium të përshtatshëm për armë, si pjesë e programit të armëve bërthamore të Iranit, për të paktën një ose dy armë bërthamore në vit.

“Nuk kemi parë kurrë ndonjë mospërputhje”, tha Albright, e cila i ka shqyrtuar dokumentet, për përpjekjen e Iranit për të zhvilluar armë bërthamore. “Janë qindra mijëra faqe. Dua të them, thjesht nuk mund të shpikësh kaq shumë gjëra. Nuk mendoj se dikush e kundërshton këtë dhe kjo është ndoshta arsyeja pse ekziston një rezolutë e Bordit të Guvernatorëve (IAEA) kundër Iranit.”

Zëvendësministri i atëhershëm i Jashtëm iranian, Abbas Araghchi, i quajti zbulimet e komentet e Netanyahut “fëminore” dhe “qesharake”. Sekretari i atëhershëm i Shtetit i SHBA-së, Mike Pompeo, tha se SHBA-të e kishin ditur materialin “për një kohë” dhe besonin se dokumentet ishin autentike.

“U interpretua sikur po përgatiteshin për ta bërë nëse vendosnin. Nëse je 60%, mund ta shndërrosh shpejt në uranium të përshtatshëm për armë”, shtoi ai.

Sipas organizatës kërkimore ISIS, “Irani mund ta shndërrojë stokun e tij aktual të uraniumit të pasuruar 60 për qind në 233 kg uranium të gradës së armëve brenda tre javësh në Uzinën e Pasurimit të Karburantit Fordow”, të mjaftueshëm për nëntë armë bërthamore.

Kjo është arsyeja pse Fordow është fokus kryesor i përpjekjeve të Izraelit për të degraduar e shkatërruar programin bërthamor të Iranit.

SHBA-të janë i vetmi vend që zotëron llojin e bombës së nevojshme për të goditur centralin bërthamor Fordow të Iranit, tha ambasadori i Izraelit në SHBA, Yechiel Leiter, në një intervistë me Merit TV të hënën.

“Që Fordow të shkatërrohet nga një bombë nga qielli, i vetmi vend në botë që e ka atë bombë janë Shtetet e Bashkuara. Dhe ky është një vendim që Shtetet e Bashkuara duhet ta marrin, pavarësisht nëse zgjedhin apo jo ta ndjekin atë kurs”, tha Leiter. Por, shtoi ai, kjo nuk ishte e vetmja mundësi: “Ka mënyra të tjera për t’u marrë me Fordow.”

Shkatërrimi i Fordow nga ajri do të ishte i pamundur për Izraelin, sipas një raporti të marsit nga grupi i ekspertëve të Institutit Mbretëror të Shërbimeve të Bashkuara (RUSI) me seli në Mbretërinë e Bashkuar dhe do të kërkonte fuqi zjarri dhe ndihmë të konsiderueshme nga Shtetet e Bashkuara.

Sipas raportit nuk do të ishte i arritshëm as nga bombat masive depërtuese të municioneve GBU-57 të SHBA-së, që arrijnë rreth 60 metra thellësi.

GBU-57 transportohet nga bombarduesit e fshehtë B-2 të Forcave Ajrore, diçka që Izraeli nuk e ka, edhe nëse SHBA-të do t’i jepnin bombat.  “Edhe GBU-57/B ka të ngjarë të kërkojë impakte të shumëfishta në të njëjtën pikë synimi për të pasur një shans të mirë për të depërtuar në objekt”, thuhet në raport.

Analistë tjerë pajtohen, duke thënë se nëse SHBA-të do të përpiqeshin të godisnin Fordow-n, kjo nuk do të mund të bëhej me një bombë të vetme.

“Do të mbështetesha në sulme të përsëritura kundër Fordow”, tha analisti ushtarak i CNN, Cedric Leighton, një ish-kolonel i Forcave Ajrore të SHBA-së.

Albright thotë se mund të ketë mënyra të tjera për të çaktivizuar Fordow-in.

“Izraeli ndoshta mund të shkatërrojë hyrjet e tuneleve shumë larg dhe sigurisht të shkatërrojë sistemin e ventilimit”, tha ai. ‘Nëse do të shkatërroheshin (tunelet) dhe furnizimi me energji elektrike, do të kalonin muaj para se ato të mund të funksiononin vërtet”.

Pavarësisht rolit të saj vendimtar në programin bërthamor të Iranit, Albright beson se Fordow është vetëm një pjesë tjetër e enigmës.

“Nëse e shkatërron, ky nuk është fundi i situatës, kalon te kërcënimi tjetër, i cili është, sa centrifuga ka prodhuar Irani që nuk i ka vendosur në Fordow dhe Natanz? Dhe ku janë ato?” tha ai.

“Mendoj se njerëzit e teprojnë me nevojën për ta shkatërruar atë duke ulur tavanet e tij, gjë që, duhet pranuar, ndoshta vetëm SHBA-të mund ta bëjnë.”

Deputeti i Lidhjes Demokratike të Kosovës, Lutfi Haziri, komentoi dështimin e 33-të të seancës për Kuvendin, duke theksuar se situata kërkon zgjidhje politike dhe bashkëpunim mes partive.

Haziri nënvizoi se pa marrëveshje politike, problemi nuk mund të zgjidhet përmes procedurave.

“Situata në të cilën gjendemi kërkon zgjedhje politike. I kemi tri opsione, njëri prej të cilëve është ai i kryetarit të LDK-së. 15 pika janë propozuar, partitë e tjera që besojnë të jenë pjesë e këtij propozimi opsional i një qeverie kalimtare mund të propozojnë çështje të tjera është i hapur që të kalojmë këtë fazë kalimtare bashkërisht. Pa një marrëveshje politike situata si e tillë nuk mund të zgjidhet përmes procedurave apo çështjeve procedurale”, tha Haziri.

Haziri shtoi se mosmenaxhimi i suksesit të 9 shkurtit të partisë së parë fituese është dështim i madh dhe se është momenti i fundit për të marrë përgjegjësi dhe për të gjetur një formulë politike që do të zgjidhë krizën.

“Po të mendohet racionalisht dhe po të fillohet të bëhet vlerësim politik nuk i konvenon situata në mënyrë absolute. Mosmenaxhimi i suksesit të 9 shkurtit për partinë e parë është për të menduar ku është problemi. Është një përgjegjësi e tyre që të bëjnë zgjidhje. Kjo është fryma kushtetuese që detyron bashkëpunim. Mosmenaxhimi i suksesit është dështim më i madh se gjithçka tjetër në politikë”, tha ai.

Sipas tij, mandati i deputetëve po bllokohet, duke i vendosur në një pozitë shumë të ndërlikuar, duke shtuar se është koha për përgjegjësi të madhe, ku partia kryesore duhet të marrë iniciativën për të gjetur një rrugë dhe marrëveshje politike.

“Frika është që të mos shkojë në treshifror. Është bërë situatë e neveritshme, e papranueshme, e vështirë edhe për ne, sepse nuk po mund ta ushtrojmë mandatin tonë. Dhe na vë në një pozitë shumë të vështirë politike. Është momenti i fundit që vërtet të thirremi për përgjegjësinë që kemi para njerëzve, të gjejmë një formulë politike. Partia e parë është përgjegjëse ta gjejë një rrugë dhe një marrëveshje politike në mënyrë që të implementohet”, tha Haziri./ekonomiaonline/

Zëvendëskryeministri në detyrë, Besnik Bislimi pritet të intervistohet sot nga Prokuroria Speciale në lidhje me hetimet rreth dhënies me qira të fabrikës për përpunimin e nënprodukteve shtazore nga Ministria e Bujqësisë.

Intervistimi i tij pritet të fillojë nga ora 09:30.

Deputeti Faton Peci ka përmendur Bislimin për çështjen e funksionalizimit të Fabrikës së Mbetjeve Shtazore.

Ai pati thënë se Bislimi i kishte thënë se pavarësisht kostos financiare, “e rëndësishme është të trajtohen mbetjet shtazore.”/kosovapress/

Në mëngjesin e të martës, një zjarr ka shpërthyer në Parkun e Pishave në Sllatinë.

Komandanti i Brigadës së Zjarrfikësve të Prishtinës, Mal Gashi, ka njoftuar se rreth orës 9:30 është pranuar informacioni për zjarr dhe menjëherë janë dërguar në vendngjarje 14 zjarrfikës me tri automjete. Ai ka shtuar se ekipet vazhdojnë punën për fikjen e zjarrit, i cili tashmë është vendosur nën kontroll.

“Ekipi ka dalë menjëherë në vendin e ngjarjes, ku një sipërfaqe e madhe ishte përfshirë nga flakët. Janë angazhuar edhe 10 persona shtesë, duke bërë gjithsej 14 zjarrfikës dhe 3 automjete në terren. Aktualisht po punohet për shuarjen përfundimtare, por sipas informatave, zjarri tashmë është nën kontroll,” tha Gashi.