Lajmet

Me ngritjen e talibanëve, paraqitet rrezik për thesaret historike të Afganistanit

Published

on

Disa ekspertë të trashëgimisë kulturore janë optimistë; të tjerët po shqetësohen për largimin e trupave amerikane dhe evropiane për shkak të rrezikimit të jetës kulturore në Afganistan.

Në shtator, kur forcat e fundit të NATO-s dalin nga Afganistani, disa kanë frikë se vendi mund të zbresë në një luftë tjetër civile që përfundon me shembjen e qeverisë dhe triumfin e talibanëve. Kjo perspektivë do të duket një mundësi e zymtë sidomos për ata që kanë për detyrë mbrojtjen e trashëgimisë kulturore jashtëzakonisht të larmishme të kombit.

Talibanët kur ishin në pushtet, në vitin 2001, shpërthyen statujat më të mëdha në botë, budat Bamiyan, shkuan në Muzeun Kombëtar në Kabul dhe morën pjesë në plaçkitjet fitimprurëse të vendeve antike.

Buda e Bamiyan që i përket shekullit të 6-të e gdhendur në shkëmbin e luginës Bamyan, Afganistan.

Megjithatë, tani talibanët – kanë premtuar të respektojnë historinë e Afganistanit. Ata i udhëzuan ndjekësit e tyre të mbronin me forcë, të monitoronin dhe të ruanin” reliket (gërmadhat), të ndalonin gërmimet e paligjshme dhe të mbronin “të gjitha vendet historike“.

Ata shtuan se do të ndalonin shitjen e objekteve në tregun e artit. “Askush nuk duhet të përpiqet të shqetësojë faqe të tilla ose të mendojë për përdorimin e tyre për përfitim“, thuhej në deklaratë.

Noor Agha Noori, që drejton Institutin e Arkeologjisë, është skeptik se talibanët kanë ndryshuar. “Të them të drejtën, ne jemi shumë të shqetësuar për të ardhmen e trashëgimisë kulturore nëse talibanët do të vijnë në pushtet“, duke theksuar se ka prova që ata janë ende të angazhuar në plaçkitjen e vendeve për të gjeneruar të ardhura.

Mohammad Fahim Rahimi, drejtori i Muzeut Kombëtar të Kabulit, është gjithashtu i shqetësuar. “Fatkeqësisht deklarata nuk është e qartë, veçanërisht në lidhje me trashëgiminë paraislamike. Ju e dini se çfarë ka ndodhur me koleksionin gjatë luftës civile dhe në vitin 2001”, deklaroi ai.

Të tjerët janë më optimistë se bisedimet midis talibanëve dhe qeverisë afgane do të marrin parasysh nevojën për mbrojtjen e të kaluarës dhe të kulturës së kombit.

“Ky është një hap i shkëlqyeshëm dhe pozitiv“, tha Nasratullah Hewadwall, nga dega e ARCH në Kabul. Ai vuri në dukje se talibanët vitin e kaluar hodhën poshtë shkatërrimin e Bamiyan. Të tjerët kanë fajësuar al-Kaedanë dhe markën e saj ekstreme që kundërshton artin që riprodhon forma njerëzore ose shtazore.

Spektri i kaosit
Ekspertët e trashëgimisë kulturore mund të jenë në mëdyshje për sinqeritetin e talibanëve, por ata bien dakord që kaosi me ardhjen e tyre në pushtet, paraqet rrezikun më të madh.

Mungesa e sigurisë dhe aleancat e zhvendosura vazhdimisht kanë mundësuar plaçkitësit – qofshin ata fshatarë, banda endacake, talibanë ose milici të ndryshme – të vjedhin objekte që më pas kontrabandohen në qendrat e artit në Dubai. Vendet budiste, shpesh të mbushura me statuja shumë të vlefshme, janë goditur veçanërisht rëndë.

Shtetet e Bashkuara muajin e kaluar kthyen në Afganistan mbi 33 objekte me vlerë 1.8 milion dollarë. Objektet ishin vjedhur në dekadën e kaluar dhe ishin pjesë e një koleksioni në New York.

“Këto vepra të rikuperuara janë pjesë të pazëvendësueshme të kulturës së larmishme dhe historisë së pasur të Afganistanit”, tha ambasadori afgan, Roya Rahmani.

Sulme të reja rrisin frikën
Tri ditë pas ceremonisë, forcat talebane zunë pritë dhe vranë disa ushtarë qeveritarë që ruanin Mes Aynak, një kompleks antik budist jashtë kryeqytetit. Depo përmbante rreth 8 mijë objekte budiste. Zyrtarët tashmë kanë transferuar rreth 3 mijë nga to në Muzeun Kombëtar.

Ndërsa në mars, Ministria e Kulturës njoftoi se me mbështetjen nga Turqia, kishte filluar të rindërtonte vendlindjen e poetit Rumi të shekullit të 13-të në qytetin verior të Balkh.

“Sapo paqja e qëndrueshme të vijë në vendin tonë, ne jemi të etur ta ndajmë këtë trashëgimi me botën”, tha Murtaza Azizi, zyrtare nga ministria. Ndërsa, Omar Sharifi, zyrtar i Institutit Amerikan të Studimeve Afgane në Univsersitetin e Bostonit, shtoi se kjo nuk është çështje vetëm e mbrojtjes së objekteve dhe ndërtesave antike. “Kjo ka të bëjë me ruajtjen e njerëzve tanë”, përfundoi ai./UBTNews

(Arjeta Ibishi, studente në Media dhe Komunikim në UBT)

Lajmet

Japonia verilindore goditet nga një tërmet i fuqishëm

Published

on

Një tërmet me magnitudë 6.7 ballë goditi bregun verilindor të Japonin raportoi Shërbimi Gjeologjik i SHBA-së, duke bërë që Tokio të lëshojë një paralajmërim për cunami.

Tërmeti u regjistrua rreth orës 02:44 GMT dhe u mat në një thellësi prej 16 kilometrash (9.94 milje) larg bregut të qytetit Hachinohe në prefekturën Aomori, tha Shërbimi Gjeologjik i SHBA-së.

Agjencia meteorologjike e Japonisë lëshoi një paralajmërim për cunami për pjesët veriore dhe verilindore të vendit dhe parashikoi valë deri në 1 metër (3.2 këmbë) në rajonet e prekura, sipas agjencisë së lajmeve Kyodo.

Autoritetet lëshuan gjithashtu urdhra evakuimi në disa qytete dhe u kërkuan njerëzve të zhvendoseshin në vende të sigurta, raportoi transmetuesi publik NHK.

Nuk janë raportuar anomali nga termocentralet bërthamore në rajonin e prekur.

Deri më tani nuk ka raportime për dëme.

Tërmeti i fundit i fortë goditi rajonin pasi autoritetet paralajmëruan më parë për dridhje të forta këtë javë./S.K/KP/

Continue Reading

Lajmet

​Zelensky: Çdo kompromis me Rusinë duhet të konfirmohet me zgjedhje ose referendum

Published

on

Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky deklaroi se çdo kompromis midis Ukrainës dhe Rusisë për çështjen e kontrollit të rajoneve të saj lindore duhet të jetë i drejtë dhe i konfirmuar në një zgjedhje ose referendum.

Zelensky konfirmoi se Shtetet e Bashkuara i kanë propozuar Kievit të tërhiqet nga zonat që ende kontrollon në rajonin Donetsk dhe të krijojë një zonë “ekonomike të lirë” dhe të demilitarizuar atje, pa praninë e forcave ruse.

“Unë besoj se populli ukrainas do t’i përgjigjet kësaj pyetjeje. Qoftë përmes zgjedhjeve apo referendumit, duhet të jetë një qëndrim që vjen nga populli ukrainas,” u tha Zelensky gazetarëve kur u pyet për arritjen e një marrëveshjeje me Moskën.

Zelensky tha se pala amerikane ende nuk e di se kush do ta sundojë zonën e demilitarizuar.

Ai shtoi se Uashingtoni propozon tërheqjen e ushtrisë ruse nga rajonet ukrainase Sumy, Kharkiv dhe Dnipropetrovsk, por edhe qëndrimin e tyre në rajonet e Kherson dhe Zaporizhzhia./S.K/KP/

Continue Reading

Lajmet

Shqipëri: Miratohet buxheti i 2026 në vlerë 8.8 miliardë euro

Published

on

Parlamenti në Shqipëri ka miratuar buxhetin e vitit 2026 pas një muaji diskutimesh në komisionet parlamentare, me 81 vota pro dhe 16 kundër. Gjatë shqyrtimit u paraqitën dhjetëra amendime nga deputetët për rritje fondesh në projekte të ndryshme, por asnjëri prej tyre nuk mori miratimin e shumicës.

Ministrja e Ekonomisë deklaroi se amendimet e propozuara nga opozita, të cilat kapnin shifrën 278.9 miliardë lekë, tejkalonin 10% të PBB-së dhe do të cenonin objektivat e konsolidimit fiskal. Në buxhet u përfshinë vetëm kërkesat e institucioneve të miratuara më herët në komisione, ku 12 prej tyre përfitojnë 504.9 milionë lekë shtesë, kryesisht në sektorin e drejtësisë, shkruan euronews.al.

Në total, rreth 886.7 miliardë lekë, ose 8.8 miliardë euro, do të vihen në dispozicion për shërbimet shëndetësore, pagat, mbështetjen sociale, pensionet, arsimin, bujqësinë, transportin rrugor, drejtësinë dhe sigurinë, në kuadër të detyrimeve ndaj NATO-s.

Vitin e ardhshëm parashikohet të zbatohet formula e re e rritjes së pensioneve, e cila do të përfshijë bonuse mujore. Për këto bono janë planifikuar 100 milionë euro, ndërsa 16.5 milionë euro do të përdoren për indeksim.

Buxheti parashikon gjithashtu rritjen e pagës minimale nga 40 mijë në 50 mijë lekë dhe indeksimin me 2.5% të pagave në administratën publike.

Investimet publike për vitin 2026 pritet të arrijnë në rreth 1.8 miliardë euro, nga 1.6 miliardë euro këtë vit. Ndërkohë, 13.5 miliardë lekë janë parashikuar për kompensimin e medikamenteve dhe 1.5 miliardë lekë për barnat onkologjike./S.K/KP/

 

Continue Reading

Lajmet

35-vjetori i Lidhjes së Arsimtarëve Shqiptarë

Published

on

Lidhja e Arsimtarëve Shqiptarë “Naim Frashëri” sot shënon 35-vjetorin e themelimit.

Ajo ishte themeluar me qëllim që të kërkonte të drejtat në arsim, duke kundërshtuar planet diskriminuese të Serbisë ndaj arsimit në Kosovë.

Lidhja u themelua më 12 dhjetor 1990, ku morën pjesë 250 delegatë. LASH-i përcaktoi frymën e një rezistence masive kundër planeve diskriminuese serbe ndaj arsimit shqiptar në Kosovë.

LASH, e organizuar në degë dhe nëndegë brenda dhe jashtë Kosovës, mori përgjegjësinë e organizimit të procesit mësimor në të gjitha nivelet e shkollimit. Ajo ishte forca kryesore që përcaktoi dhe udhëhoqi zhvillimet e arsimit në Kosovë për një dekadë (1990-1999).

Ajo në bashkëpunim me organet profesionale dhe shkollat e Kosovës iu kundërvu zbatimit të ligjeve diskriminuese të Serbisë. LASH ndërmori hapa të rëndësishëm në përgatitjen e akteve të reja ligjore për funksionimin e sistemit të pavarur të arsimit të Kosovës.

Puna e pavarur në arsim u bë faktor i rëndësishëm në procesin e pavarësisë së Kosovës./S.K/KP/

Continue Reading

Të kërkuara